Χριστούγεννα: Μυστήριο, Πολιτισμός και Καθήκον

Χουάν Α. Σότο

 Είναι Χριστούγεννα, εκείνη η εποχή του χρόνου που η οικογένεια και οι φίλοι συγκεντρώνονται για να γιορτάσουν τη γέννηση του Χριστού. Ωστόσο, ειδικά στη Δύση, οι γιορτές, τα άφθονα γεύματα και η καταναλωτική δίνη έχουν καταλήξει να θολώνουν το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων, τα οποία έχουν γίνει, στην πράξη, μια γενική γιορτή ζωής, ευημερίας ή απλής κοινωνικής συνύπαρξης. Αλλά κάθε αυθεντική γιορτή πρέπει πάντα να είναι η εξωτερική συνέπεια μιας βαθιάς και συγκεκριμένης χαράς, που προκαλείται από ένα συγκεκριμένο γεγονός. Και στην περίπτωση των Χριστουγέννων, αυτό το γεγονός δεν είναι άλλο από την άφιξη στον κόσμο μιας πολύ ιδιαίτερης ζωής, που γεννήθηκε στη Βηθλεέμ πριν από περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια: του Ιησού Χριστού.

Το Μυστήριο της Ενσάρκωσης είναι αυτό για το οποίο εμείς οι Χριστιανοί προετοιμαζόμαστε κατά τη διάρκεια της Έλευσης και αυτό που ελπίζουμε να γιορτάσουμε με χαρά μαζί με τους αγαπημένους μας: τον ερχομό του νεογέννητου Βασιλιά, αληθινού Θεού και αληθινού ανθρώπου. Αλλά αυτή η άφιξη δεν αποτελεί ένα τελικό σημείο, ούτε το συμβολικό κλείσιμο ενός ετήσιου κύκλου που εγκαταλείπεται χωρίς συνέπειες μόλις τελειώσουν οι εορτασμοί. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι η αρχή μιας νέας ζωής με – και εν Χριστώ – και εν Χριστώ, που χαρακτηρίζεται από αποφάσεις, εσωτερική ανανέωση και δέσμευση, η οποία ανανεώνεται κάθε χρόνο.

Ωστόσο, δεν είναι λίγοι – συμπεριλαμβανομένων πολλών ασκούμενων Χριστιανών – που φαίνεται να βιώνουν τα Χριστούγεννα ως πνευματική παρένθεση, μετά την οποία απλώς επιστρέφουν στις δουλειές τους ως συνήθως μόλις επιστρέψουν στο γραφείο. Αυτή η στάση αποκαλύπτει μια βαθιά παρανόηση του τι πραγματικά γιορτάζεται. Γιατί οι συνέπειες της θεολογικής και ιστορικής αλήθειας που τιμούμε τα Χριστούγεννα είναι μνημειώδεις. Όχι μόνο σε θρησκευτικό επίπεδο, αλλά και σε φιλοσοφικό επίπεδο και, ιδιαίτερα, στο πεδίο της πολιτικής θεωρίας.

Στην πραγματικότητα, οι προεκτάσεις της Ενσάρκωσης του Χριστού ενημερώνουν σε μεγάλο βαθμό τα ίδια τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού. Θα μπορούσαν να απαριθμηθούν πολλά παραδείγματα, αλλά ένα ιδιαίτερα ενδεικτικό αρκεί: η σύγχρονη θεωρία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποστηρίζω, είναι κάτι περισσότερο από μια έκφραση ηθικού βολονταρισμού εάν δεν έχουν τις βαθύτερες ρίζες τους στη χριστιανική πίστη και παράδοση. Και όχι επειδή δεν μπορούν να διατυπωθούν ως νομικές αξιώσεις ή μηχανισμοί προστασίας, αλλά επειδή η ίδια η ιδέα ότι όλα τα ανθρώπινα όντα διαθέτουν μια εγγενή, ίση και ιερή αξιοπρέπεια στερείται σταθερής βάσης έξω από αυτό το πλαίσιο.

Ο απώτερος λόγος για τον οποίο τα ανθρώπινα όντα είναι ίσα ενώπιον του νόμου και αξίζουν άνευ όρων σεβασμό δεν βρίσκεται στην κοινωνική τους χρησιμότητα, ούτε στην παραγωγική τους ικανότητα, ούτε καν στο επίπεδο συνείδησης ή ορθολογισμού τους. Βρίσκεται στο γεγονός ότι είμαστε όλοι πλάσματα του ίδιου Δημιουργού και ότι ο Δημιουργός, όπως διδάσκει ο Χριστιανισμός, έγινε άνθρωπος. Η Ενσάρκωση προσδίδει στην ανθρώπινη φύση μια ριζική αξιοπρέπεια, γιατί την ανέλαβε ο ίδιος ο Θεός. Και όχι μόνο αυτό: ένας Θεός που έφτιαξε τον άνθρωπο που πέθανε για να λυτρώσει όλη την Ανθρωπότητα.

Αν αγνοηθούν αυτές οι αλήθειες, πολλές από τις ηθικές δηλώσεις που θεωρούνται δεδομένες σήμερα αιωρούνται στον αέρα. Εάν η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βασίζεται αποκλειστικά στη λογική ή τη συνείδηση, τότε τι συμβαίνει σε εκείνα τα μέλη του ίδιου είδους που διαθέτουν διαφορετικά επίπεδα και των δύο; Θα πρέπει να απολαμβάνουν διαφορετικούς βαθμούς αξιοπρέπειας; Και τι θα συνέβαινε αν, στο εξελικτικό σχήμα, άλλα είδη ανέπτυσσαν συγκρίσιμες μορφές συνείδησης; Τα ερωτήματα που ανακύπτουν ελλείψει της χριστιανικής θεμελίωσης είναι αναρίθμητα και τελικά άλυτα.

Δεν υπάρχει τίποτα απολύτως αυτονόητο στην ιδέα ότι όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν ίση εγγενή αξία ή ότι κάθε άτομο είναι εγγενώς πολύτιμο. Αυτές οι ιδέες ανήκουν στη χριστιανική παράδοση, αλλά σήμερα υιοθετούνται άκριτα από την κοσμική σκέψη που τις θεωρεί προφανείς ενώ απορρίπτει το υπόστρωμα από το οποίο προέρχονται. Εδώ είναι ένα από τα μεγάλα παράδοξα του δυτικού φιλελευθερισμού: αγνοεί ότι είναι ιστορικό δημιούργημα του Χριστιανισμού, τον απορρίπτει ανοιχτά, αλλά συνεχίζει να επιβεβαιώνει – και να απαιτεί – τις χριστιανικές αξίες.

Οι θεωρητικοί του φυσικού δικαίου κατανοούσαν πολύ καλύτερα από εμάς τα φιλοσοφικά θεμέλια των φυσικών δικαιωμάτων – τους άμεσους προγόνους των σύγχρονων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ήξεραν ότι είμαστε αυτό που είμαστε επειδή έχουμε δημιουργηθεί imago Dei. Από αυτό πηγάζει η αξιοπρέπειά μας, η ουσιαστική μας ισότητα και η αμείωτη αξία μας.

Για όλους αυτούς τους λόγους, το αληθινό νόημα των Χριστουγέννων πρέπει να διασωθεί και να επιστρέψει στη θέση που του αξίζει: τον βωμό. Ούτε η κενή λαογραφία, ούτε η ατελείωτη διαδοχή των κοινωνικών εορτασμών και των γαστρονομικών υπερβολών. Ο δυτικός πολιτισμός είναι, χωρίς αμφιβολία, η ελληνική φιλοσοφία. Είναι επίσης ρωμαϊκό δίκαιο. αλλά, πάνω απ' όλα, είναι η χριστιανική πίστη. Και τα Χριστούγεννα, ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να μας λυτρώσει όλους.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι βάρβαροι – ιδεολογικοί ή άλλοι – μισούν τα Χριστούγεννα. Τον περιφρονούν επειδή περιφρονούν τον πολιτισμό. Κάποιοι μπορεί να μην έχουν πλήρη επίγνωση αυτής της λογικής σύνδεσης, αλλά η άγνοιά τους δεν τους εμποδίζει να ενεργούν ενάντια σε αυτό που απορρίπτουν. Άλλοι, από την άλλη πλευρά, γνωρίζουν πολύ καλά ποιος είναι ο στόχος τους. Ξέρουν ότι τα Χριστούγεννα είναι πολιτισμός. Μισούν τα Χριστούγεννα επειδή είναι Χριστιανισμός. Και μισούν τον Χριστιανισμό επειδή είναι πολιτισμός.
Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ριζοσπαστική εκκοσμίκευση ξεκινά μια σταυροφορία κατά του Χριστιανισμού. Ο Χριστιανισμός γελοιοποιείται ως παιδική ιστορία από την ίδια φιλελεύθερη Δύση της οποίας οι ηθικές, νομικές και πολιτικές δομές στηρίζονται σε χριστιανικές προϋποθέσεις.

Ωστόσο, αυτή η εξωτερική επίθεση δεν ήταν η μόνη πρόκληση. Το έτος 2025 ήταν ιδιαίτερα ταραχώδες για αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε χώρο της μη αριστεράς: αυτό το ευρύ και ποικιλόμορφο σύνολο ανθρώπων, κινημάτων και θεσμών που, με μεγαλύτερη ή μικρότερη σαφήνεια, αγαπούν τη Δύση, την κληρονομιά της και την ιστορική της συνέχεια. Ήταν μια χρονιά που σημαδεύτηκε από εσωτερικές διαιρέσεις, αδελφοκτόνους αγώνες, αμοιβαίες παρεξηγήσεις και μια ανησυχητική τάση σύγχυσης του κύριου αντιπάλου.

Πολύ συχνά, όσοι μοιράζονται την ίδια αγάπη για τον δυτικό πολιτισμό – ακόμα κι αν την εκφράζουν από διαφορετικές παραδόσεις, προφορές ή στρατηγικές – έχουν καταλήξει σε αντίθεση μεταξύ τους, αποδυναμώνοντας έτσι τη δική τους ικανότητα για πολιτιστική και πολιτική αντίσταση. Ο θόρυβος, η μόνιμη καχυποψία και ο πειρασμός του σεχταρισμού έχουν διαβρώσει έναν χώρο που, εξ ορισμού, θα έπρεπε να ενώνεται με το ουσιώδες: την υπεράσπιση της αλήθειας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της πολιτισμικής κληρονομιάς που μας έχει εμπιστευτεί.

Σε αυτό το πλαίσιο, τα Χριστούγεννα αποκτούν και διορθωτική διάσταση. Μας υπενθυμίζει ότι ο πολιτισμός που ισχυριζόμαστε ότι υπερασπιζόμαστε δεν είναι απλώς μια τεχνική ή οργανική κατασκευή, αλλά μια πνευματική κληρονομιά που απαιτεί ταπεινότητα, ιεραρχία προτεραιοτήτων και αίσθηση του κοινού. Δεν είναι κάθε διαφωνία προδοσία, ούτε κάθε διαφορά υπαρξιακή απειλή.

Εάν το 2025 ήταν έτος κατακερματισμού, το 2026 θα πρέπει να είναι έτος μεγαλύτερης κατανόησης μεταξύ εκείνων που κατέχουν αυτές τις θεμελιώδεις αλήθειες. Δεν πρόκειται για ομοιομορφία ή για έναν ενιαίο τρόπο σκέψης, αλλά για την αναγνώριση του τι είναι πραγματικά ουσιώδες και τι ανήκει στη νόμιμη σφαίρα της συζήτησης. Η υπεράσπιση της Δύσης δεν απαιτεί να σκεφτόμαστε τα πάντα με τον ίδιο τρόπο, αλλά απαιτεί να κατανοήσουμε τι την καθιστά δυνατή και άξια υπεράσπισης.

Μπροστά στην εξωτερική εχθρότητα και την εσωτερική διασπορά, όσοι από εμάς αγαπάμε τον δυτικό πολιτισμό από τη γέννηση ή την υιοθεσία έχουμε ένα ανανεωμένο καθήκον: να τον υπερασπιστούμε, να τον φροντίσουμε και να τον γιορτάσουμε. Και ο εορτασμός των Χριστουγέννων είναι αναπόσπαστο μέρος αυτού του καθήκοντος. Γιατί το να κάνεις το ένα πράγμα σημαίνει να κάνεις το άλλο. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων δεν είναι απλώς μια πράξη πίστης. Είναι, σήμερα περισσότερο από ποτέ, μια πολιτισμική εντολή. Καλά Χριστούγεννα.

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων