ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ 2025 νο1:
ΤΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ "ΣΚΙΩΔΕΣ" ΠΑΡΑΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΩΣ ΑΙΤΊΑ ΝΕΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΩΝ
Αν μοιάζει με πάπια, κράζει σαν πάπια και λειτουργεί σαν πάπια, τότε είναι πάπια — λέει η παροιμία. Τι γίνεται όμως με ένα ίδρυμα που μοιάζει με τράπεζα και λειτουργεί σαν τράπεζα; Συχνά όμως δεν είναι τράπεζα — είναι σκιώδης τράπεζα.
Η σκιώδης τραπεζική, στην πραγματικότητα, συμβολίζει μια από τις πολλές αποτυχίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος που οδήγησαν στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Ο όρος «σκιώδης τράπεζα» επινοήθηκε από τον οικονομολόγο Paul McCulley σε μια ομιλία του 2007 στο ετήσιο οικονομικό συμπόσιο που φιλοξενήθηκε από την Federal Reserve Bank του Κάνσας Σίτι στο Jackson Hole του Ουαϊόμινγκ
Από τότε δεν έγινε τίποτα για να καταργηθεί ο όρος. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε πριν την έναρξη της κρίσης του 22 στην Ουκρανία για «τρωτότητες» μεταξύ των λεγόμενων μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, λέγοντας ότι η παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα μπορεί να εξαρτάται από την ανθεκτικότητά των σκιωδών παρατραπεζών των funds!
Τι είναι όμως ακριβώς οι σκιώδεις τραπεζες μη τράπεζες και πόσο επικίνδυνες είναι;Ο όρος περιλαμβάνει χρηματοπιστωτικές εταιρείες, εκτός από τις τράπεζες, που παρέχουν κάθε είδους χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένου του δανεισμού σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Είναι μια ποικιλόμορφη λίστα με cast που περιλαμβάνει από συνταξιοδοτικά ταμεία (σαν αυτά που θέλει να φτιάξει ο Κούλης, αντιγράφοντας το απορυχημένο ασφαλιστικό σύστημα του Πινοσέτ) και ασφαλιστές, μέχρι αμοιβαία κεφάλαια, οικογενειακά funds και hedge funds υψηλού κινδύνου τύπου CVC, όπως αυτά που αναλαμβάνουν τα κόκκινα δάνεια ή χρηματοδοτούν τις ιδιωτικοποιήσεις του Μητσοτάκη.
Στον χορό μπήκαν πρόσφατα και μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες, όπως η Apple η το Τweeter του Μusk που ακολουθούν, θέλουν δεν θέλουν, τις στρατηγικές του θηριωδους fund των funds Βlackrock που διαχειρίζεται κεφάλαια ύψους 13,5τρισ$.
Και ο τομέας είναι πολυ μεγάλος. Σύμφωνα με το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (FSB), που ένα σώμα παγκόσμιων ρυθμιστικών αρχών και κυβερνητικών αξιωματούχων, αυτές οι σκιωδεις τράπεζες διέθεταν περίπου 257 τρισεκατομμύρια δολάρια (!) στα βιβλία τους το 2024, αντιπροσωπεύοντας κάτι λίγο πιο πανω το ήμισυ των συνολικών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων του κόσμου!
(Το αντίστοιχο μέγεθος των εναλλακτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων τύπου DeFi που διαχειρίζεται ψηφιακά πάγια (κοινώς κρυπτονομίσματα), δεν ξεπερνάει το 1τρισ$, ενώ οι κλασικές τράπεζες διαχειριζονται 251 τρισ αντίστοιχα).
Ο κλάδος αυτός της παράλληλης σκιώδους τραπεζικής αναπτύχθηκε έντονα μετά από την παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008 με το ενεργητικού του να αυξάνεται κατά 7% ετησίως κατά μέσο όρο, σύμφωνα με στοιχεία της FSB.
Καθώς τα επιτόκια έφτασαν στα χαμηλά τα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση, πολλοί θεσμικοί αποταμιευτές και επενδυτές στράφηκαν σε σκιώδεις τράπεζες σε αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων. Εν τω μεταξύ, καθώς οι ρυθμιστικές αρχές έθεσαν περισσότερους περιορισμούς στον τραπεζικό δανεισμό, ορισμένοι τύποι δανειοληπτών, όπως οι πιο ριψοκίνδυνοι καταναλωτές, αναζητούσαν ολοένα και περισσότερο τις σκιώδεις τράπεζες για χρηματοδότηση.
Με την ανάληψη του Τραμπ για την δεύτερη θητεία του ως ημιπλανητάρχης, ο κλάδος άρχισε να αποκτά και πιο κεντρικό ρόλο στην διαμόρφωσή των νομισματικών πολιτικών. Τρανό παράδειγμά είναι το αμερικανικό θεσμικό πλαίσιο για τα stablecoins, όπου οι Blackrock, Blackstone και σια πέρασαν την νομοθεσία που ήθελαν για την χρήση αυτών των ψηφιακών παγίων "ξεφορτώματος" του αμερικανικού δημόσιου χρέους, πρίν αρχίσουν να εκδίδουν εκεί (σε ρόλο κεντρικού τραπεζίτη) τα ψηφιακά δολάρια που θα αντικρίζονται με την αξία μετοχών εταιριών που ελέγχουν αυτά τα funds. O πιο άγριος νεοφιλελευθερισμός νο2 που εισάγουν έτσι, μεταφέρει όλες τις σχετικές εξουσίες στα ΔΣ των funds, που απολογούνται μόνο στους μετόχους τους.
Καθόλου τυχαία δεν είναι η στιγμή. Ήδη το παγκόσμιο σκιώδες παρατραπεζικό σύστημα διαχειρίζεται περισσοτερα κεφάλαια από το τραπεζικό από τα μέσα του 2025, που από μόνο του είναι σημαντικό γεγονός για να το θυμόμαστε.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;Ορισμένοι από τους κινδύνους που διατρέχουν οι σκιωδεις μη τράπεζες αυξάνονται όταν τα επιτόκια αυξάνονται ή αυξομειώνονται έντονα, όπως και τώρα. Το πολύ μεγαλο μέγεθος του κλάδου σημαίνει ότι τα προβλήματά του θα μπορούσαν, από μόνα τους, να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά θα μπορούσαν επίσης να εξαπλωθούν στις παραδοσιακές τράπεζες μέσω πραγματικών και μη άμεσα αντιληπτών διασυνδέσεων.
Ένας από τους κινδύνους είναι η πιθανότητα πιστωτικών απωλειών. Σε έκθεσή της τον Νοέμβριο του 24, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επεσήμανε τις «επίμονες ευπάθειες» στον μη τραπεζικό τομέα, συμπεριλαμβανομένου του «κινδύνου σημαντικών πιστωτικών απωλειών» εάν οι εταιρικοί της δανειολήπτες άρχιζαν να χρεοκοπούν εν μέσω αποδυνάμωσης της οικονομίας.
Δεδομένου ότι οι σκιώδεις τράπεζες δεν λαμβάνουν καταθέσεις από ιδιώτες πελάτες τους, αφού κυρίως δανείζονται χρήμα από τράπεζες, εξαιρούνται ως επί το πλείστον από τις αυστηρές απαιτήσεις για κεφάλαια και ρευστότητα που απορροφούν ζημίες, αντίστοιχες με αυτές που επιβάλλονται στις τράπεζες τα διάφορα stress tests που κάνουν οι Κεντρικές Τραπεζες. Τα περισσότερα Funds δεν υπόκεινται σε τακτικές δοκιμές από ρυθμιστικές αρχές για να διασφαλιστεί ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν μια σειρά από δυσμενή σενάρια.
Σε έκθεσή της τον Φεβρουάριο του 25, η S&P Global Ratings επεσήμανε πάλι ένα άλλο ανησυχητικό χαρακτηριστικό πολλών μη τραπεζών.
«Οι σκιώδεις τράπεζες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε έκτακτη χρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα σε περιόδους άγχους ή κρίσης και δεν περιμένουμε από τις κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια των φορολογουμένων για να ανακεφαλαιοποιήσουν μια αποτυχημένη σκιώδη τράπεζα», ανέφερε η εταιρεία.
«Αυτό σημαίνει ότι οι δημόσιες αρχές έχουν περιορισμένα εργαλεία για τον μετριασμό των κινδύνων μετάδοσης κρίσεων».
Η κακή υγεία σε μια μεγάλη "σκιωδη παρατράπεζα" ή σε ένα μεγάλο μέρος του κλάδου της σκιώδους τραπεζικής θα μπορούσε να μολύνει τους παραδοσιακούς δανειστές/εμπορικές τράπεζες επειδή οι μη τράπεζες δανείζουν και δανείζονταν από τράπεζες λόγω των χαμηλών επιτοκίων.
Ένα διαβόητο παράδειγμα είναι η κατάρρευση του αμερικανικού ταμείου Archegos Capital Management πριν από τρία χρόνια, που προκάλεσε ζημίες αξίας περίπου 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ολόκληρο τον τραπεζικό τομέα. Πάνω από το μισό από αυτό συντηρήθηκε από την Credit Suisse (CS), η οποία συγκατάλεγε την Archegos στους πελάτες της. Το χτύπημα συνέβαλε σε μια σειρά από σκάνδαλα και αποτυχίες συμμόρφωσης που ταλαιπώρησαν τον ελβετικό δανειστή τα τελευταία χρόνια, οδηγώντας τελικά σε έκτακτη εξαγορά του από την ανταγωνιστική UBS (UBS) με κόστος πάνω που από 120δισ που φορτώθηκε στους Ελβετούς φορολογούμενους, αυτην την φορά.
Η σκιώδης τραπεζική στην Ελλάδα Επί του παρόντος το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα παραμένει τραπεζοκεντρικό, καθώς το ενεργητικό των πιστωτικών ιδρυμάτων αποτελεί (επίσημα) το 89,2% επί του συνολικού ενεργητικού του χρηματοπιστωτικού συστήματος (Ιούνιος 2024).
Σε ό,τι αφορά τους λοιπούς τομείς, εκεί δηλαδή όπου δραστηριοποιείται το παράλληλο σκιώδες τραπεζικό σύστημα, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις έχουν ενεργητικό 20,5 δισ. ευρώ αντιπροσωπεύοντας το 5,8% του συνολικού ενεργητικού του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ακολουθούν οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων, όπως τα αμοιβαία κεφάλαια και οι εταιρείες επενδύσεων χαρτοφυλακίου και επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία, με ενεργητικό 14,4 δισ. ευρώ και μερίδιο 4%. Μικρότερη είναι η συμμετοχή των εταιρειών χρηματοδοτικής μίσθωσης και πρακτορείας απαιτήσεων με ενεργητικό 6,0 δισ. ευρώ και μερίδιο 1,7% επί του συνολικού ενεργητικού του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης έχουν ενεργητικό 2 δισ. ευρώ και μερίδιο 0,6%. Τέλος, οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από κόκκινα δάνεια και πιστώσεις καθώς και οι χρηματιστηριακές εταιρείες έχουν μερίδιο 0,4% και 0,3% αντίστοιχα. Είναι πολιτικά πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι αυτό το 0,4% των servicers των κόκκινων δανείων διαχειρίζεται δάνεια ή πάγια ύψους 120δισ€ έχοντας στο ενεργητικό τους ελάχιστα κεφάλαια και έχοντας ήδη δεσμεύσει 24δισ από το "μαξιλάρι Τσίπρα " των 36δισ μέσω εγγυήσεων που δόθηκαν με τα προγράμματα Ηρακλής I και ΙΙ.
Οπως ψευδώς επισημαίνουν κύκλοι της ΤτΕ, η σημασία του μη τραπεζικού χρηματοπιστωτικού τομέα στην Ελλάδα είναι ακόμα περιορισμένη, αμβλύνοντας λεκτικά τους κινδύνους που θα μπορούσαν να απορρέουν από αυτόν για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, ενώ – σύμφωνα με τους ίδιους – η διασύνδεση του μη τραπεζικού χρηματοπιστωτικού τομέα με τον τραπεζικό τομέα είναι και αυτή περιορισμένη, ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα αποτελούν κατά κανόνα θυγατρικές ξένων ασφαλιστικών ομίλων και δεν συνδέονται μετοχικά με τις ελληνικές τράπεζες (Φυσικά αποκρύπτουν το γεγονός ότι οι πρωταθλητές κερδοφορίας του ελληνικού σκιώδους τραπεζικού συστήματος, οι services των κόκκινων δανείων, έχουν ως βασικούς τους μετόχους τις ίδιες τις Τράπεζες, που φοροδιαφεύγουν μέσω... Ιρλανδίας).
Αντίστοιχα, οι περισσότερες εταιρείες επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία (τομέας όπου ανθεί και το "πλυντήριο" κεφαλαίων που κάποτε ήταν "παρκαρισμένα" στην Κύπρο και μετά στο Ισραήλ- απ όπου γίνονται τώρα οι μεγάλες δήθεν τουριστικές επενδύσεις real estate και με την ενίσχυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικης Σταθεροτητας(!)), συνδέονται με επιχειρηματικούς ομίλους εκτός του τραπεζικού τομέα. Καθόλου τυχαία λοιπόν που μέσα στο 2024 ο κλάδος αυτός εμφανίστηκε ως ο πρωταθλητής των ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα.
Πού είναι οι κίνδυνοι;Εάν μερικες χώρες του οικονομικού νότου εγκαταλειψουν το ΔΝΤ αθετώντας τις υποχρεώσεις τους σε αυτό λαμβάνοντας δανεια από το κινεζικό ανάλογο των ΒRICS ή μερικές δεκάδες πανικόβλητοι επενδυτές εξαργυρώσουν τις συμμετοχές τους σε αμοιβαία της σκιώδους τραπεζικής ταυτόχρονα, αυτά τα αμοιβαία κεφάλαια μπορεί να χρειαστεί να πουλήσουν γρήγορα ορισμένα από τα περιουσιακά τους στοιχεία για να πραγματοποιήσουν τις πληρωμές.
Μια τέτοια 'πυρηνική" πώληση, ας πούμε, κρατικών ομολόγων, από πολλαπλά κεφάλαια, θα μείωνε την αξία αυτών των ομολόγων, οδηγώντας σε απώλειες για τους άλλους κατόχους των ομολόγων, στους οποίους μπορεί κάλλιστα να περιλαμβάνονται και οι τράπεζες.
Αυτό ακριβως συνέβη το φθινόπωρο του 22, όταν τα συνταξιοδοτικά ταμεία του Ηνωμένου Βασιλείου, που χρησιμοποιούν τη λεγόμενη επενδυτική προσέγγιση (κεφσλαιοποιητικό σύστημα) με γνώμονα την "ευθύνη", έπρεπε να πουλήσουν κρατικά ομόλογα του Ηνωμένου Βασιλείου, τα οποία κατέρρεαν στην πλάτη των καταστροφικών δημοσιονομικών σχεδίων της τότε πρωθυπουργού Liz Truss. Αυτό δημιούργησε «μια φαύλο σπείρα» στην αγορά ομολόγων της χώρας, σύμφωνα με τα λόγια της Τράπεζας της Αγγλίας, σχεδόν ανατρέποντας το χρηματοπιστωτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου!
Σε μια έκθεση για τις μη τράπεζες που κυκλοφόρησε πρόσφατα από το Διεθνες Νομισματικό Ταμείο δήλωσε ότι θα χαιρετίσει την «αυστηρότερη εποπτεία» του κλάδου της σκιώδουςτραπεζικής, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει κανόνες για τα κεφαλαιακά αποθέματά τους και την πρόσβαση τους στη ρευστότητα.
Μέχρι να γίνουν και να συμφωνήσουν όμως όλοι σε όλα αυτά που δεν γίνονται, είναι σφόδρα πιθανό να γίνει αυτό που όλοι εξορκίζουν: μια κατάρρευση κολοσιαίου μεγέθους τμήματος του σκιώδους τραπεζικού συστήματος σε μια οποιαδήποτε γωνία του πλανήτη.
Τότε το σκάσιμο της "φούσκας " των τοξικών τραπεζικών ή σκιωδοτραπεζικων παραπροϊόντων που έχουν παραχθεί από το 2008, και που πλησιάζει ήδη τα 1.500τρις$ - όσα δηλαδή 15 παγκόσμια ΑΕΠ, που είναι το γκρι αεράτο χρήμα που κυκλοφορεί κάτω από το ραντάρ οποιασδήποτε ρυθμιστικής αρχής ανάμεσά στα πάρε δώσε της σκιώδους τραπεζικής με κάθε νόμιμη ή παράνομη επιχειρηματική δραστηριότητα, θα κάνει ένα ανευ προηγούμενου "μπαμ".
Η εξαΰλωση του χρήματος που ακολουθεί ένα τέτοιο γεγονός ως απαρχή ενός domino effect, θα κάνει τις ουρές στα ΑΤΜ των capital controls να μοιάζουν με μια καλή ανάμνηση! Γιατί τότε θα λέμε ότι εκείνο που έκανε κουάκ κουάκ τελικά δεν ήταν παπάκι.
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου