Κάποτε ρώτησαν τον Καραθεοδωρή, ποιο οικονομικό μοντέλο θεωρεί το πιο σωστό κι εκείνος απάντησε:
«Κανένα δεν με ικανοποιεί. Απ’ όσα έτυχε να διαβάσω, διαπίστωσα πως η αναγνώριση υπερβολικής αρμοδιότητας στους οικονομολόγους είναι σφαλερή κατά τούτο: ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν βλέπουν παρά μία μόνο πλευρά του ζητήματος με μία ανεξήγητη επιμονή. Μιλούν για κρίση χρήματος, ως εάν το χρήμα ήταν μία αξία απόλυτη. Αλλά είναι;Το χρήμα είναι σύμβολο, είναι κάτι που αντλεί αξία διότι θέλουν οι άνθρωποι να του δώσουν αξία, αυτό καθ’ εαυτό δεν έχει καμία απολύτως αξία. Πώς, λοιπόν, μπορεί να στηριχτεί σοβαρώς ότι η κρίση είναι οικονομική καθαρώς και όχι ψυχολογική;»
Ήταν και τότε εποχή μεγάλης οικονομικής κρίσης, τόσο μεγάλης που η ανθρωπότητα οδηγήθηκε και πάλι σε έναν μεγάλο πόλεμο, σε μία σφαγή χωρίς έλεος. Τι εννοούσε άραγε ο Καραθεοδωρή όταν μιλούσε για κρίση ψυχολογική; Πώς είχε διαμορφωθεί μία τέτοια ψυχολογική κατάσταση που οδήγησε για δεύτερη φορά σε παγκόσμιο πόλεμο;
Η ακατανόητη υστερία
«Οι άνθρωποι πιθανόν φαντάστηκαν πως τα μετέπειτα του Μεγάλου Πολέμου θα ήταν η Εδέμ. Όταν είδαν, προϊόντος του χρόνου, ότι ο παράδεισος είναι μεν ωραίο όνειρο, αλλά όχι και τόσο πιθανή πραγματικότητα, τότε απογοητεύτηκαν, τρομοκρατήθηκαν, απέκρυψαν τις συμβατικές δυνάμεις της ζωής, ακινητοποίησαν το χρήμα και δημιούργησαν δυσχέρειες, βάρυναν την ατμόσφαιρα.
Αν θέλετε να μιλήσουμε ειλικρινώς, φρονώ αδιστάκτως πως στις εκδηλώσεις της ζωής υπάρχει πολλή φαντασία και καρδιά. Και όπως ουδεμία ευτυχία της ανθρωπότητας έχει την έκταση και τον χαρακτήρα που επιχειρούν συχνά να της δώσουν οι άνθρωποι, έτσι και ουδεμία κρίση φέρει τις καταστροφές που συνθέτει και παρουσιάζει η φαντασία της Κασσάνδρας. Και αυτά, αν θέλουμε να περιορισθούμε στα στενά πλαίσια της κοινωνικής παρατήρησης, χωρίς να θέλουμε να φιλοσοφήσουμε συστηματικότερα.
Η ανθρωπότητα, όπως γνωρίζετε, θεοποίησε τις φυσικές επιστήμες κατά τον 19ο αιώνα. Μερικές σημαντικές προόδους των θετικών επιστημών δεν τις χαιρέτισε με το πρέπον μέτρο, αλλά με μία υστερία ακατανόητη και αντιεπιστημονική. Απέδωσε σε ώρες ενθουσιασμού, στις φυσικές επιστήμες προθέσεις που δεν τις είχαν ποτέ και που δεν είναι και έργο τους να τις έχουν. Εννοώ την λύση, μέσω των φυσικών επιστημών των μεγάλων προβλημάτων της ζωής, την διαφώτιση του μυστηρίου που την περιβάλλει. Και ήταν μία τραγική πλάνη αυτό, διότι οι φυσικές επιστήμες ουδέ κατ’ ελάχιστον έκαναν σοφότερο τον άνθρωπο σε αυτόν τον τομέα.»
Πράγματι, ήταν μία από τις περιόδους εκείνες της ανθρώπινης ιστορίας, που η επιστήμη διεκδικούσε τη θέση του θεού, σαν να μπορούσε να δώσει απαντήσεις στα πάντα. Η επιστήμη ήταν μία νέα θεότητα στην οποία οι άνθρωποι εναπόθεταν κάθε ελπίδα τους, βέβαιοι πως όλα μπορεί να τα εξηγήσει και όλα να τα θεραπεύσει. Η μεταφυσική, η μελέτη όλων εκείνων που ο άνθρωπος νοεί μόνο με τη σκέψη, αλλά δεν μπορεί να τα δει, να τα ακουμπήσει, να τα μετρήσει, έχανε έδαφος και αντιμετώπιζε τον χλευασμό των νέων επιστημόνων και φιλοσόφων. Είχε άραγε ελπίδες να πετύχει αυτή η προσπάθεια του αφανισμού της μεταφυσικής;
Ignoramus et ignorabimus
«Προσπάθεια μάταιη, διότι η μεταφυσική δεν μπορεί να λείψει. Η πλάνη όμως αυτή δημιούργησε ψευδαισθήσεις, φρούδες ελπίδες και κρίση σε πολλά κρανία. Αλλά τι φταίνε οι φυσικές επιστήμες όταν ζητούν από αυτές πράγματα ξένα προς τη φύση τους; Και τι φταίνε αν τις ονόμασαν θετικές διότι νόμισαν πως αυτές είπαν την τελευταία τους λέξη. Αλλά αυτές δεν πλησιάζουν παρά κατά προσέγγιση στην λύση των περισσότερων προβλημάτων. Λόγου χάρη, η κλασική μηχανική, εφαρμόσιμη και χρήσιμη προκειμένου να κατασκευάσουμε μία γέφυρα, είναι τελείως ανεφάρμοστη αν θελήσουμε να την εφαρμόσουμε στα άτομα, σε μία ελάχιστη υποδιαίρεση της ύλης, και ακόμα πιο ανεφάρμοστη προκειμένου περί των κόσμων των ουρανίων σωμάτων.»
Σε ορισμένες περιπτώσεις, λέει ο Καραθεοδωρή, ισχύει η ρήση του Dubois Raymond: ignoramus et ignorabimus (δεν γνωρίζουμε και δεν θα γνωρίσουμε)
Ο Άινσταϊν και ο Μαρξισμός
Οι θεωρίες του κομμουνισμού, προτάσσοντας τις ανθρώπινες αξίες πάνω από τις οικονομικές, άρχισαν τότε να κερδίζουν οπαδούς. Ήδη από τότε, κάθε φιλειρηνική και ανθρωπιστική άποψη άρχισε να ταυτίζεται με τις κομμουνιστικές ιδέες. Η τελευταία ερώτηση στην οποία κλήθηκε να απαντήσει ο σπουδαίος μαθηματικός και φίλος του Άινσταιν, ήταν αν οι απόψεις του φίλου του τον κατέτασσαν στην χωρία των μαρξιστών.
«Ο Αινστάιν είναι φίλος μου και τον γνωρίζω άριστα. Μπορεί να καταδικάζει τους εξοπλισμούς, να βλέπει ορισμένες αφροσύνες των κυβερνώντων, να αποκρούει τον στενόκαρδο εθνικισμό, αλλά δεν θα βρει λύσεις ουσιαστικές στον κομμουνισμό αν θελήσει να σκεφτεί όχι με το συναίσθημα, αλλά να κρίνει με το επιστημονικό πρίσμα την θεωρία. Ότι μπορεί να βρεθούν, όχι ένας, αλλά πολλοί τρόποι καλύτερης διακυβέρνησης των ανθρωπίνων πραγμάτων είναι ένα ζήτημα, και είναι εντελώς άλλο ζήτημα αν μία θεωρία είναι ολόσωστη ασυζητητί. Γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς πως το κοινωνικό πρόβλημα είναι τούτο ή εκείνο και η θεραπεία αυτή ή η εκείνη.»
Κράτησα αυτή τη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Πρωία" της 17ης Φεβρουαρίου 1932, για δύο λόγους.
Πρώτον, ως ένα δείγμα υγιούς σκεπτικισμού, ενός επιστήμονα, που δεν ήταν βέβαια δάσκαλος του Άινσταϊν, όπως πολλοί αρέσκονται να διαδίδουν, ήταν όμως ένας από εκείνους που συμβουλευόταν για ζητήματα μαθηματικών, όπως αποδεικνύεται από την αλληλογραφία τους.
Και δεύτερον, επειδή μετά από τόσους αιώνες προόδου στην επιστήμη και στην τεχνολογία, αυτό το "ignoramus et ignorabimus" έρχεται και ξανάρχεται να επιβεβαιώσει το "εν οίδα, ότι ουδέν οίδα" του Σωκράτη.
Και κάπου εκεί, θεωρώ πως βρίσκεται το ήθος της επιστήμης και η δυναμική της.
Από Σκεπτέον Ἐστί
24 σχόλια:
Οπωσδήποτε είναι λάθος να πιστεύουμε ότι μπορούν καποιοι να εκτελουν κάποιες πραξεις η να συμπεριφερονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο μόνο μια φορά στη ζωή τους και όχι άλλη.Εκει βρίσκετσε αι το λάθος αυτών που λένε '"ας δουλέψουμε σαν σκλάβοι και ας βάλουμε στην άκρη μεχρι και την τελευταία δεκάρα ωστε να φτάσουμε τα τριάντα και μετά θα γλενταμε συνέχεια".Στα τριάντα αυτοί οι τύποι θα έχουν γίνει τόσο πλεονέκτες και εργασιομανεις που δεν θα μπορούν να απολαύσουν πραγματικά τίποτα πια.Αυτο που κάνει κάποιος από συνήθεια θα το ξανακάνει στο μελλον όπως το είχε ξανακάνει στο παρελθόν.Οι ίδιες του οι αποφάσεις στην πορεία της ζωής του τον βάζουν σε ένα λούκι,σε ένα μονότονο μοτίβο.Η ελεύθερη βούληση είναι μια ψευδαίσθηση για τη μάζα,μόνο μικρό ποσοστό της ελίτ και κάποιοι παρείσακτοι του Μάτριξ την κατεχουν
Τα ίδια εξωτερικά γεγονότα η οι ίδιες παραστάσεις δεν επηρεάζουν δύο ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο.Με δεδομένο ότι κάθε άτομο της σύγχρονης εποχής είναι ένα σύμπαν από μόνο του,τα μέλη μιας ομάδας που ζει σε απόλυτα όμοιο περιβάλλον δεν βιώνουν τις ίδιες εμπειρίες.Ο καθένας ζει σε ένα δικό του κόσμο πρωτίστως.Ειδικα κάτι μικροαστοί,ονόματα δεν λέμε,που κουβαλούν κερατιατικα και βάρη από την παιδική τους ηλικία,όντας παθητικοί μέχρι τα μπουνιά.
Όταν αφήνεις τον παθητικό ελληνόφωνο κεράτωμενο,σλαβοσπορο,μικροαστουλη ελεύθερο υποτίθεται να κάνει ότι τον ευχαριστεί αυτός εκατό τα εκατό θα μιμηθεί τα πρότυπα που χαζευε ως εφηβος στα σκυλάδικα.Οχι μόνο γιατί εκπαιδεύτηκε έτσι από το σπιτάκι του αλλά γιατί εκεί τον οδηγεί η γενετικη του προδιάθεση.
Πώς αποκαλεί η Ψυχολογία έναν φοβικό καταθλιπτικο πουθενά που αραδιαζει σχόλια και μετά τα σβήνει?Πως είναι δυνατόν ένα τέτοιο άτομο να είχε ποτέ σχέση με εθνικισμό,ελληνοκεντρικό κίνημα η οτιδήποτε, αυτό το κάρμα ψεύδεται
Σε περιμένω στους Αγίους Τόπους για δουλειά.Να ξέρεις εκ των προτέρων ότι είμαι σκληρός εργοδότης με άτομα του συναφιου σου.Δεκα ευρώ μεροκάματο και πολλά σου είναι,στα θερμοκήπια και στα τολ.Και που είσαι μαγκακο εδώ κάτου δεν περνάνε τα κουλτουριαρικα μετέωρα βήματα του πελαργού με τα οποία μεγάλωσες,εδω θα ιδρώσεις ωρη κοπριά.
Ναι έρχεται η αναλαμπή τση ορθοδοξίας αφού το λέει η Ελ ώρα έτσι είναι.Και μετά ξύπνησες στη σαραντάχρονη γκαρσονιέρα που σου νοικιάζει ο Αλβανός και συνειδητοποίησες ότι δεν βγαίνεις να πληρώσεις ρεύμα και κοινόχρηστα.Τα ρουφιανιλικια δεν σου εξασφαλίζουν σταθερό εισόδημα με δεδομένο ότι η θέση του αρχηγού σου είναι εξαιρετικά επισφαλής.
Μεγάλη μορφή ο Τσαρλς.Χρειαζεται Ηράκλεια δύναμη και ιωβεια υπομονή για να κάνεις καριέρα ως ελέω θεού κοπριτης και παράσιτο όπως η αφεντομουτσουναρα του μείξη βιβλικού περιούσιου με ανθρωποφάγο Πικτη γηγενη των βρετανικών νήσων.
Κυριάκος ακούει?Διόρισε επιτελους το παιδί ρε γίδι,μετανοημενος κνιτης είναι με επιρροές από το θρυλικό παρακλάδι του εσωτερικού του αείμνηστου Λεωνίδα.
Το ξύλινο πάτωμα της γκαρσονιέρας δε βγάζει χειμώνα δικέ μου σε βλέπω να προσγειώνεσαι στο κρεβάτι των αποκατω λίγο ατσαλα ας ελπίσουμε να μην έχουμε τιποτα απώλειες.
Χειμώνας καιρός Ω άνδρες Μακεδόνες.Έχοντας απωλέσει κάθε ελπίδα να ζεσταθώ από το σώμα του καλοριφέρ έστρεψα το βλέμμα με παρρησία στο ταβάνι και ξεκίνησα τη νοερά προσευχή στον Ελ Σανται,τον Δημιουργό όλων των κόσμων:Πανυπερτελειε,δόξα της Σιών,καταστροφέα των ειδωλολατρών μη λησμονεις τα τέκνα σου της Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων .Βρέξει ευρώ γιατί ξεπαγιασα δέσποτα υπερουρανειε και έκαψαν χτες τον καναπέ στη στόφα Αμήν.
Δημοσίευση σχολίου