Το πολιτικό-θεολογικό "διάβημα" του Ισλάμ και το κατανοητικό έλλειμμα της Δύσης. .~`~.
ΠρόλογοςΓιάννης Ναστούλης
Το πρόσφατο ασύμμετρο «χτύπημα» στη Γαλλία και η συνεχιζόμενη δράση των Τζιχαντιστών του ISIS αναδεικνύουν μεταξύ άλλων το έλλειμμα των δυτικών ελίτ να κατανοήσουν την ανθρωπολογική ετερότητα που συνιστά το Ισλάμ. Την αμηχανία των διαφόρων δημοσιογραφούντων, αλλά και του πολιτικού προσωπικού μπροστά στον «εξωτικό» Άλλο που διαταράσσει την ναρκισσική αλαζονεία της «ανοιχτής κοινωνίας».Εγκλωβισμένοι στην εξαντικειμενίκευση του δυτικού «παραδείγματος» (νεωτερικού-μετανεωτερικού. Δεξιού-Αριστερού), έχουν ήδη απολέσει την μνήμη της θεμελιώδους «απόφασης» (όπως την επεξεργάστηκε ο Παναγιώτης Κονδύλης) που οδήγησε στην πρωτόγνωρη αξίωση/προβολή ισχύος των δυτικών κοινωνιών, με εκφάνσεις την αποικιοκρατία, τον Ευρωκεντρισμό, τον οριενταλισμό, την αποθέωση του «αποσυνδεδεμένου» υποκειμένου, την κολεκτιβοποίηση (φιλελεύθερη και κομουνιστική) κ,λπ. Λησμόνησαν ότι το εθνοκρατικό μοντέλο, το κράτος δικαίου, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι στοιχεία του δυτικού υποκειμένου και μόνο, ότι συνθέτουν απλώς ένα κοσμοείδωλο, μεταξύ άλλων «εχθρικών», το οποίο προσιδιάζει στη δυτική κοσμοθεωρητική ετερότητα.Οικονομίστικες προσεγγίσεις και αριστεροί δονκιχωτισμοί του τύπου: η θεμελιώδης πολικότητα παραμένει εκείνη μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού, πως το ισλαμιστικό κίνημα είναι προβοκάτσια για να λειτουργήσει η κοινωνική «μεταβίβαση», ότι σε τελική ανάλυση το ισλαμικό χαλιφάτο είναι ένα ακόμη εθνοκρατικό, νεωτερικό διάβημα, θολώνουν περαιτέρω το ζήτημα.Όσο η κυρίαρχη αριστερή εμμονή στην επίδραση της «οικονομικής βάσης» θα αρνείται την βεμπεριανή διόρθωση για τον εξίσου καθοριστικό ρόλο του «εποικοδομήματος», τόσο περισσότερο θα αυτό-αποκλείεται από γόνιμες θεωρήσεις που προσφέρει ο θύραθεν και μη στοχασμός της νεωτερικότητας, η πολιτική θεολογία «αστών» διανοητών (Carl Schmitt, Jean Bodin, De Maistre, Donoso Cortés, Hans Kelsen κ,λπ) και του νεομαρξιστικού ρεύματος (E. Bloch) και οι οποίες θα μπορούσαν να διανοίξουν πρωτόγνωρες δυνατότητες ερμηνείας του «πολιτισμικού εχθρού», εκάστοτε.Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε με άλλη ευκαιρία, άρα χωρίς φανερή αξίωση πειθούς, διατηρώντας την περιγραφική αξιολογική ουδετερότητα που απαιτεί μια υπόθεση που εγείρει μεγάλη ένταση. .~`~.
Στοιχεία ισλαμικής δογματικής. Ισλαμική εσχατολογία Το Ισλάμ αναδύεται σε ένα χώρο έντονης παρουσίας χριστιανικών και ιουδαϊκών κοινοτήτων και κατά τούτο μπορεί να πει κανείς ότι η σχέση του με τις δύο παραδόσεις είναι γενεαλογική. Εάν προσθέσει κανείς και ένα πλήθος σαμανικών και ειδωλολατρικών στοιχείων κατανοεί ότι η ισλαμική σύλληψη του κόσμου δεν παρέχει μια ενιαία εικόνα. Πρόκειται για ένα συγκρητιστικό νεφέλωμα αντιλήψεων που αξιοποιεί το σύνολο των θεολογικών και φιλοσοφικών παραδόσεων, σε ένα πολύπλοκο, όσο και ιδιότυπο υπερσύστημα, το οποίο συντίθεται από διαφορετικά Ισλάμ, που ωστόσο συγκλίνουν σε έναν κοινό παρονομαστή: τον αυστηρό μονοθεϊσμό. Ο Αλλάχ είναι συγχρόνως ένα ενεργεία κοσμικό μέγεθος και ταυτοχρόνως μια εξωκοσμική οντότητα που δεν μπορεί να υπαχθεί σε φιλοσοφικά κατηγορήματα. Δημιουργεί τον κόσμο ex nihilo σε έναν διαρκή αναδιπλασιασμό, κύριος (με νομική έννοια) γης και ουρανού, εκχωρεί τη νομή στο ευνοούμενο δημιούργημά του τον άνθρωπο (sura 20,53, 2,30,27,62, 7,69,74).Σε ένα τέτοιο κοσμολογικό πλαίσιο ο άνθρωπος είναι ένα από τα δημιουργήματα του Θεού, μια ακόμη βιολογική πραγματικότητα, φορέας όλης εκείνης της εγγενούς αδυναμίας και αστάθειας των φυσικών όντων, που λειτουργεί όμως εν προκειμένω ως προϋπόθεση ευγνωμοσύνης ή αχαριστίας, καθόσον ο κόσμος δημιουργήθηκε προς χάριν του, (αλλά) επί (αντ) αποδώσει. (21,220). Το σχήμα χωρεί ως εξής: δωρεά -δοκιμασία – ανταπόδοση – ανταμοιβή (στα έσχατα), απολύτως υποταγμένο στην παντοδύναμη, αλλά και ανεξιχνίαστη βουλή του Θεού, ο οποίος δίκην ποιητού συγγράφει και διαγράφει το «κοσμικό παίγνιο», ως επί σχολικής πλακός[1].Πάνω σε αυτόν τον μελαγχολικό αγνωστικισμό και στην καθολικότητα του θανάτου, το Ισλάμ θεμελίωσε ένα ρεαλιστικό, σε βαθμό ματαίωσης, κοσμοείδωλο, του οποίου η τραχύτητα μπορεί να υπερβαθεί μόνο από μια εξίσου δραστική παράσταση του επέκεινα. Εφόσον η παρούσα μορφή του κόσμου πάσχει από εγγενή τρεπτότητα, η ιστορία του αξιολογείται συναφώς προς την έννοια του θανάτου και τον καημό της απαλλαγής από αυτόν. Μέσα στα συμπιεσμένα όρια του βίου του ο άνθρωπος πρέπει να πιστέψει στον Θεό για να πετύχει τη σωτηρία του κατά την ημέρα της κρίσεως. Η δωρεά μπορεί να αρθεί απρόοπτα (θάνατος). Και καθώς μετάνοια μετά θάνατον είναι αδιανόητη, κάθε στιγμή της ζωής είναι μια ανεπανάληπτη ευκαιρία αξιομισθίας, είτε διαπίστευση για την ευδαιμονία του παραδείσου. Ο μέλλων κόσμος άρχεται από του παρόντος.Η άποψη αυτή εισάγει την ιδέα μιας μεταθανάτιας συνέχειας ζωής μετά τον τάφο, σύμφωνα με την οποία ένα οιονεί «φράγμα εντροπίας» (barzakh)[2] αποκλείει την ανάδρομη πορεία των ψυχών προς την επίγεια ζωή, καθηλώνοντάς τες σε μια ενδιάμεση κατάσταση μέχρι την Ανάσταση του όλου ανθρώπου, υπό την προϋπόθεση αυθεντικής πίστης. Οι ψυχές σε κατάσταση ημισυνειδητότητας υφίστανται «μερική κρίση» υπό ανακριτών αγγέλων του Θεού και πρόγευση, συνακόλουθα, παραδείσου ή κολάσεως.Μάλιστα υπό την έποψη ενός απειλητικού και δικαιοκρίτη Θεού, η κόλαση και ο παράδεισος μεταβάλλονται σε ρομαντικό οραματισμό (προβολή) του γήινου παρόντος. Και δοθείσης της διακρίσεως στον κόσμο του Ισλάμ (dar al Islam) και στον κόσμο του πολέμου/απίστων (dar al harb), ο παράδεισος γίνεται το ενδιαίτημα του πρώτου και η κόλαση του δευτέρου. .~`~. Θάνατος: σύγκριση χριστιανικής και ισλαμικής εσχατολογίας Το Ισλάμ είναι θρησκεία με έντονο εσχατολογικό περιεχόμενο, μάλιστα τις βασικές εσχατολογικές του ιδέες παρέλαβε από τη βιβλική/χριστιανική παράδοση. Ο θάνατος δε σηματοδοτεί το τέλος της ζωής, αλλά την ατραπό μιας άλλης αιώνιας. Μάλιστα η επιβίωση και η αθανασία δεν αφορούν μόνο την ψυχή, αλλά, την ανάσταση του όλου ανθρώπου. Το ίδιο το νόημα του θανάτου αξιολογείται στη βάση της παντοδυναμίας του Θεού και της Αναστάσεως, όπως επί τη βάση του θανάτου αξιολογείται το νόημα του παρόντος κόσμου. Το γεγονός όμως ότι για το Ισλάμ ο θάνατος είναι ένα φυσικό γεγονός, στερεί από τους πιστούς (του) την υπέρβαση της αγωνίας θανάτου μέσω του μυστηρίου της εν Χριστώ απολυτρώσεως.Αν ο θάνατος είναι ταυτόσημο του φυσικού αφανισμού, απολύτως υποταγμένος στη θεία βούληση, το ανθρώπινο ζώο πλέον δεν έχει την παραμικρή πιθανότητα να διαρρήξει τη βιολογική του νομοτέλεια προς την υπαρκτική μεταποίηση του τέλους σε θάνατο. Είναι τόσο απόλυτος ο προκαθορισμός του θανάτου στο Ισλάμ, ώστε ο πιστός εγκλωβίζεται μεταξύ ζωολογικού ρεαλισμού και μεταφυσικής: η λύτρωση στον παρόντα χρόνο είναι αδύνατη, και η Ανάσταση κενολογία ή στην καλύτερη περίπτωση πρόσχημα κολεκτιβοποίησης.Στον αντίποδα, ο χριστιανικός θάνατος είναι προϊόν αμαρτίας και κατά τούτο προϊόν της δυναμικής της προαίρεσης του ανθρώπου εντός του ιστορικού του χρόνου. Επί το θεολογικότερον, η χριστιανική βασιλεία καταφάσκει την ύπαρξη ενθάδε και νυν. Δείχνει την απόλυτη, άνευ όρων απόφαση του ανθρώπου να υπερβεί τελεσίδικα το πρόβλημα του θανάτου (ανάπτυξη της χριστιανικής εσχατολογίας στο 4ο κεφάλαιο 4.2.). .~`~. Επιδράσεις στο σήμερα Είναι πρόδηλο ότι οι δύο εσχατολογικές θεωρήσεις εκβάλουν σε δύο διαφορετικούς ανθρωπολογικούς τύπους, οι οποίοι με τη σειρά τους δομούν διαφορετικούς τύπους κοινωνίας και πολιτειότητας. Αν όπως υπαινιχθήκαμε η πυρηνική ιδέα του Ισλάμ εκφράζεται στο σχήμα της παντοδυναμίας και της υποταγής, ο ανθρωπολογικός ιδεότυπος είναι το κολεκτιβιστικό άτομο και προτείνουμε ως τυπικό ορισμό του, την απόδοση της προτεραιότητας στο συλλογικό, η οποία κλιμακώνεται από την απόλυτη κατάφαση της ομάδας μέχρι την πλήρη άρνησή της. Το άτομο υποτάσσεται, αλλά και εσωτερικεύει την υποταγή του, αισθάνεται ενοχή για τις όποιες αποκλίνουσες τάσεις του, τις οποίες καταστέλλει προληπτικά. Ύψιστη αρετή εδώ είναι η συμμόρφωση, η οποία γίνεται θεμέλιο της παιδείας και πρόταγμα πολιτειότητας. Ο εγγενής «θυσιαστικός μηχανισμός», εξωτερικεύεται στον ετερόδοξο άλλο, με προφανή στόχο την αποτροπή της αλληλοσφαγής και την κοινωνική συνοχή. Το παράδοξο της ραγδαίας εξάπλωσης του Ισλάμ και ακραία φαινόμενα κοινωνικής αποπομπής σε σύγχρονες ισλαμικές χώρες (όλοι εναντίον ενός), (όπως άλλωστε και η μετανεωτερική, προϊούσα υποκατάσταση του κράτους από τη νέα μεγάλη ετερότητα: τις αγορές, οι οποίες μπορεί να είναι παντού και πουθενά, στο χώρο του φαντασιακού. Ο νέος Λεβιάθαν του Hobbes που απορροφά την κοινωνική ολότητα, ανάγοντας την εντελέχειά της στην εύληπτη συνάρτηση κόστους – τιμής), δείχνουν ότι ο κοινωνικός ελκυστής ανάγεται τελικά σε μια μεταφυσική υπερδομή (μεταφυσική θεμελίωση της εξουσίας), η οποία ιεροποιεί την πολιτική εξουσία και το αξιακό της σύστημα (ο διάλογος του Ισλάμ με τον προτεσταντισμό είναι ευκολότερος από αυτόν με την ορθοδοξία).Στην τριαδική, αντιθέτως νοηματοδότηση του κόσμου ο ένας Θεός είναι τρία πρόσωπα ασυγχύτως και αδιαιρέτως. Η ουσία του Θεού απροσπέλαστη, όμως οι προσωπικές της (τριάδας) ενέργειες απολύτως μεθεκτές. Στην κοινότητα του τύπου αυτού ατομική και συλλογική ταυτότητα αλληλοπεριχωρούνται. Η συλλογική ταυτότητα υπάρχει, επειδή έχει κεφαλή της τον Χριστό. Τα άτομα έχουν προσωπική ταυτότητα (ο Χριστός είναι απλώς πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς). Σε αυτό το επίπεδο οι «δερμάτινοι χιτώνες», το κολεκτιβιστικό ή ατομοκεντρικό κοινωνικό σώμα αντικαθίστανται από το πνευματικό σώμα της μεταμορφώσεως. Το άτομα όμως εδώ υπόκειται στον αδυσώπητο νόμο της τροπής και μόνο οι άκτιστες ενέργειες και ο θείος έρως σώζουν την κατάσταση. Ο τριαδικός τύπος γνωρίζει πως αν συντονιστεί στη συχνότητα της άκτιστης ενέργειας μπορεί να την απορροφήσει και να ενσαρκώσει τον τύπο εκείνο συλλογικότητας, τον οποίο ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αποκαλεί «κοινωνία θεώσεως».ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.....
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/#sthash.WR2649EZ.dpuf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου