ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΛΑΜΙΑΣ

Τὸ Ἡμερολόγιον τῆς Ἀρχαίας Λαμίας                   

     - Ονομασία μηνών
     – Αφιερώσεις στους Θεούς
     – Εορτές
     – Πολιτιστικές εκδηλώσεις.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

       Aρχαιότατη η πόλη της Λαμίας, που η ίδρυσή της χάνεται στην αχλύ του μύθου και της ιστορίας. Οικοδομημένη σε δεσπόζουσα θέση, μοναδικό πέρασμα, σταυροδρόμι της Κεντρικής Ελλάδος, ήταν υποχρεωμένη να δέχεται συνεχείς επιδρομές και να είναι σε μία διαρκή εμπόλεμη κατάσταση. Παρόλα αυτά ανέπτυξε έναν δικό της εσωτερικό πολιτισμό και διακρίθηκε ανάμεσα στις άλλες ελληνικές πόλεις για το σωστότατο διαχωρισμό του χρόνου, αφού στην περιοχή γενικότερα διακρίνονταν χαρακτηριστικά οι τροπές του ηλίου.

     Η μέτρηση του χρόνου άρχιζε την ημέρα της εαρινής ισημερίας και βασιζόταν στον κύκλο της σελήνης. Η εαρινή ισημερία ήταν η σπουδαιότερη, αφού η προηγούμενή της ήταν το τέλος του Χειμώνος, αυτή δε η έναρξη της νέας ζωής. Το ετήσιο χρονικό διάστημα το μετρούσαν σε τέσσερα ίσα μέρη, το καθένα απ΄τα οποία διαιρούσαν σε τρία τμήματα.
Τα τέσσερα είχαν βάση τις τροπές του ηλίου, δηλαδή εαρινή ισημερία, θερινό ηλιοστάσιο, φθινοπωρινή ισημερία και χειμερινό ηλιοστάσιο.
Με βάση την εαρινή ισημερία, διακρίνονταν τα διαστήματα (μήνες).

      ΟΙ ΜΗΝΕΣ
      α΄.  ΛΥΚΕΟΣ (σελήνη Μαρτίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Μαρτίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Απριλίου και μετρούσε τριάντα μία ημέρες. Είναι η περίοδος του φωτός και είναι αφιερωμένη στον Λύκεο Απόλλωνα, απ΄τον οποίο πήρε και το όνομα.
Με την αὐξηση των φυτών κατά την πανσέληνο, οι Λαμιείς, όπως και οι άλλοι αρχαίοι Ἐλληνες, παραλλήριζαν την ανάπτυξη της ψυχής. Αφορούσε όμως και την Ελευθερία, την λύτρωση της ψυχής από το γήϊνο περιβάλλον.

     Την περίοδο αυτή αρχίζει να υποχωρεί η νύχτα, παραχωρώντας όλο και μεγαλύτερη διάρκεια στην ημέρα, στο φως που κυριαρχεί ιδιαίτερα και αποδεδειγμένα στην περιοχή.
Περίοδος που οι κυνηγοί επιχειρούν τις μεγάλες εξορμήσεις, με τις ανάλογες θυσίες και εορταστικές εκδηλώσεις και στην Αρτέμιδα, από την οποία περιμένουν εύνοια.
Ο Μαλεαίος Δρυμός που υψωνόταν πάνω από τη Λαμία κυριαρχώντας στις νότιες πλαγιές της Όθρης, όπου είχε παραμείνει για αρκετό διάστημα και ο κένταυρος Χείρων κυνηγημένος απ΄το Πήλιο από τον Ηρακλή, παρείχε πλούσιο και εξαιρετικό κυνήγι.

     Την ίδια περίοδο και κατά την εορτή της Πασελήνου, τιμούνταν με εξαιρετικές τιμές και οι ‘’εφήμεροι άμπελοι’’ προς τιμήν του Θεαινίου Διονύσου, κατά τις οποίες, μέσα σε μία ημέρα εκτελείτο συμβολικά ένας πλήρης κύκλος αμπελοκαλλιέργειας, όπου, μετά από μυστικές ιεροπραξίες και οργιώδεις χορούς Μαινάδων, των αποκαλούμενων Μυστιδών, του Θεού Διονύσου, ένα θαυματουργικό αμπέλι έκανε την εμφάνισή του και μέχρι τη νύχτα είχε παραχθεί από τους χυμούς του ερυθρός οίνος.

     Την περίοδο αυτή κυριαρχούσαν αγώνες με ανάλογες πολιτιστικές εκδηλώσεις, που συμβόλιζαν την αέναη κυκλική εναλλαγή των μορφών της πολυεπίπεδης ζωής, με το πέρασμα του ενιαυτού από τη νεκρή φάση προς τη ζώσα αναβλάστηση, το πέρασμα του ηλίου πάνω από το φράγμα ανάμεσα στο χειμώνα και το θέρος.
Αγώνες και εκδηλώσεις, μιμούνταν, όχι μόνο το ρυθμό του κόσμου, αλλά τιμούσαν και την ύλη του σώματος δίνοντάς της υγεία, που ήταν απαραίτητη για την ύπαρξη υγιούς νου.

       β΄. ΘΥΟΣ (σελήνη Απριλίου)

      Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Απριλίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Μαΐου και μετρούσε τριάντα ημέρες. Όμοιό του στη Θεσσαλία αποκαλούσαν Θύϊο και στη Βοιωτια Θυουΐο. Ήταν η περίοδος των μεγάλων θυσιών, η δε ονομασία του οφειλόταν στο δέντρο θύο, που ευδοκιμούσε ιδιαίτερα στις μεγάλες εκτάσεις της περιοχής του Μαλεαίου Δρυμού, πριν αυτός καταστραφεί από πυρκαγιά.
Τα κλαδιά του θύου, τρυφερά καθώς ήταν αυτήν την εποχή, καιόμενα στα θυσιαστήρια ανέδιδαν εξαιρετική ευωδία που πλημμύριζε τους χώρους, ευχαριστούσε τους πάντες και όσους παρέμεναν περισσότερο χρόνο κοντά στα θυσιαστήρια τους κλυδώνιζε και τους έκανε να χρησμοδοτούν.

     Οι θυσίες, κατεξοχήν αμνοεριφίων, συνοδεύονταν από εορταστικές πομπές και εκδηλώσεις, που είχαν αφετηρία την Κεντρικί Αγορά (Αρχαία Οδό σήμερα) που βρισκόταν στην περιοχή της οδού Αινιάνων, όπου σήμερα βρίσκεται η πινακοθήκη Αλ. Κοντοπούλου.
Κάποιες από τις εκδηλώσεις εκείνες διατηρήθηκαν με τη μορφή του κλήδονα.

       γ΄. ΑΡΕΟΣ (σελήνη Μαΐου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Μαΐου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Ιουνίου και μετρούσε τριάντα μία ημέρες. Με την ίδια ονομασία η περίοδος αυτή συναντάται και στη Βιθυνία. Ήταν άλκιμη εποχή, η γερή, η δυνατή, η δοκιμασμένη, αυτή που ενίσχυε, που παρείχε δυνάμεις, που τόνωνε, γι΄ αυτό ως απαραίτητο μετά το φαγητό ήταν καθημερινά το μέλι με το γάλα της αίγας.

     Ήταν ξεχωριστά αφιερωμένη στο νεαρό Δία, που ήταν προστάτης της μελισσοκομίας και του αμπελιού και τον αποκαλούσαν σε πολλά μέρη και (F)Βέλχανο. Αυτόν το αγένιο νεαρό Δία τον καλούσαν οι θρησκευτές να φέρει ως βιοδότης και αναβλαστικός Θεός, το μέγα δώρο της καρποφορίας και της ευτυχίας σε όλους τους ανθρώπους, στους καρπούς και τα ζωντανά.
Στην εορταστική πομπή που σχηματιζόταν και ξεκινούσε από την περιοχή της παλαίστρας (γωνία των οδών Θερμοπυλών και Μιαούλη) πάνω από την οποία βρισκόταν και τα νεκροταφεία, και κατευθυνόταν προς την Κεντρική Αγορά, προηγείτο ένα αγόρι (παις) ‘’αμφιθαλές’’ (που ζούσαν δηλαδή και οι δύο γονείς του), ήταν χρυσοστεφανομένο και κρατούσε στα χέρια του την ‘’κωπό’’, ένα κλαρί διακοσμημένο με κοσμολογικά σύμβολα (ήλιος, σελήνη, γη).
Όλοι οι ἀλλοι που ακολουθούσαν, αντί για άνθη στα χέρια τους κρατούσαν και κουνούσαν, τρυφερούς βλαστούς από ένα είδος πουρναριού που δεν είχαν αγκάθια τα φύλλα του και φυόταν σε πολύ μεγάλες συστάδες, στις νότιες πλαγιές της Όθρης, (Παρασκευής Ταράτσας σήμερα) όπου την προηγούμενη της εορτής σαν εκδρομείς ανέβαιναν ομαδικά οι Λαμιείς και έκοβαν. Εκείνη η εκδρομή διατηρήθηκε μέχρι και μετά το 1940 την πρωτομαγιά.

       δ΄. ΧΡΥΤΤΑΙΟΣ (σελήνη Ιουνίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Ιουνίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Ιουλίου και μετρούσε τριάντα ημέρες. Εποχή που τη χαρακτηρίζει και παρουσιάζει η ξεραμένη γη, η πυρώδης, η γη που καίγεται, γι΄ αυτό στη Λαμία ήταν αφιερωμένη στον Ήλιο και στη Δήμητρα, η οποία ήταν προστάτιδα γενικά της περιοχής. Στις εορτές και πολιτιστικές εκδηλώσεις κυριαρχούσαν τα ‘’αρτοφόρια’’, εορτές προς τιμήν της Δήμητρος Μεγαλάρτου ή Αρτοφόρου, στις οποίες τελούνταν πομπές με περιφορά φρεσκοψημένων άρτων, σπονδές και αρτοκλασίες.

     Ξεχωριστά τελούνταν και τα ‘’Μεγαλάρτια’’ καθαρά γυναικείες εορτές, με λαμπρότατο εορτασμό, κατά τον οποίο πραγματοποιούνταν αναίμακτες θυσίες με προσφορά στη θεα αρτοσκευασμάτων φρεσκοψημένων που τα έλεγαν ‘’αχαϊνες’’.
Μέσα στη Λαμία υπήρχε μεγαλοπρεπέστατος Ναός της Δήμητρας, κοντά στη σημερινή πλατεία του Πάρκου ή Τσολιά, όπως βεβαιώνει και Ιωάννης Βορτσελάς, ο οποίος τον τοποθετεί στο τετράγωνο των οδών Καραγιανοπούλου-Βύρωνος-Χατζοπούλου-Διάκου, ενώ νότια της Λαμίας και περί τα 11 χλμ. ήταν το κέντρο των Αμφικτυονικών σε Ναό της Δήμητρας, με παλαιότερη ημερομηνία ύπαρξης και λειτουργίας του το – 1522 για την προστασία του οποίου ξεκίνησε το θέρος του -480 (την περίοδο της μεγαλύτερης εορτής της Σπάρτης, αφιερωμένης στον Κάρνειο Απόλλωνα, που απαγορευόταν κάθε άλλη ασχολία), ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας με τους 300 Σπαρτιάτες, αφού ο Ναός κινδύνευε από τους Πέρσες και η Σπάρτη ως αμφικτυονίδα πόλη ήταν υποχρεωμένη από τον Αμφικτυονικό Νόμο να τον υπερασπίσει.

     Την περίοδο αυτή, η οποία άρχιζε το θερινό ηλιοστάσιο, οι πολιτιστικές – εορταστικές εκδηλώσεις ήταν κυρίως νυχτερινές, αναπέμπονταν ευχαριστίες προς τη Θεα, της οποίας παρακαλούσαν την εύνοια για καλή σοδειά και ικεσίες για διαφύλαξη της πόλης και της περιοχής από τον καύσωνα και την ξηρασία.
Η ημέρα του θερινού ηλιοστασίου, όπως προαναφέρθηκε, ήταν αφιερωμένη και στον Ήλιο το γιο του Φαέθοντα, που τιμούσαν με εκδηλώσεις ημέρας, αφού ο Ήλιος τιμούσε ιδιαίτερα την πόλη και την περιοχή της με τη μεγαλύτερη ετήσια ηλιοφάνεια.

     Καθαρά τοπικός μύθος αναφέρει ότι ο Φαέθων ερωτοτροπούσε με μια Λάμια που κατοικοέδρευε στο Λάμο ή Λαμό, , το μεγάλο ρέμα που χώριζε τους δυο λόφους της Λαμίας, τον ανατολικό (ακρολαμία ή Κάστρο) από τον δυτικό (α. Λουκάς) και απ΄το οποίο ασφαλώς πήρε και το όνομά της και η Λαμία, παρακαλούσε ο Φαέθων τον πάτερα Ήλιο να στέκει περισσότερο στην περιοχή, να λιάζει- θερμαίνει την αγαπημένη του και ο Ήλιος του έκανε το χατήρι.

     ε΄. ΙΠΠΟΔΡΟΜΙΟΣ (σελήνη Ιουλίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Ιουλίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Αυγούστου και μετρούσε τριάντα μία ημέρες. Ήταν ξεχωριστά αφιερωμένο στον Ποσειδώνα και τη θάλασσα, η οποία έφτανε μέχρι τις παρυφές της Λαμίας, στην περιοχή της Νέας Άμπλιανης. Ο Ποσειδώνας ήταν από τους κατεξοχήν τιμώμενους Θεούς στη Λαμία και, όπως για τη Δήμητρα, υπήρχε μεγαλοπρεπέστατος Ναός, ο οποίος πιθανόν να ήταν νότια της αποκαλούμενης σήμερα ‘’αρχαίας οδού’’ στη πινακοθήκη Α. Κοντοπούλου εκεί όπου υπήρχε υπαίθρια στάθμευση.

     Η Λαμία κυκλοφορούσε νομίσματα αφιερωμένα στον Ποσειδώνα, αλλά υπάρχει και ο μύθος, χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία, ότι η κόρη του Λάμια έδωσε το όνομά της στην πόλη.
Την περίοδο αυτή ωρίμαζαν και οι σκέψεις, οι ιδέες, οι γνώσεις και οι αντιλήψεις ηθικών και συναισθηματικών καταστάσεων. Κατά την διάρκειά της τελούνταν μεγάλες θυσίες, πομπές, αρματοδρομίες, θαλασσινοί αγώνες, γυμνικοί, παίδων, εφήβων και ανδρών και παρατίθεντο και δημοτελή γεύματα και συμπόσια.

     στ΄. ΠΑΝΑΜΟΣ (σελήνη Αυγούστου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Αύγουστου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Σεπτεμβρίου και μετρούσε τριάντα ημέρες. Με την ίδια ονομασία το συναντάμε και στην Αιτωλία, και στη Βοιωτία και ήταν το σπουδαιότερο, αφού ήταν περίοδος βοηθητική, μεταβατική, ελεύθερη, ανακουφιστική με τα μελτέμια να κυριαρχούν, να απομακρύνουν τη φλόγα και να φέρνουν την ωραιότερη, γλυκύτερη και συμφερότερη εποχή της παγκαρπίας, το Φθινόπωρο ή Μετοπωρινή εποχή.
Ήταν αφιερωμένη στον Μεταγείτνιο Απόλλωνα, που ήταν προστάτης των μετοικούντων και της εφαρμογής των καλών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.
Στη Λαμία, την περίοδο αυτή, ο επισκέπτης έβρισκε μια φιλοξενία ιδιαίτερης προσοχής, αξίας και σημασίας, καθώς και πολύ καλές σχέσεις. Ήταν εποχή που ανήκε στον καθένα και σε όλους, γι΄ αυτό και αποκαλέστηκε παναμός, από τη σύνθεση των λέξεων παν = όλος και αμός (εμός) = δικός μου (μας).

    Οι τελευταίες ημέρες της περιόδου αυτής ήταν ειδικά αφιερωμένες στη Δήμητρα, γι΄ αυτό τελούνταν στο Ναό της Πυλαίας Δήμητρας στην Ανθήλη ή Ανθηλή κοντά στα Θερμοπύλια, η Μετοπωρινή Αμφικτυονία, από τις πιο σημαντικές εκδηλώσεις (παλαιότερη χρονολογία τελέσεώς της αναφέρεται το – 1522 περίπου, που ήταν γνωστή ανά το Πανελλήνιο, με την κυριαρχούσα σ΄ αυτή υποχρεωτική εκεχειρία, πολύ πιο πριν καθιερωθεί αυτή στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

     ζ΄. ΙΤΩΝΙΟΣ (σελήνη Σεπτεμβρίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Σεπτεμβρίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Οκτώβριου και μετρούσε τριάντα μία ημέρες. Ήταν η εποχή της σποράς και ήταν αφιερωμένο στην Ιτώνια Αθηνά και τον Διόνυσο. Η λατρεία της Ιτωνίας Αθηνάς ξεκίνησε από την Θεσσαλική πόλη Ιτών ή Ιτωνιάς, νότια της πόλης Φυλακη, στην περιοχή δυτικά του Αλμυρού. Ήταν πόλη της Αχαΐας Φθιώτιδος, που συμφώνα με την μυθιστορία την είχε χτίσει και ήταν προστάτης της ο Ίτων, γιος του Αμφικτύονα και εγγονός του Δευκαλίωνα και της Πύρρας και , όπως λέγεται, ήταν βασιλιάς των Θεσσαλών και ευρετής της χύσεως του χαλκού, η δε Ιτωνία Αθηνά ήταν η κόρη του.

     Οι εορτές και εκδηλώσεις που τελούνταν στη Λαμία την περίοδο αυτή, κατά κύριο λόγο αφορούσαν και αναφέρονταν στη σπορά, από τις προετοιμασίες, στο όργωμα και γι΄ αυτό είχαν αναφορά στη Δήμητρα. Αναφέρονταν όμως και στον τρύγο, γι΄ αυτό είχαν και αφιερώσεις στον Διόνυσο, τον οποίο τιμούσαν με λαμπρότητα γενικότερα στην ‘’ευάμπελο Φθία’’ και στη Λαμία, χωρίς όμως να αναφέρονται και οργιαστικές εκδηλώσεις τότε.

     η΄. ΑΠΕΛΛΑΙΟΣ (σελήνη Οκτωβρίου)    

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Οκτωβρίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Νοεμβρίου και μετρούσε τριάντα ημέρες. Ήταν η περίοδος των μεγάλων Συνεδρίων, κατά τα οποία, στη Λαμία προσέρχονταν και κατέλυαν μετά τη Μετοπωρινή Αμφικτυονία παρά πολλοί αξιόλογοι ξένοι και συμμετείχαν στα Συνέδρια, τα οποία ουσιαστικά ήταν συνέχεια της Αμφικτυονίας.
Ανάμεσα σ΄ αυτούς συμπεριλαμβάνονταν και μεγάλοι και ξακουστοί ποιητές, ρήτορες, ιστορικοί, γεωγράφοι, οι οποίοι έρχονταν να θαυμάσουν την πόλη και την ιδιομορφία των κατοίκων της, που φημίζονταν για φυσική απόδοση απόλυτης δικαιοσύνης.
Αυτοί, επισκεπτόμενοι και την παλαίστρα, δίδασκαν στους αθλητές στις αίθουσες που αποκαλύφθηκαν και που κρατήθηκε μια μόνον, πλάι στη μεικτή αίθουσα που αποτελούσε το κονιστήριο, το ελειοθέσιο και το ψυχρό λουτρό (γωνία Θερμοπυλών και Μιαούλη), αφού σ΄ εκείνες τις αίθουσες λειτουργούσε και δημόσιο σχολείο για τους αθλητές, σύμφωνα με την αρχή:
‘’νους υγιής εν σώματι υγιές’’

και του Αντισθένους το :
‘’Δει τους μέλλοντας αγαθούς άνδρας γενέσθαι, το μεν σώμα γυμνασίοις ασκείν, την δε ψυχήν παιδεύειν’’
(πρέπει , εκείνοι που θέλουν να γίνουν ενάρετοι άνθρωποι, το μεν σώμα τους να γυμνάζουν στα γυμνάσια, την δε ψυχή τους να εκπαιδεύουν).

      Η περίοδος αυτή ήταν αφιερωμένη ιδιαίτερα στον Απόλλωνα, από τον οποίον πήρε και την ονομασία της, από τον διαλεκτικό τύπο Απελλών, αλλά ήταν αφιερωμένη και στη θεά του Κυνηγίου , την Αρτέμιδα, επειδή ήταν και περίοδος κυνηγίου και από την περιοχή, που ήταν και είναι κι ακόμα πέρασμα αποδημητικών πουλιών, που κατεβαίνουν από τις ψυχρές για τις θερμές χώρες για τον ερχόμενο χειμώνα.

     Στις εορτές και εκδηλώσεις, πρωτοστατούσαν θυσίες πτηνών, καθώς και γεύματα και δείπνα κυρίως με πτηνά, μετά από τα οποία υποχρεωτικά η κατ΄ έθιμο διανέμονταν βρασμένοι σπόροι, περιβρεγμένοι με γάλα αίγας και μέλι. Συμπεριλαμβάνονταν ακόμα και εκδηλώσεις που αναφέρονταν ιδιαίτερα στην αύξηση της νυκτός και μείωση της ημέρας.

     θ΄. ΘΕΜΙΣΤΙΟΣ (σελήνη Νοέμβριου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Νοεμβρίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Δεκεμβρίου και μετρούσε τριάντα μία ημέρες. Ήταν περίοδος δικαστική και ήταν εξαιρετικά αφιερωμένη στον πάτερα των Θεών και ανθρώπων, τον Ξένιο Δία, Ναός και βωμός του οποίου υπήρχε στην περιοχή που περικλείεται από τις οδούς: Βύρωνος- Έσλιν- Σατωβριάνδου και Πατρόκλου, λίγο μέσα από το νοτιοδυτικό τείχος της πόλης.

     Ο Ξένιος Δίας για τους αρχαίους Λαμιείς, λειτουργούσε με το αναφερόμενο στην Οδυσσεια Ζ΄-207:
‘’Προς γαρ Διος εισίν άπαντες ξείνοι τε πτωχοί τε’’.

     Η φιλοξενία εκείνη, δεν αναφερόταν μόνο στις σχέσεις που ενώνουν για πολλές οικογένειες που κατοικούν μεν μακριά η μία από την άλλη, σμίγουν δε σε κάποια χρονικά διαστήματα από αίτια κυρίως θρησκευτικά, αλλά είχε γενικότερη και ευγενέστερη υπόσταση και ήταν συνέχεια κατά κάποιον τρόπο της προηγούμενης περιόδου, αφού η φιλοξενία του Ξενίου Διός έπρεπε να προσφέρεται χωρίς διάκριση προς όλους ανεξαιρέτως, γνωστούς και αγνώστους και πιο πολύ σε φτωχούς και σε ζητιάνους, πολλοί από τους οποίους ήταν και ραψωδοί.
Η συνήθεια αυτή κρατήθηκε αναλλοίωτη στη Λαμία μέχρι και μετά τη γερμανική κατοχή, οπότε άρχισε να ατονεί μέχρι που χάθηκε, ύστερα από την αλλοίωση του πληθυσμού της πόλης με την είσοδο και εγκατάσταση σ΄ αυτήν των καταδιωκόμενων.

     Αγαπημένο ιστόρημα στην αρχαία Λαμία αυτήν την εποχή ήταν το αφηγούμενο την φιλοξενία του Διός και του Ερμού από τα δύο γεροντάκια Φιλήμονα και Βαυκίδα. Την περίοδο αυτή διεξάγονταν και μεγάλες δίκες, που είχαν χαρακτηριστικό τους την απόδοση απόλυτης δικαιοσύνης. Γι΄ αυτό και στις εορταστικές εκδηλώσεις αυτή την περίοδο, που ήταν και πολυποίκιλες, τιμούσαν ιδιαίτερα το ήθος, την τάξη, το δίκαιο, το νόμιμο, το ορθό, το όσιο και ξεχωριστά το ισχύον έθος, με ιδιαίτερα βραβεία.
Γαλουχημένοι με τις προαναφερόμενες αρχές και οι Λαμιείς δικαστές, διακρίθηκαν σε Αμφικτυονικά Συνέδρια για το απόλυτο ορθό, δίκαιο και αντικειμενικό τους πνεύμα, γι΄ αυτό και τιμήθηκαν κατ΄ επανάληψη με χρυσά βραβεία.

      Στις εκδηλώσεις προσφέρονταν θυσίες για καλή σπορά, για αποδοχή από τον Δία της προσφερόμενης γενικά φιλοξενίας και παντού κυριαρχούσε η διανομή βρασμένων πολύσπορων και μια εξαιρετική ποικιλία αρτοσκευασμάτων.

     ι΄. ΒΥΟΜΙΟΣ (σελήνη Δεκεμβρίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Δεκεμβρίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Ιανουαρίου και μετρούσε τριάντα ημέρες. Ήταν η νεκρή περίοδος με τη συνεχή υγρασία, με χιόνια και κρύο και ήταν αφιερωμένη στον Ποσειδώνα, του οποίου επιδίωκαν την εύνοια, ώστε η υγρασία και τα νερά να μην βλάψουν τα σπαρτά και τη βλάστηση.

     Η ονομασία του πρέπει να οφείλετο στο ρήμα βύω που σημαίνει βουλώνω, κλείω, φράττω, γεμίζω, στουπώνω, αφού η περίοδος αυτή είναι κατεξοχήν κλεισμένη από συνεχή κακοκαιρία.
Περιορισμένες πολύ ήταν και οι εορταστικές εκδηλώσεις, που είχαν πανηγυρικό τόνο μόνο κατά την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου και ήταν νυχτερινές.

     ια΄. ΘΡΥΞΑΛΛΙΟΣ (σελήνη Ιανουαρίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Ιανουαρίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Φεβρουαρίου και μετρούσε τριάντα μία ημέρες. Ήταν η περίοδος με τις Αλκυονίδες Ημέρες, αφού εκείνοι, χωρίς όργανα που υπάρχουν σήμερα, είχαν βρει ακριβώς και την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου και είχαν υπολογίσει επτά μέρες πριν και επτά μέρες μετά την ημέρα αυτή, αποδίδοντας το φυσικό φαινόμενο που παρατηρούνταν στο διάστημα αυτό, με τον θαυμάσιο μύθο του Κύηκα και της Αλκυόνης, βασιλέων της Τραχίνας, που τιμωρήθηκαν από τον Δία για την οίηση, την έπαρσή τους.

     Ήταν η περίοδος της βαθιάς ζεστής ανάσας μέσα στη καρδιά του χειμώνα με το ευχάριστο άγγελμα ότι θα ξαναρχίσει σύντομα η νέα ζωή. Μια ευχάριστη ανάπαυλα, που οι Λαμιείς τη δέχονταν με απόλυτη ικανοποίηση, με κοινά δείπνα και συμπόσια, απ΄ τα οποία ξεπηδούσαν και ευχάριστες χαρούμενες εκδηλώσεις.
Ακολουθώντας τη σταθερή μεταμφίεση της φύσης, επιχειρούσαν και οι Λαμιείς μεταμφιέσεις και μάλιστα απόλυτα εναρμονισμένες με τις θρησκευτικές δοξασίες. Ήταν αφιερωμένη κι αυτή στο Διόνυσο και στις εορταστικές εκδηλώσεις επικρατούσαν πομπές μεταμφιεσμένων, που ξεκινούσαν από την περιοχή της Παλαίστρας και ανέβαιναν με τραγούδι, γλέντι και χορό προς την κεντρική αγορά.
Αλλά αυτές οι εκδηλώσεις συνεχίζονταν και στην αμέσως επόμενη περίοδο, καλύτερες και σημαντικότερες.

     ιβ΄. ΓΕΥΣΤΟΣ (σελήνη Φεβρουαρίου)

     Αποκαλούσαν το διάστημα από τα μέσα περίπου του σημερινού Φεβρουαρίου (στη νέα σελήνη) μέχρι τα μέσα του σημερινού Μάρτιου και μετρούσε τριάντα ημέρες. Ήταν η περίοδος της σπουδαίας ένωσης, της ζωής της χαμένης με την ζωή που αρχίζει.
Ήταν η αρχή της αναγέννησης της Φύσης, που επιδρά καταλυτικά και στον άνθρωπο. Στο διάστημα αυτό εορταζόταν η μεγαλύτερη εορτή, τα Ανθεστήρια, καθιερωμένη από τον Αμφικτύονα, το γιο του Δευκαλίωνα και της Πύρρας και αδελφό του Έλληνα, τον αναμορφωτή της περιοχής και ιδρυτή των Αμφικτυονιών, της πρώτης ουσιαστικά καθιερωμένης και υποχρεωτικά τηρούμενης ειρηνευτικής περιόδου, με κυρίαρχη για πρώτη φορά την εφαρμογή της εκεχειρίας.

     Εκτός από τη συνέχεια των μεταμφιέσεων, οι οποίες τώρα ήταν συγκεκριμένες, αφού φορούσαν προσωπεία θεών, ήταν και κοινή εορτή των άνθεων και των αποβιωσάντων, γι΄ αυτό από την 11η μέχρι και τη 13η ημέρα του , εορτάζονταν κατά σειρά και ημέρα:

     α’) Τα Πιθοίγια ή ημέρα του Αγαθοδαίμονος :
κατά την οποία άνοιγαν τους πίθους με τους ‘’νεανίες οίνους’’ (τα καινούργια κρασιά) και με θυσίες και συμπόσια σε καθολική συμμετοχή αστών και αγροτών, ελεύθερων και μη, στεφάνωναν συμβολικά με άνθη τα κεφάλια των παιδιών που είχαν γεννηθεί την προηγούμενη χρονιά, με την έννοια ότι οι πεθαμένοι πρόγονοι ξαναγυρίζουν με την επιστροφή των άνθεων και με το νέο παιδί, το οποίο έπαιρνε τη θέση του χαμένου πρόγονου.

     β’) Οι Χοές (κύπελλα) :
με πολυποσίες άκρατου οίνου , από συνδαιτυμόνες οι οποίοι ήταν στεφανωμένοι με άνθη και συνοδεύονταν από γλυκύσματα που αποκαλούνταν ‘’φινόδημοι’’. Μεθυσμένοι έτσι επιχειρούσαν μεταξύ τους ανταλλαγές σκωμμάτων και ασκωλιασμούς. (Σκώμματα= λεκτικά πειράγματα και ασκωλιασμοί= πηδήματα και προσπάθειες σταθεροποίησης πάνω σε φουσκωμένα αλειμμένα με λάδι τομάρια τράγων ή και στο ένα πόδι με το άλλο να αιωρείται.
Την ημέρα αυτή τη θεωρούσαν αποφράδα αφού έβγαιναν οι νεκροί και ο λαός κατέφευγε σε μια σειρά αποτροπιαστικών πράξεων.
Συνεχίζεται αυτό και σήμερα σε πολλά μέρη , χωριά κυρίως, το πρωί της Καθαροδεύτερας.

     γ’) Οι χύτροι:
που ήταν ημέρα επιμνημόσυνη με διανομή βρασμένων πανσπερμιών που όμως τα μαγείρευαν και με λαχανικά και τα σέρβιραν με ταυτόχρονη διανομή ανθέων. Στο τέλος των εορτασμών γινόταν η επάνοδος των ψυχών των νεκρών στον Άδη και ακολουθούσε εξορκισμός των αρνητικών ψυχικών οντοτήτων με την ομαδική κραυγή :
ΘΗΡΑΖΕ ΚΗΡΕΣ ΟΥΚΕΤ΄ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ.
Στη διάρκεια της τρίτης ημέρας διοργανώνονταν και αθλητικοί αγώνες που λέγονταν ‘’χύτρινοι’’ με απονομή των επάθλων από τον πρώτο άρχοντα της πόλης ( η Λαμία είχε τρεις άρχοντες).
Σε όλη την διάρκεια έκαναν σπονδές στον Διόνυσο.

     ΕΠΙΛΟΓΟΣ

     Όπως σαφώς γίνεται αντιληπτό, εκείνο που επικρατούσε σε όλες τις ετήσιες εκδηλώσεις ήταν η Ευσέβεια (προς τους Θεούς), γύρω από την οποία καθορίζονταν τα δρώμενα.
Επίσης , συνήθειες και εκδηλώσεις που φαίνονται ξενόφερτες, ειναι γνησιότατες τοπικές από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως για παράδειγμα οι μεταμφιέσεις, όπου στις σημερινές προσωπίδες υπήρχαν τα προσωπεία, οι βρασμένοι σπόροι κ.α.
Κέντρα όλων των εκδηλώσεων ήταν η Κεντρική Αγορά και η Παλαίστρα, που βρισκόταν στο νοτιοανατολικό άκρο των νεκροταφείων.
Τέλος οι θαλασσινές εκδηλώσεις γίνονταν στην περιοχή κάτω από την σημερινή οδό Κύπρου, ανατολικότερα της οδού Αμφικτυόνων, με βόρειο άκρο το όριο της Λεωφόρου Ελευθερίας.

Βιβλιογραφία:
Βορτσελά Ιων. ΦΘΙΩΤΙΣ
Γαρδίκη Δημ. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΗΣ ΛΑΜΙΑΣ
Γεωργαλά Γ. ΠΟΙΟΙ ΗΣΑΝ
Ρασσιά Βλάση ΕΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΙΕΡΟΠΡΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Ρ. Γκρέιβς ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ
Δημητράκου ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ 15 ΤΟΜΟΙ
Εκδοτική Εστία ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΡΓΩΝ 6 ΤΟΜΟΙ
Πασσά Ιων. ΑΛΗΘΙΝΗ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
Τατσόμοιρος Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ

Σύντομος σύνδεσμος -shortlinh- ἄρθρου: http://wp.me/p2VN9U-Dd

Τὰ πνευματικὰ δικαιώματα τοῦ ἄρθρου ἀνήκουν στὴν σελίδα τοῦ facebook Γνωρισε τους τοπους και τις πολεις των Προγονων

http://anihneftes.wordpress.com