ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ[1830-1949] Μέρος Γ΄...ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΝΤΑΒΕΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΛΙΚΗ

Αυτό ομως που επαιξε τον καθοριστικότερο ρόλο στην αντιμπώπιση της ληστείας, ηταν η σχετική Ελληνοτουρκικη σύμβαση που υπογραφή κε τον Απρίλιο του 56 και προέβλεπε τον πλήρη συντονισμό και ενημέ ρω ση των διωκτικών αρχών εκατέρωθεν των συνόρων. Επιτρεπόταν μάλιστα στίς διωκτικές ορχές να περνούν ελεύθερα το σύνορα της άλλης χώρος κατά την καταδίωξη ληστών. Ακόμα προβλεπόταν η έκδο­ση κατηγορουμένων αλλά και λιποτακτών από την μία στην άλλη χώρα Η σύμβαση αυτή εντάσεται σε ένα γενικότερο κλίμα Ελληνοτουριακής προσέγγισης (Συνθήκη των Παρισίων) που επιβλήθηκε από Αγγλία και Γαλλία Τέλος, επιβάλλονται ακόμα αυστηρότερα μέτρα για τους νομάδες κτηνοτρόφους στους οποίους θα δίνονται πλέον βοσκοτόπια με πολύ μεγάλη δυσκολία εκτός εάν αποφασίζουν <<μονίμως κατοικήσωσι μετά των ομογενειών των εν πολει  κωμοπόλει ή χωρίον του κράτους».

Την άνοίξη-καλοκαιρι του 56 ξεκινά συντονισμένη αντιληστρικη εκστρατεία που θα αποδώσει καρπούς. Έχοντας χάσει την δυνατότητα εύκολης διαφυγής προς τα τουρκικά εδάφη περισσότεροι από χίλιους ληστές θα σκοτωθούν ή θα συλληφθούν μέσα στην επόμενη διετία Η αντίστροφη μέτρηση ξεκινά για τον Νταβέλη στις 23 Μαΐου όταν με δεκαεφτά συντρόφους του επιχειρούν να σπαγάγουν κάποιο -πρόσω­πον επίσημο στην οδό Αθήνος-Πειραιά. Ο Νταβέλης είχε φτάσει σε άλλη περίπτωση στην διασταύρωση των οδών Πειραιώς και Ερμού (ένα χιλιόμετρο δηλαδή από την Ομόνοια) όπου και σταματησε δέκα διερχόμενες άμαξες ληστεύοντας τους επιβάτες τους. ενώ ως ομήρους πήρε τον γιο του πρύτανη του πανεπιστημίου Αθηνών και τον αδελφό του προέδρου της βουλής. Για της απελευθέρωση τους έλαβε από 15000 δραχμές. Στις 24 Μάη εισβάλουν στα Λιόσια και σκοτώνουν ένα χωροφύλακα Καταδιωκόμενοι κατευθύνονται στο Πόρτο Γερμένο και από εκεί με βάρκες περνούν στην Βοιωτία. Οι μάλλον βάσιμες φήμες της εποχής έλεγαν ότι ο Νταβέλης είχε ερωτικό δεσμό με την δούκισα της Πλακεντίας Λουίζα Μπανκόλι η οποία διατηρούσε το γνω­στό μέγαρο στην περιοχή της Πεντέλης. Πληροφορίες λοιπόν λένε οτι η δούκισα. που εκείνη την εποχή βρισκόταν στην ίταλία. αρχές Ιούνη τον ειδοποίησε ότι του έστελνε ένα πλοίο για να τον φυγαδεύσει μαζί με τους συντρόφους του στην Ιταλία όπου είχε κανονίσει να ενταχτούν στιςς επαναστατικές δυνάμεις του Γκαριμπάλντι. Στο όρος Ελικώνας ενώνονται με τους λήσταρχους Φουντουκη και Μπελούλια Εκτός από τα μεταβατικά αποσπάσματα, επιστρατεύονται και εξοπλί
ζονται πολλοί χωρικοί της περιοχής, ακόμα  και οι καλόγεροι γειτονικής μονής .Στις 5 Ιούνη η εφημερίδα -Αθηνά», δημοσιεύει επιστολή του προς τον μοίραρχο Βακάλογλου όπου τον προκαλεί· <<ρε μοίραρχε, σαν σου βαστά, δεν έρχεσαι να παίξωμε δυο ντουφεκιές;->> Η συμμορία καταδιωκομενη καταφεύγει στον· Παρνασσό, ακολούθως στην Λοκρίδα και τέλος κινείται προς την Λειβαδιά. Η τελική αναμέτρηση θα δοθεί σης 12 Ιουλίου στην θέση Ζεμενό όπου είχαν οχυρωθεί οι ληστές

Μετά από πεντάωρη μάχη και οφού εξάντλησαν το πυρομαχικά τους, θα καταμετρηθούν πέντε αιχμάλωτο» και δεκαοχτώ νεκροί ληστές 0 Μπελοΰλιας θα έχει προλάβει να σκστώσει τον διοικητή του αποσπά­σματος. Το Δημοτικό Συμβούλιο της περιοχής, πανηγυρίζει για την εξόντωση των ληστών που «.. .κατεπίκραναν τας καρδίας της AM. του Βασιλέως, της Σεπτής Ανάαοης. της σεβαστής Κυβερνήσεως και ολοκλήρου του Έθνους-.

Κατακαημένη Αρόχωβα - Νταβέλη, Νιαβέλη-μωρέ Χρήστο Νταβέλη, και Δίστομο και Δαύλεια τους κλέφτες τι τους κάνατε κοι τους καπεταναίους: στο Ζεμένο τους έχουμε, τους πολεμά ο Μέγας

 Μέγα σαν θέλεις πόλεμο και κλέφτικο τουφέκι, έβγα να πολεμήσουμε αν είσαι παληκάρι. Κι ο Μέγας τότε χουγισζε κι τότε ο Μέγας λεει: -Έβγα Χρήστο μ' προσκύνησε, εβγα γιο να προσπέοεις. -Μηγάρις είμαι νιονυφη να βγώ να προσκυνήσω;

Τελευταίος από τους διάσημους λήσταρχους Θα μείνει ο Βασίλης ΚαλαμπαλΙκης. Στις 19-3-58. εκτελεί στο χωριό Κοκκώνια της Θήβας τρεις ανηψιούς του βουλευτή Δημητρίου, Στα πτώματα τους. αφήνει επιστολή ότι τους εκτέλεσε ως πληροφοριοδότες της χωροφυλακής : "δεν είχαν καμία δουλειά να ανακατεύονται στους λογαριασμούς μας με την αρχή».

Ένα μήνα αργότερα, ο Καλαμπαλΐκης με λίγους συντρόφους του εγκλωβίζεται από περίπου διακόσιους χωροφύλακες, στρατιώτες και εθνοφύλακες στην θέση Λάκκο Ο εντοπισμός του οφείλεται στον πρώην ληστή Οδυσσέα Μαυροδήμο που είχε γίνει λοχίας. Σε Βοήθεια του Καλαμπαλίκη σπεύδει ο φίλος του, λήσταρχος Καινούργιος. Ομως. στην θέση Ρεικοβούνι πέφτει σε ενέδρα και αναγκάζεται να υποχω­ρήσει Ο Καλαμπαλίκης θα πεοει νεκρός κλείνοντας την  ηρωική περίοδο της κοινωνικής ληστείας στην Ελλάδα.

Τρεις τουφεκιές του ρίξανε, πίκρες φαρμακωμένες

 η μια τον παίρνει στ άρματα κι η άλλη στο κεφάλι

 η Τρίτη η καλύτερη τον παίρνει μες τα φρύδαι

 το στόμα του αιμα  γιόμωσε. τ αχείλι του φαρμάκι

 Και του Καινούργιου χουγιοξε. και του Καινούργιου λέει:

Που είσαι Καινούργιε αδελφέ, φίλε μ' αγαπημένε

Έλα να μ' πάρεις τα άρματα, να μου πάρεις γο κεφάλι.

να μη τα πάρει παγανια ο σκύλος ο Δυσσεας

 Στα τέλη του '58 θα έχουν απομείνει σιην Στερεά μόλις εφτά με οχ­τώ συμμορίες με πενηντατρείς καταγραμμένους ληστές. Μεταξύ των διασωθέντων και κάποιοι νεαροί ληστές. από τους ανερχόμενους αστέρες της επόμενης δεκαετίας: ο εικοσάχρονος Βαγγέλης Σπανός και ο εικοοτπεντάχρονος Τάκος Αρβανιτάκης με τον μικρότερο αδελφό του Ντίνο, διασωθέντες της συμμορίας Καλαμπαλίκη.

Εκτεταμένα κρούσματα θα αρχίσουν να σημειώνονται πάλι μετά το 1862, μέσα σε μια συγκυρία πολιτικής αστάθειας που δημιουργείται με το κίνημα ανατροπής του 'Οθωνα και το λεγόμενο διάστημα της μεσοβασιλείας, μέχρι δηλαδή την έλευση σιην Ελλάδα της δυναστείας των Γλύζμπουργκ το 1864. Η ενθρόνιση μάλιστα του Γεωργίου Α' θα συνοδευτεί και με την απονομή χάρης σε αρκετούς κατάδικους. Από τον Απρίλη ως τον Αύγουστο του 1865 επικυρήσονται πάνω από σαρά­ντα ληστές. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, οι ετπκυρηγμένοι ανέρχονται σε διακοσιους . Περισσότερη εντύπωση προκαλούν πάλι οι απαγωγες όπως τριών  άγγλων στην Ακαρνανία το 65 ,του βουλευτη και πρωην υπουργού οικονομικών Σωτηρόπουλου το 66 και του βουλευτη Φίλωνος μεσα από το ίδιο του το σπίτι.Ο βουλευτης Σωτηρόπουλος θα απαχθει  από τον Λαφαζάνη και θα παραμεινει αιχμάλωτος επί τριανταεξι ημερες στα Βουνά μέχρι να καταβληθουν τα λυτρα των 60000 δραχμών,παραπο νούμενος επειδή δεν του αρεσε η ψητη γιδα που τρωγαν οι ληστές. Οταν κατά την απαγωγη του αγγλου εμπόρου Σούτερ ο μεσολαβητής έλληνας προξενος της Θεσσαλονικης ζητησε απ τους ληστές την απελευθέρωση του για εθνικους λογους εκείνοι απάντησαν ότι η

πατρίδα τους Ελλάδα κατάντησε χειροτερη από  την Τουρκία και ότι ελληνικό και τουρκικό κράτος τους καταδιώ­κουν εξίσου. Τέλος απάντησαν ότι «...πατρίς αυτών έσεται εφ όρου ζωής η ερημία εις τα όρη-.

Τον Γενάρη του '68. οι Αρβανττάκηδες απήγαγαν ένα ολόκληρο σχολείο (μαθητές και δάσκαλο) στο χωριό Γαρδίκι Σπερχειάδας όπου οι κάτοικοι του συνεργάζονταν με τα καταδιωκτικά αποσπάσματα. ' Εβαλαν τον δάσκαλο να ξεχωρίσει δέκα μαθητές από τις πλουσιότερες οικογένειες και άφησαν ελεύθερους τους υπόλοιπους στέλνοντας την παρακάτω επιστολή:

-Γαρδτκιώτες, πολλές φορές ειπροδώοατε τους συντρόφους μας εις τα αποσπάσματα και χάθηκαν τόσα π αληκάρια στην καρμα­νιόλα, για τούτο σας επήραμε τα παιδιά οας σκλάβους και αν σας αρέσει άλλη φορά ξανακάνετε προδοσία και τότε παθαίνετε χειρότερα. Τα παιδιά σας τα έχουμε εδώ μαζί μας και στείλετε άσο χρήματα παραγγέλουμε εις τον καθένα για να τα πάρετε. Να μην κάνετε αλλιώς γιατί θα σας στείλουμε τα κεφαλια των παιδιών σας να τα κάνετε πατζά·. Η απαγωγή όμως που θα συγκλονίσει την Ελλάδα και όλη την Ευ ρώ-πη, θα συμβεί τον Απρίλιο του 1870. όταν οχτώ δυτικοευρωπαίοι (κυρί­ως άγγλοι) ευγενείς και διπλωμάτες που συνοδεία χωροφυλάκων πηγαίνουν εκδρομή στον Μαραθώνα, συλλαμβάνονται από την συμ­μορία των αδελφών Αρβανιτόκη που αποτελούνταν από εικαοιέναν ληστές. Τους μεταφέρουν σε μια σπηλιά στην βορειοανατολική Πεντέλη και αφήνουν ελεύθερες τις γυναίκες και δύο από τους

χωροφύλακες για να μεταφέρουν τις απαιτήσεις για 25000 χρυσές λίρες και χορήγηση αμνηστίας- Λίγο αργότερα αφήνουν ελεύθερο και τον λόρδο Μουγκάστερ. ο οποίος δεσμεύεται να υπόγραψει τις δια­τακτικές και να τους μεταφέρει τα χρήματα. Η κυβέρνηση όμως δεν υποχωρεί και στέλνει εναντίον τους στρατιωτικές δυνάμεις Μετά από τρίωρη μάχη στον Ωρωπό, οι ληστές υποχωρούν προς το Δήλεσι θα εκτελέσουν τέσσερεις από τους ομήρους προτού επιχειρησούν να διαφύγουν. Κάποιοι από τους ληστές κατάφεραν να περάσουν το σύνορο αλλά τελικά συνελλήφθησαν απ  τους τούρκους στην Θεσσαλία. Η εκτέλεση των συλληφθέντων θα γίνει δημοσια  στό Πεδίο του Αρεως.

Σε μερικούς μήνες ψηφίζεται ο ιδιώνυμος νομός -Περί κοταδιωξεως της ληστείας-, ενας νόμος που θα ζήλευαν οι συντάκτες των τρόμο νόμων της εποχής μας. Έτσι. αρκούσε και μόνο η ένωση δύο ή περισ­σοτέρων με σκοπό την ληστεία, για να επιβληθεί η ποινή του θανάτου στον φερόιιενο ως αρχηγό και των ισοβίων στους υπόλοιπους. Και μόνο η συνομιλία με ληστή επέφερε ποινή τουλάχιστον ενός έτους. Γενικεύεται ετσι το μέτρο της εκτόπισης των συγγενών των ληστών (μέχρι και 4" βαθμού συγγενείας) ενώ οι νομάδες κτηνοτρόφοι πριν την εγκατάσταση τους σε κάποιο μέρος, υποχρεώνονταν να καταβάλουν δυσβαοιακτη οικονομική εγγύηση από την οποία αφαιρούνταν το κόστος τυχόν ληστρικών κρουσμάτων. Απο αυτή την διάταξη εξαιρούνταν οσοι αποφάσιζαν να εγκατασταθούν μόνιμα.

-.. «ενας  κόσμος που δεξιώνεται αδιαφόρετα τον φόνο και το κλάμα, το γελίο και την τιμή, την φιλιά και την εχθρα ΓΟν θάνατο και την απόλαυση, το πένθος και τον ύπνο, τινι τροπω θα δεχτεί μια νομοθεσία και μια αξιολογία που για να ιδρυθούν και να αντεξουν.απαιτουν μία ολοσχερή μεταρρύθμιση της ανθρώπινης ψυχής:·>>

 σύσταση συμμορίας

Τα μέλη των συμμοριών κυμαίνονταν από δέκα ως είκοσι και σπανί­ως έφταναν τουςτριάντα καθώς ο αριθμός των μελών μιας συμμορίας ήταν αντίστροφα ανάλογος με την ικανότητα της να κινείται απαρα­τήρητη και ειδικά σε περίπτωση καταδίωξης. Η συμμορία χωριζόταν σε τρεις ιεραρχικές κλίμακες, τις λεγόμενες ■σκάλες-: ο λήσταρχος, το πρωτοπαλίκαρο, οι υπόλοιποι ληστές Από ένα ισόποσο μερίδιο της λείας διανεμόταν σε κάθε –‘σκάλα»- Το ενα τρίτο δηλοδη για τον λήσταρχο το ένα τρίτο για τα ολιγάριθμα πρωτοπαλίκαρα και το ένα τρίτο για τα περισσότερα υπόλοιπα μέλη της συμμορίας Οι παραπάνω ήταν οι λεγόμενοι -συστηματικοί- ληστές, τα μόνιμα μέλη της συμ­μορίας.

Υπήρχαν όμως και οι λεγόμενοι -περιστασιακοί- που συνήθως επι-

.Ί-

οτρατευονταν για τις ανάγκες  συγκεκριμένης επιχειρησης π.χ. απαγωγή) και στην συνεχεία επέστρεφαν στον νόμιμο βίο τους. Αποφεύγουν να δουν οι απαχθενιες  το πρόσωπό τους η να ακούσουν το όνομα τους: οι "συστηματικοί ληστες τους αποκαλούν «βλάμη» η –«πατριώτη»-. Οι περιστασιακοί ληστες προέρχονται από περιγυρο συνεργατών της συμμορίας, συνδεόμενοι με δεσμους συγγένειας η  κουμπαριάς ή της πολύ συνηθισμενης αδερφοποιίας.Ως συνεργατες της συμμορίας χαρακτηρίζονται οι λεγομενοι μεσιτες που διεκπεραίωναν τις διαπραγματευσεις και την παραλαβη λύτρων  στις απαγωγές),

Οσον όμως αφορά την διανομή των λύτρων, μπορούμε να δούμε μια άλλη προσέγγιση ενός γενναιόδωρου προς τα πάληκάρια του λήσταρχου, σε ένα κλέφτικο τραγούδι με μάλλον περιπαικτικη διάθεση:

Τι ειν το κακό που γίνηκε τούτο το καλοκαίρι

 Τρία χωρια μου κλαίγονται τρία κεφαλοχώρια

 Μου κλαίγεται  κι ενας παπάς από τον Αγιο Πετρο

Τι τουκανα του κερατά και κλαίγεται από μένα

Μήνα τα βοδια του σφαξα μηνα τα πρόβατά του

 Την μια του νύφη φίλησα, τις δυο του θυγατέρες

 Τονα παιδι του σκότωσα, το άλλο το πήρα σκλάβο

Και πεντακόσιαδυό φλουριά για ξαγορά του πήρα.

 Όλο λουφέ τα μοίρασα, λουφέ στα παληκάρια κι ατός μου δεν εκράτηαα τίποτα για τα μένα

Συνεχίζεται.......