ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ[1830-1949] Μέρος Β΄...Ο ΚΑΛΑΜΠΑΛΙΚΗΣ

Ο μοιραρχος Βακάλογλου γραφει για τους Βλάχους[...ο ενδοξότερος ομόφυλος της είναι δι' αυτήν ο τρομερότερος αρχιληοτής, ο δε ενα-ρετώτερος είναι ο μη κτιαδεικνύων τον ληστή μ' όοας κι αν υποστεί βασάνους και σ ατιμότερος πάντων είναι ο «καταδεικτης τον ληστην. ον αποκαλουντες προδότη», τον αηοατρέφοντο όλοι ως λελωβημενον και τον φονευουοιν-]

Ενδεικτικα της σχέσης είναι οτι κατ ο τους χειμερινούς μήνες που αποσύρονταν οι κτηνοτρόφοι στα χειμαδιά, μαζί τους αποσύρονταν και οι ληστές και τα κρούσματα ληστείας ελαχιστοποιούνταν. Λέει το κλέφτικο τραγούδι:

παίδια πήρε χινόπωρος. παιδιά ιτηρ' ο χειμώνας και που θα ξεχειμασουμε εμείς  μαύροι κλέφτες

 κι απε  να ξεχωρίσουμε, να γενούμε μπουλούκια να πα να ξεχειμασουμε άστα το Καρπενήσι

 το Μάη καλές αντάμωσες, καλώς να ανταμωθούμε

Σύμφωνα με κατάθεση ληστή: -...από τηνΛειβαδεια και κάτω ας ολα τα ποίμνια τωνβλσχοποιμένων υπάρχει και ας ληστής μεταμφιεσμένος ως ποιμήν με ποιμενικήν ρύβδον και κατά την ανοιξιv όστις ζήσει εξ ημών ανταμωνώμεθα πάλιν

Η ληστεία δεν περιορίζεται στην Στερεά Σε πιο περιορισμένη μορφή υπάρχει και στην Πελλοπόνησο Π.χ.. στα 1836 αναφέρεται στην Αρκα­δία η δράση συμμορίας που φορολογεί πλούσιους στα χωριά Ζάτουνα και Ιοποτά ενώ εισβάλει στον σταθμό χωροφυλακής στην Σκυλούντα και αφοπλίζει πέντε χωροφύλακες. Στα Λαγκάδια εισβάλουν στο σπίτι ενός κσταδότη και μη βρίσκοντας τον Ιδιο. εκτελούν Ολη την οικογένεια του. Σης 15 Οκτώβρη, λιγο έξω από την Τρίπολη, ληστεύουν χρημα­ταποστολή του δημόσιου ταμείου σκοτώνοντας δύο χωροφύλακες και τραυματιζοντας έναν.

Ληστείες τελούνται ακόμα και στις παρυφής της Αθήνας. Αντιγράφω από αναφορά της χωροφυλακής Αττικής:

-Περί τα τέλη Δεκεμβρίου 1845. ελήστευσαν ει ς  οδό Αθηνών-Πειραιώς τον τραπεζίτηνΣφιυράτσαν και  τον βουλευτην  Κριζανον. Αλλοι ληαταί. συνέλαβαν παρά το χωρίο Κιοϋρκα τον χωροφύ­λακα Παντον, τον οποίον εαουβλιααν. Τον Αύγουστο του '44. 30μελης ληοτοουμμορία συνέλαβε τον τομίαν της εταιρείας Λοοντ κατ τους συνοδεύοντας αυτόν, μεταξύ Λουτρακίου και Κα-λαμακϊου. Οι λησταί αφηραισαν τα χρήματα που ο ταμίας μετέ­φερε..."

Θεωρώντας πως θα ήταν μάλλον κουραστική η παράθεση μιας σειράς γεγονότων που σχετίζονται με την -χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις-ληστεία στην δεκαετία του 1840. κάνουμε ενα χρονικό άλμα φτάνοντας στα ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα του Ι854 όταν εξεγείρονται χριστια­νικό» πληθυσμοί της θεσσαλιας και της Hπείρου Μεοα σε κλίμα γενικού πατριωτικού ενθουσιασμού για τα «σκλαβωμένα μας αδέλφια-, η ελληνική κυβέρνηση βρίσκει την ευκαιρία να προωθήσει ταυτόχρονα δυο επιδιώξεις: να ξεφορτωθεί το χρονίζον πρόβλημα της ληστείας αλλά και να προωθήσει τα «εθνικά θέματα-. Με υποσχέσεις για αμνηστία αλλά και αμοιβές και πλιάτσικο. σπρώχνει αρκετούς ληστές να διαβούν τα σύνορα και μαζί με άλλους "εθελοντές" (πολλοί από τους οποίους ηταν αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, πράκτορες των ελληνικών υπηρεσιών) να αγωνιστούν για τα -εθνικά μας δικαια-Φτανουν να ανοίξουν ιις φυλακές είτε με την χορήγηση χάρης, είτε ακόμα και με μαζικές αποδράσεις στις οποίες επιδειχτηκε πρωτοφανής ανοχή

Οι εθνικές ταραχές που είχαν την καλυμμένη υποστήριξη της ελληνι­κής κυβέρνησης, προκάλεσαν την αντίδραση Γαλλίας και Αγγλίας με ναυτικό αποκλεισμό και στρατιωτική κατοχή του λιμανιού του Πειραα. Η ελληνική κυβέρνηση, ξεχνάει βέβαια τα -σκλαβωμένα αδέλφια μας-, δίνει εντολή στους στρατιωτικούς να επιστρέψουν και κοβει την χρημα­τοδότηση Η εξέγερση ξεφουσκώνει και ξαναστέλνει διογκωμένο πίσω στην Ελλάδα το πρόβλημα που η κυβέρνηση είχε ελπίσει να λύσει: λη­στές, απελευθερωθέντες κατάδικους των φυλακών αλλά και χιλιάδες εξαθλιωμένους πρόσφυγες που μετείχαν ή υποστήριζαν τα αντάρτικα σώματα. Η κυρίως περίοδος της ληστείας στην Ελλάδα μόλις αρχίζει. Οι συμμορίες αποχτούν πιο οργανωμένη μορφή και είναι πλέον σε θέση να πραγματοποιούν σύνθετες επιχειρήσεις που απαιτούν οργά­νωση και συντονισμό.

Τον Μόρτη του '56. η συμμορία του Ρουπακιά περνάει με βάρκες στην Εύβοια. Αφηνει φρουρές στα σημεία επιβίβασης και αποβίβασης για να καλύψουν την φυγή και οι ΐυπόλοιποι έντεκα, ντυμένοι με στολές οροφυλάκων εισέρχονται στο χωριό Αχμέταγα. ιδιοκτησία του άγγλου τσιφλικά Νόελ. Πρώτα εισέβαλαν σε σπίτια του χωριού όπου και κατέ­σχεσαν όσα όπλα βρήκαν και στην συνέχεια κατευθύνθηκαν στο σπιτι του τσιφλικά όπου και κατέσχεσαν χρήματα κοσμήματα ασημικά και άλλα τιμαλφή Στην αυλή του τσιφλικά έστησαν γλέντι με τις γυνοχκες του χωριού -τρώγοντες, πίνοντες και χορεύοντες- σύμφωνα με κατά­θεση. Πριν φύγουν δεν παρέλειψαν να κάψουν με ζεματιστό λαδι τον δήμαρχο, συνεργάτη των αρχών. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας

χρονιάς, στον δρόμο Αθήνας-Πειραιά συνελήφθησαν από ληστες δυο Γάλλοι

αξιωματικοί των δυνάμεων κατοχηςΟ ενας αφέθηκε ελευθερος για να μεταφέρει τις απαιτήσεις για λύτρα.Μετα πορεία τριών ημερών οι ληστες με τον αιχμάλωτα εφτασαν στον Ελικώνα.οπου και καταβλήθηκαν τα λύτρα.Το υπέρογκο για την εποχή ποσό των 30000 χρυσων δραχμών.Επικεφαλής της συμμορίας ηταν ο Νταβέλης.Τον Νοέμβριο πραγματοποιειται η

μεγαλύτερη ως τότε επιχείρηση.Οι συμμορίες των Καλαμπαλικη,Πάλλα,Φουντούκη,Χορταριά , Μπούρχα. Ρουπακιά, Λυκουρέση,Καραδήμου.Συγκεντρώνονται 70 συνολικά ληστες κι αφου αφήσουν φρουρές,περνουν με βάρκες στην Ευβοια.Περνουν την μέρα τους σε στάνη τσοπάνηδων και στις οκτω

βράδυ περικυκλώνουν το αρχοντικό του βουλευτή Βουδούρη. Περίπου είκοσι εισβάλουν σε αυτο ενώ οι υπόλοιποι περιφρουρούν την επιχεί ρήση και κρατούν τους περαστικούς. Εντός του σπιτιού παραμένουν 60ο ώρες ενώ υποχρεώνουν τον δικαστή Βώκο.γαμπρο του Βουδούρη, να παίξει μαζι τους χορτια με στοίχημα το κεφάλι του. Παίρνουν μαζί  πλούσια λεία και τρεις ομήρους: την κόρη. τον γυιο και τον γαμπρό του βουλευτή. Περνούν απέναντι στον Ωρωπό και απο εκεί κατευθύνονται στον Μαραθώνα θα πάρουν τελικό ως λύτρα 40.000 δραχμές. Μεγάλη εντύπωση προκαλεί η άψογη συμπεριφορά τους προς τους ομήρους και ειδικά προς την κόρη του βουλευτή. Η καλή συμπεριφορά προς τους ομήρους ήταν ο κανόνας σε όλες απαγωγές καθώς η ομαλή διεκπεραίωση της αιχμαλωσίας αλλά και της απελευθέρωσης βεβαίωναν το καλό όνομα και την αξιοπιστία της συμμορίας. Για τον Ιδιο ακριβώς λόγο όμως. ήταν επιβεβλημμενη η εκτέλεση του ομήρου οε περίπτωση μη πληρωμής των λύτρων ή όταν σε περίπτωση καταδίωξης υπήρχε κίνδυνος να ξεφύγει ο αιχμάλωτος Το ποιος θα εκτελούσε τον αιχμάλωτο προέκυπτε ύστερα από κλήρωση. Αρκετές φορές τέλος, εφόσον δεν καταβαλοταν ολόκληρο το ζητούμενο ποσό, δεν επιστρεφόταν . ολόκληρο ούτε το θύμα της απαγωγής Του έλειπε η μύτη. κάποιο απο τα δάχτυλα η ολόκληρο το χέρι. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του λήσταρχου Λοφαζάνη κατ α την απαγωγή του βουλευτή Σωτηρόπουλου:

•Τηράτε κι μην βάλετε τους φίλους του Σωτπροηουλου και κανουν παγάνες γιατί  θα του κ 'όψουμε πρώτα το κεφάλι κι ύστερα θα παλέψουμε  τις παγάνες σαν παληκαρια όπου θα πλαιψει το αιμα Μετρήστε το καλά και μην το κάνετε σαν πτν Μπαμπαινα στις  Σπέτσες, όπου εσηκωσε την κυβέρνηση στο πόδι και όταν τα παληκαρια επαλέβανε με τους στρατιωτες. σκοτώσαμε τον Μπόμπα για να μην μας τον πάρουν ζωντανό και ντροπιαστούμε». Εξέχουσα μορφή μεταξύ όλων των ληστών ήταν ο λήσταρχοςΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΑΜΠΑΛΙΚΗΣ  που απολάμβανε του μεγαλύτερου κύρους και σεβασμού:

-έχων ανάστημα υψηλόν. μετρίως ευτραφής, ηλικίας τριανταδυο ετών. φυσιογνωμίαν ανδρικήν. αλλά ουχιν αγρίαν, καυστικότατα ομιλών, παρουσιάζει άνδραν δίσκρινόμενονμεταξύ όλων των ληστών και εμπνέοντα προς Ολους σεβαομον. δεν παρεκτρεπεται εις κακώσεις. ειμη οπου η ανάγκη ως λήσταρχος το υπαγορεύει Και προ πάντων ειναι παροδειγματικης καλής πίστεως. Μπεσαλής -Ο λαογράφος Κοσσης. σε μελέτη του τον περιγράφει ως

·.. ευφυέστατο, κρυψίνου. ατρόμητο και στρατηγικό ανηλεη και άσπονδο εχθρό τηςς εξουσίας, λιγόλογο. ανεξάρτητο...ένας μονόλυκος.Ο οντιπροσωπευτίκότερος τύπος λήσιαρχου της εποχής.

Πριν πραγματοποιήσουν την επιχείρηση της Χαλκίδας, οι συνερ­γαζόμενες συμμορίες είχαν επιχειρήσει να εισβάλουν στην πόλη της Θήβας για να εκτελέσουν τον ταγματάρχη της χωροφυλακής, διοικητή των μεταβατικών αποσπασμάτων Στερεάς, Δημήτριο Τζήνο ο οποίος φυλάκιζε και φερόταν βάναυσο οε συγγενείς τους. Το σχέδιο όμως είχε προδοθεί και την ώρα που έμπαιναν στην Θήβα δέχτηκαν πυρο­βολισμούς αποσπάσματος και υποχρεώθηκαν να υποχωρησουν.[Στήν φωτογραφία ολα τα "καλά παιδιά..Νταβέλης Κακαράπης,Καλαμπαλίκης]

Στις 27 Νοεμβρίου, ο Νταβέλης με δέκα συντρόφους του αιχμα­λώτισε κ οι αφόπλισε πέντε χωροφύλακες και οροφΰλακες στο Τατόι. Νωρίτερα τον ίδιο μήνα. για λόγους εκδίκησης είχε τραυματίσει ένα παπά στην Σύρτη Φθιώτιδας και πυρπόλησε το σπίτι του καίγοντας ζωντανό και τον γιο του.

Στις 9 Δεκεμβρίου, στο χωριό Λουτρό του Βάλτου απελευθερώθηκαν τρεις κρατούμενοι ληστές που μεταφέρονταν με συνοδεία χωρο­φυλάκων.

Στις 5-4-56, ο Καλαμπαλίκης με τους συντρόφους του εισέβαλε στο σπίτι του υπουργού Δεληγιάννη στην Κόρινθο. Εκτός από χρήματα και τιμαλφή, πήραν μαζί τους τον υπουργό και τον φιλοξενούμενο του εισαγγελέα Πατρών Παπαλεξόπουλο τουσ οποίους και ελευθέρωσαν μετά την καταβολή λύτρων.

Οσο κακα κι αν έκαμες -Παλαμιώτη μου· όλα συμποθησμένα

 Κι ένα κακό που έκαμες συμπαθημούς δεν έχει:

 Σκλάβωσες τον ανακριτή και τον εισαγγελέα.

 Δεν του ζστάς την ξαγορά και χάρη να του κάμεις.

 Τους δωσες λαζιές/ς  μες στα πλευρά και μαχαιριές στα στήθια

, Κι εσύ Τασούλα του Κάλτσα, τους πήρες το κεφάλι..

Αρκετά διαδεδομένη ληστρική πρακτική ήταν η επιβολή φορολογίας. Με επιστολές που απεύθυναν προς τους προέδρους και προύχοντες κοινοτήτων και πόλεων, ζητούσαν την καταβολή χρημάτων αλλά και διαφόρων ειδών, κυρίως από τους ευκατάστατους πολίτες. Χαρακτη­ριστικά παραθέτω κάποιες απ' αυτές:

"Πατέρα μου αντΐχρηστε και οβριέ πάρεδρε, σου γάμησα   την θυγατέρα σου. Γαμώ τα εφτά σου κέρατα, εμείς είμαοθε είκοσι άντρες ζωντανοί και σεις καρτερείτε να γίνετε και όπου να σας κυνηγώ τότε θέλω να ηστε. Βαστάτε πουτσα­ράδες την γενναιότητα σας, σφίξετε το στουρνάρια σας τα ντουφέκια σας καλά. να μην ντροπιασθήτε και καρτεράτε μας σαν έλθω. Τώρα στον πάτο της γραφής θέλομοι νο μας φτιάσητε 3000 τάλαρα και αυτά θέλομεν ημείς, ειμή όπως θέλετε πολλά γράματα σφουγκίσετε από τον κόλον σας, σφουγκάτε και τούτο, ημείς αυτά Θέλομεν τας 3000 τάλαρα.

Ο αδελφός σου ο αχώριστος Χαραλ. ΚαραμανώληςΤηράται καλά να μην προδόσητε. διότι έμαθα που προδόσατε και μου μάβρυσε ο κόλος από τον φόβο» (επιστολή ίου λήσταρχου Καραμανώλη προς τον πρόεδρο της κοινό¬τητας Σπινάσα Ευρυτανίας -1ββ7)



•Κύριε δήμαρχε Κάλια και πάρεδρε και νοικοκυραίοι όλοι. να μας φτιάσετε 3000 τάληρα. Να εξεύρετε αν δεν μας στείλετε τα χρήματα θα σας κόψομεν το χωριό σας, και τα βόδια σας θα το σκοτόσομεν και εσάς θα οας σκοτόσομεν, και όχι σταθμό να έχετε μέαα αλλά και λόχαν.

Χρίστος Νταβέλης-Γιόιης Ντουντούμης»



Μάστιγα των μπέηδων και των τσιφλικάδων της δυτ. Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας υπήρξε ο αλβανός λήσταρχος Μπεντε-ντίν. Τον Ιούνιο ίου 1878, με επιστολή του (την οποία υπογράφει ως πουτσαρά Μπεντεντίνης) ζητάει από οχτώ προύχοντες της Καστοριάς (περιλαμβανομένου και του μητροπολίτη) την καταβολή 1500 λιρών. Στην άλλη μεριά της Μακεδονίας, στις Σέρρες, ο λήσταρχος Κώστας βοεβόδας. την ίδια περίπου εποχή, με επιστολή του προς τον μητ¬ροπολίτη Σερρών ζητάει να συλλέξει από 100 ως 500 λίρες από κάθε προύχοντα της πόλης (ανάλογα των δυνατοτήτων του καθενός).Η κυβέρνηση θορυβημένη από την ανθηση της ληστείας αλλα και υπό την πίεση των προστατριών δυνάμεων Αγγλίας-Γαλλίας αναγκάζεται να εντείνει τά μέτρα.Γιά το 1856 ,οι δαπάνες για ασφάλεια αντιπροσωπευουν το μισό του κρατικού προυπολογισμού.Καταργείται η οροφυλακή ως ανίκανη να πατάξει την ληστεία και τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει βασικά η χωροφυλακή.Επικουρικό ρόλο καλούνται να παίξουν οι κατά νομό στρατιωτικές δυνάμεις.Συγκροτουνται ετσι 16 μεικτά μεταβατικά αποσπάσματα χωροφυλακης και στρατού με χωρο δράσης κυρίως την στερεά.Ακόμα σκλήραίνει η στάση των δικαστών που επιβάλουν αθρόα θανατικές καταδίκες,αν και πολλες φορες οι συλληφθέντες δεν φτάνουν ως τα  δικαστήρια καθώς εκτελούνται επι τοπου και τα κεφάλια τους κόβονται για την εισπραξη της επικήρυξης
Τό Κακοσούλι να καεί τ Ανάπλι να βουλιάξει
και του Νιοκάστρου τις φυλακές Θεός να τίς φυλάει
πούχει λεβέντες διαλεχτούς κι ουλους λησταρχαίους

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...