[Ήθος ονομάζεται η συμπεριφορά του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία. Έχει σχέση με τα ψυχικά χαρίσματά του και την αντίληψή του ως προς τον κόσμο που τον περιβάλλει. Κάθε άνθρωπος βλέπει τον κόσμο με τα "δικά του μάτια", τον αξιολογεί δηλαδή όπως αυτός είναι συνηθισμένος, μ' ένα δικό του τρόπο, ξεκινώντας από μερικές γενικές κατευθύνσεις.
Στον πληθυντικό αριθμό το ήθος (ήθη) σημαίνει το σύνολο των κοινωνικών και ηθικών κανόνων που διέπουν την κοινωνία και που διαφέρουν από λαό σε λαό σ' εξάρτηση με την παράδοση και το βαθμό ανάπτυξης του καθενός.
Κάθε τομέας, είτε επαγγελματικός είναι είτε άλλου είδους, έχει τα δικά του τα ιδιαίτερα ήθη. Π.χ. στις εμπορικού χαρακτήρα υποθέσεις, στις συναλλαγές, υπάρχουν ορισμένοι τρόποι και κανόνες πάνω στους οποίους υποχρεωτικά πρέπει να βασιστούν οι συνδιαλεγόμενοι.
Επίσης ειδικοί κανόνες διέπουν τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων διαφορετικού φύλου, η παράβαση των οποίων, όχι σπάνια, δικάζεται από τα πλημμελειοδικεία (αυτό περιλαμβάνεται στο εκκλησιαστικό δίκαιο). Ο ποινικός νόμος δικάζει για αδικήματα προσβολής των ηθών. Τέτοιου είδους είναι εκείνα τα αδικήματα που έχουν σχέση με την πορνογραφία και την ερωτική συμπεριφορά σε δημόσιους χώρους.
Ο Ηράκλειτος λέει το εξής:
"Ηθος Ανθρώπω Δαίμων."
Δήλα δη "το Ήθος του Ανθρώπου είναι ο Δαίμων του"...
Το ήθος είναι από τα πράματα που δεν ορίζονται αλλά γίνονται αντιληπτά μόνο όταν απουσιάζουν, όπως π.χ. η υγεία.
Οποιαδηποτε ιδεα , νοοτροπια , αποψη κλπ εχουν οι ανθρωποι δεν ειναι ουτε ιερη ουτε ανιερη [ κι μαλιστα .. υπερανω κριτικης] απλα εχει βγει ως διανοητικο κατασκευασμα για να καλυψει καποιες αναγκες ... καποιων [- οχι απαραιτητα εμου του ιδιου ο οποιος εμφωρουμαι απο αυτη την ιδεολογια γιατι εχω υποστει πλυση εγκεφαλου η μου εχει επιβληθει απο το περιβαλον μου ως .. ηθικη αρχη πχ η ηθικη αρχη του να ειμαι υπακουος και εργατικος .. εξυπηρετει το ... αφεντικο μου οχι εμενα τον ιδιο ] και δευτερον εχει πρακτικο αντικρυσμα στην πραξη [ ως ... αποτελεμα ..]
Ζούμε σε βάρβαρες εποχές. Και αυτό επειδή ο πολιτισμός έχει αντικατασταθεί από τον καταναλωτισμό, η κοινωνία από την αγορά, ο πολίτης από τον ψηφοφόρο, η ηθική από το νόμο του ισχυρού και η πολιτική από τον λαϊκισμό.
Κάπως έτσι γλυτώνουμε και από τον εσωτερικό δαίμονα που ταλαιπωρεί κάποιους από εμάς, όπως το έβλεπε ο «σύντροφος» μου ο Ηράκλειτος: «ήθος ανθρώπω δαίμων». Το ήθος για εμάς είναι συνδεδεμένο με την εντιμότητα, την αλληλεγγύη, τον αυτοσεβασμό και την ακηδεμόνευτη κοινωνική και πολιτική πρακτική. Χαρακτηρίζεται από ανοχή και κατανόηση για τον Άλλον και από μία βιο-οικονομική προσέγγιση, που ουσιαστικά συνιστά πάλη με την εντροπία, δομώντας ενέργεια μέσω της πληροφορίας. Αυτό λέγεται από κάποιους ακτιβισμός…και έτσι είναι.
Το ήθος είναι σε κάθε περίπτωση ο πολιτικός μας δαίμονας, καθώς ορίζει την εξουσιαστική διάσταση μας και την στάση μας ως προς το πολιτικό φαινόμενο γενικότερα. Είναι όμως και ο μηχανισμός που συνδέει την πολιτική πρακτική με την οικονομία, καθώς αντιμετωπίζει την τελευταία ως αντιεντροπική δομική δραστηριότητα , που αποσκοπεί στην ενσωμάτωση πολιτικοποιημένης πληροφορίας στην ύλη – στην δομή. Εκπαιδευόμενοι σε ένα ηθικό περιβάλλον, επιτυγχάνουμε μέσω της πολιτικοποίησης κοινωνικών φαινομένων να δημιουργούμε συνθήκες δια-υποκειμενικής πληροφόρησης, οι οποίες τείνουν να ορίσουν την «ορθολογικότητα» έξω από την αγορά και την (ψευδο)αντικειμενικότητα που διαμορφώνεται από τη σχέση ζήτησης και προσφοράς. Κάπως έτσι, όμως, το ήθος από εσωτερικός μας δαίμονας, μετατρέπεται σε δαίμονα για το καθεστώς, μια και ανατρέπει το συμβολοποιημένο πλαίσιο αναφορών του, μέσω του οποίου ασκείται η ηγεμονία του.
Αυτόν τον δαίμονα (μας) προσπαθούν να ξορκίσουν οι μηχανισμοί του καθεστώτος και τα όργανα του διαπλεκόμενου....
συστήματος εξουσίας στη χώρα μας, εκχυδαΐζοντας όχι μόνον τα λεγόμενα μας και τις προσεγγίσεις μας, αλλά πολύ περισσότερο ανάγοντας τις προθέσεις μας στη σφαίρα της κομματικής αγοράς.
Οι ανήθικοι άνθρωποι δεν αναζητούν και δεν ελέγχουν την λογική προσέγγιση που επιχειρούμε σε συγκεκριμένα κοινωνικά φαινόμενα από την πλευρά της πολιτικής, αλλά αποκλειστικά το τι έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Με άλλα λόγια, αναλώνονται αναζητώντας τα πιθανά αγοραία κίνητρα πού δήθεν κρύβονται πίσω από τις αράδες μας!
Ήθος
Από Musipedia
στη μουσική η λέξη σήμαινε τον ηθικό χαρακτήρα που τείνει να εμπνεύσει στην ψυχή η μουσική. Οι νότες, οι αρμονίες, τα γένη, το μέλος γενικά και οι ρυθμοί είχαν, κατά την άποψη πολλών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, ηθικό σκοπό και δύναμη. Γι' αυτόν το λόγο αποδίδανε στη μουσική σημαντικότατο εκπαιδευτικό ρόλο.
Ο Πλούταρχος (Περί μουσ. 1140B-C, 26) γράφει: "Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι δικαιολογημένα οι παλαιοί Έλληνες έδιδαν τη μεγαλύτερη προσοχή τους στη μουσική εκπαίδευση. Γιατί πίστευαν ότι έπρεπε να πλάθουν και να ρυθμίζουν τις ψυχές των νέων σε ευπρεπή ηθική με τη μουσική ("...δια μουσικής πλάττειν τε και ρυθμίζειν επί το εύσχημον")· γιατί η μουσική είναι χρήσιμη (ευεργετική) σε κάθε χρόνο και για κάθε ηθική πράξη ("προς πάντα και πάσαν εσπουδασμένην πράξιν")". Ο Πλάτων, για να αναφέρουμε μια από τις αναρίθμητες φιλοσοφικές εκφράσεις του πάνω σε αυτό το θέμα, λέει στον Πρωταγόρα (326Α-Β) ότι οι δάσκαλοι της κιθάρας "...κατορθώνουν να κάμουν τους ρυθμούς και τις αρμονίες οικείες στις ψυχές των παιδιών, ώστε να γίνουν ημερότεροι άνθρωποι και, επειδή γίνονται πιο εύρυθμοι και πιο προσαρμοστικοί, να είναι χρήσιμοι και στο λόγο και στην πράξη. Γιατί όλη η ζωή του ανθρώπου χρειάζεται ευρυθμία και προσαρμοστικότητα" (μτφρ. Β. Ν. Τατάκη, σ. 61). Κατά άλλη μετάφραση: "γιατί όλη η ζωή του ανθρώπου έχει ανάγκη από τις χάρες του ρυθμού και της αρμονίας". Βλ. τα λ. ευάρμοστος, -ία. Και στην Πολιτεία (Γ', μιλά ο Σωκράτης): "Δεν είναι γι' αυτόν το λόγο, αγαπητέ Γλαύκων, που η μουσική εκπαίδευση είναι σημαντικότατη, γιατί ο ρυθμός και η αρμονία εισδύουν βαθιά στα μύχια της ψυχής και ασκούν σ' αυτήν ισχυρότατη επίδραση, φέρνοντας μαζί τους και προσφέροντας ομορφιά, αν κανείς εκπαιδευτεί σωστά, ή το αντίθετο;". Και ο Αριστείδης (Περί μουσ. 65 Mb) προσθέτει: "ούκ έστι πράξις εν ανθρώποις, ήτις άνευ μουσικής τελείται" (δεν υπάρχει ανθρώπινη πράξη, που να γίνεται χωρίς μουσική).
Ι. ΗΘΟΣ ΤΩΝ ΦΘΟΓΓΩΝ ΚΑΙ TOΥ ΥΨΟΥΣ Ο Αριστείδης (ό.π. σ. 13), μιλώντας για τις διαφορές ανάμεσα στους μουσικούς ήχους (βλ. λ. φθόγγος), ορίζει το ήθος ως πέμπτη διαφορά. Το ήθος ποικίλλει ανάλογα με το ύψος των ήχων· "ετέρα γάρ ήθη τοις οξυτέροις, έτερα τοις βαρυτέροις επιτρέχει, και έτερα μεν παρυπατοειδέσιν, έτερα δε λιχανοειδέσιν" (άλλο είναι το ήθος των ψηλότερων φθόγγων και άλλο των χαμηλότερων, και άλλο όταν είναι στην περιοχή της παρυπάτης και άλλο στην περιοχή της λιχανού).
ΙΙ. ΗΘΟΣ TOΥ ΜΕΛΟΥΣ Το ήθος στη μελοποιία διακρίνεται σε τρεις διαφορετικούς τρόπους έκφρασης (πρβ. Κλεον. Εισ. 13): 1. Το διασταλτικόν εκφράζει μεγαλοπρέπεια και ανδροπρεπή διάθεση της ψυχής ("μεγαλοπρέπεια και δίαρμα ψυχής ανδρώδες")· το ήθος αυτό παροτρύνει σε ηρωικές πράξεις και χρησιμοποιείται στην τραγωδία. 2. Το συσταλτικόν, με το οποίο η ψυχή οδηγείται σε ταπεινοσύνη και έλλειψη ανδρικής διάθεσης ("εις ταπεινότητα και άνανδρον διάθεσιν"). Το ήθος αυτό είναι κατάλληλο για ερωτικά αισθήματα, θρήνους, συμπόνια και τα όμοια. 3. Το ησυχαστικόν φέρνει στην ψυχή γαλήνη και ειρήνη. "Είναι κατάλληλο για ύμνους, εγκώμια, συμβουλές και τα όμοια". Ο Αριστείδης (σ. 30), επίσης, διακρίνει τα ίδια τρία είδη ήθους στη μελοποιία, το συσταλτικό, το διασταλτικό και το μέσο (βλ. λ. μελοποιία).
III. ΗΘΟΣ ΤΩΝ ΑΡΜΟΝΙΩΝ Κάθε αρμονία εκφράζει ξεχωριστό ήθος. 1. Το ήθος της δωρικής (ή δωριστί) αρμονίας περιγραφόταν ως ανδροπρεπές και μεγαλοπρεπές (ανδρώδες, μεγαλοπρεπές· Ηρακλ. Ποντ. στον Αθήν. ΙΔ', 624D, 19)· επίσης ως σκοτεινό και ορμητικό ("σκυθρωπόν και σφοδρόν"· ό.π.)· ως ανώτερο (διακεκριμένο) και αξιοπρεπές ("αξιωματικόν, σεμνόν"· Πλούτ. Περί μουσ. 1136D και F, 16 και 17)· ως σταθερότατο και ανδρικό (Αριστοτ. Πολιτ. Η', 7, 10: "περί δε της δωριστί πάντες ομολογούσιν ως στασιμωτάτης ούσης και μάλιστ' ήθος εχούσης ανδρείον"). 2. Το ήθος της υποδωρικής (ή υποδωριστί) αρμονίας (ή παλιάς αιολικής) περιγραφόταν ως περήφανο, πομπώδες και με κάποια έπαρση· επίσης ως υψηλό και σίγουρο (σταθερό) ("γαύρον και ογκώδες, έτι δε και υπόχαυνον", "εξηρμένον και τεθαρρηκός"· Ηρακλ. ό.π.)· βαρύτονο ("βαρύδρομον"· Λάσος στον Αθήν.), ως μεγαλοπρεπές και σταθερό (Αριστοτ. Προβλ. XIX, 48: "η δε υποδωριστί [ήθος έχει] μεγαλοπρεπές και στάσιμον, διό και κιθαρωδικωτάτη εστί των αρμονιών"). 3. Το ήθος της φρυγικής (ή φρυγιστί, ή ιαστί) αρμονίας περιγραφόταν ως εμπνευσμένο (ένθεον· Λουκ. στον Αρμονίδη Ι, 10), ενθουσιαστικό, ακόμη και βίαια ερεθιστικό και συναισθηματικό (Αριστοτ. Πολιτ. Η', 5, 9 και 7, 8, 1340Β και 1342Β: "οργιαστική και παθητική"). Η αρμονία αυτή ήταν κατάλληλη για το διθύραμβο. 4. Το ήθος της υποφρυγικής (ή υποφρυγιστί) αρμονίας ήταν, κατά τον Ηρακλείδη Ποντικό (Αθήν. 625Β, 20), "σκληρό και αυστηρό" και, κατά τον Λουκιανό (Αρμονίδης Ι, 10-12), κομψό (γλαφυρόν). 5. Το ήθος της λυδικής (ή λυδιστί) αρμονίας περιγραφόταν από πολλούς συγγραφείς ως απαλό και ευχάριστο· από τον Πλάτωνα ως "συμποτικόν και μαλακόν" (Πολιτεία Γ'). Ο Αριστοτέλης, από την άλλη (Πολιτ. Η', 7, 11, 1342Β), βρίσκει τη λυδική πιο κατάλληλη από όλες τις αρμονίες για την παιδική ηλικία, γιατί είναι ευπρεπής και μορφωτική ("δια το δύνασθαι κόσμον τ' έχειν και παιδείαν"). 6. Το ήθος της υπολυδικής (ή υπολυδιστί) αρμονίας περιγραφόταν γενικά ως βακχικό, φιλήδονο, μεθυστικό ("βακχικόν, εκλελυμένον, μεθυστικόν"). 7. Το ήθος της μιξολυδικής (ή μιξολυδιστί) αρμονίας περιγραφόταν ως παθητικό (Πλούτ. 1136D, 16)· ως παραπονιάρικο και σταθερό ("οδυρτικωτέρως και συνεστηκότως έχειν"· Αριστοτ. Πολιτ. 1340Β)· και από τον Πλάτωνα ως θρηνητικό ("θρηνώδης"· Πολιτεία Γ', 398Ε).
Βλ. στο λ. χοροδιδάσκαλος το επεισόδιο κατά το οποίο ο Ευριπίδης παρατήρησε αυστηρά ένα μέλος του χορού που κορόιδευε κατά την εξάσκηση του χορού στο μιξολυδικό.
IV. ΗΘΟΣ ΤΩΝ ΓΕΝΩΝ 1. Το ήθος του [[διατονικού γένους]] περιγραφόταν ως φυσικόν, αρρενωπόν και αυστηρόν (Αριστείδης, Ι, 19, ΙΙ, 111 Mb). Επίσης ως "σεμνόν και εύτονον" (Θέων Σμυρν. Περί μουσ. 85, 9) και ως "απλούν τε και γενναίον και φυσικώτερον" (Μ. Ψελλός, σ. 27). 2. Το ήθος του [[χρωματικού γένους]] περιγραφόταν ως γλυκύτατο και πολύ παραπονιάρικο ("ήδιστόν τε και γοερώτατον"· Ανώνυμος Bell. 31, 26· επίσης, Αριστείδ. ΙΙ, 111 Mb) και παθητικόν (Παχυμ. Vincent Notices 428). 3. Το ήθος του [[εναρμόνιου γένους]] ήταν, κατά τον Αριστείδη (ό.π.), "διεγερτικόν και ήπιον"· ο R.P.W.-Ι. διορθώνει το ήπιον σε ηθικόν.
V. ΗΘΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΩΝ Ο Αριστείδης (σ. 97 Mb) υποστηρίζει ότι "οι ρυθμοί που αρχίζουν από τη θέση είναι πιο ήσυχοι, γιατί καθησυχάζουν το μυαλό (τη διάνοια), ενώ εκείνοι που αρχίζουν από την άρση είναι ταραγμένοι". Επίσης, ότι οι ρυθμοί που έχουν ίσες αναλογίες ("εν ίσω λόγω τεταγμένοι") είναι πιο ευχάριστοι, ενώ οι ημιολικοί είναι πιο ταραγμένοι. Ο δάκτυλος, με τον μεγαλόπρεπο χαρακτήρα του, ταιριάζει στην επική ποίηση, ενώ ο ανάπαιστος είναι πιο κατάλληλος για τα εμβατήρια· ο τροχαίος, λεπτός και ανάλαφρος, ταιριάζει σε χορευτικές μελωδίες κτλ. Γενικά, μπορεί να ειπωθεί ότι το ήθος, σύμφωνα με πολλούς αρχαίους συγγραφείς και θεωρητικούς της μουσικής, ήταν μια σημαντική δύναμη στη μουσική· τα ανθρώπινα ήθη εξαρτιόνταν από το ήθος της μουσικής. Φιλόσοφοι, κυρίους ο Δάμων, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης, έδιναν ιδιαίτερη έμφαση σε αυτή τη σημασία στα γραφόμενά τους. Κακή μουσική εξασκεί πολύ σοβαρή και καταστρεπτική επίδραση στον ατομικό χαρακτήρα και στην ηθική του λαού. Ο Πλούταρχος (Πώς δει τον νέον ποιημάτων ακούειν, 19F-20A) εκφράζει αυτή τη γνώμη: "Μουσική φαύλη και άσματα πονηρά... ακόλαστα ποιούσιν ήθη και βίους ανάνδρους και ανθρώπους τρυφήν και μαλακίαν και γυναικοκρασίαν" (Φαύλη μουσική και πονηρά τραγούδια... δημιουργούν ήθη ακόλαστα και διεφθαρμένες ζωές, και ανθρώπους που αγαπούν τη μαλθακή ζωή (την καλοπέραση), τη νωθρότητα και την υποταγή στις γυναίκες). Ωστόσο, υπήρξαν, ιδιαίτερα σε νεότερα χρόνια, διαφορετικές απόψεις σχετικά με την ηθική επίδραση της μουσικής, ακόμα και αντίθετες προς τις παραπάνω. Μπορεί να αναφερθεί η "Hibeh" διατριβή πάνω στη μουσική του 5ου/4ου αι. (Hibeh Papyri, 1906· μτφρ. W. Α. Anderson, σσ. 147-149, στο βιβλίο του που αναφέρεται παρακάτω στη βιβλιογραφία) και του Φιλόδημου (ιδιαίτ. βιβλ. Δ', βλ. σσ. 152-176 του Anderson). O Σέξτος Εμπειρικός (περ. 3ος αι. μ.Χ.) είναι ένα άλλο παράδειγμα· στο Προς Μουσικούς βιβλίο του (VI, 19 κέ.) συζητά αυτές τις απόψεις, τις επικρίνει αυστηρά και τις απορρίπτει, και αρνείται μια τέτοια ηθική ή κοινωνική δύναμη στη μουσική. Βιβλιογραφία: Paul Girard, L' education athenienne, Παρίσι 1891. Η. Abert, Die Lehre vom Ethos in der griechischen Musik, Λιψία 1899. L. P. Wilkinson, "Philodemus on Ethos in Music", Classical Quarterly 32, 1938, 174-181. E. A. Lippman, "The Sources and Development of the Ethical View of Music in Ancient Greece", Mus. Quarterly XLIX, 1963. W. D. Anderson, Ethos and Education in Greek Musik, Cambridge, Mass. 1966.]
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ DIMITRISIDIROhttp://www.facebook.com/profile.php?id=1247477970#!/profile.php?id=1562643597&ref
Πηγές
- Σόλωνας Μιχαηλίδης, Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής, Εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, 1999, ISBN: 960-250-174-Χ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου