Αποτελεί ένα από τα πιο αξιοσημείωτα και μυστηριώδη φαινόμενα της παγκόσμιας πνευματικής ιστορίας το γεγονός ότι γύρω στο 500 π.Χ. σε τρία απομακρυσμένα μεταξύ τους σημεία του κόσμου, στην Ελλάδα, την Ινδία και την Κίνα, εμφανίζονται για πρώτη φορά στοχαστές ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο, τους οποίους ονομάζουμε φιλοσόφους. Όλοι τους προσπαθούν με συγγενικούς τρόπους να ξεπεράσουν τα δεδομένα των αισθήσεων με την προσωπική σκέψη τους και να γνωρίσουν την πραγματική ουσία του κόσμου.
-Ως αρχή της κινεζικής φιλοσοφίας προβάλλει το πρακτικό ενδιαφέρον: «πώς θα μπορέσει κάποιος να βοηθήσει τους ανθρώπους κατά τον καλύτερο τρόπο, ώστε να ζήσουν με ομόνοια και καλή τάξη».
-Ως αρχή της ινδικής φιλοσοφίας προβάλλει ο προβληματισμός για το αίνιγμα της ζωής και της ψυχής∙
-Ως αρχή της ελληνικής φιλοσοφίας γεννιέται η απορία για την ουσία του κόσμου και της φύσης.
Ένας πολύ ενδιαφέρον συσχετισμός, αντιστοίχιση. Τα είδη της γιόγκα και 4 ιδιότητες της ελληνικής Αρετής.
Ανατολικός διαλογισμόςΓιόγκα = Η μεθοδολογία της ένωσης, | Ελληνικός διαλογισμόςἩ εὐδαιμονία ἐστὶ ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ’ ἀρετὴν τελείαν |
| Χάτχα ή Χάθα Γιόγκα, Βάση, Πόρτα εισόδου. Περιέχει τα 4 πρώτα στάδια (προκαταρκτικά): α) Γιάμα: Τεχνικές μέθοδοι εξωτερικής κάθαρσης (εγκράτεια, αποχή, απαγορεύσεις, σωστή διατροφή, σωματικές καθάρσεις και εξαγνισμός. β) Νιγιάμα: Τεχνικές μέθοδοι εσωτερικής κάθαρσης (κανόνες ορθής συμπεριφοράς, εσωτερικός εξαγνισμός και αγνότητα προθέσεων). γ) Πραναγιάμα: Τεχνικές μέθοδοι ελέγχου της αναπνοής και της βιοενεργειακής δύναμης. δ) Ασάνα: Τεχνικές μέθοδοι ελέγχου του φυσικού σώματος που αποσκοπούν στην εναρμόνιση της: 1)Ηλιακής ενέργειας (Χα), και της 2)Σεληνιακής ενέργειας (Θα), που ευθύνονται για την ανθρώπινη υγεία και την ισορροπία του νευρικού συστήματος. | Ο Αριστοτέλης λέει: Tῆς τελείας ἀρετῆς εἴδη ἐστὶ τέτταρα· ἓν μὲν φρόνησις͵ ἓν δὲ δικαιοσύνη͵ ἄλλο δ΄ ἀνδρεία͵ τέταρτον σωφροσύνη. Η αρετή είναι μία. Νοείται ως ψυχική κατάσταση που εκφράζει συγχρόνως τις ποικίλες εκδηλώσεις της. Είναι πολυσχιδής. Η συνύπαρξη των αρετών θεωρείται δεδομένη Ο Πλάτωνας λέει ότι, χρειάζεται σκληρή και μακροχρόνια εκπαίδευση μέσα από τη Μουσική και τη Γυμναστική για να μπορέσει ο άνθρωπος να αποκτήσει ολοκληρωτικά τις Αρετές. Γυμναστική = Η φυσική αγωγή αλλά και κάθε σύστημα ψυχοσωματικής αγωγής όπως τεχνικές συγκέντρωσης, τεχνικές αναπνοής κ.λ.π.. Μουσική = Οι επιστήμες και οι Τέχνες των 9 Μουσών, κόρες της Μνημοσύνης που μας κάνει να θυμόμαστε και δεν αφήνει να πέσουν στη λήθη οι Γνώσεις. Που μας κάνει να θυμόμαστε την Αλήθεια! |
| Κάρμα Γιόγκα, ρύθμιση του αισθησιακού. ε) Πρατυαχάρα: Παραμέρισμα ή κατασίγαση των αισθήσεων. Αποσκοπεί στην αποσύνδεση της συνείδησης από τα ερεθίσματα του έξω κόσμου, κλείνοντας τις πόρτες των αισθήσεων. Εισαγωγικό στάδιο για την τέλεια συγκέντρωση. | Σωφροσύνη -Αρ: ἡ δὲ σωφροσύνη τοῦ κρατεῖν τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ ὑπὸ μηδεμιᾶς ἡδονῆς δουλοῦσθαι͵ ἀλλὰ κοσμίως ζῆν. Πραγμάτωση της εσωτερικής ροπής και συνειδητή ενέργεια που συνοδεύεται από ευχαρίστηση. -Πλ: «τὸ κρατεῖν ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν» η σωφροσύνη είναι η συναίνεση όλων των μερών της ψυχής για το ποιο είναι το επικρατέστερο. ὅτι σωφροσύνη ἂν εἴη τὸ τὰ ἑαυτοῦ πράττειν |
| Βακθι Γιόγκα, Αφοσίωση σε ένα ανώτερο σκοπό. Σφυρηλάτηση του συναισθηματικού μέρους της ψυχής. Αστρικό. στ) Νταράνα: Ορθή συγκέντρωση εξωτερικά (αντικείμενο) και εσωτερικά (ιδέα). Όταν ο Νους σταθεροποιείται σε μόνο μία ιδέα χωρίς να αποσπάται η προσοχή από εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα, ο μαθητής έχει πετύχει τη Γνώση των όντων. | Ανδρεία -Αρ: ἡ δὲ ἀνδρεία τοῦ ἐν τοῖς κινδύνοις καὶ φοβεροῖς μὴ [ἐξίστασθαι] τρεῖν (να μην τρέπεστε σε φυγή)͵ ἀλλὰ μένειν· -Πλ: η ανδρεία είναι η αρετή του θυμοειδούς |
| Γνάνι Γιόγκα. Γνώση, Συνείδηση. ζ) Ντυάνα: Διαλογισμός πάνω σε μία πνευματική Ιδέα και ταύτιση με αυτήν, το υποκείμενο ενώνεται και γίνεται ένα με το αντικείμενο του διαλογισμού του. Τότε η συνείδηση ταυτίζεται με το Παν χάνοντας την αίσθηση της ύπαρξης σαν ατομική διαίρεση. | Φρόνηση -Αρ: ἡ μὲν φρόνησις αἰτία τοῦ πράττειν ὀρθῶς τὰ πράγματα· Το ορθώς πράττειν τα πράγματα. Εποπτεύεται από τη Σωφροσύνη. -Πλ: η σοφία είναι η αρετή του λογιστικού μέρους της ψυχής, |
| Ράτζα Γιόγκα, εναρμόνιση των τριών μερών της ψυχής (Σώμα, Ψυχή, Νους) η) Σαμάντι: Η ανθρώπινη συνείδηση απλώνεται πέρα από το Παν-Τίποτα και το Άπειρο-Μηδέν. Είναι η υπέρβαση του Ανθρώπινου επιπέδου Εξέλιξης. Κάποιοι το είπαν Νιρβάνα | Δικαιοσύνη -Αρ: ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ ἐν ταῖς κοινωνίαις καὶ τοῖς συναλλάγμασι δικαιοπραγεῖν· -Πλ: Τα τρία μέρη της ψυχής επιθυμητικόν, θυμοειδές, λογιστικόν αρμονικά συνταιριασμένα. Η δικαιοσύνη νοείται ως τάξη και υγεία της ψυχής. Η ευδαιμονία, παρουσιάζεται ως η κατάσταση της δίκαιης ψυχής. |
Ανατολική θέαση
Ινδο-Έλληνας αξιωματικός (σε ένα νόμισμα του Μενάνδρου II), γύρω στο 90 π.Χ., με θώρακα, φολιδωτή πανοπλία για τους μηρούς, και την (περι)κνημίδα για τη προστασία ποδιών κάνοντας μια χειρονομία ευλογίας
Ο όρος Ντάρμα (Φυσικός Νόμος) αναφέρεται στην υφιστάμενη τάξη της Φύσης και της ανθρώπινης ζωής και στην συμπεριφορά που θεωρείται ότι εναρμονίζεται με αυτή την τάξη. Στην ηθική, ορίζεται ως «ορθός τρόπος ζωής» και «ορθή διαγωγή», ειδικά με τη θρησκευτική έννοια. Στην πνευματικότητα, το ντάρμα μπορεί να οριστεί ως «η Οδός των Ανώτερων Αληθειών».
Ο ελληνικός όρος για το Ντάρμα –που επέλεξε τον 3ο αιώνα π.Χ. ο Βασιλιάς Ασόκα σε τμήμα του 13ου ηδίκτου του, όπως εμφανίζεται σε δίγλωσση επιγραφή (ελληνικά και αραμαϊκά) που βρέθηκε στην Κανταχάρ του Πακιστάν, απευθυνόμενη και στους Έλληνες της Βακτρίας– είναι «ΕΥΣΕΒΕΙΑ». Αντίστοιχα ο Βασιλιάς της Βακτρίας Μένανδρος ο Δίκαιος (γύρω στο 100 π.Χ.), μετάφρασε στο νόμισμά του τον όρο «ΔΙΚΑΙΟΥ» (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ) σε «DHARMIKASA» (ακολούθου / υποστηρικτή του Ντάρμα). Υπάρχουν λοιπόν δυο μεταφράσεις -Ευσέβεια και Δικαιοσύνη- του όρου Ντάρμα, προερχόμενες από την εποχή των πρώτων αιώνων της χρήσης του.
Το ντάρμα βρίσκεται στο επίκεντρο των θρησκευτικών και φιλοσοφικών αντιλήψεων που προέρχονται από την Ινδία.
Σε αυτές τις παραδόσεις, τα πλάσματα που ζουν σε αρμονία με το ντάρμα προχωρούν ταχύτερα προς την Ντάρμα Γιούκαμ, τη Μόκσα ή την Νιρβάνα (δηλαδή, την ατομική απελευθέρωση). Το ντάρμα αναφέρεται επίσης στις διδασκαλίες και τα δόγματα των ιδρυτών αυτών των παραδόσεων, όπως του Γκαουτάμα Βούδα και του Μαχαβίρα.
Ελληνική θέασις
Η κατανόησή της σωφροσύνης είναι παιδευτική και συγγενές με το πρόσωπο του παρμενιδικού ‘ο καθ’ οδόν προς τη γνώση άνθρωπος’ (ειδώς φώς).
Αριστοτέλης
Στην αρχή των Ηθικών Νικομαχείων του ο Αριστοτέλης προσδιορίζει το αντικείμενο της έρευνάς του : θα είναι (1095 a 16) τὸ ἀκρότατον πάντων τῶν πρακτῶν ἀγαθῶν, «το κορυφαίο όλων των αγαθών που μπορεί να πετύχει με τις πράξεις του ο άνθρωπος». Το όνομα που του δίνει ο Αριστοτέλης είναι «εὐδαιμονία»,
Ἡ εὐδαιμονία ἐστὶ ψυχῆς ἐνέργειά τις κατ’ ἀρετὴν τελείαν, «η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής με οδηγό την αρετή στην πιο τέλεια μορφή της». «τὰ ἐν τῇ ψυχῇ γινόμενα τρία ἐστί: πάθη, δυνάμεις, ἕξεις».
Ο ορισμός των παθών έχει την ακόλουθη μορφή:
πάθη δὲ λέγω ἐπιθυμίαν ὀργὴν φόβον θάρσος φθόνον χαρὰν φιλίαν μῖσος πόθον ζῆλον ἔλεον, ὅλως οἷς ἕπεται ἡδονὴ ἢ λύπη.
Ο ορισμός των δυνάμεων έχει την ακόλουθη μορφή:
δυνάμεις δὲ λέγω καθ’ ἃς παθητικοὶ τούτων λεγόμεθα, οἷον τὰς δυνάμεις καθ’ ἃς δυνατοὶ ὀργισθῆναι ἢ λυπηθῆναι ἢ ἐλεῆσαι.
Ο ορισμός των ἕξεων έχει την ακόλουθη μορφή:
ἕξεις δὲ λέγω καθ’ ἃς πρὸς τὰ πάθη ἔχομεν εὖ ἢ κακῶς = ἕξεις δὲ λέγω τὰς ἕξεις καθ’ ἃς πρὸς τὰ πάθη ἔχομεν εὖ ἢ κακῶς.
Έτσι όμως φτάσαμε πια στον ορισμό της αρετής :
Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ’ ἔλλειψιν̇ καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι.
Ο Αριστοτέλης, χωρίζει τα άτομα από άποψη ηθικής υπόστασης σε τέσσερις βαθμίδες:
α) ακόλαστος, που επιδιώκει πάντοτε το ευχάριστο και αποφεύγει το δυσάρεστο,
β) ακρατής, που αναγνωρίζει το ορθό και το αγαθό, αλλά οι επιθυμίες του είναι τόσο ισχυρές που τον οδηγούν στις αντίθετες πράξεις,
γ) εγκρατής, που γνωρίζοντας ότι οι επιθυμίες είναι φαύλες, δεν τις ακολουθεί «διά τον λόγον»,
δ) φρόνιμος, που δεν επιθυμεί καν τα πράγματα στα οποία εναντιώνεται το «λογιστικόν». Αυτός χάρη στις ικανότητές του και στην πείρα είναι σε θέση να εκτιμά από ηθική άποψη τις πράξεις που απαιτούνται σε κάθε περίπτωση. Φρόνηση και ηθική αρετή συνυπάρχουν στον φρόνιμο άνθρωπο.
Πλάτων
Η πλατωνική ηθική είναι σταθερά προσανατολισμένη προς την επιδίωξη της ευδαιμονίας. Το να είναι κανείς ενάρετος σημαίνει ότι μπορεί να διακρίνει το καλό από το κακό και μπορεί να πράξει σύμφωνα με τη διάκριση αυτή. Η ικανότητα να ζυγίζει κανείς σωστά τις ηδονές και τις λύπες (μετρητική τέχνη) αποκαλύπτει αυτό που είναι πραγματικά καλό (Πρωταγόρας 356d). Αν η αρετή είναι γνώση, τότε η κακία είναι άγνοια. Κανείς δεν διαπράττει το κακό με τη θέλησή του, παρά μόνο επειδή δεν γνωρίζει το καλό. Όταν κανείς γνωρίζει, είναι δίκαιος, σώφρων, ευσεβής και ανδρείος, και τότε θα συμπεριφέρεται οπωσδήποτε με τρόπο δίκαιο, σώφρονα, ευσεβή και ανδρείο. Είναι σαφές ότι οι πράξεις του δρώντος προσώπου καθορίζονται από τη γνωστική κατάστασή του.
Η κακία είναι τόσο επιβλαβής, ώστε κρίνεται προτιμότερο να αδικείται κανείς παρά να αδικεί (Γοργίας 469c). Έτσι, η ανθρώπινη βούληση στρέφεται πάντα στο αγαθό, παρά τις επιμέρους άλογες επιθυμίες που αναπτύσσει η ψυχή και οι οποίες αντιδρούν συχνά στις παραινέσεις του λόγου. Το αγαθό είναι αυτό που αξίζει να κατέχουν οι άνθρωποι στη ζωή τους. Ευδαίμων είναι ο ενάρετος.
Ο ορισμός της δικαιοσύνης προκύπτει από την εξέταση της δομής της πόλης και την προέκτασή της στην ανθρώπινη ψυχή. Η ψυχή του ανθρώπου αποτελείται από τρία μέρη: το επιθυμητικόν που παράγει τις ηδονές και τις άλογες επιθυμίες, το θυμοειδές που είναι η έδρα των συναισθημάτων και το λογιστικόν που συγκεντρώνει τις ορθές κρίσεις, τις λογικές πεποιθήσεις, και είναι ικανό να κάνει σωστούς υπολογισμούς ως προς τα πράγματα (“δοξάζει κατά τά μέτρα”, 602d-603a). Τα τρία μέρη της ψυχής βρίσκονται σε αδιάκοπη διαμάχη, καθώς οι επιθυμίες που αναπτύσσουν είναι συχνά αντίθετες μεταξύ τους. Δίκαιη είναι η εύτακτη και αρμονική ψυχή, στην οποία κάθε μέρος επιτελεί τον ρόλο του υπό την κυριαρχία του λογιστικού.
“Δεν επιτρέπει ο δίκαιος άνθρωπος στα διαφορετικά μέρη της ψυχής του να πράττουν άλλα από τα δικά τους ούτε να ανακατεύονται το ένα στα του οίκου του άλλου, αλλά έχοντας βάλει σε τάξη ό,τι πραγματικά του είναι οικείο και δικό του, κι έχοντας πάρει ο ίδιος στα χέρια του την εξουσία του εαυτού του, τακτοποιημένος μέσα του και συμφιλιωμένος με τον εαυτό του, έχει αρμονικά συνταιριάξει τα τρία διαφορετικά στοιχεία, ακριβώς σαν αυτά να ήταν οι τρεις τόνοι μιας μουσικής κλίμακας. […]. Όλα αυτά τα έχει δέσει έτσι που να μην αποτελεί πια ο εαυτός του πολλότητα, αλλά να έχει γίνει κάτι εντελώς ενιαίο, κάτι με φρονιμάδα και αρμονία” (Πολιτεία 443d-e).
Η τελειότητα του ουρανού είναι το παράδειγμα για τον ατελή επίγειο κόσμο. Το σύμπαν έχει εδώ τον ρόλο που είχε η πόλη στην Πολιτεία. Είναι το δομικό σύστοιχο της ανθρώπινης ψυχής, αφού η φύση της ατομικής ψυχής μοιάζει με τη φύση της κοσμικής ψυχής. Το ζητούμενο είναι να καταφέρει ο άνθρωπος να εναρμονίσει τις κινήσεις της ψυχής του με τις τέλειες κινήσεις του σύμπαντος, ώστε να υπερβεί τις εγγενείς ατέλειες της θνητής του ύπαρξης. το τέλειο, αύταρκες και ποθητό αγαθό δεν ταυτίζεται ούτε με την ηδονή, αλλά ούτε και με τη φρόνηση. Εντοπίζεται σε μια ζωή ανάμεικτη από αυτά τα δύο στοιχεία. Οι μεικτές οντότητες αναδεικνύονται ως δημιουργήματα ομορφιάς, ισορροπίας και αρμονίας. Αυτό που κάνει όμως τα μεικτά να είναι αγαθά είναι η κυριαρχία του μέτρου (64d-e).
Ερείπια ινδουιστικού ναού και πύλη σε ινδο-ελληνικό στυλ του Κασμίρ στο Malot, στην περιοχή Jhelum. Φωτογραφία Joseph David Beglar, 1870
Χωρίς τα αντίστοιχα Κινεζικά (αν προκύπτουν), το άρθρο -φυσικά- είναι ελλιπές. Ελπίζω κάποια στιγμή να το καταφέρω. Μήπως όμως εσείς έχετε κάποια πρόταση ;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου