ΟΙ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΘΕΟΙ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ[Μέρος Α΄]

Οι προιστορικοί θεοί της Αιγύπτου

Ο Μανέθων

Πτολεμαίος ο 1ος Σωτήρ

Βασικότερη πηγή των πληροφοριών που παίρνουμε για τους θεούς και ημίθεους βασιλείς της Αιγύπτου οι οποίοι προηγήθηκαν των ιστορικών φαραώ ήταν ο Μανέθωνας ο κορυφαίος Αιγύπτιος ιστορικός που έζησε τον 3ο αιώνα π.χ. την εποχή των δύο πρώτων Μακεδόνων βασιλέων απο την δυναστεία των Πτολεμαίων. Ο Μανέθωνας καταγόταν από την πόλη Σεβέννυτο της Κάτω Αιγύπτου, αλλά έζησε στην Διόσπολη και στην Ηλιούπολη στις οποίες ήταν αρχιερέας και εισηγητής της λατρείας του Σεράπη μιάς Ελληνικο - Μακεδονική παραλλαγής του Οσίρη στην Αιγυπτιακή λατρεία που εισήχθη με την κατάκτηση της χώρας απο τον Μέγα Αλέξανδρο. Προσωπικός φίλος του Πτολεμαίου 1ου Σωτήρα (323-283 π.Χ.) διαδόχου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο ξεκίνησε το σημαντικό έργο του την εποχή του, το ολοκλήρωσε την εποχή του γιού του βασιλιά Πτολεμαίου 2ου του Φιλάδελφου (283-246 π.Χ.) το 271 π.χ. που ήταν επίσης προσωπικός του φίλος. Πηγές του έργου του ήταν τα απόρρητα αρχεία των Αιγύπτιων ιερέων ήταν απο τους ελάχιστους που μπορούσε να έχει προσβάσεις, τα ιερά αρχεία είχαν διατηρηθεί άθιχτα για πολλές χιλιετίες όπως φάνηκε απο την εποχή που ο γνωστός Αθηναίος σοφός Σόλωνας συναντήθηκε με τους ιερείς στην Σάιδα. Το έργο του  Μανέθωνα "Αιγυπτιακά" καλύπτει ολόκληρη την ιστορία της Αιγύπτου απο την προιστορική περίοδο, τις απαρχές δημιουργίας της ανθρωπότητας μέχρι την κατάκτηση της χώρας απο τον Μέγα Αλέξανδρο συμπεριλαμβάνει και τους Πέρσες, άν και Αιγύπτιος το έγραψε στην Ελληνική γλώσσα.


O Ελληνοαιγύπτιος θεός Σεράπις -
Πρώτος ιερέας του ήταν ο Μανέθων

Το αυθεντικό έργο του Μανέθωνα καταστράφηκε τον 5ο μ.χ. αιώνα απο τον επίσκοπο Αλεξάνδρειας Θεόφιλο την εποχή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου του 1ου μαζί με πολλά άλλα έργα στην βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας αλλά έχουν σωθεί τα αντίγραφα του απο 4 σοβαρούς μεταφραστές του.
Οι μεταφραστές μέσω των οποίων έχει διασωθεί σήμερα το σπουδαίο έργο του Μανέθωνα είναι :

• Φλάβιος Ιώσηπος, κορυφαίος Ιουδαίος ιστορικός και συγγραφέας (1ος αι. μ.χ.)
• Σέξτος ο Αφρικανός (3ος αι. μ.χ.)
• Ευσέβιος της Καισάρειας χριστιανός επίσκοπος (4ος αι. μ.χ.)
• Γεώργιος Σύγγελος Βυζαντινός συγγραφέας και ιστορικός (8ος αι. μ.χ.)

Το έργο ξεκινά με τους βασιλείς - θεούς που κυβέρνησαν την χώρα για ένα τεράστιο χρονικό διάστημα την προιστορική περίοδο εκτιμούμενο σε 16.000 περίπου χρόνια, ακολουθούν οι απόγονοι των θεών και οι ημίθεοι μέχρι την εποχή που ξεκίνησε η ιστορική περίοδος περί το 3200 π.χ. με πρώτο βασιλιά τον Μήνη ή Ναρμέρ.

Οι βασιλείς - θεοί της Αιγύπτου σύμφωνα με την καταγραφή του Μανέθωνα και όπως θα δούμε στην συνέχεια συμφωνούν απόλυτα με πολλές άλλες πηγές (π.χ. η λίστα βασιλέων του Τορίνο και ο λίθος του Παλέρμου) είναι οι παρακάτω :

• ΠΤΑ γιός του Νείλου ο αρχαιότερος βασιλιάς  θεός - ταυτίζεται με τον Έλληνα θεό της φωτιάς Ήφαιστο βασίλευσε 727 έτη
• ΗΛΙΟΣ γιός του Πτά (Ηφαίστου) βασίλευσε 30 έτη
• ΑΓΑΘΟΔΑΙΜΩΝ - βασίλευσε 56 έτη
• ΚΡΟΝΟΣ - βασίλευσε 40 έτη
• ΟΣΙΡΙΣ και ΙΣΙΣ παιδιά του Κρόνου, ταυτίζονται με τους Έλληνες θεούς Δία και Ήρα βασίλευσαν 35 έτη οι πρώτοι μεγάλοι εκπολιτιστές της χώρας, ο Οσίρις φονεύθηκε και ανατράπηκε απο τον αδελφό του Τυφώνα
• ΤΥΦΩΝΑΣ ή ΣΕΘ αδελφός του Οσίρη και της Ίσιδας, σφετερίστηκε τον θρόνο απο τον αδελφό του αφού τον σκότωσε με δόλο, βασίλευσε 29 έτη και στην συνέχεια ανατράπηκε και δολοφονήθηκε με την σειρά του απο τον Ώρο γιό του Οσίρη και της Ίσιδας
• ΩΡΟΣ γιός του Οσίρη και της Ίσιδας, πήρε τον θρόνο αφού ανέτρεψε και σκότωσε τον δολοφόνο του πατέρα του Τυφώνα, βασίλευσε 25 έτη και ήταν ο τελευταίος απο την λίστα των θεών - βασιλέων του Μανέθωνα

Μετά τους θεούς - βασιλείς ακολουθούν οι ημίθεοι και οι απογόνοι των θεών, αυτοί σύμφωνα με την λίστα του Μανέθωνα κατά σειρά ήταν :

• ΑΡΗΣ, βασίλευσε 23 χρόνια
• ΑΝΟΥΒΙΣ βασίλευσε 17 έτη
• ΗΡΑΚΛΗΣ βασίλευσε 15 έτη
• ΑΠΟΛΛΩΝ βασίλευσε 25 έτη
• ΑΜΜΩΝ βασίλευσε 30 έτη
• ΤΙΘΟΗΣ βασίλευσε 27 έτη
• ΣΩΣΟΣ βασίλευσε 32 έτη
• ΖΕΥΣ βασίλευσε 20 έτη

Μετά τους ημίθεους ξεκινούν οι ιστορικές δυναστείες της Αιγύπτου με πρώτο ιστορικό βασιλιά της 1ης δυναστείας τον Ναρμέρ ή Μήνη, το όνομα Μήνης σχετίζεται με τον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα παρόμοιο όνομα φέρουν οι περισσότεροι γενάρχες των αρχαίων βασιλικών δυναστειών γι'αυτό πιθανότατα είναι το δευτερεύων του. Οι τέσσερις πρώτες δυναστείες είχαν καθιερώσει την λατρεία του Ώρου τον οποίο λάτρευε ο Ναρμέρ ο οποίος προήρχετο απο την Νότια Αίγυπτο που είχε πρωτεύουσα πρίν την ενοποίηση της χώρας την Ιερανκούπολη ιερά πόλη του Ώρου. Στην Ιερανκούπολη έχουν βρεθεί βασιλικές σφραγίδες που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη παλιότερων βασιλέων προγόνων του Ναρμέρ όπως ο πατέρας του Κά και ο παππούς του βασιλιάς - σκορπιός. O κορυφαίος Βρετανός Αιγυπτιολόγος Flinders Petrie (1853 - 1942) ανακάλυψε στις ανασκαφές του στην Αίγυπτο συνεχή κατοίκιση της χώρας απο το 5000 π.χ. με οργανωμένες κοινωνίες, πόλεις και βασίλεια, τον ονόμασε πολιτισμό Naqada και τον χώρισε σε τρείς περιόδους.

Η 1η και η 2η δυναστείες της Αιγύπτου

1η δυναστεία (3100 - 2900 π.χ.)

 

H παλέτα του κατακτητή φαραώ Ναρμέρ

• ΝΑΡΜΕΡ ή ΜΗΝΗΣ βασίλευσε σύμφωνα με την μετάφραση των Σέξτου/Ιώσηπου 62 χρόνια και σύμφωνα με την μετάφραση του Ευσέβιου 30 χρόνια, ο λίθος του Παλέρμου έχει κενό το όνομα του, υιός του Κά τοπικού βασιλιά της Άνω - Αιγύπτου στην Ιερανκούπολη προστατευόμενος βασιλιάς του θεού Ώρου. Κατάκτησε την Κάτω ή βόρεια Αίγυπτο στο Δέλτα του Νείλου ενοποιώντας την χώρα, η παλέτα του Ναρμέρ που βρέθηκε με την μορφή του τον απεικονίζει να κατακτά όλους τους λαούς που ζούσαν στις λασπώδεις περιοχές του Δέλτα, περιγράφεται σάν μεγάλος κατακτητής. Έκανε πολλές εκστρατείες έξω απο την Αίγυπτο, δοξάστηκε για τα κατορθώματα του και πέθανε απο επίθεση ιπποπόταμου τον διαδέχθηκε ο γιός του Άθωθις.
• ΑΘΩΘΙΣ ο ιατρός κατά πολλούς ταυτίζεται με τον θεό Ασκληπιό, γιός και διάδοχος του Ναρμέρ/Μήνη βασίλευσε  σύμφωνα με την μετάφραση των Σέξτου/Ιώσηπου 57 χρόνια και σύμφωνα με την μετάφραση του Ευσέβιου 27 χρόνια. Ήταν μεγάλος γιατρός κατά τον Στόβαιο έγραψε πολλά συγγράματα ανατομίας ενώ κατά τον Απολλόδωρο είχε γίνει τόσο σπουδαίος χειρουργός που μπορούσε να ανασταίνει ακόμα και νεκρούς γι'αυτό ο Ζεύς τον κατακεραύνωσε. Οι ιστορικές πηγές δέν έχουν επιβεβαιώσει αυτά που έχουν γράψει οι αρχαίοι συγγραφείς για τις ιατρικές του γνώσεις που τον ταυτίζουν με Ασκληπιό, το μόνο που αναφέρουν είναι οτι πέθανε και αυτός απο επίθεση ιπποπόταμου όπως ο πατέρας του.
• ΚΕΝΚΕΝΗΣ γιός και διάδοχος του Άθωθις  βασίλευσε  σύμφωνα με την μετάφραση των Σέξτου/Ιώσηπου 31 χρόνια και σύμφωνα με την μετάφραση του Ευσέβιου 39 χρόνια ενώ η στήλη στον λίθο του Παλέρμου λέει 41 χρόνια. Αναφέρονται πολλές μάχες που έγιναν την εποχή της βασιλείας του με κάποιον Ασιατικό λαό ο οποίος έκανε επιδρομές στην χώρα της Αιγύπτου
• ΟΥΕΝΕΦΗΣ γιός και διάδοχος του Κενκένη  βασίλευσε  σύμφωνα με την μετάφραση των Σέξτου/Ιώσηπου 23 χρόνια και σύμφωνα με την μετάφραση του Ευσέβιου 42 χρόνια, την περίοδο της βασιλείας του ξέσπασε μεγάλος λιμός στην Αίγυπτο.

Λεπτομέρεια απο τον τάφο του Ουσαφάιδος που δείχνει
τον φαραώ να υποτάσσει έναν Ασιάτη

• ΟΥΣΑΦΑΙΔΟΣ γιός και διάδοχος του Κενκένη βασίλευσε κατά τους μεταφραστές του Μανέθωνα 20 χρόνια αλλά οι Αιγυπτιολόγοι απο τον λίθο του Παλέρμου συμπεραίνουν οτι βασίλευσε 40 χρόνια τα πρώτα υπο την επίβλεψη της μητέρας του Μεριτνέθ επειδή ήταν ανήλικος. Ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον τίτλο "βασιλιάς της Άνω και Κάτω Αιγύπτου" με το διπλό στέμμα με την λευκή και την κόκκινη ταινία χαρακτηριστικά χρώματα των δύο βασιλείων, έκανε πολλές εκστρατείες σε μιά απο αυτές όπως φαίνεται απο επιγραφή στην Άβυδο κατακτά το Σινά. Την εποχή της βασιλείας του έγιναν πολλές μεγάλες καινοτομίες όπως η χρήση του γρανίτη σάν οικοδομικό υλικό γι'αυτό ο τάφος του στην Άβυδο έχει δάπεδο απο γρανίτη, εισήγαγε και την αρίθμηση με ιερογλυφικά.
• ΜΙΕΒΙΔΟΣ πιθανότατα δέν είναι γιός του Ουσαφάιδος επειδή τον διαδέχθηκε σε μεγάλη ηλικία, βασίλευσε σύμφωνα με τους μεταφραστές του Μανέθωνα 26 χρόνια αλλά Αιγυπτιολόγοι έχουν βγάλει το συμπέρασμα οτι βασίλευσε μόνο 10. Στα τέλη της βασιλείας του ξέσπασε δυναστική κρίση ο ίδιος ανατράπηκε βίαια απο τον γιό του Μέμψη ο οποίος έφτασε στο σημείο να σβήσει ακόμα και το όνομα του πατέρα του απο τους βασιλικούς τάφους. Ο τάφος του Μιέβιδου σε αντίθεση με τους τάφους των υπόλοιπων φαραώ που ήταν κατασκευασμένοι με πολύτιμα πετρώματα ήταν απο κακής ποιότητας ξύλου κάτι που εξηγεί το μίσος του γιού του Μέμψη στον πατέρα του.
• ΜΕΜΨΗΣ γιός και διάδοχος του Μιέβιδου, ανέτρεψε βίαια τον πατέρα του κατά τους μεταφραστές του Μανέθωνα βασίλευσε 18 χρόνια αλλά Αιγυπτιολόγοι έχουν βγάλει το συμπέρασμα οτι βασίλευσε μόνο 8. Αιγυπτιολόγοι έχουν διαπιστώσει οτι υπήρξαν πολλές καταστροφές την περίοδο της βασιλείας του οι οποίες ερμηνεύονται σάν θεία τιμωρία λόγω της κάκιστης συμπεριφοράς που έδειξε στον πατέρα του, σε αντίθεση με τον πατέρα του για τον οποίο κατασκεύασε τάφο κακής ποιότητας για τον εαυτό του ο τάφος που κατασκεύασε ήταν πολυτελέστατος.
• ΒΙΗΝΕΧΗΣ γιός και διάδοχος του Μέμψη τελευταίος βασιλιάς της 1ης δυναστείας βασίλευσε 26 χρόνια σύμφωνα με τους μεταφραστές του Μανέθωνα αλλά Αιγυπτιολόγοι ανεβάζουν τα χρόνια βασιλείας του στα 33. Επανέφερε την ευημερία στην Αίγυπτο που είχε κλονιστεί σημαντικά την εποχή του Μέμψη αλλά ταραχές στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του είχαν σάν αποτέλεσμα την ανατροπή ακόμα και της δυναστείας.

2η δυναστεία (2900 - 2700 π.χ.)

• ΒΟΕΘΟΣ 1ος βασιλιάς της 2ης δυναστείας της Αιγύπτου πιθανότατα γαμπρός του Βιηνέχη τελευταίου βασιλιά της 1ης δυναστείας βασίλευσε σύμφωνα με τους μεταφραστές του Μανέθωνα 68 χρόνια ενώ Αιγυπτιολόγοι έχουν βγάλει το συμπέρασμα οτι βασίλευσε 30. Διατήρησε την ευημερία και την ειρήνη στην Αίγυπτο σε μεγάλο βαθμό, έκτισε νέα ανάκτορα στην Θίνις αλλά μεγάλος καταστροφικός σεισμός στην πόλη Βούβαση την περίοδο που κυβέρνησε άνοιξε χάσμα στην γή και έφερε τον θάνατο σε πολλούς ανθρώπους.
• ΚΑΙΕΧΩΣ γιός και διάδοχος του Βοεθού βασίλευσε κατά τον Μανέθωνα 39 έτη ενώ Αιγυπτιολόγοι έχουν βγάλει το συμπέρασμα οτι βασίλευσε 15, καθιέρωσε την λατρεία του Άπι. το όνομα του μεταφράζεται ώς "Ο Ώρος είναι κύριος του ηλίου" που σημαίνει οτι την περίοδο της βασιλείας του γίνεται η πρώτη αναφορά για την λατρεία του ηλίου.
• ΒΙΝΩΘΡΙΣ γιός και διάδοχος του Καιεχώς βασίλευσε 47 χρόνια κατά τον Μανέθωνα ήταν ο πρώτος που νομοθέτησε οτι και οι γυναίκες μπορούν να πάρουν τον τίτλο του φαραώ και οι γυναίκες. Έκανε πολλές εκστρατείες εκτός Αιγύπτου σε μία απο αυτές στην Νουβία βρέθηκε επιγραφή με το όνομα του, πολυετής ξηρασία την εποχή του είχε σάν αποτέλεσμα την έλλειψη τροφίμων και ξέσπασμα ταραχών οι οποίες τελικά χώρισαν την Αίγυπτο ξανά σε δύο βασίλεια.
• ΤΛΑΣ βασίλευσε 17 χρόνια κατά τον Μανέθωνα, τίποτα το αξιοσημείωτο σε αυτόν και σε άλλους 3 βασιλείς της 2ης δυναστείας δέν αναφέρεται ούτε το όνομα τους στους 3 απο τους 4 μεταφραστές του Μανέθωνα παρά μονά στον Σίξτο.
• ΣΕΘΕΝΗΣ βασίλευσε 41 χρόνια κατά τον Μανέθωνα, τίποτα το αξιοσημείωτο κυβερνήτης μόνο στο βόρειο τμήμα
• ΧΕΡΕΣ βασίλευσε 17 χρόνια κατά τον Μανέθωνα, τίποτα το αξιοσημείωτο.
• ΝΕΦΕΡΧΕΡΕΣ   βασίλευσε 25 χρόνια κατά τον Μανέθωνα, τίποτα το αξιοσημείωτο.
• ΣΕΣΟΧΡΙΣ βασίλευσε 48 χρόνια κατά τον Μανέθωνα και 27 χρόνια σύμφωνα με την λίστα βασιλέων του Τορίνου, ο Μανέθωνας αναφέρει οτι είχε ύψος 5 πήχεις και πάχος 3 παλάμες, έχασε εντελώς τον έλεγχο της Κάτω Αιγύπτου
• ΧΕΝΕΡΗΣ βασίλευσε 30 χρόνια κατά τον Μανέθωνα, τίποτα το αξιοσημείωτο
• ΝΕΧΕΡΟΦΗΣ τελευταίος βασιλιάς της 2ης δυναστείας βασίλευσε 28 χρόνια σύμφωνα με τον Μανέθωνα αναφέρεται σάν μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης που ενοποίησε ξανά την Αίγυπτο, τα στρατεύματα του έφθασαν ώς την Βίβλο οπου βρέθηκε επιγραφή με το όνομα του. 

Η λίστα βασιλέων του Τορίνο και ο λίθος του Παλέρμο

Ο Ιταλός ταξιδευτής Bernadino Diovetti σε επίσκεψη του το 1920 στο Λούξορ (Θήβα) βρήκε κατεστραμμένο πάπυρο που χρονολογείται απο τον 13ο αιώνα π.χ. την εποχή της 19ης δυναστείας πιό συγκεκριμένα την περίοδο βασιλείας του φαραώ Ραμσή 2ου, ο πάπυρος αγοράστηκε απο το Αιγυπτιακό μουσείο του Τορίνο (1924). Ο πάπυρος εξετάστηκε απο τον Γάλλο Αιγυπτιολόγο Jean - Francois Champollion που κατάφερε να τον αποκρυπτογραφήσει μεταφράζοντας τα ονόματα και την διάρκεια βασιλείας όλων των φαραώ έως την εποχή του Ραμσή του 2ου. Μαζί με τα ονόματα των ιστορικών βασιλέων βρέθηκαν επίσης και τα ονόματα των θεών, των ημίθεων και των ηρώων που βασίλευσαν πρίν τους ιστορικούς βασιλείς της 1ης δυναστείας ταιριάζοντας απόλυτα με τα κείμενα του Μανέθωνα, πολλά σημεία του ειδικά στην αρχή έχουν χαθεί λόγω καταστροφής του χαρτιού.



Τμήμα απο τον σπασμένο λίθο του Παλέρμο

Ο λίθος του Παλέρμο κατασκευάστηκε τον 25 ο αιώνα π.χ. στο τέλος της 5ης δυναστείας την εποχή που άλλαξε η επίσημη θρησκεία της Αιγύπτου, τότε καθιερώθηκε ανώτατος θεός της Αιγυπτιακής θρησκείας ο Ρά ανατρέποντας την λατρεία του Ώρου του θεού των 4 πρώτων δυναστειών. Οι αρχικές του διαστάσεις ήταν 2,2 m μήκος Χ 0,61 m πλάτος Χ 0,65 εκατοστά πάχος κατασκευασμένος απο μαύρο βασάλτη αλλά έχει διασπαστεί σε πολλά μικρά κομμάτια τα οποία βρίσκονται σήμερα στα μουσεία του Καίρου, του Λονδίνου και του Παλέρμου τα περισσότερα απο όπου πήρε το όνομα του. Αναφέρουν αναλυτικά τα ονόματα, την διάρκεια βασιλείας, και τα σημαντικότερα γεγονότα όπως πλημμύρες του Νείλου ή φυσικές καταστροφές κατά την διάρκεια όλων των φαραώ μέχρι το τέλος της 5ης δυναστείας. Η σημαντικότερη πληροφορία που μας δίνουν είναι τα ονόματα των θεών και ηρώων που κυβέρνησαν την χώρα πρίν τους ιστορικούς βασιλείς τα οποία συμπίπτουν πλήρως με την λίστα βασιλέων του Τορίνου όπως και τα κείμενα του Μανέθωνα.
Η σημαντικότερη βοήθεια που μας προσφέρουν τα δύο συγκεκριμένα ευρήματα αφορούν την περίοδο κυβέρνησης της Αιγύπτου πρίν απο την εποχή των ιστορικών βασιλέων, ειδικά όσον αφορά τους θεούς οπου και στα δύο ευρήματα τα ονόματα με την σειρά τους συμπίπτουν. Οι βασιλείς - ημίθιοι και ήρωες του Μανέθωνα δέν αναφέρονται στα συγκεκριμένα ευρήματα παρά μόνο οι θεοί το πιθανότερο όπως φαίνεται απο την διάρκεια της βασιλείς είναι οι θεοί να μήν εκπροσωπούν ιστορικά πρόσωπα παρά μόνο μεγάλες ιστορικές περιόδους. Ο Μανέθωνας είχε καλύψει το κενό μεταξύ του  Ώρου του τελευταίου θεού βασιλιά και του Ναρμέρ του πρώτου ανθρώπου βασιλιά με περιόδους βασιλείας ημίθεων και ηρώων είναι γνωστό οτι στην Αίγυπτο υπήρχαν οργανωμένα βασίλεια απο το 5000π.χ. ενώ είχε μεσολαβήσει ο γνωστός κατακλυσμός του Δαρδάνου γύρω στο 3400π.χ. Οι δύο πρώτοι βασιλείς θεοί κατά τον Μανέθωνα ήταν ο Ήφαιστος (Πτά) και ο Ήλιος (Ρά) στην λίστα του Τορίνο πραγματικά οι πρώτοι βασιλείς - θεοί έχουν τα ονόματα Ptah και Ra στον λίθο του Παλέρμου ο οποίος έχει κομματιαστεί έχει χαθεί η πληροφορία σχετικά με τους δύο πρώτους θεούς. Ακολουθούν κατά τον Μανέθωνα ο Αγαθοδαίμων, ο Κρόνος (Σέμπ για τους Αιγυπτίους), ο Οσίρις με την σύζυγο του Ίσιδα, ο Σέθ (ταυτίζεται με τον Ελληνικό Τυφώνα αλλά για τους Αιγύπτιους είναι ο αδελφός δολοφόνος του Οσίρη) και τελευταίος ο Ώρος ή Απόλλωνας για τους Έλληνες γιός του Οσίρη ή αναγεννημένος Οσίρης. Η βασιλική λίστα του Τορίνο και ο λίθος του Παλέρμο έχουν ταυτόχρονα για τους ίδιους θεούς τις εξής όμοιες ονομασίες :
Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Su/Shu για τον Μανεθωνικό Αγαθοδαίμωνα

• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Seb/Keb για τον Μανεθωνικό Σέμπ - Κρόνο
• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Osiris/Ausar για τον Μανεθωνικό Οσίρη
• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Set/Sht για τον Μανεθωνικό Σέτ - Τυφώνα
• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Horus/Hwr για τον Μανεθωνικό Ώρο

Η ομοιότητα στα ονόματα είναι εμφανέστατη, η μοναδική διαφωνία άνευ σημαντικής ουσίας για τα δύο ευρήματα είναι οτι τον Ώρο διαδέχεται ο Ερμής - Θώθ, τον Θώθ διαδέχεται ο Μά και τον Μά με την  σειρά του ξανά ο Ώρος για δεύτερη φορά που κλείνει τον κύκλο των βασιλέων - θεών. O Μανέθωνας αντίθετα αγνοεί τις ενδιάμεσες βασιλείες του Θώθ και τον Μά αποδίδοντας ολόκληρο το διάστημα της βασιλείας μονάχα στον Ώρο.

• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Horus/Hwr για τον Μανεθωνικό Ώρο
• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Thoth/Djehuti
• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Ma/Mch
• Λίστα Τορίνο/Λίθος Παλέρμου : Horus/Hwr για τον Μανεθωνικό Ώρο
• ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.......