ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ,ΤΟ ΑΘΩΟ ΘΥΜΑ ΤΟΥ ΦΘΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΗΛΙΑΣ!!

 Γράφει ο δαμ-ων



Στη μυθολογία και στην ιστορία μας έχουμε πολλούς αξιόλογους ανθρώπους να έχουν πέσει θύματα του φθόνου, της μικρότητας, της ζήλειας και της εκδικητικής μάνητας των ανάξιων και μικρόψυχων συντρόφων τους ή των συνανθρώπων τους. Έχουμε τον Λεωνίδα, αλλά έχουμε και τον Εφιάλτη. Έχουμε τον Σωκράτη, έχουμε όμως και τους κατήγορούς με ψευδείς- χαλκευμένες κατηγορίες. Έχουμε τον ευθύ, σοφό και πανάξιο Παλαμήδη, αλλά έχουμε και τον ραδιούργο, πονηρό και ζηλιάρη Οδυσσέα.

Σε όλες τις εποχές θα εμφανίζεται το ετερόσημο και ετερόδοξο ζεύγος Παλαμήδη- Οδυσσέα, όπου ο ηθικός και σωστός πέφτει θύμα του ύπουλου κι ανήθικου. Η κοινωνία παρασύρεται από τους χαμερπείς φιλοτομαριστές και λιθοβολεί τους άδολους κι αξιοπρεπείς. Μπορεί τη μια στιγμή να σε ζητωκραυγάσουν με «ωσαννά » και την επόμενη να σε καρφώσουν στον σταυρό του αναθέματος. Αντί οι υψηλόφρονες να είναι πρότυπο και υπόδειγμα μίμησης για μας, φτιάχνουμε μια προκρούστεια κλίνη στα μέτρα μας και πετσοκόβουμε τους πάνω από μας για να τους φέρουμε στο δικό μας θλιβερό μπόι. Θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σαν έθνος και σαν κοινωνία όταν απαλλαγούμε από το προκρούστειο αυτό σύμπλεγμα.

Ο Παλαμήδης ήταν γιος του Ναύπλιου και της Ησιόνης. Εξαιρετικά εύστροφος, επινοητικός υπήρξε εφευρέτης, συγγραφέας και ήρωας του Τρωϊκού Πολέμου. Ως εφευρέτης επινόησε τα μέτρα και τα σταθμά. Εφηύρε τα γράμματα Ζ, Π, Φ, Χ του Αλφαβήτου και τους αριθμούς. Ακόμα διαίρεσε το έτος σε μήνες, ημέρες και ώρες, επινόησε τις φρυκτωρίες(οπτικός τηλέγραφος) , τον άβακα (αριθμητάρι, προγόνου του σημερινού υπολογιστή), τα νομίσματα Υπήρξε ιατρός, αστρονόμος και άριστος εποποιός, αλλά όπως μας πληροφορεί το λεξικό Σουίδα και η αρχαία παράδοση, τα έπη του εξαφανίστηκαν από τους απογόνους του Αγαμέμνονος δια βασκανίαν δηλ. από ζηλοφθονία. Οι εφευρέσεις του αυτές τον έχουν κατατάξει μεταξύ των πρώτων ευρετών όπως ονομάστηκαν μυθικά αλλά και ιστορικά πρόσωπα, θεοί και ήρωες, στους οποίους αποδόθηκαν διάφορες εφευρέσεις, όπως ο Απόλλων, ο Ήφαιστος, ο Ερμής, η Εργάνη Αθηνά, ο Λίνος, ο Δαίδαλος, ο Προμηθεύς, ο Φορωνεύς κ. ά. Κατά τη διάρκεια του Τρωϊκού Πολέμου φροντίζοντας για την ψυχαγωγία των στρατευμάτων των Αχαιών εφηύρε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, το ζατρίκιο (το σημερινό σκάκι) και τους πεσσούς ή πεττούς (τα ζάρια). Ο Παλαμήδης ήταν ονομαστός για την ευγένεια και τη σοφία του. Αυτό προξένησε τον φθόνο του Οδυσσέα. Επιπλέον ο Οδυσσέας είχε ένα κόμη λόγο να φθονεί τον Παλαμήδη διότι ήταν εκείνος που απεκάλυψε, όταν πήγε στην Ιθάκη, το πονηρό τέχνασμα του Οδυσσέα για να μην συμμετάσχει στον Τρωϊκό Πόλεμο. Ο βασιλιάς Ναύπλιος ήθελε ο πρωτότοκος γιος που θα τον διαδεχόταν να είναι προικισμένος με σοφία, επινοητικότητα, και πρακτικό νου. Γι’ αυτό του έδωσε το όνομα Παλαμήδης (παλάμη + μήδομαι). Η λέξη παλάμη σημαίνει την επιδεξιότητα των χεριών, την επινοητικότητα αλλά και την ευφυΐα και τη σοφία, ιδιαίτερα την πρακτική σοφία. Αντίστοιχα η λέξη σοφία σημαίνει και εμπειρία, επιδεξιότητα. Παλάμημα: επινόημα, σχέδιο, τέχνασμα. παλαμάομαι: εκτελώ, μηχανώμαι. μέδομαι, μήδομαι: άρχω, φροντίζω, σκέπτομαι, προστατεύω, μηχανεύομαι, επινοώ.

Ο Ναύπλιος, καθώς προόριζε τον πρωτότοκο γιο του για διάδοχό του στον θρόνο, φρόντισε να του δώσει όλα τα εφόδια που θα τον έκαναν ηγέτη αντάξιο της θεογέννητης προγονικής κληρονομιάς και του τόπου του. Γι’ αυτό, όπως ήταν συνήθεια των τότε ηγεμόνων, όταν ο Παλαμήδης έφτασε στο στάδιο της εφηβείας, τον έστειλε στον Κένταυρο Χείρωνα, τον σοφό παιδαγωγό του Πηλίου, κοντά στον οποίο μαθήτευαν όλες οι γενιές των ηρώων, που το όνομα τους έμεινε αθάνατο. Κοντά στον Χείρωνα ο Παλαμήδης διδάχτηκε την τέχνη του πολέμου μαζί με τον Αχιλλέα, τον Νέστορα, τον Οδυσσέα, τον Διομήδη, τον Αντίλοχο, τον Αινεία, τον Πάτροκλο, τον Πρωτεσίλαο και τους Αίαντες, και την ιατρική, με συντροφιά τους γιους του Ασκληπιού Μαχάονα και Ποδαλείριο, αλλά και τον Αχιλλέα. Εκτός από την χειρουργική διδάχτηκαν την χρήση των βοτάνων του βουνού, για να καταπραΰνουν τους πόνους και να γιατρεύουν τις πληγές. Τους δίδαξε ακόμη ο Χείρων την αστρονομία, τη μουσική, τη μαντική και κυνηγετική τέχνη.

Η εξυπνάδα του Παλαμήδη φανέρωσε την πανουργία του Οδυσσέα, που δεν ήθελε να εκστρατεύσει κατά του Ιλίου.

Ο Οδυσσέας, που είχε δεσμευτεί με όρκο του Τυνδάρεω να υπερασπιστεί την ωραία Ελένη αν κάποιος την έκλεβε, ήθελε με κάθε τρόπο να κρατηθεί μακριά από την πρόσκληση για την εκστρατεία κατά της Τροίας, γιατί ο μάντης Αλιθέρσης του είχε προφητέψει ότι, αν ακολουθούσε, θα ξαναγύριζε στο σπίτι του μόνο ύστερα από είκοσι ολόκληρα χρόνια και μετά από πολλές περιπέτειες. Προσπαθώντας, λοιπόν, να αποφύγει τη συμμετοχή του στην εκστρατεία, προσποιήθηκε τον τρελό. Φτάνοντας οι άλλοι αρχηγοί στο σπίτι του, τον βρήκαν να έχει ζέψει στο άροτρό του ένα βόδι κι ένα άλογο και να φορά ο ίδιος ένα σκουφί στο κεφάλι, παρουσιάζοντας μια μάλλον αναξιοπρεπή εικόνα του εαυτού του. Ταυτόχρονα, έριχνε στο αυλάκι αλάτι αντί για σπόρο. Ο Παλαμήδης ωστόσο, περίφημος για την εφευρετικότητά του, δεν ξεγελάστηκε από το τέχνασμα του Οδυσσέα και για να αποκαλύψει την προσποίησή του και στους άλλους, άρπαξε την Πηνελόπη και το νεογέννητο γιο τους, Τηλέμαχο, τοποθετώντας τους μπροστά στο άροτρο. Ο Οδυσσέας αναγκάστηκε να σταματήσει τα ζώα και να υποσχεθεί ότι θα τους ακολουθούσε. Τον Παλαμήδη, όμως, δεν τον συγχώρεσε ποτέ και τελικά το μίσος αυτό που του είχε ο Οδυσσέας το πλήρωσε με τη ζωή του.

Ο Παλαμήδης, ένας από τους πιο σημαντικούς ήρωες του Τρωικού πολέμου, ήταν ξακουστός ανάμεσα στους Αχαιούς, για το ήθος του, τη σοφία, την οξύνοια, την εφευρετικότητα και την ευγένειά του. Ο Όμηρος όμως δεν τον αναφέρει πουθενά, ούτε στην Ιλιάδα, ούτε στην Οδύσσεια. Για την απόκρυψη αυτή του πιο σοφού ήρωα των Αχαιών, και του μεγαλύτερου εφευρέτη της εποχής εκείνης, ο Όμηρος κατηγορήθηκε, ως ψεύτης, λογοκριτής και μεροληπτικός αφηγητής, από τον Αριστοτέλη (περί Ποιητικής), τον Φιλόστρατο (Ηρωικά), τον Ησύχιο τον λεξικογράφο κ.ά.

Οι λόγοι για τους οποίους ο Όμηρος, δεν γράφει ούτε μια λέξη γι αυτόν και ούτε αναφέρει το όνομά του, είναι πολλοί, όπως σκοπιμότητα, πίεση, φθόνος, κ.ά. Τον Παλαμήδη τον δολοφόνησε ο Οδυσσέας με τον πιο άνανδρο και κτηνώδη τρόπο. Άραγε η Οδύσσεια θα είχε την ίδια εξέλιξη και απήχηση, αν ο Όμηρος αναφέρονταν σε αυτό το βδελυρό έγκλημα; Όπως μας πληροφορεί ο Δίκτυς, στην Αυλίδα ο Παλαμήδης θεωρήθηκε ο πλέον άξιος να αντικαταστήσει τον Αγαμέμνονα, ιδιαίτερα χάρη στα πνευματικά και ηγετικά του προσόντα. Όταν τα πλοία με τα αχαϊκά στρατεύματα αναχωρούσαν για την Τροία, οι αρχηγοί της στήριξαν τις περισσότερες ελπίδες τους για νικηφόρα έκβαση της επιχείρησης στην σύνεση και ιδιοφυΐα του γιου του Ναύπλιου.

Με την αποβίβαση των Αχαιών στα Τρωικά παράλια και από τις πρώτες εχθροπραξίες, ο εφευρετικός νους, η οργανωτική και στρατηγική μεγαλοφυΐα του Παλαμήδη, κυριάρχησαν, επισκιάζοντας τους άλλους ηγέτες. Φροντίζει για το στόλο, για τα οχυρωματικά του έργα, επιθεωρεί τις φρουρές.

Πρώτη του φροντίδα ήταν η κατασκευή ενός ισχυρού αμυντικού τείχους, που θα αναχαίτιζε τις επιθέσεις των Τρώων και θα εμπόδισε την πρόσβασή τους προς το μέρος που είχαν αγκυροβολήσει τα αχαϊκά πλοία.

Πριν από κάθε μάχη εκπονούσε το σχέδιο διεξαγωγής της και τον τρόπο παρατάξεως των στρατευμάτων, για να εξασφαλίσει την νικηφόρα και με τις λιγότερες απώλειες έκβαση της. Όπως γράφουν ο Φιλόστρατος στον “Ηρωικό” και ο Αθ. Σταγειρίτης στην “Ωγυγία”, παραμελούσε τελείως τον εαυτό του, και το μόνο που τον απασχολούσε, κυρίως στις παραμονές των μαχών, ήταν ο σχεδιασμός της, ώστε να έχει αίσια έκβαση και η σωτηρία των ανδρών.

Ως πολεμικός αρχηγός παρατάσσει και ενθαρρύνει τον ναυπλιακό στρατό για τη μάχη, πολεμά με γενναιότητα αλλά και σύνεση. Γι’ αυτό ακόμη και ο Αχιλλεύς επιζητούσε να τον έχει κοντά του στις μάχες και στις εκστρατείες κατά των νησιών και των παραθαλασσίων πόλεων και χαιρόταν όταν πολεμούσαν ο ένας πλάι στον άλλον.

Ανάμεσα στον Παλαμήδη και τον πιο γενναίο ήρωα του Τρωικού πολέμου είχε αναπτυχθεί μια στενή φιλική σχέση και συνεργασία. Είχαν αναλάβει τις εκστρατείες που πραγματοποιούσαν οι Αχαιοί στα περίχωρα της Τροίας και σύμφωνα με τον Όμηρο (Ιλ. I, 328-9) – που παραλείπει όπως πάντα τη συμμετοχή του Παλαμήδη – είχαν εκπορθήσει 23 πόλεις:

“Όταν ο Αχιλλεύς ετοίμαζε την εκστρατεία κατά των νησιών και των παραθαλασσίων πόλεων, ζήτησε να εκστρατεύσουν οι Αχαιοί μαζί με τον Παλαμήδη. Ο Παλαμήδης πολεμούσε με γενναιότητα και σύνεση, ενώ ο Αχιλλέας ήταν ασυγκράτητος και η υπερβολική ορμή του τον οδηγούσε σε αταξία. Γι’ αυτό χαιρόταν όταν πολεμούσε μαζί του ο Παλαμήδης, διότι συγκρατούσε την ορμητικότητά του και του υποδείκνυε πως πρέπει να πολεμά.

Έμοιαζε με θηριοδαμαστή που μπορεί να ηρεμεί και να ξεσηκώνει γενναίο λιοντάρι και όλα αυτά τα έκανε χωρίς να αφήνει τη θέση του, αλλά τοξεύοντας ταυτόχρονα και προφυλασσόμενος από τα βέλη, αποκρούοντας με την ασπίδα του και καταδιώκοντας τα στίφη των εχθρών”.

Με τις ιατρικές του γνώσεις αντιμετώπισε αποτελεσματικά μια θανατηφόρα επιδημία λοιμού που μάστιζε την γύρω περιοχή και απειλούσε με αφανισμό τον αχαϊκό στρατό. Με την επινόηση των φρυκτωριών εγκατέστησε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του δίκτυο επικοινωνίας με τις Μυκήνες και αναδείχθηκε ο πρόδρομος των τηλεπικοινωνιών.

Παράλληλα ο Παλαμήδης συνέχισε να έχει την επιμελητεία, την ευθύνη δηλαδή του επισιτισμού όλου του στρατεύματος, που ήταν μία ακόμη αιτία της σύγκρουσης του με τον Οδυσσέα.

Με τις διάφορες εφευρέσεις του, απαυγάσματα της “εντέχνου σοφίας” του, πρόσφερε παραμυθία, ψυχαγωγία και ειρηνική απασχόληση στους πολεμιστές, όταν δεν βρίσκονταν στα πεδία των μαχών, απομακρύνοντας τα δυσάρεστα επακόλουθα των επιδημιών που ενέσκηπταν στο στρατόπεδο και της απραξίας: έριδες, κρούσματα απειθαρχίας, κρίσεις νοσταλγίας της πατρικής γης.

Ο Παλαμήδης ήταν “ο από μηχανής θεός”, η προσωποποίηση της ευρηματικότητας με μοναδική ικανότητα να δίνει την ιδανικότερη λύση και στην πιο δύσκολη κατάσταση, τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και εκτός του πολέμου. Κάθε φορά που οι Αχαιοί συναντούσαν κάποιο δύσκολο εμπόδιο που τους έφερνε σε αδιέξοδο και άλλοτε σε απόγνωση, πρόστρεχαν στον Παλαμήδη. Και αυτός απλούστευε και το πιο δύσκολο πρόβλημα με τον δικό του ιδιοφυή τρόπο που άλλος δεν μπορούσε: με την επινόηση μιας νέας εφεύρεσης, γέννημα της ιδιοφυίας του, που είχε χαρακτηριστικό της την σφραγίδα της τελειότητας.

Και όταν οι έγνοιες του πολέμου του άφηναν για λίγο ελεύθερο τον σοφό νου, τότε έστρεφε το πρόσωπό του ψηλά στον έναστρο ουρανό, από όπου “τήν κατάληψιν των μετεώρων εντεύθεν από των υψηλοτάτων οί σοφοί ποιού¬νται…”, Άλλοτε πάλι αποθανάτιζε τις ηρωικές πράξεις που ζούσε σε έπη με συντροφιά τον μαθητή του Κόριννο, ή σκυμμένος στους άβακες, στοχαζόταν και σχεδίαζε γράμματα, αριθμούς, πεσσούς, για να κάνει καλύτερη την ζωή των ανθρώπων.

Με τις τόσες υπηρεσίες που προσέφερε, είχε κερδίσει την αγάπη και τον σεβασμό όλων των ανδρών. Ο Αχιλλεύς και ο Αίας τον τιμούσαν ως ίσο τους και είχαν συνδεθεί με στενή φιλία μαζί του.

Τό έργο «Ηρωϊκός» του Φιλόστρατου (συγγραφέως του έργου «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον») ασχολείται με τα πρόσωπα και τα γεγονότα του Τρωϊκού πολέμου. Αποτελεί ένα διάλογο ανάμεσα σε έναν έμπορο από τη Φοινίκη και έναν αμπελουργό της Θρακικής Χερσονήσου. Ο Φοίνικας έχει αποκλεισθεί με το καράβι του στη Θρακική Χερσόνησο από καταιγίδα. Ο αμπελουργός έρχεται σε επαφή με την ψυχή του ήρωα Πρωτεσίλαου και από εκείνον μαθαίνει για τους ήρωες και τα γεγονότα του Τρωϊκού πολέμου.

Ο Πρωτεσίλαος καταγόταν από τη Θεσσαλία και ήταν ο πρώτος που σκοτώθηκε όταν οι Έλληνες αποβιβάστηκαν στην Τροία. Τα κυριότερα πρόσωπα για τα οποία γίνεται λόγος στο έργο αυτό είναι ο Παλαμήδης, ο Οδυσσέας, ο Αίαντας και ο Αχιλλέας.Ο Παλαμήδης συνδεόταν με μεγάλη φιλία με τον Αχιλλέα και τον Αίαντα τον Τελαμώνιο. Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από το έργο αυτό του Φιλόστρατου:

Κεφ. Χ,1 [ Για τον Παλαμήδη λέει τα εξής: Ήταν αυτοδίδακτος και, όταν πήγε στον Χείρωνα, ήταν ήδη σοφός και γνώριζε περισσότερα από εκείνον. Πριν από τον Παλαμήδη δεν υπήρχαν οι έννοιες εποχή, ούτε κύκλος του μήνα, στον χρόνο δεν είχε δοθεί η ονομασία του έτους, δεν υπήρχαν νομίσματα, ούτε μέτρα, ούτε σταθμά, ούτε αρίθμηση, αλλά και κανένας έρωτας για τη σοφία επειδή δεν υπήρχαν ακόμη τα γράμματα. ...

Όταν ήταν οι Αχαιοί στην Αυλίδα, επινόησε το ζατρίκιο (κάτι αντίστοιχο του σημερινού σκακιού), παιχνίδι όχι για τεμπελιά αλλά για όξυνση του νου και σοβαρή ενασχόληση.

Αυτό που ειπώθηκε από πολλούς ποιητές (ανάμεσα σ’ αυτούς και ο Απολλόδωρος με τη Μυθολογία του), ότι δηλαδή κατά την εκστρατεία των Ελλήνων στην Τροία ο Οδυσσέας στην Ιθάκη παρίστανε τον τρελλό και προσπαθούσε να ζέψει σε άροτρο βόδι μαζί με άλογο και ότι ο Παλαμήδης αποκάλυψε την απάτη μέσω του Τηλέμαχου, λέει (ο Πρωτεσίλαος) ότι δεν είναι αληθές, διότι ο Οδυσσέας πήγε με μεγάλη προθυμία στην Αυλίδα και έγινε ονομαστός στους Έλληνες για τις ικανότητές του. Σε σύγκρουση με τον Παλαμήδη ήρθε αργότερα. Στην Τροία δηλαδή έγινε έκλειψη Ηλίου και οι στρατιώτες έχασαν το κουράγιο τους, γιατί πίστεψαν πως αυτό το θεϊκό σημάδι προδιέγραφε το μέλλον τους. Ο Παλαμήδης τους μίλησε και εξήγησε το φαινόμενο, λέγοντας ότι, καθώς η Σελήνη κινείται, συσκοτίζει τον Ήλιο και προκαλεί τη θόλωσή του· τους είπε ακόμη ότι «αν προμηνύει κάποιο κακό, αυτό σίγουρα θα το πάθουν οι Τρώες, διότι εκείνοι ξεκίνησαν την αδικία κι εμείς έχουμε έρθει ως αδικημένοι. Πρέπει λοιπόν να προσευχηθείτε στον ανατέλλοντα Ήλιο και να του θυσιάσετε λευκό πουλάρι απ’ αυτά που περιφέρονται ελεύθερα». Οι Αχαιοί παραδέχτηκαν την ορθότητα των λόγων του, κάτι πού πάντα γινόταν με τον Παλαμήδη. Τότε όμως παρουσιάστηκε ο Οδυσσέας και είπε : «Για τις θυσίες και τις προσευχές και σε ποιόν πρέπει να γίνουν θα μας πει ο Κάλχας, γιατί αυτά είναι θέματα της Μαντικής. Όσα πάλι συμβαίνουν στον ουρανό και αν υπάρχει αταξία και τάξη στα άστρα, τα γνωρίζει ο Δίας, διότι αυτός τα έχει επινοήσει και τοποθετήσει στη θέση τους. Όσο για σένα Παλαμήδη, θα φανείς λιγότερο μωρολόγος αν έχεις την προσοχή σου στραμμένη στη γη αντί να λες σοφιστείες για τα ουράνια φαινόμενα». Ο Παλαμήδης πήρε το λόγο και είπε: «Αν ήσουν σοφός Οδυσσέα, θα καταλάβαινες ότι κανείς δεν μπορεί να πει κάτι σοφό για τα ουράνια φαινόμενα, αν δεν γνωρίζει καλύτερα τα γήϊνα. Δεν αμφιβάλλω πως έχεις μείνει πίσω σ’ αυτά, αφού λένε πως εσείς οι Ιθακήσιοι δεν έχετε ούτε εποχές, ούτε γη». Μετά από αυτά ο Οδυσσέας έφυγε εξοργισμένος και ο Παλαμήδης άρχισε να προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει το φθόνο του.

Κάποια φορά που συνεδρίαζαν οι Αχαιοί, έτυχε να πετούν γερανοί με τον συνηθισμένο τους τρόπο. Τότε ο Οδυσσέας κοίταξε τον Παλαμήδη και του είπε: «Οι γερανοί κάνουν μάρτυρες τους Αχαιούς ότι αυτοί βρήκαν τα γράμματα και όχι εσύ». Ο Παλαμήδης είπε : «Δεν βρήκα τα γράμματα, εκείνα βρήκαν εμένα. Βρίσκονταν από παλιά μέσα στον οίκο των Μουσών και χρειάζονταν άνδρα σαν και εμένα, διότι οι Θεοί τέτοια πράγματα φανερώνουν με τη μεσολάβηση σοφών ανδρών. Οι γερανοί δεν προσπαθούν να σχηματίσουν γράμματα, αλλά με το πέταγμά τους επαινούν την τάξη.».....

Από την Ίδη κατέβαιναν λύκοι και ορμούσαν στους νεαρούς που μετέφεραν τις αποσκευές και στα υποζύγια που ήταν γύρω στις σκηνές. Ο Οδυσσέας πρότεινε να πάρουν τόξα και ακόντια και να πάνε στην Ίδη για να κυνηγήσουν τους λύκους, όμως ο Παλαμήδης του είπε: «Οδυσσέα, ο Απόλλων χρησιμοποιεί τους λύκους ως προάγγελους λοιμού. Τους σκοτώνει βέβαια με το τόξο, όπως εδώ τα μουλάρια και τους σκύλους, όμως προηγουμένως τους στέλνει σε όσους πρόκειται να αρρωστήσουν, επειδή είναι ευνοϊκός προς τους ανθρώπους και για να τους προφυλάξει. Ας προσευχηθούμε λοιπόν στον Λύκιο και Φύξιο Απόλλωνα να απομακρύνει αυτά τα θηρία με τα τόξα του και να στρέψει το λοιμό προς τις κατσίκες, όπως λένε. Εμείς, Έλληνες, ας φροντίσουμε τους εαυτούς μας, γιατί πρέπει όσοι προσπαθούν να φυλαχτούν από επιδημίες να τρέφονται ελαφρά και να γυμνάζονται έντονα. Ιατρική βέβαια δεν κατέχω, όμως με τη σοφία όλα γίνονται κατανοητά». Με τα λόγια τούτα εμπόδισε την αγορά κρεάτων και τους είπε να μην χρησιμοποιούν τις στρατιωτικές τροφές. Φρόντισε οι στρατιώτες να τρέφονται με ξηρούς καρπούς και άγρια λαχανικά και όλοι τον υπάκουαν, διότι ό,τι έλεγε ο Παλαμήδης το θεωρούσαν θεόσταλτο και με ισχύ χρησμού. Πράγματι η επιδημία που προέβλεψε παρουσιάστηκε, πρώτα στις πόλεις του Ελλησπόντου καθώς λένε, και μετά ενέσκηψε και στο Ίλιο. Από τους Έλληνες όμως δεν προσέβαλλε κανέναν, παρόλο που είχαν το στρατόπεδό τους σε μολυσμένη περιοχή. Για να βελτιώσει τον τρόπο ζωής και την άσκησή τους ακολούθησε την παρακάτω τακτική: Έριχνε στην θάλασσα εκατό πλοία και έβαζε τους στρατιώτες να επιβιβαστούν σε αυτά· αυτοί κωπηλατώντας συναγωνίζονταν ποιό καράβι θα περιπλεύσει ένα ακρωτήριο ή θα φτάσει σε κάποιο σκόπελο ή ποιοί από αυτούς που είχαν ξανοιχτεί στη θάλασσα θα φτάσουν πρώτοι σε λιμάνι ή ακτή. Κατάφερε μάλιστα να πείσει τον Αγαμέμνονα να θεσπίσει έπαθλα για τους ταχύτερους ναυτικούς. Έτσι λοιπόν γυμνάζονταν διασκεδάζοντας και φρόντιζαν την υγεία τους. Τους εξηγούσε πως αφού η γη είχε μολυνθεί και βρίσκεται σ’ αυτήν την κατάσταση, είναι καλύτερη η θάλασσα και ασφαλέστερος ο θαλασσινός αέρας. Έτσι κέρδισε τον έπαινο όλων των Ελλήνων για τη σοφία του.

Ο Πρωτεσίλαος λέει σχετικά: Όταν ο Αχιλλέας ετοίμαζε την εκστρατεία κατά των νησιών και των παραθαλασσίων πόλεων, ζήτησε να εκστρατεύσουν οι Αχαιοί μαζί με τον Παλαμήδη. Ο Παλαμήδης πολεμούσε με γενναιότητα και σύνεση, ενώ ο Αχιλλέας ήταν ασυγκράτητος και η υπερβολική του ορμή τον οδηγούσε σε αταξία. Γι’ αυτό χαιρόταν όταν πολεμούσε μαζί του ο Παλαμήδης, διότι συγκρατούσε την ορμητικότητά του και του υπεδείκνυε πως πρέπει να πολεμά. Έμοιαζε με θηριοδαμαστή που μπορεί να ηρεμεί και να ξεσηκώνει γενναίο λιοντάρι και όλα αυτά τα έκανε χωρίς να αφήνει τη θέση του αλλά τοξεύοντας ταυτόχρονα και προφυλασσόμενος από τα βέλη, αποκρούοντας με την ασπίδα του και καταδιώκοντας τα στίφη των εχθρών. Αναχώρησαν λοιπόν χαρούμενοι και οι δυο και είχαν μαζί τους, τους Μυρμιδόνες και τους Θεσσαλούς από τη Φυλάκη. Ο Πρωτεσίλαος λέει πως παρέταξε και τη δική του δύναμη κάτω από την αρχηγία του Αχιλλέα και έτσι όλοι οι Θεσσαλοί ονομάσθηκαν Μυρμιδόνες. Οι πόλεις άρχισαν λοιπόν να κυριεύονται και έφταναν οι ειδήσεις για τα λαμπρά κατορθώματα του Παλαμήδη: διανοίξεις ισθμών, αλλαγή της πορείας ποταμών προς τις πόλεις, περιφράξεις λιμανιών, επιτειχίσματα και η νυχτερινή μάχη στην Άβυδο, τότε που πληγώθηκαν και ο Αχιλλέας αναχώρησε, ενώ ο Παλαμήδης δεν τα παράτησε και κυρίευσε την περιοχή, προτού φτάσουν μεσάνυχτα....

(Μετά την εκτέλεση του Παλαμήδη)

Απάνθρωπη ήταν και η διαταγή που εκδόθηκε έπειτα γι’ αυτόν : απαγορεύτηκε η ταφή του Παλαμήδη και ο εξαγνισμός του με χώμα και τέθηκε η ποινή του θανάτου γιά όποιον τον έπαιρνε και τον έθαβε. Την ώρα που διακηρύσσονταν αυτές οι αποφάσεις του Αγαμέμνονα, ο μέγας Αίαντας ρίχτηκε πάνω στο νεκρό και έκλαψε πολύ. Τον σήκωσε και τον πήρε, κουνώντας δεξιά και αριστερά το γυμνό σπαθί του και, αφού τον έθαψε με τον καθιερωμένο τρόπο, παρά την απαγόρευση, έπαψε να παρουσιάζεται στις συνελεύσεις των Ελλήνων, δεν συμμετείχε στις αποφάσεις, ούτε έπαιρνε μέρος στις μάχες. Όταν επέστρεψε ο Αχιλλέας μετά την άλωση της Χερσονήσου, οργίστηκαν και οι δύο γι’ αυτό που είχε γίνει στον Παλαμήδη.

Του Αίαντα όμως η οργή κράτησε λίγο, διότι, μόλις αντιλήφθηκε ότι οι σύμμαχοι βρίσκονταν σε δύσκολη θέση, τους συμπόνεσε και παραμέρισε την οργή. Ο θυμός του Αχιλλέα όμως κράτησε πολύ, και μάλιστα συνέθεσε με τη λύρα του ωδή για τον Παλαμήδη και τον υμνούσε όπως τους παλιούς ήρωες. Επιθυμούσε να παρουσιαστεί εκείνος στ΄ όνειρό του και γι’ αυτό έκανε σπονδές χρησιμοποιώντας κρατήρα, από τον οποίο πίνει ο Ερμής για να στείλει όνειρα. Ο ήρωας ήταν αξιαγάπητος καθώς φαίνεται και άξιος να υμνηθεί όχι μόνο από τον Αχιλλέα, αλλά απ’ όλους εκείνους που αγαπούσαν τη γενναιότητα και τη σοφία· και ο Πρωτεσίλαος κάθε φορά που θυμόμαστε τον Παλαμήδη, χύνει άφθονα δάκρυα, επαινώντας το θάρρος του γενικά αλλά ιδιαιτέρως αυτό που έδειξε την ώρα του θανάτου. Ο Παλαμήδης δεν ικέτευσε, δεν είπε κάτι που να προκαλέσει οίκτο, δεν θρήνησε. Τα μόνα λόγια του ήταν: «Σε λυπάμαι αλήθεια, γιατί εσύ χάθηκες πριν από εμένα» (ελεώ σε, αλήθεια, συ γαρ εμού προαπόλωλας) και με το κεφάλι όρθιο δέχτηκε τους λίθους, έχοντας συναισθανθεί πως η δικαιοσύνη θα είναι με το μέρος του.

Φοίνικας:

Μπορώ να έχω μπροστά στα μάτια μου τον Παλαμήδη, αμπελουργέ, όπως τον Νέστορα και τον Σθένελο, ή για τη μορφή του δεν λέει τίποτα ο Πρωτεσίλαος;

Αμπελουργός:

Μπορείς ξένε· πρόσεχε. Το ύψος του ήταν σχεδόν σαν του μεγάλου Αίαντα και η ομορφιά του εφάμιλλη με του Αχιλλέα, του Αντίλοχου, του Πρωτεσίλαου – όπως λέει ο ίδιος – και του Τρωαδίτη Εύφορβου (ενσάρκωση του Πυθαγόρα). Είχε γένια απαλά που σχημάτιζαν σιγά σιγά βόστρυχους, μαλλιά κοντά και τα φρύδια έδιναν ευγένεια στην μορφή του, ήταν ευθύγραμμα και έσμιγαν πάνω από τη συμμετρική και καλοσχηματισμένη μύτη του. Το βλέμμα του στις μάχες ήταν σταθερά προσηλωμένο και φοβερό, στην ανάπαυλα της μάχης φιλικό και οι ματιές γεμάτες καλοσύνη· λένε μάλιστα πως είχε τα μεγαλύτερα μάτια απ’ όλους τους ανθρώπους. Λένε ακόμα οτι ο Παλαμήδης γυμνός ήταν κάτι ανάμεσα σε βαρύ και ελαφρύ αθλητή και το πρόσωπό του ήταν ξηρό, αλλά πιο ωραίο από τους χρυσούς πλόκαμους του Εύφορβου. Η ξηρότητα του προσώπου του οφειλόταν στο ότι κοιμόταν όπως τύχαινε· πολλές φορές μάλιστα, σε περιόδους ανακωχής, κατασκήνωνε στην κορυφή της Ίδης, διότι οι σοφοί από τις κορυφές μπορούν να μελετούν και να κατανοούν τα ουράνια φαινόμενα. Στην Τροία δεν είχε οδηγήσει ούτε πλοίο ούτε άνδρες, αλλά είχε πάει με μικρό σκάφος μαζί με τον αδερφό του τον Οίακα, καθότι, λένε, θεωρούσε ότι ο ίδιος κάνει για πολλά χέρια. Δεν είχε ακόλουθο, ούτε κάποια υπηρέτρια ούτε Τέκμησσα ή Ίφη για να τον λούζει και να του στρώνει το κρεβάτι, αλλά όλα τα έκανε μόνος του και χωρίς τα απαραίτητα σκεύη. Όταν κάποτε του είπε ο Αχιλλέας: «Παλαμήδη, ο κόσμος θα σε θεωρήσει αγροίκο επειδή δεν έχεις κάποιο να σε υπηρετεί», απάντησε: «Κι αυτά Αχιλλέα, τι είναι;» απλώνοντας τα δυό του χέρια. Όταν οι Αχαιοί του έδωσαν χρήματα από φορολογία και τον προέτρεπαν να μαζεύει πλούτη είπε: «Δεν τα παίρνω, διότι εγώ κι εσάς προτρέπω να είστε φτωχοί και δεν μ’ ακούτε». Όταν τον ρώτησε κάποτε ο Οδυσσέας μετά την επιστροφή του από την παρατήρηση του ουρανού: «Τι περισσότερο από εμάς βλέπεις στον ουρανό;» του απάντησε: «τους κακούς». Θα ήταν βέβαια προτιμότερο αν είχε μάθει τους Αχαιούς με ποιό τρόπο μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τους κακούς· έτσι δεν θα τους παράσυρε ο Οδυσσέας όταν τον κατηγόρησε ασύστολα με ψευτιές και πανουργίες. Η φωτιά πού λέγεται πως άναψε ο Ναύπλιος (ο πατέρας του Παλαμήδη) κατά των Ελλήνων στον κόλπο της Εύβοιας λέει πως είναι αλήθεια και πως ότι έγινε ήταν για χάρη του Παλαμήδη από τις Μοίρες και τον Ποσειδώνα, χωρίς ίσως να το θέλει, ξένε, η ψυχή του Παλαμήδη που, όντας σοφός, τους συγχώρεσε, φαντάζομαι για την απάτη. Τον έθαψαν ο Αχιλλέας κι ο Αίαντας στη χώρα των Αιολέων, που συνορεύει με την Τροία. Οι ίδιοι έφτιαξαν και ιερό για χάρη του, πολύ αρχαιοπρεπές, όπου τοποθετήθηκε το άγαλμα του Παλαμήδη, που τον παριστάνει γενναίο και οπλισμένο, και πηγαίνουν να του προσφέρουν θυσίες οι κάτοικοι των παραθαλάσσιων πόλεων. Αυτό το ιερό πρέπει να το αναζητήσεις στη Μήθυμνα και στη Λεπέτυμνο, που είναι ψηλό βουνό και ξεχωρίζει πάνω από τη Λέσβο.]

Ο Οδυσσέας ένιωθε μειωμένος μπροστά στη σοφία και την στρατηγική ιδιοφυία του Παλαμήδη στη διάρκεια του Τρωικού πολέμου. Επιπλέον δε του συγχώρησε ποτέ την αποκάλυψη πως δεν ήταν τρελός κατά την προετοιμασία της εκστρατείας στην Τροία Χρησιμοποιώντας ο Οδυσσεύς τις προσφιλείς του μεθόδους της δολοπλο¬κίας και της διαβολής, κατόρθωσε να τον παρουσιάσει ένοχο εσχάτης προδοσίας, με αποτέλεσμα τον ατιμωτικό και μαρτυρικό θάνατο του σοφού παλικαριού.

Η ευκαιρία που αναζητούσε ο Οδυσσέας για να εξολοθρεύσει τον Παλαμήδη με δολοπλοκίες δεν άργησε να του δοθεί.

Κάποτε ο Οδυσσέας αιχμαλώτισε ένα δούλο που έφερνε χρυσάφι στο σύμμαχο των Τρώων, Σαρπηδόνα, τον αρχηγό των Λυκίων. Υποχρέωσε τότε το δούλο να γράψει στη γλώσσα του ένα γράμμα, στο οποίο ο Πρίαμος απευθυνόμενος στον Παλαμήδη έλεγε πως είχε στείλει όσα είχαν συμφωνήσει και πως τον ευχαριστούσε που είχε βοηθήσει τους Τρώες. Άφησε το δούλο να φύγει, αλλά έστειλε κάποιον που τον σκότωσε πριν προλάβει να απομακρυνθεί πολύ.

Έστειλε μήνυμα κατόπιν στον Αγαμέμνονα πως είχε δει σημαδιακό όνειρο που του υποδείκνυε να μετακινηθεί όλος ο στρατός από τις μόνιμες εγκαταστάσεις του σε άλλη θέση για στρατιωτικές ασκήσεις. Στο διάστημα που έλειπε ο στρατός, ο Οδυσσέας έβαλε κάποιον να θάψει το χρυσάφι που πήρε από το δούλο στη σκηνή του Παλαμήδη. Όταν βρέθηκε το πτώμα του δούλου και διαβάστηκε η επιστολή που ήταν γραμμένη στη γλώσσα του, κινήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, υποψίες εναντίον του Παλαμήδη.

Για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, διέταξε ο Αγαμέμνονας, με υπόδειξη φυσικά του Οδυσσέα, να γίνει έρευνα στη σκηνή του Παλαμήδη. Το χρυσάφι που βρέθηκε θαμμένο εκεί αποτελούσε αδιάσειστη απόδειξη της ενοχής του ήρωα.

Συγκροτήθηκε αμέσως δικαστήριο που τον κήρυξε ένοχο προδοσίας και τον καταδίκασε σε θάνατο δια λιθοβολισμού, χωρίς να του επιτρέψουν το στοιχειώδες δικαίωμα να υπερασπισθεί την αθωότητα του.

Έτσι αναπολόγητος ο αθώος σοφός ήρωας, μετά από τις τόσες υπηρεσίες που πρόσφερε σε ηγεμόνες και στρατό, οδηγήθηκε στον τόπο του θανάτου, σπιλωμένος από την επαχθή κηλίδα του προδότη.

Μόνο ο στρατός του Αγαμέμνονα και του Οδυσσέα παρατάχτηκε για τον λιθοβολισμό του Παλαμήδη. Οι άλλοι άνδρες αρνήθηκαν να πάρουν μέρος και παρακολουθούσαν με την ψυχή πλημμυρισμένη από οργή και θλίψη για την ανόσια πράξη.

Η άκρατη φιλαρχία του Αγαμέμνονα και ο φόβος απώλειας της εξουσίας, το σκοτάδι της ψυχής, η πανουργία και η προσφιλής συνήθεια του Οδυσσέα να εξυφαίνει υποχθόνια τεχνάσματα για να εξοντώνει τους καλύτερούς του, με συνεργό το φθονερό Διομήδη, σε μια ανίερη συμμαχία, είχαν υπερισχύσει μπροστά στην αρετή, την πνευματική υπεροχή και την καθαρότητα της σοφίας του Παλαμήδη.

Στό έργο του Φιλόστρατου “Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιο”, στό Βιβλίο Γ΄ κεφ ΧΧΙΙ, κατά την παραμονή του Απολλωνίου στους Ινδούς σοφούς, ο αρχηγός των Ινδών σοφών Ιάρχας δείχνοντας έναν νέο 20 ετών λέει στον Απολλώνιο «Όπως βλέπεις ο νέος αυτός είναι δυνατός και γενναίος στο σώμα, μπορεί να υπομείνει τη φωτιά και κάθε τομή και ενω είναι τέτοιος απεχθάνεται τη Φιλοσοφία.» Ο Απολλώνιος ρωτάει τον Ιάρχα ποιό είναι το πάθημα του νέου αυτού, ο οποίος αν και τόσο προικισμένος απεχθάνεται τη Φιλοσοφία. Ο Ιάρχας αποκρίνεται: «Ο νέος αυτός ήταν κάποτε ο Παλαμήδης που πολέμησε στην Τροία. Του φέρθηκαν πολύ εχθρικά ο Οδυσσέας και ο Όμηρος, ο μεν Οδυσσέας διότι επινόησε σε βάρος του τεχνάσματα εξαιτίας των οποίων λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου κι ο Όμηρος γιατί δεν τον θεώρησε άξιο λόγου. Επειδή ούτε η σοφία του τον ωφέλησε, ούτε αξιώθηκε να επαινεθεί από τόν Όμηρο που επαίνεσε πολλούς, ακόμα και όχι ιδιαίτερα σημαντικούς, και επειδή ο Οδυσσέας τον κατέστρεψε χωρίς να έχει κάνει τίποτα κακό, κρατάει στάση εχθρική πρός τη Φιλοσοφία καί θρηνεί για την κακοτυχία του. Είναι ο Παλαμήδης που μπορεί να γράψει αν και δεν έχει μάθει γράμματα.»

Στό ίδιο πάλι έργο του Φιλόστρατου Βιβλίο Δ΄ Κεφ. XVI ο Απολλώνιος κατά την παραμονή του στο Ίλιο καλεί την ψυχή του Αχιλλέα για να του απευθύνει ορισμένες ερωτήσεις. Η Πέμπτη ερώτηση του Απολλωνίου πρός τον Αχιλλέα ήταν : «Τί συνέβη και ο Όμηρος αγνοεί τον Παλαμήδη ή μήπως τον γνώριζε καί τον κράτησε έξω από την ιστορία σας;» Η απάντηση του ήρωα Αχιλλέα ήταν : «Αν ο Παλαμήδης δεν ήρθε στην Τροία, τότε ούτε η Τροία υπήρξε ποτέ. Επειδή όμως ο σοφώτατος και πολεμικότατος αυτός άνδρας πέθανε εξαιτίας του Οδυσσέα, ο Όμηρος δεν τον αναφέρει γιά να μην αναφέρει τις ντροπές του Οδυσσέα.» Αφού τόν θρήνησε ο Αχιλλέας ως τον σπουδαιότερο και ομορφότερο, τόν νεώτερο και συνάμα τον πιο αξιοπόλεμο άνδρα, αυτόν που ξεπερνούσε όλους σε σωφροσύνη και συχνά συναντιόταν με τις Μούσες, είπε στον Απολλώνιο : «Εσύ, Απολλώνιε, επειδή οι σοφοί υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο, φρόντισε τον τάφο του και αναστήλωσε το άγαλμα του Παλαμήδη που είναι παραπεταμένο. Βρίσκεται στην Αιολίδα, στη Μήθυμνα της Λέσβου (το σημερινό Μόλυβο).»

Στό Κεφ. ΧΙΙΙ ο Απολλώνιος φεύγοντας μέ καράβι από το Ίλιο αποβιβάζεται στη Μήθυμνα της Λέσβου. Αναφέρει ο Απολλώνιος : «Ο Αχιλλέας λέει είπε οτι κάπου εκεί κοντά κείτεται ο Παλαμήδης και υπάρχει άγαλμά του με ύψος ενός πήχη που παριστάνει ωστόσο κάποιον μεγαλύτερο στην ηλικία από τον Παλαμήδη. Έλληνες, ας φροντίσουμε έναν ενάρετο άνδρα που του οφείλουμε κάθε σοφία. Θά αποδειχθούμε καλύτεροι από τους Αχαιούς, τιμώντας γιά την αρετή του αυτόν που εκείνοι τελείως άδικα σκότωσαν.» Ο Απολλώνιος βρήκε τον τάφο και το άγαλμα θαμένο κοντά στον τάφο. Στη βάση του αγάλματος υπήρχε η επιγραφή «ΣΤΟΝ ΘΕΪΚΟ ΠΑΛΑΜΗΔΗ». Ο Απολλώνιος έστησε το άγαλμα όρθιο και ίδρυσε εκεί ιερό κάνοντας την εξής ευχή : «Παλαμήδη, μακάρι να ξεχάσεις την οργή που είχες κάποτε προς τους Αχαιούς και κάνε να πληθύνουν και να γίνουν σοφοί. Καν’ το Παλαμήδη, δημιουργέ της ευφράδειας, των Μουσών και του ίδιου μου του εαυτού».

Βλέπουμε ότι τόσο ο μέγιστος Απολλώνιος Τυανέας, ο οποίος δίκαιως χαρακτηρίστηκε αναμορφωτής του Ελληνισμού, όσο και ο ήρωας Αχιλλέας αποκαθιστούν τη μνήμη του Παλαμήδη και τον τιμούν.

Ο σοφώτατος των Ελλήνων, Σωκράτης, στην Απολογία του αναφέρει:

«Εγώ πάντως πολλές φορές θα ήθελα να πεθάνω αν όλα αυτά αληθεύουν, γιατί σ' εμένα τουλάχιστον, φαίνεται θαυμαστή η παραμονή σε μέρος που θα μπορούσα να συναντήσω τον Παλαμήδη, τον Αίαντα τον Τελαμώνιο και όσους άλλους από τους παλιούς πέθαναν από άδικη κρίση, και να συγκρίνω τα παθήματά μου με τα δικά τους. Νομίζω πως κάθε άλλο παρά δυσάρεστα θα μου ήταν όλα αυτά».vagia-gr