ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ[ΜΕΡΟΣ Α']

Το δίκαιο της ανθρωπότητας

.~`~.
Ι

Η εξουσία να αποφασίζούν οι άνθρωποι ποιος είναι κυρίαρχος υποδηλώνει μια νέα κυριαρχία.

ΚΑΡΛ ΣΜΙΤ, 1923

Η κρατική κυριαρχία, στην πιο βασική έννοιά της, επανακαθορίζεται - κυρίως από τις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης και της διεθνούς συνεργασίας. Σήμερα θεωρείται ευρέως ότι τα κράτη είναι εργαλεία στην υπηρεσία τον λαού τους και όχι το αντίστροφο. Ταυτοχρόνως η ανανέωση της έννοιας των ατομικών δικαιωμάτων και η διάδοσή της ενίσχύσαν την ατομική κυριαρχία, νοούμενη ως τη θεμελιώδη ελευθερία του κάθε ατόμού, την οποία προστατεύούν ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών και οι μεταγενέστερες διεθνείς συνθήκες. Όταν διαβάζούμε σήμερα τον Καταστατικό Χάρτη, αντιλαμβανόμαστε περισσότερο από ποτέ ότι στόχος του είναι να προστατεύει τα άτομα και όχι εκείνούς που παραβιάζούν τα δικαιώματά τούς.

ΚΟΦΙ ΑΝΑΝ, «Δυο αντιλήψεις για την κυριαρχία» , 1999

«Ο Θεός σου έδωσε τη χώρα σου για λίκνο και την ανθρωπότητα για μητέρα», έγραφε ο Ματσίνι. «Δεν μπορείς να αγαπάς όπως πρέπει τα αδέλφια από το ίδιο λίκνο αν δεν αγαπάς την κοινή μητέρα σας». Όπως είδαμε ήδη, η άποψη ότι το εθνικό και το διεθνές είναι στην ουσία συμπληρωματικά έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία μιας κοινωνίας των εθνών. Αρχικά η Κοινωνία των Εθνών και κατόπιν τα Ηνωμένα 'Εθνη στόχευαν να οδηγήσουν σε έναν κόσμο στον οποίο δημοκρατικά πολιτεύματα θα εγγυούνταν στο εσωτερικό τα δικαιώματα των πολιτών τούς, ενώ ο διεθνής οργανισμός θα επόπτευε τη συνεργασία τούς σε διεθνές επίπεδο. Αυτή η ιδέα επιβίωσε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως φυσικά η δημοκρατία δεν έγινε ποτέ κριτήριο για την ένταξη κάποιου κράτους στον ΟΗΕ και ο ίδιος ο Καταστατικός Χάρτης του, παρά τα όσα δηλώνει ο Κόφι Ανάν παραπάνω, είναι ένα εξαιρετικά ασαφές κείμενο που δεσμεύει τους υπογράφοντες να σέβονται τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες όσο και την ισότητα των «εθνών μεγάλων και μικρών» και την αρχή της ειρηνικής συμβίωσης των κρατών ως «καλών γειτόνων».

Το 1945 υπερίσχυε η αρχή της κυριαρχίας των κρατών. Ωστόσο με το τέλος του Ψυχρού Πολέμού έγινε φανερό πως η άποψη ότι ο εθνικισμός και ο διεθνισμός αλληλοσυμπληρώνονταν ήταν συχνά λανθασμένη. Τα κράτη-μέλη μπορούσαν να επιβάλλούν τυραννικό καθεστώς στον λαό τούς, να συνθλίβούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να προκαλούν ανθρωπιστικές καταστροφές απειλώντας τη διεθνή ειρήνη. Τώρα εντός του ΟΗΕ αναπτύσσονταν νέες αντιλήψεις για τον σεβασμό της κυριαρχίας των κρατών υπό όρούς, οι οποίες ήταν φανερές ήδη στην επανάσταση για τα ανθρώπινα δικαιώματα τη δεκαετία του 1970. Επίσης ο ΟΗΕ έγινε το εργαλείο μιας νέας εκπολιτιστικής αποστολής, η οποία, σε μεγάλο βαθμό όπως η παλιά από την οποία ξεπήδησε, στηριζόταν κυρίως στη γλώσσα του διεθνούς δικαίού και στην επίκληση οικουμενικών ηθικών αξιών για τη νομιμοποίησή της. Έτσι το αρχικό χαρακτηριστικό της «νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων» που αναδύθηκε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο δεν ήταν η δημιουργία μεγάλων στρατιωτικών συνασπισμών —από αυτή την άποψη ο Πόλεμος στον Περσικό Κόλπο ήταν εξαίρεση—, αλλά η πρωτοφανής επέκταση των ευθυνών και των εξουσιών του ΟΗΕ στο ανθρωπιστικό πεδίο. Οι αξιωματούχοι του ΟΗΕ, οι οποίοι είχαν ασυλία, έκαναν κουμάντο σε μέρη όπως το Κοσυφοπέδιο, το νότιο Σουδάν και το ανατολικό Τιμόρ. Δεν ήταν πια απλώς ειρηνευτική δύναμη με την αρχική της σημασία -για τη φροντίδα των προσφύγων ή για τον ανεφοδιασμό-, αλλά όλο και περισσότερο επωμίζονταν πολιτικές εξουσίες, μπορούσαν να συλλαμβάνουν άτομα και να ακυρώνουν εκλογές ή να δίνουν εντολή για τη διενέργεια εκλογών. Πάνω από όλα, οικοδομούσαν έθνη.

Μετά το 1989 το Συμβούλιο Ασφαλείας έστειλε αποστολές σε δώδεκα τουλάχιστον κράτη για να βοηθήσούν στη σύνταξη νέων συνταγμάτων' άλλα δεκαπέντε κράτη δέχθηκαν παρόμοιες προτάσεις για βοήθεια.

Σε αυτήν τη διαδικασία μερικές θεμελιώδεις αντιλήψεις του παγκόσμιου οργανισμού μετασχηματίστηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε έγιναν αγνώριστες. Η κυριαρχία των κρατών δεν θεωρείται πια απόλύτη. Αντιστράφηκε η τάση που ήταν εμφανής από το 1945 έως το 1970 να δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στα κυριαρχικά δικαιώματα και λιγότερη στις ελευθερίες και στα δικαιώματα του ατόμου. Όμως αυτή η αντιστροφή προχώρησε πολύ πέρα από τον έλεγχο της παραβίασης των ατομικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Τώρα το διακύβευμα ήταν τα δικαιώματα ολόκληρων λαών. Δημιουργώντας τη λεγόμενη Ευθύνη Προστασίας και κατόπιν αποκτώντας πρόσβαση στις υπηρεσίες του νεοσυσταθέντος Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίού, ο ΟΗΕ προσέγγισε την υλοποίηση του οράματος του Χάμαρσελντ προκειμένου να μετατραπεί σε διεθνή εκτελεστικό οργανισμό παγκοσμίως.

Η διάβρωση της κυριαρχίας των κρατών συνοδεύτηκε επίσης από την επάνοδο της παλιότερης ρητορικής περί οικουμενικής ηθικής. Η επίκληση μιας «διεθνούς κοινότητας» ενάρετων δικαιολογούσε τις νέες επεμβάσεις του ΟΗΕ. Αν και προσεκτικά διατυπωμένη στη γλώσσα της αυτονόητης ηθικής αλήθειας και των παλιών χριστιανικών δογμάτων περί δίκαιού πολέμού, η άποψη ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα υπερτερούσαν των δικαιωμάτων των κρατών συγκάλύπτε πολύπλοκα πολιτικά ζητήματα. Η ανθρωπιστική επέμβαση —άλλη ονομασία για τον πόλεμο— διακήρύσσε ότι η κυριαρχία των εθνών ίσχυε υπό όρούς και επομένως υποβάθμιζε την ισχύ των νόμων του πολέμου δίνοντας στα στρατεύματα τον ΟΗΕ —και ακόμη περισσότερο στις δυνάμεις άλλων συμμαχιών, όπως το ΝΑΤΟ, οι οποίες δρούσαν μερικές φορές εντελώς έξω από το πλαίσιο του ΟΗΕ— πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα από ό,τι προηγουμένως να δρουν εκτός διεθνούς δικαίού. Για τούς επικριτές της, η Ευθύνη Προστασίας, δόγμα πού αναπτύχθηκε κυρίως σε σχέση με τις συγκρούσεις στην Αφρική, έμοιαζε με ανάσταση της παλιάς άποψης του 19ου αιώνα ότι θα έπρεπε να υπάρχούν δύο κριτήρια κυριαρχίας, ένα για τον πολιτισμένο κόσμο και ένα άλλο για τον απολίτιστο. Ιδίως η επίκληση της ηθικής δεν αναγνώριζε τον έντονα πολιτικό χαρακτήρα στην πράξη τόσο της Ευθύνης Προστασίας όσο και του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίού. Η νέα αντίληψη περί ανθρώπινων δικαιωμάτων αποτελούσε την πλέον φιλόδοξη προσπάθεια μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο να επανέλθει η γλώσσα της ηθικής στις διεθνείς σχέσεις. Όμως για αυτόν ακριβώς τον λόγο έδειξε τα πραγματικά όρια και τους κινδύνους -ηθικούς, πολιτικούς και πρακτικούς- ενός τέτοιου εγχειρήματος.

.~`~.
ΙΙ

Είμαστε το απαραίτητο έθνος ΜΑΝΤΛΗΝ ΟΛΜΠΡΑΙΤ

 

Οι τραγωδίες στη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουάντα, με περίπου διακόσιους πενήντα χιλιάδες νεκρούς αμάχους στην πρώτη και πάνω από οκτακόσιους χιλιάδες στη δεύτερη, ανέδειξαν τις περιορισμένες δυνατότητες του ΟΗΕ όταν απουσίαζε ισχυρή αμερικανική στήριξη. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Μπούτρος Μπούτρος-Γκάλι, επιθυμούσε να διαφυλάξει την αμεροληψία του ΟΗΕ -σύνθημα που συνόδευσε τις ειρηνικές επιχειρήσεις- και να μην εμπλακεί σε άλλους εμφύλιους πολέμους... Το καλοκαίρι του 1995 παραστρατιωτικές δυνάμεις Σερβοβόσνιων σκότωσαν περίπου οκτώ χιλιάδες Βόσνιους μουσουλμάνους στον θύλακα της Σρεμπρένιτσα, όπου υποτίθεται ότι βρισκόταν υπό την προστασία ενός ολλανδικού τάγματος του ΟΗΕ. Την επαύριον της σφαγής ο διοικητής των Δυνάμεων Προστασίας των Ηνωμένων Εθνών (UNPROFOR) στη Βοσνία, μαζί με τον αξιωματούχο του ΟΗΕ που ήταν υπεύθυνος για τη διατήρηση της ειρήνης, κάποιον Κόφι Ανάν, κατάφεραν τελικά να πάρουν άδεια για τη χρήση στρατιωτικής βίας εναντίον των Σερβοβόσνιων. Ο Μπούτρος-Γκάλι, που προηγουμένως εμπόδιζε αυτή την άδεια, απουσίαζε, ενώ ο Ανάν ήταν υπέρ της επέμβασης. Οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι πείστηκαν να υποστηρίξουν τη χρήση βίας, επειδή θεώρησαν ότι τώρα η σερβική πρόκληση απειλούσε το κύρος των δικών τους στρατευμάτων...

Οργισμένη με την προηγούμενη δυστροπία του Μπούτρος-Γκάλι για τη Βοσνία, η δυναμική Αμερικανίδα πρέσβειρα Μαντλήν Ώλμπράϊτ, ζήτησε την κεφαλή του επί πίνακι. Επειδή ήταν πρωτοφανές να αρνηθούν δεύτερη θητεία σε γενικό γραμματέα που την επιδίωκε, η κυβέρνηση Κλίντον εξύφανε την αποκαλούμενη επιχείρηση Orient Express για την εκδίωξη του Μπούτρος-Γκάλι. Όταν η επιχείρηση απέτυχε, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αποφασίσει να χρησιμοποιήσουν δημοσίως εναντίον του Μπούτρος-Γκάλι το δικαίωμα βέτο, το μόνο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας που το έκανε. Όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν αποφασίσει ήδη ότι ο διάδοχος του Μπούτρος-Γκάλι θα ήταν ο Κόφι Ανάν.

Ενώ η Βοσνία κατέστρεψε τη φήμη του Μπούτρος-Γκάλι, επιβεβαίωσε ότι ο Ανάν ήταν πρόθυμος να στηρίζει τη χρήση βίας και πιθανότατα να λαμβάνει υπόψη του τις προτιμήσεις της Ουάσινγκτον. Υπό τον Κόφι Ανάν δημιουργήθηκε μια πιο στενή σχέση ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο γραφείο του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, βασική προϋπόθεση για τον νέο ανθρωπισμό που θα ακολουθούσε...

«Είμαστε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούμε βία επειδή είμαστε η Αμερική», ήταν το διάσημο σχόλιο της Μαντλήν Ώλμπράϊτ. «Στεκόμαστε ψηλά και βλέπουμε πιο μακριά στο μέλλον από ό,τι άλλες χώρες». Η Ωλμπραϊτ επέκρινε τον στρατηγό Κόλιν Πάουελ για την απροθυμία του να εμπλακεί και βρήκε έναν πιστό σύμμαχο στον Βρετανό πρωθυπουργό Τόνυ Μπλαίρ, του οποίου ο ενθουσιασμός για να δώσει τη μάχη του καλού εναντίον του κακού ερχόταν σε αντίθεση με τη σύνεση του προκατόχου του, Τζον Μέιτζορ [Σημ. Δ`~. Μάλιστα, σε άλλο σημείο του κειμένου διαβάζουμε πως, ο νεαρός πολιτικός του εργατικού κόμματος Τόνυ Μπλαίρ υποστήριζε ότι η ταινία του Στήβεν Σπήλμπεργκ για το Ολοκάυτωμα, Η λίστα του Σίντλερ, ατσάλωσε την αποφασιστικότητα του να κάνει κάτι στις εξωτερικές υποθέσεις]. Τον Απρίλιο του 1999 ο Μπλαίρ πραγματοποίησε μια ομιλία στο Σικάγο. «Τώρα είμαστε όλοι διεθνιστές», ισχυρίστηκε.

Υποστήριξε οτι η παγκοσμιοποίηση μετασχημάτισε την πολιτική και την ασφάλεια έτσι όπως μετασχημάτισε την οικονομία και ότι η υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο εξωτερικό ήταν σημαντική για την ασφάλεια στο εσωτερικό και απαιτούσε θεσμική μεταρρύθμιση και νέους κανόνες στη διεθνή συμπεριφορά. «Παρακολουθούμε τις απαρχές ενός νέου δόγματος για τη διεθνή κοινότητα», υποστήριξε. Για τον Μπλαιρ, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να ηγηθούν των δημοκρατιών στον κόσμο για να διαδώσούν τις φιλελεύθερες ιδέες, επειδή αν ηττούνταν το κακό, οι πάντες θα ήταν ασφαλέστεροι.

---------------------------------------------------------------

Σημ. Δ`~. Στην ανάρτηση Περί ολιγαρχίας -με όμορφο περιτύλιγμα- ή περί «δημοκρατίας», μια ιστοριούλα και ορισμένες ρήσεις... και στο τέταρτο βίντεο που εμπεριέχεται σε αυτήν, μπορείτε να παρακολουθήσετε πως: "οι «αριστεροί» πολιτικοί τόσο στην Βρετανία όσο και στην Αμερική στράφηκαν στις τεχνικές που ανέπτυξαν οι εταιρείες για την ικανοποίηση του εσωτερικού εαυτού και τις επιθυμίες του. Τόσο οι «Εργατικοί» του Τονι Μπλερ όσο και οι «Δημοκρατικοί» του Μπιλ Κλιντον χρησιμοποίησαν τα ίδια φοκους γκρουπ που ανακαλύφτηκαν από τους ψυχαναλυτές για την ανάληψη εξουσίας. Ξεκίνησαν να προσκολλούν τις «πολιτικές» στις βαθιές επιθυμίες και συναισθήματα των ανθρώπων με τον τρόπο που ο καπιταλισμός είχε μάθει να τους προσκολλά τα προϊόντα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία μία νέα κουλτούρα μάρκετινγκ και πολιτικής αναδύθηκε η οποία επέτρεπε στους πολιτικούς να πιστεύουν ότι δημιουργούν μία νέα και βελτιωμένη μορφή της «δημοκρατίας»".

Αυτές είναι μέθοδοι, τεχνικές και τρόποι που εφαρμόζονται στο εσωτερικό, ενδοκρατικό ή εθνικό πεδίο (μιας και πλησιάζουν εκλογές). Στο εξωτερικό, διακρατικό ή διεθνές είναι όσα διαβάζεται, δηλαδή η διαμάχη για το δίκαιο. Επιπλέον η διεθνής «κοινή γνώμη», η προπαγάνδα, η δημόσια διπλωματία κ.λπ. Για περισσότερα 1) η ισχύς της πειθούς και ο έλεγχος της κοινής γνώμης, 2) Περί εθνικής ή διεθνούς προπαγάνδας - εθνικού συμφέροντος και οικουμενικού καλού, 3) Καντιανισμός, δημοσιότητα, διπλωματία και η μεταστροφή του προσηλυτισμού σε καταδίκη.

Ο Bentham ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που επεξεργάστηκε «το δόγμα της σωτηρίας δια της κοινής γνώμης». Τα μέλη της κοινότητας «μπορούν με τη συλλογική τους ιδιότητα να θεωρηθεί ότι συνιστούν ένα είδος δικαστηρίου ή επιτροπή κρίσης -ας το ονομάσουμε... Το δικαστήριο της κοινής γνώμης»...

---------------------------------------------------------------

Όσο για την Ώλμπραϊτ, ήταν αποφασισμένη να μην επιτρέψει κατά τη θητεία της μια επανάληψη της Βοσνίας και να εμποδίσει ενεργά, με ή χωρίς τη στήριξη τον Συμβουλίου Ασφαλείας, τούς Σέρβούς να διαπράξούν νέες εθνοτικές εκκαθαρίσεις. Ήξερε ότι στο εσωτερικό του Συμβουλίου Ασφαλείας η αντίσταση στο νέο δόγμα ήταν ισχυρή. Ο Ανάν υπερασπιζόταν το νέο δόγμα (σε μια ομιλία του γραμμένη από τον Άγγλο κύριο συγγραφέα των ομιλιών του υποστήριξε αποφασιστικά τις επεμβάσεις, ενώ αρνήθηκε να καταδικάσει τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ όταν έγιναν), αλλά στο Συμβούλιο Ασφαλείας υπήρχε αδιέξοδο. Αυτό δεν ένοιαζε και πολύ την Ώλμπραϊτ ή στη συγκεκριμένη περίπτωση τον Μπλαιρ. Και οι δύο θεωρούσαν ότι, αν ο ΟΗΕ δεν έδινε το πράσινο φως, οι υποστηρικτές της επέμβασης Θα έπρεπε να τον παρακάμψούν. Παρά την ισχυρή αντίθεση των Ρώσων και των Κινέζων —ο Κινέζος πρεσβευτής χαρακτήρισε την επιχείρηση «σοβαρή παραβίαση τον Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και των καθιερωμένων αρχών του διεθνούς δικαίού»—, το ΝΑΤΟ άρχισε να βομβαρδίζει τούς Σέρβούς χωρίς εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας [Σημ. Δ`~. Στις 7 Μαίου 1999, βομβαρδίστηκε η κινεζική πρεσβεία στο Βελιγράδι]. Με αυτόν τον τρόπο μια ομάδα δυτικών δυνάμεων υιοθέτησε μια αντίληψη για τον κόσμο σύμφωνα με την οποία η υπεράσπιση της ανθρωπότητας υπερίσχυε όχι μόνο της ιερότητας της κυριαρχίας των κρατών αλλά υπό ορισμένες συνθήκες ακόμη και της εξουσίας του ίδιου του ΟΗΕ, εκτός αν κατάφερνε να τον κάνει να ασπαστεί αυτούς τούς νέούς κανόνες.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...