ΜΑΛΑΤΕΣΤΑ..ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ,ΦΑΣΙΣΜΟΣ ,ΑΝΑΡΧΙΑ[Μέρος Δ΄]



Νομίζω ότι μέσα στα γεγονότα, ιστορικά, η αντίληψη του "μικρότερου κακού" δε θεωρήθηκε ποτέ με αφηρημένους όρους, αλλά μάλλον αντιμετωπίστηκε με εμπειρικό τρό­πο, συλλαμβάνοντας, σε κάθε περίπτωση, τη σημασία της και την ιδιαιτερότητά της. Χωρίς να θέλω να αποδώσω στους αναρχικούς και στον Μαλατέστα μακιαβελισμό, και από την άποψη της εντιμότητας τίποτε δε θα ήταν πιο άδικο, ακόμα και εμείς ωστόσο, μπροστά σε καταστάσεις που επιβάλλουν σύνθετες επιλογές σε επίπεδο συνοχής, θέτουμε το ζήτημα της συμβίωσης με μία πραγματικότη­τα που απαρνείται τη δική μας διαδρομή.

Παραμένοντας στα παραδείγματα, είναι αναμφίβολο ότι όλα όσα προέρχονται από το Κράτος δεν μπορούμε να τα θέλουμε, ωστόσο δεν μπορούμε να αγνοούμε ότι, στη ση­μερινή κατάσταση, χωρίς μία επαναστατική ώθηση εν δράσει, μόνο η ύπαρξη των κοινωνικών αντιστάσεων μπορεί να μετριάσει τις πιο καταστροφικές πλευρές της άγριας φιλελευθεροποίησης που επιβάλλεται από τα ά- κρως επιθετικά αφεντικά. Προφανώς, αυτό δεν αναιρεί ούτε κατ’ ελάχιστον την αναγκαιότητα του δικού μας α- ντικρατικού αγώνα, όπως επίσης δεν αναιρεί τη βασιμό- τητα της ανάλυσης που βλέπει τον κρατικό μηχανισμό ως τον κύριο εγγυητή των καπιταλιστικών συμφερόντων. Εί­ναι ωστόσο εμφανές ότι, ταυτοχρόνως, υπάρχει μία αντί­φαση μεταξύ του κράτους και του κεφαλαίου και ότι υ­πάρχουν πραγματικές διαφορές ανάμεσα στους ρόλους τους: το κράτος είναι ακόμα υποχρεωμένο να προστα­τεύει κάποιες κοινωνικές ανάγκες, που η μη ικανοποίησή τους θα απειλούσε τη συναίνεση. Το κεφάλαιο στοχεύει στην αύξηση των κερδών και στην ελεύθερη δραστηριό­τητα, χωρίς να ανησυχεί για τις συνέπειες. Ετσι λοιπόν, παραμένοντας για μας και τα δυό, κράτος και κεφάλαιο, απόλυτοι εχθροί, με τους οποίους είναι αδύνατη μία ο­ποιαδήποτε μορφή σχέσης, είναι μία πραγματικότητα το ότι η δική μας ανατρεπτική δράση μπορεί να αναπτυχθεί στο εσωτερικό αυτών των αντιφάσεων, με τη δική μας ι­διαιτερότητα, κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Παραμένο­ντας σταθεροί σε μία αυστηρή ανάλυση που δεν μας ε­μποδίζει να διακρίνουμε την αληθινή φύση των πραγμά­

των και την αντιδραστική ή συντηρητική ουσία τους, υ­πάρχει πάντοτε μία θεώρηση που μας υποχρεώνει, αντι­κειμενικά, να συλλαμβάνουμε τις διακρίσεις και να εκτι­μούμε στην πληρότητά τους τις αντικειμενικές διαφορές. Περνώντας τώρα στον τρόπο που ο Μαλατέστα και οι α­ναρχικοί του καιρού του ανέγνωσαν το φασιστικό φαινό­μενο, δε νομίζω ότι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι έθε­σαν στο ίδιο επίπεδο το φασισμό και την αδύναμη δημο­κρατία των Τζολίτι, Νίτι και Τουράτι. Σύμφωνα με τον Μπέρτι, αντιθέτως, το σφάλμα του Μαλατέστα συνίστατο ακριβώς στο ότι δεν προχώρησε στη σχέση του φασισμού και της δημοκρατίας αναμεταξύ τους, εμμένοντας να τις συσχετίζει απλώς με την αναρχία, χάνοντας έτσι τη δυνα­τότητα να φτάσει σε μία βαθύτερη ανάλυση. Εάν αναμφι- βόλως στην αναρχική ανάλυση συλλαμβάνεται και κα­ταγγέλλεται με την ίδια διαύγεια η εξουσιαστική και ανε­λεύθερη φύση που χαρακτηρίζει αμφότερα τα συστήματα (όπως επί παραδείγματι η εξουσία της πλειοψηφίας επί της μειοψηφίας) και ως εκ τούτου συλλαμβάνεται η τερά­στια απόστασή τους από κάθε ελευθεριακή υπόθεση, ω­στόσο μέσα στα γεγονότα, μέσα στη συγκεκριμένη πραγ­ματικότητα του αγώνα, η αντίδραση του Μαλατέστα και των συντρόφων μας απέναντι στο φασισμό και η ξεκάθα­ρη απόρριψη κάθε μορφής συμβιβασμού υπήρξαν πολύ περισσότερο αποφασισιστικές και δραματικές απ’ ό,τι υ­πήρξαν απέναντι στο δημοκρατικό σύστημα.

Ακόμα και όταν αυτό το τελευταίο εκπροσωπούνταν από ξεκάθα­ρους αντιδραστικούς, όπως ο Κρίσπι. Αυτό, κατά τη γνώ­μη μου, σημαίνει ότι, πέρα από τη συνοχή της ανάλυσης και από την αφοσίωση στις αντιεξουσιαστικές αρχές, ή­ξεραν πολύ καλά να συλλαμβάνουν τις ουσιώδεις διαφο­ρές μεταξύ των δύο συστημάτων εξουσίας καθώς και να  επιλέγουν τα κατάλληλα μέσα για τον αγώνα εναντίον της αντίδρασης. Η θεωρητική ανάλυση του Μαλατέστα είναι σωστή ακριβώς υπό αυτήν την έννοια, διότι, συγκρί- νοντας το φασισμό και τη δημοκρατία με τον πραγματικό στόχο, ηθικό και πρακτικό, που είχε στο μυαλό του, δη­λαδή την αναρχική κοινωνία, συνέλαβε τέλεια την έννοια του "μικρότερου κακοΰ". Και πράγματι, ως πραγματικός επαναστάτης που αναμφισβητήτως ήταν, συνέζευξε στα­θερά την πρακτική ευλιγισία με την ιδεολογική συνοχή, προσαρμόζοντας τις τακτικές ανάγκες (αλλά οπωσδήπο­τε όχι τις στρατηγικές) στην πραγματικότητα.

Εάν ο Μαλατέστα διέπραξε κάποια σφάλματα, επρόκει- το για σφάλματα της αρχικής εκτίμησής του γύρω από την επικινδυνότητα του φασισμού και γύρω από την ικανότη­τά του να αυτονομηθεί από την εξουσία των αφεντικών, και όχι για σφάλματα γύρω από τη φύση του φασισμού. Αυτά τα σφάλματα όμως οφείλονταν στο γεγονός ότι τα στοιχεία της ανάλυσης ήταν ακόμα εντελώς καινούργια και ρευστά, έτσι που δεν ήταν δυνατόν ακόμα να προχω­ρήσει σε μία ενδελεχή εκτίμηση.

Εάν οι αναρχικοί διέπραξαν σφάλματα στον αντιφασι­στικό αγώνα, αυτά ήταν σφάλματα πρακτικής που οφεί­λονταν στη δυσκολία να συγκροτήσουν αξιόπιστες συμ- μαχίες, σφάλματα δηλαδή τακτικής συνυφασμένα με τον καινοτόμο χαρακτήρα του φαινομένου και με την τερά­στια δυσκολία να το αντιμετωπίσουν και να του ανατα­χθούν, και όχι πραγματικά σφάλματα ερμηνείας της βα­θιά αντιδραστικής και δικτατορικής φύσης του φασι­σμού. Σφάλματα που ο Λουίτζι Φάμπρι, με μία σκέψη κα­τά πολύ μπροστά από την εποχή του, γρήγορα εξουδετέ­ρωσε με το διδακτικό κείμενό του Η Προληπτική Αντε­πανάσταση. Άλλωστε ο φασισμός, όπως έχει δείξει η ι­στορία, δεν υπήρξε ένα φαινόμενο που περιφράχθηκε στις προκείμενες υπό τις οποίες δημιουργήθηκε, αλλά υ­πήρξε, αντιθέτως, μία διαδικασία εν τω γίγνεσθαι, που τον μεταμόρφωσε απο απλό όργανο της εξουσίας σε αυ­τόνομη και ανεξάρτητη πολιτική οντότητα.

Προφανώς, αυτές οι σκέψεις μου δεν προτίθενται να α- φαιρέσουν τίποτε από την εγκυρότητα της ανάλυσης που έγινε από τον Μπέρτι στην εισαγωγή του στη θαυμάσια ανθολογία κειμένων του Μαλατέστα που ο ίδιος επιμελή- θηκε. Ο Μαλατέστα είναι μία πολυσύνθετη προσωπικό­τητα, που η σκέψη της δεν μπορεί να περιχαρακωθεί μέ­σα σε σχηματοποιήσεις οιουδήποτε τύπου, και ο πλούτος και το ανεπανάληπτο της διαδρομής της ζωής του είναι α­κόμα μία περιουσία, από την οποία εμείς οι αναρχικοί μπορούμε να αντλούμε συνεχώς.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Επιστολή του Μαλατέστα προς τον Λουίτζι Φάμπρι πάνω στο ζήτημα της "δικτατορίας του προλεταριάτου", Λονδίνο, 30 Ιουλίου 1919.
2. Απόσπασμα από το άρθρο του Μαλατέστα "Μπολσεβι- κισμός και Αναρχισμός", 7 Νοεμβρίου 1923.
3. Άρθρο του Μαλατέστα στην "υιηαηίία Νονα", 14 Μαρ­τίου 1922.
4. "Ο φασισμός και η νομιμότητα", άρθρο του Μαλατέστα στην "υπΐ3ηϊία Νονα", 25 Νοεμβρίου 1922.
5. "Κομμουνιστές και Φασίστες", άρθρο του Μαλατέστα στο περιοδικό "ΡεηδΐεΐΌ ε νοίοπίδ", 1 Μάίου 1922.
6. "Ούτε με τη δημοκρατία ούτε με τη δικτατορία: αναρ­χικοί", άρθρο του Μαλατέστα στο περιοδικό "ΡεηδίεΐΌ ε νοίοπία", 6 Μαΐου 1926.
7. Εισαγωγή του Πιέρ Κάρλο Μασίνι στο βιβλίο της Ευοε ΡαΜ>π "Λουίτζι Φάμπρι: Η Ιστορία ενός ελεύθερου αν­θρώπου", Πίζα, 1996.
8. Γι’ αυτό το ζήτημα μπορούμε να διαβάσουμε μία επι­στολή του Μαλατέστα προς τον Φάμπρι που γράφηκε λί­γο πριν το θάνατό του και δημοσιεύτηκε από τον ίδιον τον Φάμπρι στις 30 Σεπτεμβρίου του 1932.
9. Σκέπτομαι τις κριτικές και "αναθεωρητικές" παρεμβά­σεις της Φάμπρι, του Ρούντολφ Ρόκερ, του Γκουντμάν, του Κόλιν Γουώρντ, του Φρέιρε, του Μάρραιη Μπού- κτσιν και εδώ στην Ιταλία του Αμεντέο Μπέρτολο, του πατέρα μου Τζιαμπιέτρο Νίκο Μπέρτι, του Τζιαμπιέτρο Λάντι, του Φοΰριο Μπιατζίνι, του Αντρέα Πάπι, του Φράνκο Μελάντρι, του Πιέτρο Αντάμο. Σκέπτομαι επί­σης την αξιέπαινη πολιτιστική εργασία των εκδόσεων ΕΙειιίΙιεΓα, των περιοδικών "Volonta", "     Lidertaria",“Rivista Aanarchica”και των συντακτών τους.
10. Αμεντέο Μπέρτολο "Πέραν της δημοκρατίας. Η α­ναρχία", τεύχος 4ο του περιοδικού Volonta, 1994.

 * Το κείμενο του Φραντσέσκο Μπέρτι μεταφράστηκε από το ιταλικό περιοδικό Rivista Anarchica" (η. 265, καλοκαίρι του 2000). Η μετά­φραση είναι του Γιάννη Καρύτσα

Πηγή: Ελευθεριακή Κίνηση τεύχος 15