Στον περιπλανώμενο Διονυσιακό θίασο ο ηθοποιός-άνθρωπος ,φορώντας την μάσκα του ανακαλύπτει επικοινωνεί και συμφιλιώνεται με τον εσωτερικό του θεό,μετά από μία κοπιαστική , μυστηριακή, εκστασιακή διαδικασία . Και είναι αυτό το μεγαλύτερο επίτευγμα, η υπέρτατη πράξη δύναμης και ηρωισμού του ανθρώπου για να απαλλαγεί από τη τιτανική φύση του και τα δεσμά της .
Διόνυσος ο Λυσεύς, ο Ελευθερωτής, πάντα Νέος, γνωρίζει καλά τους όρους του παιχνιδιού, στην μεγάλη σκηνή του Θεάτρου του, και όποιος τους κατανοήσει και κοιτάξει τον θεο-άνθρωπο μέσα του θα ανακαλύψει ένα άλλο εαυτό ,πίσω από την ΜΑΣΚΑ.
Ο Θεός Διόνυσος ενώ ατενίζει τις εγκλωβισμένες ανθρώπινες ψυχές και θλίβεται για αυτές………. Ορφικό απόσπασμα.
«Πόσον αύται κινούνται εις το άπειρον σύμπαν.
Πόσον στροβιλίζονται και αλληλοζητώνται
Οι αναρίθμητοι ψυχαί, αι οποίαι πηγάζουν
Από την μεγάλην ψυχήν του κόσμου.
Πίπτουν αύται από πλανήτου εις πλανήτην
Και θρηνούν εις την άβυσσον την λησμονημένην πατρίδα.
Είναι τα δάκρυά σου , Διόνυσε.
Ω μέγα Πνεύμα, μεγάλε Ελευθερωτά,
Ανάλαβε τας θυγατέρας σου εις τον εκ φωτός
Αποτελούμενον κόλπον σου….»
Η μάσκα που συμβολίζει τον ίδιο τον Διόνυσο είναι το προσωπείο ή η περσόνα που κρατά ενωμένες τις δύο ταυτότητες και τους ρόλους Θεατή-Ηθοποιού , είναι δε ένα είδος Πύλης, μιάς Γέφυρας ανάμεσα σε δύο κόσμους τόσο διαφορετικούς αλλά και τόσο όμοιους. .. Αυτός που τη φορά είναι ταυτόχρονα ο ίδιος και κάποιος άλλος. Αυτή η μετάβαση και η εναλλαγή από τον ένα ρόλο στον άλλο, ή έκσταση και οι μεταμορφώσεις αποτελούν το βασικό θέμα του Διονυσιασμού και είναι μία τελετουργική συμπεριφορά για την επίτευξη αλλαγής της συνειδησιακής κατάστασης με στόχο να δημιουργηθεί ένας νέος άνθρωπος, ο οποίος ξαναγεννιέται, όπως ο ίδιος ο Διόνυσος.Διόνυσος ο Λυσεύς, ο Ελευθερωτής, πάντα Νέος, γνωρίζει καλά τους όρους του παιχνιδιού, στην μεγάλη σκηνή του Θεάτρου του, και όποιος τους κατανοήσει και κοιτάξει τον θεο-άνθρωπο μέσα του θα ανακαλύψει ένα άλλο εαυτό ,πίσω από την ΜΑΣΚΑ.
Ο Θεός Διόνυσος ενώ ατενίζει τις εγκλωβισμένες ανθρώπινες ψυχές και θλίβεται για αυτές………. Ορφικό απόσπασμα.
«Πόσον αύται κινούνται εις το άπειρον σύμπαν.
Πόσον στροβιλίζονται και αλληλοζητώνται
Οι αναρίθμητοι ψυχαί, αι οποίαι πηγάζουν
Από την μεγάλην ψυχήν του κόσμου.
Πίπτουν αύται από πλανήτου εις πλανήτην
Και θρηνούν εις την άβυσσον την λησμονημένην πατρίδα.
Είναι τα δάκρυά σου , Διόνυσε.
Ω μέγα Πνεύμα, μεγάλε Ελευθερωτά,
Ανάλαβε τας θυγατέρας σου εις τον εκ φωτός
Αποτελούμενον κόλπον σου….»
Ο Διόνυσος έχει σαν σύμβολα τα δυνατότερα ζώα και στους Διονυσιακούς θιάσους παρουσιάζεται με τη μορφή του Λιονταριού, ενώ ο μικρός πάνθηρας εμφανίζεται στα χέρια της συνοδείας του, των Μαινάδων, σαν ένα ζώο διονυσιακού σπαραγμού ενώ το δέρμα του αποτελεί συχνά ένδυμα τους καθώς επίσης και τα φίδια που βρίσκονται συνέχεια στα χέρια και στα κεφάλια των.
Από τις πρώτες ζωομορφικές μορφές του Διονύσου την πρώτη θέση κατέχει και ο Ταύρος. Στις «Βάκχες», την τελευταία τραγωδία του Ευριπίδη, που γράφτηκε στην Πέλλα για να διδαχτεί σε δραματικούς αγώνες που οργάνωσε ο Μακεδόνας βασιλιάς προς τιμή των Μουσών και του Διόνυσου, ο Χορός τον αποκαλεί σαν ταύρο, και ο Πενθέας τον βλέπει να έρχεται σαν ταύρος.
Ο Διόνυσος εικονίζεται συχνά να φοράει ένδυμα από δέρμα γίδας, τράγου ή μικρού ελαφιού, και από δέρμα πάνθηρα μαύρου όχι ροζ.
Εμβλήματά του ήταν ο πυρσός, ο θύρσος, ο κρατήρας, ο αυλός, τα τύμπανα και το κυριότερο σύμβολο του είναι η άμπελος που θεωρείται σύμβολο αθανασίας Ο θεός του κρασιού και η ακολουθία του παρουσιάζονται σχεδόν πάντοτε στεφανωμένοι με κληματοβλάσταρα και βλέπουμε τον Διόνυσο σε πολλές παραστάσεις να κρατάει μια κληματόβεργα στο χέρι.
Εξίσου και ο κισσός έχει πάντα σπουδαία θέση στην λατρεία του θεού και ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος εδώ , το Υδωρ, το υγρό στοιχείο , γιατί κισσός χρειάζεται υγρασία για να αναπτυχθεί. Ο Πορφύριος αναφέρει στο «Περί του άντρου των Νυμφών», ότι το ρέον ύδωρ, η υγρασία των σπηλαίων, συμβολίζει την αμορφοποίητη ύλη, λόγω της ρευστότητάς του. Ο Πλούταρχος επίσης αναφέρει ότι οι Έλληνες δε θεωρούνε τον Διόνυσο μόνο κύριο του οίνου «αλλά και πάσης υγράς φύσεως». Έτσι και η ψυχή, στην αρχή είναι ακόμα «υγρή», «ρευστή», αμορφοποίητη και όταν αρχίζει και ενεργεί ο θεός Διόνυσος η ψυχή αρχίζει και εξελίσσεται.
Στον Διόνυσο είναι αφιερωμένα και άλλα φυτά και δέντρα το πεύκο, η μηλιά, η καρυδιά, η ροδιά και προπαντός η συκιά. Από ξύλο συκιάς ήταν φτιαγμένα τα αρχαιότερα αγάλματα του θεού.
Από τις πρώτες ζωομορφικές μορφές του Διονύσου την πρώτη θέση κατέχει και ο Ταύρος. Στις «Βάκχες», την τελευταία τραγωδία του Ευριπίδη, που γράφτηκε στην Πέλλα για να διδαχτεί σε δραματικούς αγώνες που οργάνωσε ο Μακεδόνας βασιλιάς προς τιμή των Μουσών και του Διόνυσου, ο Χορός τον αποκαλεί σαν ταύρο, και ο Πενθέας τον βλέπει να έρχεται σαν ταύρος.
Ο Διόνυσος εικονίζεται συχνά να φοράει ένδυμα από δέρμα γίδας, τράγου ή μικρού ελαφιού, και από δέρμα πάνθηρα μαύρου όχι ροζ.
Εμβλήματά του ήταν ο πυρσός, ο θύρσος, ο κρατήρας, ο αυλός, τα τύμπανα και το κυριότερο σύμβολο του είναι η άμπελος που θεωρείται σύμβολο αθανασίας Ο θεός του κρασιού και η ακολουθία του παρουσιάζονται σχεδόν πάντοτε στεφανωμένοι με κληματοβλάσταρα και βλέπουμε τον Διόνυσο σε πολλές παραστάσεις να κρατάει μια κληματόβεργα στο χέρι.
Εξίσου και ο κισσός έχει πάντα σπουδαία θέση στην λατρεία του θεού και ο συμβολισμός είναι ξεκάθαρος εδώ , το Υδωρ, το υγρό στοιχείο , γιατί κισσός χρειάζεται υγρασία για να αναπτυχθεί. Ο Πορφύριος αναφέρει στο «Περί του άντρου των Νυμφών», ότι το ρέον ύδωρ, η υγρασία των σπηλαίων, συμβολίζει την αμορφοποίητη ύλη, λόγω της ρευστότητάς του. Ο Πλούταρχος επίσης αναφέρει ότι οι Έλληνες δε θεωρούνε τον Διόνυσο μόνο κύριο του οίνου «αλλά και πάσης υγράς φύσεως». Έτσι και η ψυχή, στην αρχή είναι ακόμα «υγρή», «ρευστή», αμορφοποίητη και όταν αρχίζει και ενεργεί ο θεός Διόνυσος η ψυχή αρχίζει και εξελίσσεται.
Στον Διόνυσο είναι αφιερωμένα και άλλα φυτά και δέντρα το πεύκο, η μηλιά, η καρυδιά, η ροδιά και προπαντός η συκιά. Από ξύλο συκιάς ήταν φτιαγμένα τα αρχαιότερα αγάλματα του θεού.
Οι γιορτές προς τιμή του ήταν αιτία συγκέντρωσης του πληθυσμού και συμμετοχής του σε δημόσιους χορούς, ενώ συμμετείχε το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων της πόλης, αφού όλοι μπορούσαν να λάβουν μέρος.
Από ευγνωμοσύνη και αγάπη προς το θεό, οι Νάξιοι ίδρυσαν ναό για τη λατρεία του στα Ύρια. Ο Πλούταρχος λέει πως είχαν καθιερώσει εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν του, «τα Διονύσια» δύο φορές το χρόνο, με αγώνες και θυσίες. Γινόταν ταυτόχρονα στη Χώρα για τους αστούς και στα Ύρια για τους κατοίκους της υπαίθρου. Η μία γιορτή γινόταν την Άνοιξη που έβγαιναν τα φύλλα του αμπελιού και περιείχε παιχνίδια κι ευθυμία, ενώ η άλλη το Φθινόπωρο με τον τρύγο και το πάτημα των σταφυλιών.
Οι κάτοικοι της Ικαρίας, δή¬μος της Αττικής στις πλαγιές της Πεντέλης σήμερα ονομάζεται Διόνυσος τιμούσαν ιδιαίτερα το θεό Διόνυσο.• Εδώ καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα ο διθύραμβος, ο ύμνος προς το θεό, που συνέθεσε ο μουσικός Αρίωνας, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Ο Ευριπίδης στις «Βάκχες» ονομάζει διθύραμβο τον ίδιο τον Διόνυσο. Στο μουσικό αυτό ύμνο πρόσθεσαν στίχους. Κι επειδή αυτή τη σύνθεση την τραγουδούσαν άνθρωποι μεταμφιεσμένοι σε τραγόμορφους Σατύρους, την ονόμασαν τραγωδία.
Ο Πλάτων στους «Νόμους» ονομάζει τον διθύραμβο άσμα που αναφέρεται στη γέννηση του Διονύσου . Κατά τον Πλουτάρχου (Ηθικά), η πρώτη παρά-σταση του διθυράμβου ήταν απλή: πρώτα έμπαινε ένας χορευτής που κρατούσε έναν αμφορέα με κρασί και μια κληματόβεργα. Μετά ακολουθούσε άλλος σέρνοντας τον τράγο, έπειτα άλλος κρατώντας ένα καλάθι σύκα και τελευταίος ο χορευτής που κρατούσε τον φαλλό, το σύμβολο της γονιμότητας και εκτελούνταν χορευτικά άσματα. Σε παραστάσεις αγγείων ο Διόνυσος μεταφέρεται από Σιληνούς πάνω σε άρμα.
Στα Λήναια τον μήνα Γαμηλιώνα( Ιανουάριο – Φεβρουάριο) στην Αθήνα ψαλλόταν ο πανηγυρικός ύμνος του Διονύσου που άρχιζε με τη προσφώνηση:«Σεμέλι΄ Ίακχε πλουτοδότα»
NΥΚΤΗΛΙΑ Η ΝΥΚΤΕΛΑΙΑ
Tελούνταν τη νύχτα στην Aττική και στα Mέγαρα.
Aπ’ αυτή την τελετή ο Διόνυσος ονομάστηκε Φαυστήριος, γιατί
έκαιγαν πολλές λαμπάδες
HΡΩΙΣ
Eννεατηρική γιορτή είχε μυστικό χαρακτήρα στους Δελφούς, στην οποία μετείχαν οι Θυιάδες γυναίκες που μόνο αυτές το γνώριζαν.
Στα δρώμενα αναπαρίσταναν την από τον Αδη αναγωγή της Σεμέλης από τον Διόνυσο, ανάλογη με την άνοδο της Περσεφόνης.
Ενα απ’ τα ονόματα του ήταν «Ηρως».
Τα ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ το Φεβρουάριο – Μάρτιο(Ανθεστηριώνας) Τα ΜΙΚΡΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ το Δεκέμβριο – Ιανουάριο, (Ποσειδαιων) το ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ 22-25 Δεκεμβρίου οι Έλληνες εόρταζαν τη Γέννηση του Διονύσου από τη μητέρα του Σεμέλη.
Και τα ΜΕΓΑΛΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑ κατά την Εαρινή Ισημερία, όπου έχουμε τον συμβολισμό του θανάτου του Διονύσου του Ζαγρέως και την εκ νέου γέννησή του, με την παρέμβαση της Θεάς Αθηνάς της Σοφίας , από την φύση του Ολυμπίου Διός ως Διονύσου του Άνθιου, ο οποίος κατόπιν ανασταίνεται και μεταμορφώνεται στον Διόνυσο τον Ελευθερέα, δηλαδή τον ελευθερωτή των ανθρωπίνων ψυχών εκ των δεσμών της ύλης και τον κύκλο των ενσαρκώσεων. Η εαρινή ισημερία αντιπροσωπεύει τον θάνατο της τιτανικής φύσεως των ανθρωπίνων ψυχών και την μεταμόρφωσή και την αναγέννησή της στις αληθινές αξίες του πνευματικού κόσμου .
Η μυσταγωγική έννοια της ζωής, στην Ελληνική πραγματεία, νοείται ως παν το υπάρχον και όχι μόνο η ζωή των όντων και ο θάνατος στα Ελληνικά Μυστήρια είναι αλληγορία και εικονίζει την μεταμόρφωση, γιατί θάνατος στην Φύση, με την έννοια της εξαφάνισης, δεν υπάρχει. Στα Ελευσίνια μυστήρια η εαρινή ισημερία συμβολιζόταν με την απελευθέρωση της Περσεφόνης από το βασίλειο του Πλούτωνα . Την απελευθέρωσή της την πραγματοποιεί ο Διόνυσος ο Ελευθερέας , ο οποίος την μεταφέρει στον Όλυμπο όπου η Περσεφόνη μεταμορφώνεται και αυτή σε ουράνια θεότητα
Η περίοδος από την ΕΑΡΙΝΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ μέχρι το ΘΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ ήταν ο χρόνος κατά τον οποίο ο μυημένος έπρεπε να προσαρμοστεί με την αναγεννώμενη φύση και τα υπέροχα «χρώματα» των ανθών της και να εναρμονίσει την συμπεριφορά του με τα «αρώματα» της, αφού τα αρώματα και τα χρώματα αυτής της εποχής αναπαριστούν την ανθρώπινη ψυχή στην ηρωική πορεία της προς την ανάτασή της και το Ιερό Πνεύμα, μακριά από το έρεβος που την έχει καθηλώσει.
Κατά το θερινό Ηλιοστάσιο δε, τελούσαν γιορτές εξέφραζαν την λατρεία τους προς την θεία δημιουργία που έφθασε δια των εκδηλώσεων των Νόμων της και την ευγνωμοσύνη τους προς τον Θεό Απόλλωνα, τον Θεό της αιωνίας νεότητας, ο οποίος, κατ’ αυτήν την ώρα του έτους, παρέδιδε την λύρα του στον Θείο Ορφέα για να κρούει τις χορδές της και να με¬ταδίδει στις ψυχές των μυστών τους ήχους της ώστε να εναρμονίζουν τις πνευματικές τους δυνάμεις προς την πνευματική φύση του Θεού της αιωνίας νεότητας, τρώγοντας την τροφή που την αποκαλούσαν αμβροσιακή και πίνοντας τον Διονυσιακό οίνο!
Μετρώντας και συνειδητοποιώντας τον Χρόνο, τις Ωρες, τους Κοσμικούς ρυθμούς που συνεχώς επαναλαμβάνονται, ο άνθρωπος ο ίδιος μέσα σε μία αέναη κίνηση ,αντιλαμβάνεται τον Κόσμο που τον περιβάλλει, τον συναρμολογεί τον αξιολογεί, και ενώνεται μαζί του , Ζώντας τον σαν μία Εμπειρία Μοναδική σε μία Πορεία Ανελικτική!
ΔΥΟ ΗΛΙΟΙ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ Γ. ΣΤΑΜΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ