ΚΥΠΡΙΔΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗ [Μέρος Α΄]

Γενικά γιά τήν Θρησκεία στήν Κύπρο Λατρεία της θεάς της γονιμότητας Η λατρεία της θεάς της γονιμότητας διατηρήθηκε και αναπτύχθηκε και στις τρεις φάσεις της εποχής του χαλκού, σε συνδυασμό με τη λατρεία κι άλλων θεοτήτων που εισήχθησαν σταδιακά. Στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού απεικονίζεται είτε σε ειδώλια είτε ως πλαστική μορφή πάνω σε τελετουργικά ερυθροστιλβωτά αγγεία. Παριστάνεται ως μια ανθρώπινη μορφή με πλούσια κοσμήματα και τονισμένο το στήθος ή μερικές φορές ως μια γυναικεία μορφή που κρατά βρέφος. Κατά την εποχή του Χαλκού αλλά και αργότερα διατηρείται ο τύπος ειδωλίων «της θεάς Αστάρτης». Τα ειδώλια αυτά - τα οποία αφθονούν ως κτερίσματα κατά το 13o αι. - παρουσιάζουν γυμνή γυναίκα με τονισμένα τα διακριτικά σημεία του φύλου και με τα χέρια κάτω από το στήθος. Η Μινωική Θεότητα Με την πάροδο του χρόνου εισήχθηκαν νέες μορφές της θεάς της γονιμότητας. Από τη Συρία προήλθε η πτηνόμορφη θεά που παριστάνεται ως κουροτρόφος (γυναίκα που κρατά ένα βρέφος) με πρόσωπο πουλιού και μεγάλα τρυπημένα αυτιά με σκουλαρίκια. Τον 11o αιώνα εισήχθηκε από την Κρήτη μια άλλη γυναικεία θεότητα, η θεά με τα υψωμένα χέρια. Με την πάροδο του χρόνου η θεά της γονιμότητας έδωσε τη θέση της στη θεά Αφροδίτη. Η λατρεία της Αφροδίτης απέκτησε βαθιές ρίζες στο νησί και καλλιεργήθηκε σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας.

Κατά τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. παρατηρείται ένα παράξενο φαινόμενο στην Κύπρο: η αφομοίωση διαφόρων Ελλήνων θεών με θεούς των Φοινίκων, που πολύ πιθανόν να οφείλεται στη συμβίωση Ελλήνων και Φοινίκων στα διάφορα αστικά κέντρα, όπως π.χ. στη Λάπηθο, όπου ορισμένοι βασιλείς έχουν ελληνικά ονόματα, ενώ άλλοι φοινικικά. Οι Φοίνικες ταυτίζουν τους κυπριακούς ελληνικούς θεούς με τους δικούς τους ανατολικούς. Η Αφροδίτη ταυτίζεται με την Αστάρτη, η Αθηνά με την Ανάτ, ο Απόλλων με τον Μικάλ Ρεσιέφ, ο Ηρακλής με τον Μελκάρτ, ο Ζευς με τον Βάαλ. Στην Κύπρο κατά την Κυπροκλασική εποχή συνεχίστηκε η λατρεία των ελληνικών θεών του Ολύμπου, που υπήρχε ήδη από την Αρχαϊκή Εποχή. Η λατρεία της θεάς Αφροδίτης υφίστατο σε ολόκληρη την Κύπρο. Ναοί αφιερωμένοι σ΄ αυτήν υπήρχαν στην Πάφο (στην Παλαίπαφο υπήρχε ένα μεγάλο ιερό αφιερωμένο στη θεά), Σαλαμίνα (αναφέρεται η λατρεία της σε αναθηματικές επιγραφές αλλά και οι απεικονίσεις της θεάς στα νομίσματα μαρτυρούν τη λατρεία της), Αμαθούντα, Ταμασσό, στον Απόστολο Αντρέα, στις Λέδρες, στους Γόλγους (δεν είναι γνωστή η ακριβής θέση του ιερού, αναφέρονται όμως επιγραφές από το 'Αρσος και την 'Αχνα στην Αφροδίτη Γολγία) και σε πολλά άλλα μέρη του νησιού. Επιγραφικές μαρτυρίες υποδηλώνουν ότι η Αφροδίτη λατρευόταν στην Αμαθούντα (το ιερό της βρισκόταν στην κορυφή του λόφου της Αμαθούντας) ως η θεά της Κύπρου, ως Αφροδίτη Κυπρία. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην Αμαθούντα υπήρχε ιερό της Αφροδίτης και του 'Αδωνι. Ο 'Αδωνις ήταν γιος και εραστής της Αφροδίτης και στην Αμαθούντα, όπως και σε άλλους χώρους όπου λατρευόταν η Αφροδίτη, θα πρέπει να γίνονταν ιεροτελεστίες προς τιμήν τους. Οι σχέσεις της λατρείας της Αφροδίτης και του 'Αδωνι με την Ανατολή είναι πολύ γνωστές και θα πρέπει να ήταν πολύ ζωντανές σ΄ ένα χώρο που ζούσε ισχυρό φοινικικό στοιχείο, όπως στην Αμαθούντα. Η θεά είχε πλήθος λατρευτικών επιθέτων, που το καθένα υπογράμμιζε και μια διαφορετική ιδιότητά της. Η λατρεία της Παφίας Αφροδίτης ήταν γνωστή στον ελληνικό κόσμο. Στο ιερό της Αφροδίτης στην Αμαθούντα, όπως και στο ιερό της θεάς στην Πάφο υπήρχε το έθιμο της ιερής πορνείας. Η Αφροδίτη σε μερικές περιπτώσεις ταυτίζεται με τη φοινικική Αστάρτη. 'Αλλη ελληνική θεότητα που λατρεύονταν στην Κύπρο αυτή την περίοδο ήταν ο Απόλλων, του οποίου ιερά, εκτός από το φημισμένο ιερό στο Κούριο, αποκαλύφθηκαν σε διάφορα μέρη του νησιού, όπως στο Μερσινάκι (λατρευόταν μαζί με την Αθηνά, όπως συμπεραίνεται από επιγραφικές μαρτυρίες) και στην Ταμασσό, στη θέση Φράγκισσα. Ήδη από τον 4 ο αι. π.Χ. υπάρχουν μαρτυρίες για την τέλεση τελετουργικών χορών στο ιερό του Απόλλωνα Υλάτη στο Κούριον, γύρω από ιερά δέντρα, πιθανότατα δάφνες, που ήταν το ιερό δέντρο του Απόλλωνα. Στο Ιδάλιον λατρευόταν ως Απόλλων 'Αμυκλος ή Αμυκλαίος, όπως φαίνεται από μια δίγλωσση επιγραφή του 388 π.Χ. γραμμένη στην ελληνική και φοινικική γλώσσα, που αποτελεί αφιέρωση του Φοίνικα πρίγκιπα Baalrom. Σ΄ αυτήν ο θεός αναφέρεται στο ελληνικό κείμενο ως 'Αμυκλος ή Αμυκλαίος και στο φοινικικό ως Reshef Mikal. Πρόκειται για αφιέρωση εξελληνιμένου Φοίνικα. Κατά τον 5ο αι. π.Χ., όταν οι Κύπριοι ενίσχυσαν τη φιλελληνική τους πολιτική και ο ελληνικός πολιτισμός άρχισε να διεισδύει στο νησί, η Αθηνά άρχισε όχι μόνο να εμφανίζεται στην καλλιτεχνική εικονογραφία, αλλά και να λατρεύεται στην Κύπρο. Η θεά έχει τόπους λατρείας όχι μόνο σε κύρια κέντρα, όπως στο Ιδάλιον, στους Σόλους, όπου η λατρεία της συνδέθηκε με τους αγώνες των Ελλήνων του νησιού εναντίον των Περσών, στο Μερσινάκι, στη Λάπηθο και στο ανάκτορο στο Βουνί, αλλά και στην ορεινή περιοχή της Κακοπετριάς, όπου αποκαλύφθηκε ένας σημαντικός αποθέτης του 5ου αι. π.Χ. με υλικό που ανήκε στο ιερό που ήταν αφιερωμένο στη θεά. Στο ναό της Αθηνάς στο Ιδάλιον τοποθετήθηκε η περίφημη ορειχάλκινη πινακίδα πάνω στην οποία είχε χαραχθεί η συμφωνία μεταξύ του βασιλιά Στασίκυπρου και του λαού του Ιδαλίου από τη μια και του γιατρού Ονασίλου από την άλλη. Οι Φοίνικες αποκαλούσαν τη θεά Anat, όπως μαρτυρεί μια δίγλωσση επιγραφή από τη Λάρνακα της Λαπήθου. Στο Ιδάλιον ο ναός της Αθηνάς αναφέρεται τώρα ως ναός της αντίστοιχης φοινικικής θεότητας Ανάτ. Η θεά Αθηνά είχε πολεμικό χαρακτήρα, εφόσον η ίδια εικονίζεται ως πολέμαρχος (φορεί κράνος, κρατεί ασπίδα, ίσως και δόρυ) τα αφιερώματα που βρέθηκαν στα ιερά της είναι κυρίως όπλα (αιχμές δοράτων και βελών), ασπίδες, κράνη. Η λατρεία της Αρτέμιδος στο νησί μαρτυρείται από τον 5 ο αι. π.Χ. Η 'Αρτεμις, που λατρευόταν στην Αμαθούντα, στην περιοχή της Λάρνακας, στην Πύλα, στους Χύτρους και αλλού. Η 'Αρτεμις της Κύπρου, παρόλον ότι είναι εξελληνισμένη και σχετίζεται με τον Απόλλωνα, αδελφό της σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, διατηρεί συχνά κάποια στοιχεία που τη συνδέουν με τη Μεγάλη Θεά του νησιού. Ο Ζευς λατρευόταν στη Σαλαμίνα, στους Γόλγους, στο Μάριον, στους Σόλους, στην Αμαθούντα, στην Πάφο, στους Χύτρους, όπως φανερώνουν επιγραφικές μαρτυρίες. Η Δήμητρα, θεά της γεωργίας, σε μερικές περιπτώσεις πιθανώς να λατρευόταν μαζί με τον Απόλλωνα, ο οποίος μεταξύ άλλων ήταν και προστάτης της βλάστησης. Η Ήρα λατρευόταν στην Πάφο, την Αμαθούντα, πιθανώς και στο Κούριον και στη Σαλαμίνα. Ο Ερμής λατρευόταν στο Μάριον. Στις πόλεις όπου επικρατούσε το φοινικικό στοιχείο, όπως στο Κίτιον, που κατάφερε να επεκτείνει την πολιτική κυριαρχία του στο Ιδάλιον και την Ταμασσό, λατρεύονταν φοινικικές θεότητες. Στο Κίτιον συνέχισε τη λειτουργία του ο ναός της Αστάρτης και του Ηρακλή – Μελκάρτ. Λατρεύονταν και αιγυπτιακές θεότητες, όπως η Ίσις και ο 'Ανουβις. Στο νησί γίνονταν διάφορες ιεροτελεστίες και γιορτές, όπως τα Αφροδίσια και τα Αδώνια (τα Αδώνια σχετίζονταν με τη λατρεία του 'Αδωνι, εραστή της Αφροδίτης). Μεγάλη είναι η δημοτικότητα του πανελλήνιου ήρωα Ηρακλή, που ενώ κατά τον 8ο και 7ο αι. π.Χ. οι Κύπριοι είχαν δημιουργήσει τον δικό τους τύπο του Ηρακλή με κράμα στοιχείων από παραστάσεις από την Ανατολή, τώρα τον απεικονίζουν με τα χαρακτηριστικά σύμβολα του Ελληνικού ήρωα: λεοντή, τόξο, βέλη, ρόπαλο, κάποτε και το λέοντα της Νεμέας. Οι απεικονίσεις του Ηρακλή ήταν ιδιαίτερα αγαπητές αυτή την εποχή στο Κίτιον, όπου το φοινικικό στοιχείο του πληθυσμού, που συμβίωνε αρμονικά με το ελληνικό, δεν εναντιωνόταν στις ελληνικές απεικονίσεις του Ηρακλή που του ήταν οικείος ως Melkart. πηγή195.14.149.87/directory/view-topic.rx?tid