Παρουσίαση-ανάλυση τού πρώτου αθλου του Ηρακλέως υπο του κ.ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΑΝΑΓΟΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ.[http://www.arkadian.gr/index.html]


Περιγραφή του μύθου


Ο πρώτος άθλος που
ανετέθη στον Ηρακλή από τον Ευρυσθέα ήταν να του φέρει το δέρμα του
λιονταριού της Νεμέας. Αυτό ήταν παιδί του Τυφώνα και της Έχιδνας, ή κατ’
άλλους του σκύλου Όρθρου και της Χίμαιρας, στην περιοχή της Νεμέας και ήταν
άτρωτο. Μία άλλη εκδοχή ήταν ότι το γέννησε η Σελήνη, με φρίκη όμως, το πέταξε
στη γη, στο όρος Τρητό της Νεμέας, για να τιμωρήσει τον λαό της, επειδή δεν της
πρόσφεραν κάποιες θυσίες. Κατ’ άλλους, η Σελήνη δημιούργησε το λιοντάρι κατ’
εντολή της Ήρας από τον αφρό της θάλασσας, και ύστερα κλείνοντάς το σε ένα
μεγάλο κιβώτιο, το πήγε η Ίρις στη Νεμέα, δεμένο στην ζώνη της.
Πηγαίνοντας στην
Νεμέα, έφτασε στις Κλεωνές, ένα χωριό κοντά στο Άργος και φιλοξενήθηκε από τον Μόλορχο, ο γιος του οποίου είχε σκοτωθεί
από το λιοντάρι. Όταν αυτός θέλησε να θυσιάσει ένα κριάρι στην Ήρα, του είπε να
περιμένει για τριάντα ημέρες και αν επιστρέψει σώος, να θυσιάσει στον Δία
Σωτήρα, ενώ αν πεθάνει, να εκτελέσει θυσίες σαν σε ήρωα.


Φτάνοντας στην Νεμέα
βρήκε το λιοντάρι και πρώτα του έριξε με το τόξο. Όταν είδε ότι είναι άτρωτο,
το κυνήγησε με το σπαθί του, το οποίο, όμως, στράβωσε και έπειτα, το κυνήγησε
με το ρόπαλο. Εκείνο έφυγε και κρύφτηκε στην σπηλιά του, η οποία είχε δύο
εισόδους. Ο Ηρακλής έφραξε το ένα
στόμιο και από την άλλη επιτέθηκε στο θηρίο, βάζοντας το χέρι του στο λαιμό του
και σφίγγοντας τον λαιμό του, το έπνιξε. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, το
λιοντάρι του έκοψε και ένα δάχτυλο στην πάλη τους. Μετά το έριξε στους ώμους
και γύρισε στις Κλεωνές. Είχε λείψει κοντά τριάντα ημέρες και ο Μόλορχος ετοιμαζόταν να θυσιάσει το
σφάγιο στον ήρωα Ηρακλή, αλλά τελικά
το θυσίασε στον Δία Σωτήρα. Ο Ηρακλής τότε έκανε κάποιες αλλαγές στην τέλεση
των γιορτών που λέγοντας Νέμεα, και
ενώ μέχρι τότε τιμούσαν τον Οφέλτη,
έκτοτε τιμούσαν τον Νέμειο Δία.


Ο Ευρυσθέας τρομοκρατήθηκε από την θέα του
νεκρού λιονταριού όταν το πήγε στις Μυκήνες και έκτοτε του είπε να δείχνει τους
άθλους του από τις πύλες, ενώ έχτισε και ένα χάλκινο πιθάρι κάτω από τη γη για
να κρύβεται, και τις εντολές του τις έστελνε στον Ηρακλή με τον κήρυκα Κοπρέα,
γιο του Ηλείου Πέλοπα. Ο Ηρακλής
έγδαρε το λιοντάρι χρησιμοποιώντας τα νύχια του θηρίου, γιατί ήταν το μόνο
υλικό που μπορούσε να κόψει το σκληρόπετσο τομάρι του. Έκτοτε, φορούσε το δέρμα
του για πανοπλία και το κεφάλι του για κράνος.








Αποσυμβολισμός


Ο πρώτος άθλος έγινε
στο ζώδιο του Λέοντα για να συμβολίσει την Αυγή του Σείριου και την έναρξη του
έργου του Ηρακλή σαν Καταλύτης. Το
Άργος σαν κοντινή περιοχή κρυπτογραφεί τον πανεπόπτη Άργο και το Παγώνι, το
οποίο κρύβεται και πίσω από τις δοκιμασίες που θέτει στον Αλκείδη, και τώρα πια Ηρακλή,
η Ήρα και κατ’ επέκταση η Φωλιά του Παγωνιού. Ο Ηρακλής έμεινε στον ντόπιο
Φύλακα Μόλορχο, ο οποίος και τον ενημέρωσε σχετικά με τις Μαύρες Τελετουργίες
που γέννησαν το τέρας το οποίο καλούσαν «λιοντάρι της Νεμέας». Ο Μόλορχος θέλησε να επικοινωνήσει με την Φωλιά,
αλλά ο Ηρακλής του ζήτησε διορία 30 περίπου ημερών (όσο περίπου χρειαζόταν ένα
σεληνιακός μήνας για να αλλάξει) και μετά, αν ο ίδιος δεν τα κατάφερνε να
εξουδετερώσει το θηρίο, ο Μόλορχος θα έκανε τις τελετές που του υπέδειξε ο Ηρακλής
για να καθαριστεί ο τόπος, τελετές που κρύφτηκαν πίσω από τη τίμησή του σαν
Ήρωα.

Το θηρίο σαν γιος του
Τυφώνα ή Σεθ, κρυπτογραφεί τους Μεγάλους Παλαιούς του Lovecraft.
Η γιορτή που επικρατούσε μέχρι τότε ήταν τα Νέμεα, τα οποία είχαν θεσμοθετήσει
οι Επτά Αρχηγοί που ξεκίνησαν για την Θήβα. Ο μύθος ίδρυσης των Νεμέων έχει ως
εξής:


Όταν σταμάτησαν οι
Επτά Αρχηγοί εκεί για να ξεκουραστούν, η Υψιπύλη,
η, σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, κόρη του Θόαντα βασιλιά της Λήμνου, φύλαγε τον Οφέλτη,
γιο του ντόπιου βασιλιά και ιερέα του Διός Λυκούργου, γιου του Φέρητος και της Ευρυδίκης. Ο Λυκούργος, αδελφός του Αδμήτου,
δείχνει τον Λύκο – Σείριο, ενώ Οφέλτης σημαίνει «αυτός που ωφελεί», «αυτός που
τυλίγεται από τον όφι» ή «αυτός που οφείλεται».


Εδώ υπάρχει ένα
ερωτηματικό. Ο Απολλόδωρος στο βιβλίο Γ της Βιβλιοθήκης του αναφέρει ότι η Υψιπύλη
είχε εξοριστεί από τις Λήμνιες γιατί είχε φυγαδεύσει τον πατέρα της Θόαντα, ενώ
στο βιβλίο Α, και στην περιγραφή της Αργοναυτικής Εκστρατείας, την παρουσιάζει
να αποκτά με τον Ιάσονα δύο γιους στην Λήμνο, την εποχή που η Αργώ, με επιβάτη
και τον Ηρακλή, είχε πιάσει στην Λήμνο. Έτσι, προσωπικά καταλήγω στο συμπέρασμα
ότι ο όρος «Υψιπύλη» κρυπτογραφεί τίτλο, πιθανώς ιέρειας της Σελήνης, σύμφωνα
με τον Robert Graves. Άλλωστε και ο όρος
«Ηρακλής» δείχνει τίτλο και όχι όνομα, αφού αποσυμβολίζεται σαν «το κλέος
(δόξα) της Ήρας», ή ίσως «το κλειδί για την Ήρα», με όποιες προεκτάσεις έχει
αυτό.

Επιστρέφουμε στην
Υψιπύλη και τον Οφέλτη. Όταν έφτασαν λοιπόν οι Επτά αρχηγοί, η Υψιπύλη
προσφέρθηκε να τους δώσει νερό από την πηγή Αδράστεια, αλλά άφησε μόνο του τον
μικρό Οφέλτη και τότε ένας δράκος εμφανίστηκε και αφού τυλίχθηκε γύρω από τον
λαιμό του, το έπνιξε. Οι επτά ηγεμόνες φόνευσαν τον δράκο και από τότε ο μικρός
ονομάστηκε Αρχέμορος «αρχή του θανάτου» ή ίσως «Άρχων του Θανάτου». Οι Επτά
θεσμοθέτησαν την γιορτή των Νεμέων προς τιμήν του, κατά την διάρκεια των οποίων
ο Λυκούργος φιλονίκησε και ήλθε στα χέρια με τον Αμφιάραο, τους οποίους
σταμάτησαν ο Άδραστος και ο Τυδέας. Αυτό έγινε γιατί η Ευρυδίκη φυλάκισε την
Υψιπύλη μετά τον θάνατο του Οφέλτη, την οποία όμως ελευθέρωσαν οι γιοι της Θόας
και Εύνηος, έπειτα από πληροφορία που τους έδωσε ο Αμφιάραος. Ο Οφέλτης ήταν το
τελευταίο μέλος της γενιάς του Κρηθέως, πρώτου γιου του Αιόλου (Αίολος --_
Κρηθέας --> Φέρης --> Λυκούργος --> Οφέλτης).


Ένα πιθανό σενάριο
είναι ότι ο Λυκούργος εκπροσωπούσε ένα παγωμένο κομμάτι της Φωλιάς, εξού και η
θυσία του πρωτότοκου γιου, μιας και το θηρίο εμφανίστηκε μετά από την καθιέρωση
των πρώτων Νεμέων, που μάλλον έδειχναν Μαύρες Τελετουργίες, με κάποιους
δράκοντες (και όχι φίδια) μπλεγμένους. Οι Επτά Αρχηγοί μυήθηκαν σε κάποιες
σκοτεινές λατρείες, με την Υψιπύλη σαν ιέρεια και ανθρωποθυσία μικρού παιδιού,
το οποίο μάλλον ισχύει, αν δούμε αργότερα και τον Τυδέα να τρώει τα μυαλά από
τον αποκεφαλισμένο Μελάνιππο μπροστά στα τείχη της Θήβας. Έκτοτε εμφανίστηκε
και το θηρίο που λυμαινόταν την περιοχή, το οποίο τώρα ο Ηρακλής σαν
απεσταλμένος της Φωλιάς του Παγωνιού έπρεπε να εξαφανίσει και να «καθαρίσει» τα
όποια μαύρα πλοκάμια υπήρχαν τριγύρω. Έτσι, με την επιτυχή κατάληξη της
προσπάθειάς του, γύρισε σώος και άλλαξε την μορφή του τελετουργικού των Νεμέων,
που τώρα αντί για τον Οφέλτη, τιμούσαν τον Δία Σωτήρα, που δείχνει κάποιες πιο
«φιλάνθρωπες» τελετουργίες. Επίσης, ενώ μέχρι τότε στους αγώνες δινόταν στεφάνι
από σέλινο (γρουσούζικο φυτό προς τιμήν των νεκρών, που έχει πιθανή σχέση με
την Σελήνη), ο Ηρακλής θέσπισε το στεφάνι από ελιά, και αργότερα ο Θησέας το
στεφάνι από φοίνικα.


Το υπόλοιπο του μύθου
είναι μυσταγωγικό και κρύβει κάποια στοιχεία τελετουργικής μυήσεως, όπως ο
ακρωτηριασμός του δαχτύλου σαν μορφή προσωπικής θυσίας για το κοινό καλό, η πάλη
με το λιοντάρι, σαν αναγκαίο συστατικό αναδύσεως του θηριώδους στοιχείου του
εαυτού και καθυποτάξεώς του. Η επιλογή του ρόπαλου σαν όπλου μετά την
αχρήστευση του τόξου και του ξίφους, δείχνει την προσωπική δύναμη που πρέπει να
αναδυθεί από τα εσώψυχα για την επίτευξη του σκοπού, μιας και η από μεγαλύτερη
απόσταση σκόπευση (το τόξο) είναι ανώφελη, αν την ζητούμενη στιγμή που ο στόχος
είναι δίπλα, δεν έχουμε την δύναμη να τον αρπάξουμε. Το γδάρσιμο του δέρματος
του λιονταριού με τα ίδια του τα νύχια, πιθανώς δείχνει ότι μία επίθεση και
ένας εχθρός αντιμετωπίζονται με τα ίδια τους τα όπλα..