Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΟΥ ΤΙΠΟΤΑ
«Όταν όλοι σου λένε ψέματα συνεχώς, το αποτέλεσμα δεν είναι ότι εσύ πιστεύεις αυτά τα ψέματα, αλλά ότι κανείς δεν πιστεύει πια τίποτα. Ένας λαός που δεν μπορεί πλέον να πιστεύει τίποτα δεν μπορεί να σχηματίσει γνώμη. Στερείται όχι μόνο της ικανότητάς του να ενεργεί, αλλά και της ικανότητάς του να σκέφτεται και να κρίνει. Και με έναν τέτοιο λαό, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις.» (Hannah Arendt)
Δε μας κυβερνούν πια με την αλήθεια. Αυτό θα απαιτούσε κόπο, λογική, επιχειρήματα και - το χειρότερο - σεβασμό προς τον πολίτη. Μας κυβερνούν με «θόρυβο«, με μπλα μπλα μπλα, με μια ασταμάτητη βροχή από μισές αλήθειες, αντικρουόμενες «πληροφορίες», επιλεγμένες αγανακτήσεις και βιομηχανοποιημένα σκάνδαλα. Όχι για να μας πείσουν για κάτι συγκεκριμένο - αυτό θα ήταν πολύ χοντροκομμένο - αλλά για να μας πείσουν ότι τίποτα δεν αξίζει να πιστευτεί.
Στην εποχή μας, το ψέμα δεν είναι εργαλείο εξαπάτησης, είναι εργαλείο διάλυσης. Δεν χτίζει μια ψευδή εικόνα της πραγματικότητας, τη θρυμματίζει σε τόσα κομμάτια, ώστε να μην μπορείς πια να δεις καμία εικόνα. Και όταν η πραγματικότητα γίνεται παζλ χωρίς σχέδιο στο κουτί, ο πολίτης παραιτείται. Σηκώνει τα χέρια ψηλά και λέει: «Δεν ξέρω πια τι να πιστέψω». Κι εκείνη ακριβώς τη στιγμή γίνεται ιδανικός υπήκοος.
Γιατί ο άνθρωπος που δεν πιστεύει σε τίποτα δεν αντιστέκεται σε τίποτα. Δεν εξοργίζεται, δε διεκδικεί, δεν εξεγείρεται, απλώς «κυνικοποιείται». Μετατρέπεται σε σχολιαστή της ίδιας του της κατάρρευσης. Σαρκάζει τα πάντα, άρα δεν παίρνει τίποτα στα σοβαρά - ούτε καν την ίδια του την υποδούλωση. Το καθεστώς δεν χρειάζεται πια λογοκρισία, έχει πετύχει κάτι ανώτερο: αυτολογοκρισία μέσω σύγχυσης.
Έτσι γεννιέται η πιο βολική κοινωνία για κάθε εξουσία: μια κοινωνία «ενημερωμένη» αλλά ανίκανη να κρίνει, γεμάτη δεδομένα αλλά άδεια από νόημα, διαρκώς συνδεδεμένη αλλά βαθιά αποπροσανατολισμένη. Οι άνθρωποι δεν φιμώνονται - κουράζονται. Δεν καταστέλλονται - αποθαρρύνονται. Δεν πείθονται - αποσυντίθενται.
Μας λένε ότι ζούμε στη χρυσή εποχή της πληροφορίας. Το λένε όλοι, άρα μάλλον δεν ισχύει. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόσα πολλά δεδομένα, τόσες πολλές «απόψεις», τόσους πολλούς «ειδικούς», και ταυτόχρονα τόση απόλυτη αδυναμία να καταλάβουμε τι στο καλό συμβαίνει. Είμαστε πνιγμένοι στην «αλήθεια» μέχρι να πεθάνει από ασφυξία.
Το σύστημα δεν επιθυμεί να σου λέει ψέματα. Αυτό θα ήταν παλιομοδίτικο, σχεδόν τίμιο. Σου λέει «τα πάντα». Όλα μαζί. Ταυτόχρονα. Αντικρουόμενα. Με σοβαρό ύφος, γραφήματα, «πηγές» και ειδικούς που διαφωνούν μεταξύ τους με την ίδια αυτοπεποίθηση που κάποτε διαφωνούσαν οι φιλόσοφοι, μόνο που εκείνοι ήθελαν να βρουν την αλήθεια, ενώ αυτοί απλώς θέλουν να βρουν τηλεθέαση.
Έτσι δημιουργήσαμε τον νέο άνθρωπο: τον «ενημερωμένο» ηλίθιο. Ξέρει τα πάντα, δεν καταλαβαίνει τίποτα, και έχει άποψη για όλα. Διαβάζει τίτλους, όχι κείμενα. Μοιράζεται αγανάκτηση σε πακέτα των 280 χαρακτήρων. Νιώθει πολιτικά ενεργός επειδή πάτησε «like» σε μια οργισμένη ανάρτηση και μετά πήγε για καφέ.
Και η εξουσία; Δεν χρειάζεται ή καλύτερα θέλει να αποφεύγει τη βία και την καταστολή. Έχει outsourcing τη δουλειά στον αλγόριθμο και στον ανθρώπινο εγκέφαλο που κουράζεται μετά την τρίτη «έκτακτη είδηση» της ημέρας. Δε μας φιμώνουν, μας ταΐζουν μέχρι να μην μπορούμε πια να μασήσουμε. Μέχρι να καταπιούμε τα πάντα αμάσητα. Ακόμα και την ίδια μας την εξαφάνιση ως πολιτικά όντα.
Το πιο αστείο; Πιστεύουμε ότι είμαστε ελεύθεροι επειδή μπορούμε να λέμε σχεδόν ό,τι θέλουμε. Φυσικά, και μπορούμε. Κανείς δεν ακούει. Η ελευθερία του λόγου έγινε η ελευθερία να μιλάς στο κενό. Να φωνάζεις σε ένα δωμάτιο γεμάτο φωνές, όπου η σιωπή, δηλαδή η σκέψη θεωρείται ύποπτη.
Και έτσι, με τη βοήθεια μας, γεννήσαμε τον τέλειο υπήκοο: κυνικό, κουρασμένο, ειρωνικό, «υπεράνω όλων», ανίκανο να πιστέψει σε κάτι αρκετά ώστε να το υπερασπιστεί. Δεν χρειάζεται να τον καταπιέσεις. Θα σε ειρωνευτεί και μετά θα πάει για ύπνο.
Και τότε, όπως προειδοποίησε η Arendt, μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις. Όχι επειδή σε πιστεύουν. Αλλά επειδή δεν πιστεύουν πια κανέναν. Και σε έναν κόσμο όπου η αλήθεια έχει πεθάνει από υπερπληροφόρηση, η εξουσία δεν χρειάζεται να λέει ψέματα. Αρκεί να μιλάει ασταμάτητα.
**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου