Φιλελευθερισμός έναντι μαρξισμού: Δύο πολύ διαφορετικοί τύποι διεθνισμού

Στην φιλελεύθερη φιλοσοφία ο διεθνισμός είναι το φυσικό αποτέλεσμα του καταμερισμού της εργασίας παγκοσμίως. Στο δόγμα του μαρξισμού είναι απλά ένα προπαγανδιστικό εργαλείο κατά της ελεύθερης αγοράς

 Άρθρο του Allen Gindler, δημοσιευμένο στις 30/10/2021 από το Mises Institute.

Μετάφραση Nikos Maris

---

Υπάρχουν δύο κύριες φιλοσοφικές και ιδεολογικές σχολές σκέψης που περιλαμβάνουν το πρόβλημα του διεθνισμού στις αρχές τους. Η πρώτη είναι ο φιλελεύθερος διεθνισμός, ο οποίος αναπτύχθηκε στα πλαίσια του κλασικού φιλελευθερισμού. Η δεύτερη είναι ο ορθόδοξος μαρξισμός και τα διάφορα παράγωγά του, που υιοθετούν την ιδέα του προλεταριακού διεθνισμού. Η έννοια του διεθνισμού έχει διαφορετική προέλευση, έννοιες και πρακτικές εφαρμογές στις δύο σχολές σκέψης.

Επειδή τον όρο «φιλελεύθερος» (liberal) με την πολιτικο-φιλοσοφική έννοια τον καπηλεύτηκε η Αριστερά και άλλαξε το νόημά του στην αντίληψη των ανθρώπων, είναι καλύτερο να χρησιμοποιηθεί ο όρος «ελευθεριστικός διεθνισμός» για τους σκοπούς αυτής της συζήτησης.

Ως συστατικό του πολιτικού δόγματος, ο ελευθεριστικός (libertarian) διεθνισμός βασίζεται στην έννοια του λεσέ-φερ, που συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, το ελεύθερο εμπόριο και την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων. Ο κύριος στόχος του ελευθεριστικού διεθνισμού είναι να διασφαλίσει την οικονομική και ατομική ελευθερία σε παγκόσμια κλίμακα, που θα οδηγούσε στην ευημερία του ατόμου, της οικογένειας, της κοινότητας και της χώρας και θα διασφάλιζε μια ειρηνική παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Από οικονομική και φιλοσοφική άποψη, ο ελευθεριστικός διεθνισμός είναι μια λογική συνέχεια και γενίκευση της έννοιας του καταμερισμού και της συνεργασίας της εργασίας. Ο καταμερισμός και η συνεργασία της εργασίας είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας της κοινωνικής ανάπτυξης, που υπακούει στους αντικειμενικούς οικονομικούς νόμους.

Ο καταμερισμός της εργασίας προκύπτει από μια αλληλεπίδραση μεταξύ των εξελικτικών δυνάμεων της φυσικής επιλογής και των δυνάμεων της αγοράς, και έχει επηρεάσει την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Είναι σαφές ότι η εξειδικευμένη εργασία επιτυγχάνει μια καλύτερη παραγωγικότητα και ποιότητα του τελικού προϊόντος ή της υπηρεσίας. Η εξειδίκευση υπήρξε μια εκδήλωση της φυσικής επιλογής, βασισμένη σε συγκεκριμένες ατομικές δεξιότητες. Ταυτόχρονα, η εξειδίκευση υποδηλώνει ότι ένα άτομο εγκαταλείπει οικειοθελώς την παραγωγή ενός εμπορεύματος που δεν έχει τα προσόντα να κατασκευάσει, αλλά του οποίου η κατανάλωση εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για αυτόν. Βασίζεται στην αγορά για την απόκτηση αυτών των αγαθών και υπηρεσιών που του λείπουν. Βασικά, πιστεύει ότι κάποιοι άλλοι θα του προμηθεύσουν τα απαραίτητα πράγματα που πλέον δεν παράγει. Ότι κάποιος μάλλον ξέρει καλύτερα από όλους το πώς να παράγει την υπηρεσία ή το εμπόρευμα στο οποίο έχει ειδικευτεί και, με τη σειρά του, βασίζεται σε άλλους για να παράγουν κάτι άλλο γι’ αυτόν, και ούτω καθεξής. Με άλλα λόγια, ο υψηλός βαθμός καταμερισμού της εργασίας έφερε τα μέλη της κοινωνίας κοντά ως ένα, βασιζόμενα το ένα στο άλλο. Ωστόσο, δεν πρόκειται για κολεκτιβισμό αλλά για εθελούσια συνεργασία ατόμων που σέβονται ο ένας τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του άλλου. Ο καταμερισμός της εργασίας δημιουργεί ατομικούς, ανεξάρτητους παραγωγούς και καταναλωτές και η συνεργασία τους φέρνει κοντά στην παραγωγή και στην αγορά. Με άλλα λόγια, ο καταμερισμός της εργασίας προκαλεί την συνεργασία.

Ολόκληρη η ανθρωπότητα βρήκε αυτόν τον τρόπο λειτουργίας πιο προηγμένο, και σταδιακά ενέτεινε τον καταμερισμό της εργασίας και το αμοιβαίο και επωφελές εμπόριο. Αυτό δεν γίνεται με την εντολή κάποιου. Αντικατοπτρίζει απλώς τις αλλαγές συμπεριφοράς που βιώνουν οι άνθρωποι υπό την επίδραση της επιλεκτικής πίεσης και των απεριόριστων νόμων της οικονομίας της αγοράς. Ο εγχώριος τρόπος παραγωγής μετατοπίζεται σταδιακά από την «παραγωγή για χρήση» στην «παραγωγή για ανταλλαγή». Η κλίμακα ανταλλαγής αυξάνεται σταθερά, ξεπερνώντας τα όρια του μεμονωμένου νοικοκυριού με την πάροδο του χρόνου και φτάνοντας τελικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επιχειρηματική τάξη έχει αναλάβει πολλούς κινδύνους για να εισέλθει στην κατασκευή, την παροχή υπηρεσιών και το εμπόριο ώστε να καλύψει τη ζήτηση των καταναλωτών. Στον ανεπτυγμένο καπιταλισμό, τα εθνικά σύνορα διασχίζονται όχι μόνο από αγαθά κι υπηρεσίες, αλλά και από το κεφάλαιο.

Ο ελευθεριστικός διεθνισμός έχει εποικοδομητικό και ειρηνικό χαρακτήρα και είναι δυνατός λόγω των επιχειρηματικών ιδιοτήτων των ατόμων και της καθολικής συναίνεσης για το σεβασμό των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Έτσι, ο ελευθεριστικός διεθνισμός είναι ουσιαστικά επιχειρηματικός διεθνισμός. Αντίθετα, η ιδέα της παγκοσμιοποίησης, στην οποία η παγκόσμια πολιτική γραφειοκρατία παρεμβαίνει στα οικονομικά ζητήματα κυρίαρχων επιχειρήσεων ή ολόκληρων χωρών, είναι ξένη προς τον επιχειρηματικό διεθνισμό. Ο ελευθεριστικός διεθνισμός είναι το ιδανικό για το οποίο πρέπει να αγωνίζεται η παγκόσμια κοινότητα, αλλά δυστυχώς, η συνεχιζόμενη παρέμβαση της πολιτικής στην οικονομία και οι παγκόσμιες κολεκτιβιστικές τάσεις αποξενώνουν την ανθρωπότητα από μια φυσική και πιο δίκαιη τάξη πραγμάτων.

«Ο πατριωτισμός με την ορθή του έννοια οδηγεί στον κοσμοπολιτισμό […] Η ευημερία ενός λαού δεν βρίσκεται στην απόρριψη των άλλων λαών, αλλά στην ειρηνική συνεργασία.» —Ludwig von Mises

Ο προλεταριακός διεθνισμός εμφανίστηκε στο μυαλό του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς, καθώς ανέπτυσσαν την υλιστική τους αντίληψη για την ιστορία. Ο μαρξισμός είναι μια ντετερμινιστική θεωρία καταστροφής που εφαρμόζεται στην εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Χρησιμοποιώντας την εγελιανή μέθοδο της διαλεκτικής, οι ιδρυτές του μαρξισμού χώρισαν την καπιταλιστική κοινωνία σε δύο διχοτομικές τάξεις: το προλεταριάτο και την αστική τάξη. Η άλυτη σύγκρουση μεταξύ των δύο ανταγωνιστικών τάξεων, που προκλήθηκε, σύμφωνα με τον Μαρξ, από την άδικη ιδιοποίηση της υπεραξίας από τους καπιταλιστές, έπρεπε να φτάσει σε ένα σημείο βρασμού, το αποτέλεσμα του οποίου θα ήταν ένας κοινωνικός κατακλυσμός. Ο Μαρξ όρισε το προλεταριάτο ως την κινητήρια δύναμη, φορέα της σοσιαλιστικής επανάστασης, με σκοπό να σαρώσει το φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος και να εγκαθιδρύσει τη δικτατορία του προλεταριάτου ως μεταβατικό στάδιο στο δρόμο για την οικοδόμηση μιας αταξικής κοινωνίας.

Ο Μαρξ θεωρούσε τη θεωρία του ως την κορυφή της επιστημονικής έρευνας στα οικονομικά και την κοινωνιολογία, στην οποία αποκάλυψε τους αντικειμενικούς νόμους της ανάπτυξης της κοινωνίας. Οι αντικειμενικοί νόμοι της ανάπτυξης της κοινωνίας, όπως και οι νόμοι της φύσης, πρέπει να είναι καθολικοί και να λειτουργούν ανεξάρτητα από τη βούληση κάποιου άλλου. Δεν μπορούν να απενεργοποιηθούν, να ακυρωθούν ή να αλλάξουν. Είναι ένα δεδομένο που επηρεάζει τα πάντα και τους πάντες.

Ωστόσο, ο Μαρξ είχε προβλήματα ακριβώς με την αντικειμενικότητα που. Πρώτα απ' όλα, η διαίρεση της κοινωνίας σε δύο μόνο τάξεις και ο διορισμός του προλεταριάτου ως παράγοντα της επανάστασης είναι ατεκμηρίωτα. Επιπλέον, οι ίδιοι οι εργάτες δεν έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη ότι είναι το προλεταριάτο ή ο ρόλος που τους έχει αναθέσει ο ιδρυτής του μαρξισμού. Ο Μαρξ το κατάλαβε απολύτως και πρότεινε θεωρητικά και πρακτικά μέτρα για τη χειραφέτηση του προλεταριάτου, την αφύπνιση της ταξικής του συνείδησης και την προετοιμασία για τον πολιτικό αγώνα ενάντια στην αστική τάξη. Ωστόσο, για να ικανοποιηθεί το κριτήριο της αντικειμενικότητας, η ταξική συνείδηση ​​του προλεταριάτου θα έπρεπε να αναπτυχθεί φυσικά και αυθόρμητα, χωρίς την επιρροή της βούλησης κανενός. Η τεχνητή και σκόπιμη υποκίνηση επαναστατικών συναισθημάτων και η υποκίνηση για ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος δεν πληρούν το κριτήριο της αντικειμενικότητας και αντίθετα το παραποιούν πλήρως. Πράγματι, για την προετοιμασία ενός πραξικοπήματος δεν χρειάζεται μια επιστημονική θεωρία σχετικά με την ανάπτυξη της κοινωνίας.

Επιπλέον, καθώς οι αντικειμενικοί νόμοι πρέπει να είναι καθολικοί, οι ίδιες κοινωνικές εξελίξεις πρέπει να συμβαίνουν και σε άλλες χώρες. Ο μαρξισμός υποστήριξε ότι η σοσιαλιστική επανάσταση πρέπει να έχει παγκόσμιο χαρακτήρα, δηλαδή να λάβει χώρα σε παγκόσμια κλίμακα, ή τουλάχιστον στις πιο βιομηχανικές χώρες. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς καταλάβαιναν καλά ότι οι επιχειρηματίες ήταν πραγματικά διεθνείς, καθώς το κεφάλαιο δεν έχει σύνορα και οι οικονομίες των διαφορετικών χωρών είναι αλληλένδετες. Ταυτόχρονα, το εργατικό δυναμικό ήταν κυρίως τοπικό, χωρίς διεθνείς οργανισμούς και αντιπροσωπείες. Επομένως, ο μαρξισμός επινόησε τον προλεταριακό διεθνισμό, για να προσαρμόσει τη διδασκαλία του Μαρξ και του Ένγκελς σε αυτές τις κοινωνικοοικονομικές πραγματικότητες και να προσπαθήσει να κινητοποιήσει το παγκόσμιο προλεταριάτο για την παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση. Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, οι ιδρυτές του μαρξισμού απλώς υπέθεσαν ότι το προλεταριάτο δεν έχει σύνορα και κάλεσαν τα προλεταριάτα όλων των χωρών να ενωθούν. Ο Μαρξ τεκμηρίωσε αυτό το αξίωμα με το γεγονός ότι οι ίδιοι οι καπιταλιστές δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την προλεταριακή αδελφότητα, που θα διέγραφε τελικά την «εθνική μονομέρεια» της συνείδησης μέσα στις μάζες του προλεταριάτου. Αυτό το συμπέρασμα φαίνεται παρατραβηγμένο και μοιάζει περισσότερο με ευσεβή πόθο.

Ο μαρξιστικός ισχυρισμός ότι οι προλετάριοι διαθέτουν εξαιρετικές ηθικές ιδιότητες, που αντιτίθενται στον εθνικισμό και τον φανατισμό και εκδηλώνουν μια άνευ όρων αγάπη για όλους τους ανθρώπους, είναι εμπειρικά αβάσιμη και δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να την υποστηρίζουν. Αντίθετα, ήταν απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου η μαρξιστική θεωρία να είναι λογικά συνεπής. Δηλαδή η παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση ενάντια στην παγκόσμια αστική τάξη δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς ένα ενιαίο μέτωπο προλετάριων. Ο μαρξισμός εδραίωσε και διεύρυνε τον διεθνισμό ως αναπόσπαστο χαρακτηριστικό των εργατικών και σοσιαλιστικών κινημάτων, τοποθετώντας τον εαυτό του σε αντίθεση με τον κατασκευασμένο εθνικισμό της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ήταν μια πράξη διανοητικής ανεντιμότητας που είναι ακόμα δύσκολο να εξαλειφθεί.

Έτσι, ο διεθνισμός στην ερμηνεία της φιλελεύθερης φιλοσοφίας και στο μαρξιστικό δόγμα είναι δύο εντελώς διαφορετικές έννοιες. Ο προλεταριακός διεθνισμός είναι ένας πολιτικός μύθος που υποβλήθηκε από τους ιδρυτές του μαρξισμού και χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο προπαγάνδας, τότε και τώρα. Χαρακτηρίζεται από εξαιρετική επιθετικότητα, αφού εφευρέθηκε ως όπλο για τον πολιτικό αγώνα ενάντια στο παγκόσμιο κεφάλαιο. Ο φιλελεύθερος διεθνισμός, αντίθετα, είναι ειρηνικός και εποικοδομητικός. Απορρέει φυσικά από τη λογική και συνεπή ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας ως προς τον καταμερισμό και τη συνεργασία της εργασίας και βασίζεται στον σεβασμό των δικαιωμάτων ιδιωτικής ιδιοκτησίας.   https://xpressing.substack.com

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων