Χάρη στην τελευταία υπερπαραγωγή πολεμικών τεχνών του Χόλιγουντ μαζί με μια σταθερή ροή ταινιών δράσης του Χονγκ Κονγκ, το κοινό σε όλο τον κόσμο έχει διασκεδάσει με άγριες και πολύχρωμες απεικονίσεις κινεζικών μυστικών κοινωνιών.
Αυτές οι εξωφρενικές φανταστικές ιστορίες συχνά συσκοτίζουν την απλή αλήθεια ότι για τουλάχιστον δύο χιλιάδες χρόνια οι μυστικές κοινωνίες έπαιξαν ζωτικό ρόλο στη δυναμική της πολιτικής, κοινωνικής και θρησκευτικής ζωής της Κίνας. Μέχρι τη γέννηση της Λαϊκής Δημοκρατίας το 1949, οι μυστικές κοινωνίες ήταν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της παλιάς Κίνας.
«Οι αξιωματούχοι αντλούν τη δύναμή τους από το νόμο. Ο λαός, από τις μυστικές κοινωνίες». Αυτό το κινεζικό ρητό συνοψίζει την αιώνια σύγκρουση μεταξύ ηγεμόνων και κυβερνώμενων, προνομιούχων και καταπιεσμένων στην αυτοκρατορική Κίνα. Οι μυστικές κοινωνίες συμμετείχαν άμεσα σε όλες τις αγροτικές εξεγέρσεις στην κινεζική ιστορία. Ήδη από τον δεύτερο αιώνα, η ένοπλη εξέγερση που τελικά ανέτρεψε τη δυναστεία των Χαν υποκινήθηκε από μια ταοϊστική αίρεση που ονομάζεται Κίτρινα Τουρμπάνια, της οποίας ο ηγέτης ήταν γνωστός για το χάρισμα της πνευματικής θεραπείας και των υπερφυσικών δυνάμεων. Τα κίτρινα τουρμπάνια στο μείγμα θρησκείας και πολιτικής δυσαρέσκειας μπορούν να θεωρηθούν ως οι πρόδρομοι των μυστικών κοινωνιών που ξεπήδησαν σε όλη την Κίνα.
Οργανώνοντας την αντιπολίτευση στην υπερβολική φορολογία και τον δεσποτισμό των διεφθαρμένων γραφειοκρατών, οι μυστικές κοινωνίες κέρδισαν ευρεία υποστήριξη. Σύμφωνα με τα λόγια του Κινέζου ιστορικού Τενγκ Σου-Γιου, ήταν τα «νευραλγικά κέντρα» της αντιπολίτευσης στην αυτοκρατορική κυβέρνηση, «τα οποία επωφελούνται από τις ευνοϊκές συνθήκες για να ξεκινήσουν εξεγέρσεις και εξεγέρσεις». Η μυστική κοινωνία σχημάτισε μια κρυφή παράλληλη αυτοκρατορία, ένα κράτος εν κράτει, και αυτό ήταν μια σημαντική πηγή της δύναμής της. Νυχτερινές τελετές μύησης, απόκρυφες διδασκαλίες, μυστικά σημάδια, σύμβολα και κωδικοί πρόσβασης, όλα βοήθησαν να συνδεθεί η πίστη ενός μέλους στην αδελφότητα. Όπως εξηγεί ο εμπειρογνώμονας της Κίνας Jean Chesneaux:
Οι μυστικές κοινωνίες διεκδικούσαν ένα αντίπαλο τάγμα από αυτό του αυτοκράτορα και των μανδαρίνων. Απέναντι στην καθιερωμένη κοινωνία αποτελούσαν μια «αντι-κοινωνία» με την έννοια με την οποία οι σύγχρονοι φυσικοί μιλούν για μια αντι-ύλη ή ένα αντι-σύμπαν... Οι τελετουργίες, τα μυστικά, οι όρκοι μύησης, τα συμβατικά ιδεογράμματα – χαρακτηριστικά των οποίων η Τριάδα έχει δώσει πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα, αλλά που απαντώνται και σε όλες τις παρόμοιες ενώσεις – συνέβαλαν σημαντικά στην εδραίωση αυτής της αυτόνομης τάξης. Η πειθαρχία ήταν εξαιρετικά αυστηρή και κάθε παραβίαση, προδοσία ή συμπαιγνία με τις αρχές τιμωρούνταν με θάνατο.1
Μία από τις μυστικές κοινωνίες της Κίνας με τη μεγαλύτερη επιρροή ονομαζόταν White Lotus. Συχνά έπρεπε να αλλάξει το όνομά της για να αποκρύψει την ταυτότητά της και συνδέθηκε με άλλες ομάδες, κυρίως την Κοινωνία του Ουρανού και της Γης (που ονομάζεται επίσης κοινωνία Hung ή Τριάδα). Ο Λευκός Λωτός λειτουργούσε κυρίως ως πνευματικό σώμα, αλλά σε περιόδους πολιτικής δυσαρέσκειας και κοινωνικής αναταραχής πήρε γρήγορα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά ενός ριζοσπαστικού πολιτικού κινήματος. Όπως επισημαίνει ένα κινεζικό αυτοκρατορικό διάταγμα γραμμένο το 1813:
Σε κανονικούς καιρούς η κοινωνία ασχολούνταν με την καθημερινή λατρεία... Και κήρυττε ότι απαγγέλλοντας γραφές και στίχους, μπορεί κανείς να ξεφύγει από τους κινδύνους των σπαθιών και των όπλων, του νερού και της φωτιάς... Αλλά σε περιόδους πείνας και αταξίας θα μπορούσαν να συνωμοτήσουν για τις Μεγαλύτερες Επιχειρήσεις (την ίδρυση μιας νέας δυναστείας).
Η κοινωνία του Λευκού Λωτού οδήγησε μία από τις μεγαλύτερες εξεγέρσεις στο δεύτερο τέταρτο του δέκατου τέταρτου αιώνα ενάντια στην ξένη κυριαρχία των Μογγόλων. Γνωστοί ως Επαναστάτες του Κόκκινου Τουρμπάνι (λόγω των χαρακτηριστικών κόκκινων κεφαλόδεσμων τους), τα μέλη του Λευκού Λωτού ήταν πίσω από το σχηματισμό της δυναστείας των Μινγκ (1368-1644) με επικεφαλής τον πρώην βουδιστή μοναχό Τσου Γιουάν-τσανγκ, ο οποίος ανέλαβε πλήρεις αυτοκρατορικές εξουσίες υπό τον τίτλο Χουνγκ Γου. Σύμφωνα με τον καθηγητή Chesneaux:
Ο Chu Yuan-chang [Hung Wu], ο ηγέτης μιας αγροτικής εξέγερσης εναντίον της δυναστείας των Μογγόλων Γιουάν τον δέκατο τέταρτο αιώνα, ανήκε στην αίρεση του Λευκού Λωτού, μανιχαϊστικής καταγωγής, και το όνομα της νέας δυναστείας που ίδρυσε, των Μινγκ (που σημαίνει «φως» στα κινέζικα), προέρχεται από το εσωτερικό λεξιλόγιο των Μανιχαίων.2
Το ότι ο αυτοκράτορας των Μινγκ Χουνγκ Γου ήταν και πρώην βουδιστής μοναχός και μανιχαϊστής μυημένος είναι σημαντικό επειδή οι διδασκαλίες του Λευκού Λωτού συνδύαζαν τον Βουδισμό και τον ιθαγενή Ταοϊσμό με γνωστικά στοιχεία που είχαν εισέλθει στην Κίνα από την Κεντρική Ασία με Μανιχαϊστές ιεραποστόλους. Οι μεταγενέστερες μυστικές κοινωνίες τιμούσαν τον Hung Wu πάνω από όλες τις άλλες ιστορικές προσωπικότητες και υποσχέθηκαν την υποταγή τους στη δυναστεία των Μινγκ που ίδρυσε εκατοντάδες χρόνια μετά την κατάρρευσή της. Το 1644 οι ξένοι Manchus, οι οποίοι απειλούσαν την κινεζική αυτοκρατορία για αιώνες, διεκδίκησαν το θρόνο του δράκου και ίδρυσαν τη δυναστεία Ch'ing. Τα δίκτυα της μυστικής κοινωνίας ήταν ενωμένα σε έναν κοινό σκοπό: «Ανατροπή των Τσινγκ και αποκατάσταση των Μινγκ».
Μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα, η σκληρή και δεσποτική κακοδιοίκηση των Μάντσου είχε οδηγήσει σε σχεδόν έναν αιώνα πολιτικής και θρησκευτικής αναταραχής, αφήνοντας την Κίνα στο χάος και ανίκανη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις δυτικές επιδρομές. Στην ιστορία όλων των λαϊκών εξεγέρσεων εμφανίζεται και εξαφανίζεται το όνομα του Λευκού Λωτού. Έχουν συνδεθεί με τον περίφημο ναό Shaolin του βουδισμού Chan, από όπου φημολογείται ότι προέρχονται οι κινεζικές πολεμικές τέχνες, και τους μοναχούς Shaolin που έδωσαν όρκο αίματος για να αντισταθούν στη δυναστεία Ch'ing. Μετά την αποτυχία των δύο μεγάλων εξεγέρσεων στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα, ο Λευκός Λωτός έπεσε θύμα βίαιων διώξεων. Το 1813 τα μέλη του White Lotus που ονομάζονται Οκτώ Διαγράμματα (που πήραν το όνομά τους από γεωμετρικά σχήματα που χρησιμοποιούνται στην ταοϊστική μαντεία) σχεδόν κατέλαβαν την Απαγορευμένη Πόλη στο Πεκίνο.
Η Κοινωνία του Ουρανού και της Γης ή Τριάδες απορρόφησε μεγάλο μέρος από την παράδοση του Λευκού Λωτού και μερικές φορές θεωρείται ως διάδοχός της. Διωκόμενος και κυνηγημένος από τις κυβερνητικές δυνάμεις, ο White Lotus ξεκινά είτε οργανωμένες νέες κοινωνίες με νέα ονόματα είτε αφομοιώνεται με τις Τριάδες. Όλες αυτές οι μυστικές αδελφότητες, ενώ ήταν σαφώς ενωμένες σε έναν πολιτικό στόχο που συνοψίζεται στο σύνθημα, «Ανατροπή των Τσινγκ και αποκατάσταση των Μινγκ», είχαν επίσης τα βασικά μυστικιστικά στοιχεία τους και τις τελετουργικές τελετές τους. Πίστευαν και δίδασκαν αποκρυφιστικές τεχνικές στα μέλη τους, μεταξύ των οποίων η χρήση «μαγικών φυλακτών» και αριθμολογίας. Ο J.S.M. Ward, ένας Βρετανός ειδικός στις μυστικές κοινωνίες στις αρχές του εικοστού αιώνα και επίσκοπος μιας εσωτερικής χριστιανικής κοινότητας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, «η Hung ή Triad Society φαίνεται δίκαια να δικαιούται να ισχυρίζεται ότι είναι ένας γραμμικός απόγονος των Αρχαίων Μυστηρίων. Τα σημάδια του είναι της αρχέγονης αρχαιότητας...» Ο επίσκοπος Ward δημοσίευσε μια εξαντλητική μελέτη των πρακτικών της Τριάδας, τεκμηριώνοντας τις εντυπωσιακές ομοιότητες με εκείνες πολλών άλλων μυστικών οργανώσεων.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σχολιάσουμε μια παράξενη σύνδεση μεταξύ των μυστικών κοινωνιών της Άπω Ανατολής και του δυτικού εσωτερισμού. Στη δεκαετία του 1880 ένας νεαρός Γάλλος αριστοκράτης εγκατέλειψε τη Λεγεώνα των Ξένων στην Ινδοκίνα για να ενταχθεί σε ένα δίκτυο μυστικών κοινωνιών, το T'ien-ti hui και το Bac Lieu. Αυτές οι Τριάδες ήταν κινεζικής προέλευσης και θεωρούνταν ταοϊστικές κοινωνίες. Ο κόμης Albert de Pouvourville (1861-1940) περιέγραψε έτσι τη συμμετοχή του στις Τριάδες ως «ταοϊστική μύηση». Με την επιστροφή του στο Παρίσι, ο de Pouvourville έγινε επιτυχημένος συγγραφέας και δημοσιογράφος, δημοσιεύοντας με το όνομα Matgioi του ταοϊστή μυημένου του. Στα γραπτά του καταδίκασε τη γαλλική αποικιακή πολιτική στη Νοτιοανατολική Ασία και διερεύνησε την κινεζική και βιετναμέζικη ιστορία. Ανέλαβε επίσης σημαντικές μεταφράσεις ταοϊστικών κειμένων. Την ίδια εποχή ο Albert de Pouvourville, ο μυημένος της ταοϊστικής μυστικής κοινωνίας, προσχώρησε στη Γνωστική Εκκλησία στο Παρίσι και χειροτονήθηκε επίσκοπος με το πνευματικό όνομα Tau Simon. Γύρω στο 1904 ξεκίνησε το περιοδικό La Voie και δημοσίευσε το Les Enseignements secrets de la Gnose (Οι μυστικές διδασκαλίες της Γνώσης). Ο Stanislas Guaita, ένας άλλος Γάλλος συγγραφέας και αποκρυφιστής, επηρεάστηκε έντονα από τον de Pouvourville, όπως και ο Rene Guenon που τον αναγνώρισε ως «έναν από τους δασκάλους μου» το 1918. Μέσω του κόμη de Pouvourville, ο Guenon έλαβε μια ταοϊστική μύηση και οδηγήθηκε να γράψει τις δικές του μελέτες για τη μεταφυσική της ταοϊστικής παράδοσης.
Στις αρχές του εικοστού αιώνα, τα δίκτυα μυστικών κοινωνιών της Κίνας είχαν εξελιχθεί σε σημαντική δύναμη. Είχαν μακρά εμπειρία αντίστασης στους αυτοκρατορικούς γραφειοκράτες και μπορούσαν να βασίζονται στην υποστήριξη των αγροτών και των φτωχών. Γράφοντας το 1908, ένας νεαρός Κινέζος ριζοσπάστης που ζούσε εξόριστος στο Παρίσι σημείωσε πως σε όλη την Κινεζική Αυτοκρατορία υπήρχαν «μυστικές επαναστατικές ενώσεις των οποίων η σημασία στην ιστορία της Κίνας ήταν μεγάλη και των οποίων η δραστηριότητα στο σύγχρονο [επαναστατικό] κίνημα είναι σημαντική».
Η μισητή δυναστεία Ch'ing συνεχίστηκε μέχρι το 1911, όταν ανατράπηκε από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Δρ Sun Yat Sen, με τη σημαντική βοήθεια των Τριάδων. Μέλος της Τριάδας, ο Sun Yat Sen είχε χρησιμοποιήσει τα δίκτυα της μυστικής κοινωνίας για να στρατολογήσει υποστηρικτές, να συγκεντρώσει κεφάλαια και να διαδώσει προπαγάνδα για λογαριασμό του Ρεπουμπλικανικού σκοπού. Η Επανάσταση του 1911 εκπλήρωσε έναν από τους παραδοσιακούς στόχους της Τριάδας – την «Ανατροπή του Τσινγκ». Σε μια επίσκεψη στους τάφους των αυτοκρατόρων των Μινγκ, ο πρώτος πρόεδρος της Κίνας δήλωσε ότι οι Τσινγκ είχαν τελικά εκθρονιστεί.
Ο Μάο Τσε Τουνγκ είναι γνωστό ότι υπήρξε δεινός μελετητής της κινεζικής ιστορίας, ιδιαίτερα των πολυάριθμων αγροτικών εξεγέρσεων της Κίνας. Ο Μάο μελέτησε τη δομή και το ρόλο των μυστικών κοινωνιών σε αυτά τα ταραχώδη γεγονότα και χρησιμοποίησε αυτή τη γνώση για την οικοδόμηση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος και τη διεξαγωγή ενός επιτυχημένου ανταρτοπόλεμου εναντίον τόσο των Ιαπώνων εισβολέων όσο και των δεξιών δυνάμεων του Τσανγκ Κάι-σεκ. Σε αυτούς τους αγώνες ο πρόεδρος Μάο απευθύνθηκε άμεσα στο «επαναστατικό πνεύμα» των μυστικών κοινωνιών, προτρέποντάς τους να ενταχθούν στην αντι-ιαπωνική αντίσταση και να εργαστούν για την απελευθέρωση της Κίνας.
Υποσημειώσεις
1. Jean Chesneaux, Μυστικές κοινωνίες στην Κίνα τον δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα
2. Jean Chesneaux, Αγροτικές εξεγέρσεις στην Κίνα, 1840-1949
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου