ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ--ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ;

 

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ;

Τα οφέλη του αθλητισμού μπορούν να αποδοθούν με βάση τους παρακάτω τομείς:

Ψυχολογικός τομέας

Με τη σωματική άσκηση ο αθλητής αποκτά αγωνιστικότητα, αυτοκυριαρχία, καλλιεργείται το θάρρος, η θέληση, η αποφασιστικότητα, η τόλμη για την αντιμετώπιση του αθλητικού αγώνα και, κατ' επέκταση, της ζωής.

Η άθληση συντελεί στην ωρίμανση του ανθρώπου και στην ανάπτυξη ψυχικών ικανοτήτων, γιατί ωθεί τον άνθρωπο να θέτει ολοένα κι υψηλότερους στόχους και να παλεύει με υπομονή κι επιμονή, χωρίς να εγκαταλείπει την προσπάθεια. Παράλληλα, μέσω αυτού αξιοποιεί τον ελεύθερό του χρόνο μακριά απ' το άγχος και τη ρουτίνα, δηλ. ψυχαγωγείται γνήσια και δε διασκεδάζει ανούσια.

Ηθικός τομέας

Εθίζει τον άνθρωπο στον έντιμο αγώνα, τον κάνει να πειθαρχεί σε κανόνες, στη λιτότητα, στο μέτρο, στην εγκράτεια, να σέβεται τους άλλους, ακόμη και το διαφορετικό. Τον βοηθά ν' ασκήσει αυτοκριτική, προκειμένου να γίνει καλύτερος ηθικά. Έτσι διαμορφώνονται πιο ενάρετοι χαρακτήρες, που πιστεύουν σε ιδανικά, όπως του υγιούς αθλητισμού και των αξιών που απορρέουν απ' αυτόν.

Πνευματικός - Βιολογικός τομέας

Ο αθλητισμός αναπτύσσει αρμονικά το σώμα και το πνεύμα, προσφέρει υγεία στον οργανισμό και σωματική ευρωστία, λειτουργεί ως αντίβαρο στα ναρκωτικά, το κάπνισμα κτλ. Η σωματική κατάσταση επηρεάζει την πνευματική κι αντίστροφα. Ο αθλητικός αγώνας υποχρεώνει το άτομο να προβληματιστεί για το πώς θ' αποδώσει καλύτερα, θέτει νέους υψηλότερους σκοπούς και καλλιεργεί το νου. Όλα τα παραπάνω γίνονται πιο επιτακτικά σε μια εποχή πνευματικής μονομέρειας και προσκόλλησης στην ειδί -κευση.

Κοινωνικοπολιτικός τομέας

Ο αθλητισμός ως ιδεώδες κοινωνικοποιεί και συνδέει με δεσμούς φιλίας τους συναγωνιζόμενους, τους συνηθίζει στην αναγνώριση της αξίας των αντιπάλων και στην ανάπτυξη του σεβασμού. Εξάλλου, οι κορυφαίοι αθλητές λειτουργώντας ως πρότυπα μπορούν να επηρεάζουν τους νέους σε κρίσιμα κοινωνικά θέματα, όπως είναι η βία, τα πρότυπα, τα ναρκωτικά κ.ά. Οι ευεργετικές επιδράσεις του αθλητισμού επεκτείνονται και στην καλλιέργεια του ομαδικού πνεύματος, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη, τον ευγενή συναγωνισμό ή άλλες αρετές, οι οποίες είναι απαραίτητες για την προαγωγή της κοινωνικής ζωής και συνείδησης.

Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα

Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα επηρέασε όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, όπως φαίνεται τόσο στην Ολυμπία όσο και στα μεγάλα πανελλήνια ιερά. Μέσα στα ιερά διαμορφώθηκε η αρχαία ελληνική ιστορία, αφού όλες οι εκφάνσεις της πολιτικής και κοινωνικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων αντικατοπτρίζονται σε αυτά: Η θρησκεία και η λατρεία, η πολιτική με τις αντιπαλότητες των πόλεων-κρατών, η παιδεία και οι τέχνες με κυρίαρχες την αρχιτεκτονική και τη γλυπτική.

Η σχέση του αθλητισμού με τη θρησκεία και τη λατρεία υπήρξε αδιαμφισβήτητη, αφού τα αθλητικά δρώμενα αναπτύχθηκαν μέσα στο πλαίσιο των μεγάλων εορτών και πανηγύρεων του αρχαίου κόσμου, όμως ποτέ δεν οδηγήθηκε σε φάση απόλυτης εξάρτησης.

Από τον 6ο αι. π.Χ. ο αθλητισμός είχε αναδειχθεί σε κυρίαρχο θεσμό. Αγώνες ιδρύθηκαν σε όλες σχεδόν τις ελληνικές πόλεις και, μολονότι μπορεί να ήταν τοπικοί και με περιορισμένη εμβέλεια ή να μην εξελίχθηκαν ποτέ σε πανελλήνιας σημασίας γεγονότα, όμως και μόνο το γεγονός της ύπαρξής τους δείχνει την τεράστια σημασία του αθλητισμού για τους αρχαίους Έλληνες.

Οι αγώνες προσέφεραν σε αθλητές και θεατές μοναδική ευκαιρία να ξεφύγουν από την καθημερινή τους πραγματικότητα, να δοξαστούν, να αναδειχθούν σε σημαντικά μέλη της κοινωνίας και να αποκομίσουν και υλικά οφέλη. Ο αθλητισμός και η πολιτική ήταν δύο έννοιες συνυφασμένες στην αρχαία Ελλάδα, εφόσον οι άνθρωποι δρούσαν και εκφράζονταν πολιτικά σε κάθε δραστηριότητα της ζωής τους. Σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας, πολλές πολιτικές πράξεις εντάσσονταν σε αθλητικό πλαίσιο. Ακόμη και η ίδια η συμμετοχή σε κάποια αγωνίσματα (π.χ. τα ιππικά) αποτελούσε ένα είδος πολιτικής δήλωσης για τους συμμετέχοντες.

Αρκετοί από τους ηγέτες των κρατών επιζητούσαν τη συμμετοχή τους σε αθλητικούς αγώνες, για να ενισχύσουν τις φιλοδοξίες τους ή να καρπωθούν άμεσα τη δόξα και την υστεροφημία, που συνεπαγόταν μια νίκη. Ο αθλητισμός υπήρξε σημαντικός παράγοντας για την αρχαία ελληνική πολιτική ζωή. Τα μεγάλα πανελλήνια ιερά λειτουργούσαν ως τόποι συγκέντρωσης θεατών από τις περισσότερες ελληνικές πόλεις-κράτη και απ’ αυτήν την άποψη αποτελούσαν έναν ιδανικό χώρο άσκησης προπαγάνδας αλλά και έκφρασης πολιτικών θέσεων.

Η σχέση του αθλητισμού με την παιδεία ως το τέλος της αρχαιότητας συνοψίζεται στη γνωστή ρήση “νους υγιής εν σώματι υγιεί”, στην ισόρροπη ανάπτυξη σώματος και πνεύματος. Η εκπαίδευση στόχευε στην επίτευξη του ανώτατου ιδανικού της καλοκαγαθίας, δηλαδή στη δημιουργία ολοκληρωμένων ανθρώπων, που θα ήταν ταυτόχρονα καλοί (ωραίοι) και αγαθοί (ενάρετοι). Με τον τρόπο αυτό, προετοιμάζονταν οι νέοι για την επικείμενη στρατιωτική τους θητεία, για τον πόλεμο αλλά και για τη μετέπειτα ζωή του πολίτη, γενικότερα.

Όπως αναφέρει ο Πλάτων, οι νέοι ασκούσαν τα σώματά τους, για να μη δειλιάζουν στον πόλεμο και για να λάμπουν στην καθημερινή τους ζωή ως πολίτες. Παράλληλα, για να καλλιεργήσουν στην ψυχή των παιδιών και των νέων την πίστη στην πατρίδα και στους θεούς, το αίσθημα του καθήκοντος και τον σεβασμό προς τους μεγαλύτερους, τους μάθαιναν να απαγγέλλουν τα ομηρικά έπη και να τραγουδούν θρησκευτικούς ύμνους και πολεμικά άσματα. Ιδιαίτερα στη Σπάρτη η πολιτεία είχε πετύχει με την εφαρμογή της Λυκούργειας αγωγής έναν τέλειο συνδυασμό φυσικής άσκησης και μουσικής, ώστε η καλλιέργεια του σώματος και της ψυχής των νέων να αποτελούν μια αδιαίρετη ενότητα.

Την αρχή της πνευματικής αγωγής την τοποθετούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στους μυθικούς χρόνους. Ο Κένταυρος Χείρων, ο παιδαγωγός του Αχιλλέα, που ζούσε στο Πήλιο, συνδύαζε την ιατρική με τη γυμναστική, που χαρίζουν στους νεαρούς ήρωες ομορφιά και ανδρεία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κύριος χώρος εκαπαίδευσης της νεολαίας στην αρχαία Ελλάδα ήταν μία καθαρά αθλητική εγκατάσταση, το γυμνάσιο.Οι Ολυμπιακοί αγώνες αποτελούσαν, αναμφίβολα, το κορυφαίο αθλητικό γεγονός της αρχαιότητας, όχι όμως και το μοναδικό. Πολλοί, μικρότεροι αγώνες, αθλητικοί και μουσικοί, διοργανώνονταν ανά τον ελληνικό κόσμο, προς τιμήν ενός θεού ή ενός νεκρού ήρωα ή ακόμη και του οικιστή μιας πόλης. Αγώνες τελούνταν, επίσης, σε ανάμνηση ηρωικών πράξεων ιστορικών προσώπων που έδωσαν τη ζωή τους για να σωθεί η πατρίδα τους.

Η ελληνική μυθολογία αλλά και η ιστορική παράδοση έχουν διασώσει πληροφορίες για πλήθος τέτοιων εκδηλώσεων σε όλες τις πόλεις της αρχαίας ελληνικής επικράτειας, κατά τις οποίες το αυστηρό τελετουργικό συνδύαζε την αγωνιστική επίδοση με τις λατρευτικές εκδηλώσεις. Ο χρόνος ίδρυσης των αγώνων αυτών χάνεται, σχεδόν πάντα, στον μύθο. Καθοριστικό ρόλο για το είδος των τοπικών αγωνισμάτων έπαιζαν η κοινωνική και πολιτική κατάσταση αλλά και οι μύθοι της περιοχής.

Έτσι, πολλοί αγώνες είχαν επιτάφιο χαρακτήρα, όπως αυτοί που οργανώθηκαν για πρώτη φορά στη μνήμη του νεκρού Πρωτεσίλαου στην πόλη Φυλάκη της Φθίας, ή τα Αμφιάρεια που τελούνταν στον Ωρωπό. Σε περιοχές όπως η Θεσσαλία, που είχε πολλά άλογα, τελούνταν διάφοροι ιππικοί αγώνες, ενώ σε παράκτιες περιοχές διοργανώνονταν ναυτικοί αγώνες.

Από τον 6ο αι. π.Χ. και μετά, ήταν έντονη η επίδραση των Ολυμπιακών αγωνισμάτων και στους τοπικούς αγώνες. Όμως, σε αντίθεση με τους πανελλήνιους, οι αγώνες αυτοί ήταν χρηματίτες, είχαν δηλαδή ως βραβεία υλικά αγαθά, χρηματικά ποσά ή άλλα αντικείμενα μεγαλύτερης ή μικρότερης αξίας. Το συνηθέστερο βραβείο ήταν στεφάνια από πολύτιμα μέταλλα, αλλά δεν έλειπαν και διάφορα προϊόντα χαρακτηριστικά του τόπου διεξαγωγής των αγώνων. Για παράδειγμα, στην Πελλήνη της Αχαΐας προσέφεραν χιτώνες, στην Τεγέα χάλκινα αντικείμενα, στη Δήλο αργυρούς δίσκους, στα Λύκαια της Αρκαδίας και στα Ηράκλεια των Θηβών χάλκινους τρίποδες.

Από τον Πίνδαρο πληροφορούμαστε ότι κάθε πόλη-κράτος είχε τουλάχιστον μια γιορτή με αγωνιστικές εκδηλώσεις, ενώ πολλές μεγάλες πόλεις είχαν περισσότερες. Κορυφαία θέση κατείχε η πόλη των Αθηνών, που διοργάνωνε σχεδόν κάθε μήνα μια γιορτή για διαφορετικό θεό: τα Ηράκλεια προς τιμήν του Ηρακλή, τα Οσχοφόρια για τον Διόνυσο, τα Απατούρια προς τιμήν του Προμηθέα και του Ηφαίστου, αλλά και πολλές ακόμη γιορτές για την Άρτεμη, τον Θησέα, τον Αίαντα και άλλους θεούς, ημίθεους και ήρωες. Κορυφαία τοπική γιορτή της Αθήνας αλλά και όλου του ελληνικού κόσμου θεωρούνταν τα Παναθήναια, που γιορτάζονταν τον μήνα Εκατομβαιώνα, κάθε τέσσερα χρόνια, την τρίτη χρονιά των ολυμπιάδων.

Εκτός από τις πολυάριθμες αθλητικές και μουσικές εκδηλώσεις των Παναθηναίων, χαρακτηριστική ήταν η τελετή της λαμπρής πομπής με την οποία μεταφερόταν ο πέπλος της Αθηνάς στην Ακρόπολη, όπου και προσφέρονταν οι θυσίες στον βωμό της θεάς. Κάθε τέσσερα χρόνια τελούνταν και τα Ελευσίνια, καθώς και πολλές γιορτές, που περιλάμβαναν αθλητικούς αγώνες και ήταν ιδιαίτερα αγαπητές μεταξύ των ελληνικών πόλεων. Σε αυτήν την κατηγορία αγώνων εντάσσονταν τα Ασκληπιεία της Επιδαύρου, τα Ηραία του Άργους, τα Ελευθέρια της Λάρισας, τα Λύκαια της Αρκαδίας και πολλοί άλλοι.

Όλες αυτές οι εκδηλώσεις είχαν καθαρά τοπικό χαρακτήρα και περιορισμένη φήμη. Ωστόσο, υπήρχαν και ορισμένοι αθλητικοί αγώνες, που κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τα στενά όρια του τόπου όπου τελούνταν, να καθιερωθούν ως πανελλήνιοι, και να γίνουν γνωστοί σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο. Πρόκειται για τα Πύθια στους Δελφούς, τα Ίσθμια στην Ισθμία, και τα Νέμεα στη Νεμέα.

Τα ιερά όπου τελούνταν οι αγώνες αυτοί βρίσκονταν σε καίριες γεωγραφικές θέσεις και αναγνωρίζονταν ως ουδέτερο έδαφος, όπου οι προστριβές υποσκελίζονταν, ενώ προάγονταν η ευγενής άμιλλα και η συναδέλφωση όλων των Ελλήνων.

.ameinias.gr

ancientolympicsmuseum.com/