Τρίτη 16 Απριλίου 2024

Η ΤΑΙΝΙΑ «Dune: Part II» ΚΑΙ Ο ΝΕΟΠΑΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ Titus Techera ΓΙΑ ΤΟΝ Ο Herbert.....

 


Ο νεοπαγανισμός του έθνους μας οδηγεί την επιτυχία του «Dune: Part II»

ΩΓΚΎΣΤ ΜΕΪΡΆΤ

Ενα μήνα μετά την κυκλοφορία της και έγινε η ταινία με τις μεγαλύτερες εισπράξεις της χρονιάς, είναι δίκαιο να δηλώσουμε ότι το "Dune: Part II" ήταν επιτυχία στο box office. Τούτου λεχθέντος, πρέπει να είναι ένα από τα πιο ασυνήθιστα blockbusters που βγήκαν εδώ και πολύ καιρό. Τα μυθιστορήματα μπορεί να είναι γνωστά, αλλά δεν είναι ακριβώς κομμένα και ραμμένα για λαϊκή κατανάλωση, ούτε η προσαρμογή του Ντενί Βιλνέβ κάνει πολλά για να το κάνει πιο προσιτό. Οι ταινίες του είναι βαριές, αργές και εξαιρετικά σοβαρές. Οι χαρακτήρες είναι λιγότερο ανθρώπινα όντα με προσωπικότητες και περισσότερο γιουνγκιανά αρχέτυπα που εκπληρώνουν τον προκαθορισμένο ρόλο τους σε ένα αδιάφορο σύμπαν.

Είναι αλήθεια ότι η ταινία είναι οπτικά εκπληκτική και οι σκηνές δράσης είναι εξαιρετικά χορογραφημένες, αλλά αυτές οι σκηνές χρησιμεύουν κυρίως για να τονίσουν αρκετές μεγάλες εκτάσεις κυριολεκτικής και μεταφορικής ερήμου. Αυτό τείνει να κάνει την εμπειρία της παρακολούθησης και των δύο ταινιών "Dune" μια πιο διαλογιστική και στοχαστική προσπάθεια από μια συναρπαστική ή διασκεδαστική.

Γιατί λοιπόν το "Dune: Part II" είναι τόσο δημοφιλές; Πιστεύω ότι είναι επειδή παρουσιάζει ένα συναρπαστικό όραμα για το μακρινό μέλλον που αγγίζει κάποιες αθέατες τρέχουσες πραγματικότητες. Κάτι σχετικά με αυτό έχει σαφώς απήχηση στο κοινό. Πίσω από την ατελείωτη άμμο, τα βασιλικά σπίτια, την εξόρυξη ορυκτών, τα βολβώδη διαστημόπλοια και τους κολοσσιαίους αμμοσκώληκες, το έπος που περιγράφει λεπτομερώς την άνοδο του Paul Atreides και του αυτόχθονα Freman μιλάει στο σημερινό κοινό.

Παρόλο που ο κριτικός κινηματογράφου Titus Techera κάνει μια καλή υπόθεση ότι το "Dune: Part II" υιοθετεί ουσιαστικά μια αριστερή αφήγηση στην οποία ένας φιλελεύθερος άθεος άνθρωπος-παιδί αξιοποιεί τη δύναμη των αποικιοκρατούμενων φονταμενταλιστών για να ξεπεράσει τους εκμεταλλευτές φασίστες και να απελευθερώσει τους ιθαγενείς, ο πολιτικός μελετητής Kody Cooper έρχεται πιο κοντά στην αλήθεια όταν υποστηρίζει ότι το "Dune" απευθύνεται σε θεατές με μερικά βασικά συντηρητικά θρησκευτικά θέματα: «Μια άλλη σύγκριση που έρχεται στο μυαλό είναι πιο αξιοσημείωτη: πόσο συντηρητική, με πολλές από τις καλύτερες έννοιες αυτού του όρου, είναι η ταινία». Εξηγεί πώς η ταινία αφιερώνει προσοχή στην αξιοπρέπεια της ζωής, τον εξέχοντα ρόλο της πίστης στον πολιτισμό και τον κίνδυνο του πολιτικού μεσσιανισμού.

Η θρησκεία δεν είναι ξεπερασμένη

Πριν εξετάσουμε την αξία των ισχυρισμών του Cooper, είναι σημαντικό να σημειώσουμε πόσο εξαιρετικό είναι ότι ένα έργο επιστημονικής φαντασίας περιλαμβάνει οποιαδήποτε θρησκευτική διάσταση. Οι περισσότεροι συγγραφείς του είδους ξεκινούν ενστικτωδώς με την προϋπόθεση ότι όλη η μελλοντική επιστήμη και τεχνολογία καθιστούν όλες τις θρησκείες παρωχημένες. Συνοδεύοντας αυτόν τον θρίαμβο του αθεϊσμού είναι μια συγκεντρωτική πολιτική τάξη που παίρνει τη θέση του Θεού. Είτε πρόκειται για μια τηλεοπτική σειρά όπως το "Star Trek" ή το "The Expanse", είτε για ταινίες όπως το "Blade Runner" ή το "Starship Troopers", ή ακόμα και τα κλασικά μυθιστορήματα 1984 και Brave New World, υπάρχει πάντα κάποια παγκόσμια κυβέρνηση ή μεγάλη εταιρεία που διαχειρίζεται ένα περίπλοκο κοινωνικό σύστημα που ενεργοποιείται από την τεχνολογία.

Αντίθετα, ο κόσμος του "Dune" είναι γεμάτος θρησκεία, μυστήρια, τελετουργίες, παραδόσεις και πνευματικότητα. Και ενώ ένας αυτοκράτορας φαίνεται να κυβερνά την ανθρωπότητα σαν κάποιο είδος θεού, η πραγματική διακυβέρνηση ανήκει σε ευγενείς οίκους που έχουν τεθεί επικεφαλής διαφόρων πλανητών. Κατά την άποψη του συγγραφέα του Dune Frank Herbert και του Villeneuve, η ανθρωπότητα θα προχωρήσει τεχνολογικά σε ένα σημείο όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να ταξιδεύουν στο διάστημα και να αποικίζουν αφιλόξενους πλανήτες όπως ο Αράκης, αλλά πολιτικά να οπισθοδρομούν σε ένα μοναρχικό σύστημα που μοιάζει με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Ωστόσο, όταν κάποιος κοιτάξει πιο προσεκτικά τα θρησκευτικά στοιχεία του "Dune", υπάρχει κάτι περίεργο σε όλα αυτά. Ακόμα κι αν ο Techera κάνει λάθος να ερμηνεύσει την ταινία ως κάποια μεταχριστιανική φιλελεύθερη αλληγορία, έχει δίκιο να αισθάνεται ότι η ταινία και το αρχικό υλικό της είναι αντίθετα με αυτό που ο σημερινός κόσμος αντιλαμβάνεται ως θρησκεία - δηλαδή, μια πνευματική πειθαρχία σε συνδυασμό με έναν ηθικό κώδικα. Στο "Dune", δεν υπάρχει πραγματική ηθική ή θεολογία. Αντίθετα, υπάρχει μια προκαθορισμένη θεϊκή τάξη και άγνωστα μυστήρια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλοι οι χαρακτήρες φαίνεται να στερούνται πολύ εσωτερικής σύγκρουσης (τουλάχιστον στις ταινίες) και γιατί οι πεποιθήσεις τους έχουν λίγα να πουν για την ύπαρξη καλού ή κακού.

Η επιστήμη και η τεχνολογία του "Dune" είναι επίσης ένα κομμάτι αυτής της άγνωστης θρησκείας. Παραδόξως, η προηγμένη τεχνολογία όπως τα διαστημικά ταξίδια και τα ενεργειακά πεδία έχουν ως αποτέλεσμα η ανθρωπότητα να παλεύει με λεπίδες και να ταξιδεύει σε μονολιθικά πλοία που λειτουργούν σαν σκάφη που επιπλέουν στο διάστημα με δική τους πρωτοβουλία. Ακόμη και η εξόρυξη του πολύ σημαντικού πόρου μπαχαρικών μοιάζει περισσότερο με μια πνευματική μορφή εργασίας, που παρέχει θεϊκή δύναμη στα ανθρώπινα όντα, όχι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί τεχνική τεχνογνωσία.

Αντανακλώντας τον νεοπαγανισμό

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα πράγματα, θα ήταν πιο ακριβές να πούμε ότι οι ταινίες "Dune" αντικατοπτρίζουν ένα είδος νεοπαγανισμού. Όπως οι μυστηριακές λατρείες και οι ανιμιστικές αφοσιώσεις της προχριστιανικής Δύσης, οι προφητείες, οι τελετουργίες, τα οράματα και η ψυχική μαγεία του Παύλου, των ιέρειων Freman και Bene Gesserit ενώνονται για να ενημερώσουν την κοσμοθεωρία της μελλοντικής ανθρωπότητας. Και όπως συμβαίνει με αυτά τα αρχαία συστήματα πεποιθήσεων, η θεότητα είναι συνώνυμη με την εξουσία, τα βασικά μυστήρια φυλάσσονται από γνωστικές λατρείες και η τυφλή πίστη σε πολιτικούς μεσσίες και χρυσές εποχές αφθονούν.

Όσο η εκπληκτική επιτυχία του "Dune: Part II" λέει για το μεταβαλλόμενο τοπίο του λαϊκού κινηματογράφου, λέει ακόμα περισσότερα για το μεταβαλλόμενο τοπίο της θρησκευτικής πίστης της Δύσης. Όπως υποστηρίζει ο John Daniel Davidson στο νέο του βιβλίο Pagan America: The Decline of Christianity and the Dark Age to Come, η Αμερική και η υπόλοιπη Δύση έχουν εισέλθει σε μια εποχή νεοπαγανισμού στην οποία ο Χριστιανισμός έχει αντικατασταθεί αποτελεσματικά από μια ευρεία ποικιλία μυστηριακών λατρειών, δεισιδαιμονιών και ασυνάρτητων ηθικών φιλοσοφιών. Όπως το θέτει:

Η Αμερική γίνεται ειδωλολατρική. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα μια ξαφνική αύξηση των ανθρώπων που λατρεύουν τον Δία ή τον Απόλλωνα (αν και οι σύγχρονες μορφές μαγείας βρίσκονται σε άνοδο). Αντίθετα, σημαίνει έναν εναγκαλισμό μιας θεμελιωδώς παγανιστικής κοσμοθεωρίας που απορρίπτει τόσο την υπερβατική ηθική αλήθεια όσο και την αντικειμενική πραγματικότητα, και επιμένει αντ' αυτού ότι η αλήθεια είναι σχετική και η πραγματικότητα είναι αυτό που θέλουμε να είμαστε.

Ενώ μια ιστορία για βασιλικούς οίκους που μάχονται για έναν πλανήτη άμμου για να επωφεληθούν από την παραγωγή μπαχαρικών θα χτυπούσε το κοινό ως απίστευτο σε σημείο να είναι ακατανόητο, στην πραγματικότητα έχει νόημα για το σημερινό κοινό. Οι σημερινοί ολιγάρχες ασκούν τεράστια δύναμη, οι σημερινές λατρείες που βασίζονται σε αφαιρέσεις και ασαφείς συλλογισμούς είναι ζωντανές και καλά και η ανθρώπινη δράση αυτές τις μέρες φαίνεται σε μεγάλο βαθμό προκαθορισμένη από τεράστιες άγνωστες δυνάμεις. Ακόμη και εκείνα τα ιδεώδη του Διαφωτισμού που εξυμνούσαν την επιστημονική συλλογιστική έχουν πέσει στο περιθώριο, καθώς η επιστήμη φαίνεται όλο και περισσότερο σαν μαγεία στους ανθρώπους σήμερα. Το "Dune: Part II" είναι πράγματι μια παράξενη ταινία, αλλά ο κόσμος έχει γίνει ένα παράξενο μέρος και όλα αυτά οδηγούν σε μια παράξενη νέα στιγμή στη σημερινή κουλτούρα.

Φυσικά, η επιστροφή στον παγανισμό θα πρέπει να ενοχλεί όλους, πιστούς και μη πιστούς. Μπορεί να είναι ενδιαφέρουσες και υποβλητικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, αλλά όπως αποδεικνύει ολόκληρη η ανθρώπινη ιστορία, αναπόφευκτα σημαίνει καταστροφή για την ανθρώπινη άνθηση στον πραγματικό κόσμο.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου