Η εξέγερση του αγριάνθρωπου!!!!

 

Τάκης Θεοδωρόπουλος

ο «Κοινό των Αρκάδων» ήταν ο πρώτος συνασπισμός πόλεων στην Ελλάδα. Η συμμαχία δεν στηριζόταν ούτε σε συμφωνίες ούτε σε νόμους. Αυτό που τη συνέδεε ήσαν οι μουσικοί αγώνες που οργάνωναν κάθε χρόνο. Η μουσική ήταν αυτή που τους προστάτευε από την αποθηρίωση. Η μυθολογία τους έχει πολλές περιπτώσεις μεταμόρφωσης σε θηρία, όπως ο Λυκάων ή η νύμφη Καλλιστώ. Οπως λέει ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης, το αυχμηρό του τόπου βοηθούσε στην εξαγρίωση του ανθρώπου. Περιγράφει έναν εμφύλιο που ξέσπασε στην Κύναιθα και κράτησε δέκα χρόνια. Οι μισοί βοήθησαν τους Αιτωλούς να μπουν στην πόλη και ακολούθησε σφαγή. Οσοι σώθηκαν αναζήτησαν καταφύγιο σε άλλες αρκαδικές πόλεις. Καμία δεν τους δέχθηκε και από όπου περνούσαν έκαναν καθαρτήριες τελετές επειδή τους θεωρούσαν μιασμένους. Ενδιαφέρον έχει η ερμηνεία του Πολύβιου: οι Κυναιθείς είχαν παραμελήσει την καλλιέργεια της μουσικής με αποτέλεσμα να αποθηριωθούν. Ο Πλάτων θεωρεί ότι η μουσική, μαζί με την παιδεία, είναι τα όπλα που υπερασπίζονται την «Ακρόπολη» της ψυχής του πολίτη στις συνθήκες της ανεξέλεγκτης δημοκρατίας, όπου η ελευθερία γίνεται συνώνυμη της αυθαιρεσίας. Οταν λείπουν, η δημοκρατία μεταλλάσσεται σε τυραννία. Οταν ο πατέρας φοβάται τον γιο και προσπαθεί να τον μιμηθεί για να τον κολακεύσει, όταν ο δάσκαλος φοβάται τον μαθητή. Ο Πλάτων, από τον μακρινό 4ο π.Χ. αιώνα περιγράφει τη συνθήκη της δικής μας καθημερινότητας.

Προχθές κάποιος τσακώθηκε με το «παιδί» του πάρκινγκ. Δεν είναι πρωτόγνωρο ούτε παράξενο. Το παράξενο ξεκινάει από τη στιγμή που αυτός ανεβαίνει στο διαμέρισμά του, παίρνει την κυνηγετική του καραμπίνα και ρίχνει στον άνθρωπο, στο κεφάλι. Ενας παραπάνω νεκρός στη θλιβερή συγκομιδή της καθημερινότητας. Τις προάλλες, κάποιοι ναυτεργάτες πετούν έναν άνθρωπο στη θάλασσα. Ο πλοίαρχος αδιαφορεί. Το Λιμενικό απουσιάζει. Ενα ζευγάρι νέων και το σκυλάκι του έπεσαν θύματα ενός οδηγού που έτρεχε σαν αγριάνθρωπος. Η δίκη ολοκληρώθηκε έπειτα από έξι χρόνια. Η ποινή κατώτερη των περιστάσεων. Οταν ήμουν νέος θυμάμαι άγριους καβγάδες με βρισιές και απειλές για μια γρατζουνιά στη λαμαρίνα του αυτοκινήτου. Νόμιζες ότι ήσαν έτοιμοι να σκοτωθούν. Ομως, αφού ξεσπούσαν, ο καθένας ακολουθούσε τον δρόμο του. Σήμερα το πιθανότερο είναι να υπάρξει θύμα ή και νεκρός. Τι είναι αυτό που ανακάτεψε τα υλικά της ψυχής και έβγαλε από μέσα της τον αγριάνθρωπο;

Η πολιτική δεν μπορεί να το εντοπίσει. Οι κοινωνιολογικές ερμηνείες μοιάζουν προσχηματικές, όταν δεν είναι υποκριτικές. Οπως υποκριτικό ήταν το εγκώμιο των «προοδευτικών» στους κουκουλοφόρους που έκαψαν το κέντρο της Αθήνας το 2008. Ή οι αχρείοι που άφησαν τους υπαλλήλους της «Μαρφίν» να καούν ζωντανοί. Ο αγριάνθρωπος που κυκλοφορεί ελεύθερος ανάμεσά μας δεν γεννήθηκε από τη μια μέρα στην άλλη. Η κοινωνία τον εγκυμονούσε για δεκαετίες, από τότε που οι προκηρύξεις των δολοφόνων της «17 Νοέμβρη» διαβάζονταν λες και τις είχε γράψει ο Μαξ Βέμπερ.

Ας μην κοροϊδευόμαστε. Η κατάσταση της ανομίας υπερβαίνει τις δυνατότητες της σημερινής ή οποιασδήποτε κυβέρνησης. Χρειάζεται μια αναθεώρηση της κοινωνικής συνθήκης. Ας ακούσουμε αυτά που μας λένε οι πρόγονοί μας. Εμείς όταν λέμε μουσική εννοούμε κάποια συναυλία όπου όλοι μαζί τραγουδάμε τον πόνο μας. Είναι της αρμοδιότητας του υπουργείου Πολιτισμού ή της τοπικής αυτοδιοίκησης και του εξωραϊστικού συλλόγου Ελλήνων αρχαιολόγων. Εκείνοι εννοούσαν την πειθαρχία του μέτρου και της αρμονίας, που διαπλάθουν τη συμπεριφορά. Και ό,τι ακόμη μεταμορφώνει τον αγριάνθρωπο μέσα μας σε κοινωνικό ον. Ας πάρουμε τη «μουσική» που αναφέρει ο Πλάτων και ο Πολύβιος ως μεταφορά. Αυτή που θα μας επιτρέψει να τη μεταφέρουμε στα καθ’ ημάς. Ομως, η λειτουργία της μεταφοράς, βασική αρχή του πολιτισμού μας, χρειάζεται παιδεία. Το ερώτημα δεν είναι πού θα τη βρούμε. Το ερώτημα είναι ότι έχουμε ξεχάσει τον τρόπο που θα μας επιτρέψει να την ψάξουμε. Μουσική και παιδεία, ήτοι αυτό που συμβατικά, και με κάποια συγκατάβαση, ονομάζουμε πολιτισμός. Τη μουσική μπορείς να τη βρεις σ’ ένα κείμενο του Εμπειρίκου και την παιδεία σε μια μελωδία του Χατζιδάκι. Φτάνουν για να μας προστατεύσουν από την εξέγερση του αγριάνθρωπου; Δεν είμαι τόσο αφελής. Φτάνουν όμως για να μας υπενθυμίσουν ότι πρέπει να αναθεωρήσουμε τη σημασία της λέξης «πολιτισμός». Λέξη που έχει χάσει τη σημασία της, όχι μόνον στα ελληνικά, αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Αυτές που κάποτε θεωρούσαμε ως οδηγούς μας.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ