Θὰ πρέπει νὰ καταστεῖ σαφὲς τὸ ἑξῆς: ἡ ἰδεολογικὴ κληρονομιὰ τοῦ '68, μακρὰν τοῦ νὰ ἔχει ὁποιονδήποτε ἀνατρεπτικὸ χαρακτῆρα, διαπερνᾶ σήμερα τόσο τὴ Δεξιὰ ὅσο καὶ τὴν Ἀριστερά, γι' αὐτὸ καὶ εἶναι κάπως δύσκολο γιὰ τὴν τελευταία νὰ τὴν οἰκειοποιηθεῖ κατ’ ἀποκλειστικότητα ἤ νὰ τὴν ἐγγράψει στὴν ἰδιαίτερη συναισθηματικὴ παρακαταθήκη της. Ἡ κληρονομιὰ τοῦ '68 εἶναι τὸ Σύστημα. Οἱ ἀξίες του τροφοδοτοῦν ὁλόκληρη τὴ δημόσια σφαῖρα καὶ ὁριοθετοῦν τὰ πλαίσια τοῦ πολιτικὰ ὀρθοῦ λόγου, ἔτσι ὥστε ὁτιδήποτε ξεφεύγει ἀπὸ αὐτὰ τὰ πλαίσια νὰ ἀναθεματίζεται καὶ νὰ ἐκπίπτει στὴν καταραμένη σφαίρα τῆς ἀντίδρασης, τοῦ λαϊκισμοῦ ἤ τῆς κάθε εἴδους φοβίας.
(...) Ὁ καπιταλισμὸς τῆς ἐποχῆς τοῦ Σχεδίου Μάρσαλ καὶ τῆς «ἔνδοξης τριαντακονταετίας» ὀργανώθηκε σύμφωνα μὲ ἕνα καταναλωτικὸ πρότυπο, βασισμένο στὴν ἐκπαίδευση τοῦ πληθυσμοῦ ὡς ἑξῆς: ἄλλους νὰ τοὺς κάνει νὰ ἀγαπήσουν τὴν κατανάλωση καὶ ἄλλους νὰ τοὺς κάνει νὰ τὴν ὀνειρεύονται.21 Γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ ὁ στόχος ἦταν ἐπιτακτικὴ ἡ ἐπίσπευση τῆς διάλυσης τῶν παλαιῶν ἀστικῶν ἀξιῶν -ἀποταμίευση, λιτότητα, προσπάθεια, θρησκεία- καὶ ἡ καθιέρωση ἑνὸς ἡδονιστικοῦ καὶ ἀνεκτικοῦ μοντέλου. Μόνο μέσα ἀπὸ αὐτὴ τὴν ὀπτικὴ εἶναι δυνατὸν νὰ κατανοήσουμε τὴν ἐπικουρικὴ χρησιμότητα τῶν φιλοσόφων τοῦ '68: ὁ Μαρκοῦζε, μὲ τὴ «νέα λιμπιντικὴ τάξη» του, ὁ Ντελέζ, μὲ τὶς «μηχανὲς ἐπιθυμιῶν» του, ὁ Φουκῶ, μὲ τὴ θεωρία του περὶ σεξουαλικότητας. Ὅλοι τους θὰ προετοιμάσουν τὸ ἔδαφος, μέσῳ πολιτισμικῶν διεργασιῶν, ὥστε νὰ παρουσιαστεῖ ὡς ἐπαναστατικὸ ἕνα μοντέλο παραβατικοῦ καταναλωτισμοῦ, πού, κατὰ βάθος, δὲν ἀνταποκρινόταν παρὰ μόνο στὸν ἀρριβισμὸ τῶν νέων μεσαίων τάξεων. Ὁ Μάης τοῦ '68 ἦταν ἡ στιγμὴ τῆς συμβολικῆς ἀποκρυστάλλωσης ὅλων τῶν παραπάνω. Ὕστερα ἀπὸ μισὸ αἰῶνα ἡ κληρονομιὰ τῶν ἡμερῶν τοῦ Μάη συμπυκνώνεται μέσα σὲ μία καὶ μόνο φράση: «ἐλευθεριακὸς φιλελευθερισμός».
(...) «Ἀπαγορεύεται τὸ ἀπαγορεύεται!» ἦταν τὸ δημοφιλέστερο σύνθημα τοῦ Μάη τοῦ '68. Πρέπει ὅμως νὰ ληφθεῖ ὑπόψη -καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ πυρῆνας τοῦ μηνύματος τοῦ Κλουσκὰρ- ὅτι τὸ σύστημα ποὺ ἐγκαινιάσθηκε τότε, ἐνῶ εἶναι ἀνεκτικὸ πρὸς τὸν καταναλωτή, εἶναι καταπιεστικὸ πρὸς τὸν παραγωγό. Μὲ ἄλλα λόγια: πρόκειται γιὰ ἕνα σύστημα στὸ ὁποῖο «ὅλα ἐπιτρέπονται, ἀλλὰ τίποτα δὲν εἶναι δυνατό».26 Ἡ φιλοσοφία του συνίσταται στὴν ἀπόρριψη τῆς ταξικῆς πάλης ὡς κάτι τὸ ἀναχρονιστικό, ἐνῷ ἐξυψώνει τοὺς νέους «κοινωνικοὺς ἀγῶνες» (ἰδεολογία φύλου, σεξουαλικὲς μειονότητες, μετανάστες κ.λπ.), γιὰ τοὺς ὁποίους ἔχουν σχεδιαστεῖ καὶ τὰ κατάλληλα πακέτα ἀγορᾶς. Καὶ ὅλα αὐτά, ἐννοεῖται, μὲ τὸν ἀέρα καὶ τὴν αἴγλη τῆς «Ἀριστερᾶς» ἀπολαμβάνοντας ταυτόχρονα τὰ καλύτερα καὶ ἀπὸ τοὺς δύο κόσμους.27 Καὶ κάπως ἔτσι πλησιάζουμε στὴν ἐπικράτεια τῆς Χώρας τῆς Προόδου (Progrelandia).
(...) «Τὸ σῶσε!» (la "chienlit"). Ἔτσι χαρακτήρισε ὁ Σὰρλ ντὲ Γκὼλ τὰ γεγονότα τοῦ Μαΐου. «Μιὰ ἐπανάσταση!» -λέει ἡ πιὸ διαδεδομένη ἐκδοχή. Γιὰ τὸν Ντεμπρὲ ὁ παρισινὸς Μάης δὲν ἦταν οὔτε τὸ ἕνα οὔτε τὸ ἄλλο, ἀλλὰ ἦταν «τὸ πιὸ ὀρθολογικὸ ἀπὸ τὰ κοινωνικὰ κινήματα»· ἡ «θλιβερὴ νίκη τοῦ παραγωγικοῦ λόγου ἔναντι τῶν ρομαντικῶν ἀνοησιῶν»· ἡ «πιὸ ἀνιαρὴ ἐπίδειξη τῆς μαρξιστικῆς ἀντίληψης, ὅτι ὅλα τελικὰ καθορίζονται ἀπὸ τὴν οἰκονομία (τεχνολογία + σχέσεις παραγωγῆς)». Στὴν οὐσία, ἐπρόκειτο γιὰ μιὰ προσαρμογὴ τῶν συνηθειῶν καὶ τοῦ τρόπου ζωῆς στὶς νέες ἀπαιτήσεις τῆς βιομηχανοποίησης, «ὄχι ἐπειδὴ τὸ ἀπαιτοῦσαν οἱ ποιητές, ἀλλὰ ἐπειδὴ τὸ ἀπαιτοῦσε ἡ βιομηχανοποίηση». Ἡ μαρξιστικὴ ἀνάλυση τοῦ Ντεμπρὲ εἶναι ἀμείλικτη: οἱ ἀστικὲς ἀξίες τῆς παλιᾶς Γαλλίας ἦταν ἀντιοικονομικές, γεγονὸς ποὺ ὑποχρέωσε τὴν ἀστικὴ τάξη νὰ εὐθυγραμμιστεῖ μὲ τὶς νέες καταναλωτικές, ἀτομικιστικὲς καὶ ἡδονιστικὲς ἀξίες. Μαζικὴ εἴσοδος τῶν γυναικῶν στὸ ἐργατικὸ δυναμικό, μετάβαση ἀπὸ τὸν ἰδιοκτησιακὸ στὸν μετοχικὸ καπιταλισμό, κατάργηση τῶν τελωνειακῶν φραγμῶν, ἄνοδος τῶν πολυεθνικῶν, προώθηση τῆς «εὐελιξίας».
Τί ἄλλο εἶναι τὸ ἐμπόρευμα, παρὰ ἀπὸ «μιὰ ἀσυγκράτητη, ἀδιάκοπη καὶ ἀέναη γιορτή»; Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ Μάης τοῦ '68 ἦταν ἡ γιορτὴ τῆς κινητικότητας. «Ἡ ἀστικὴ τάξη βρισκόταν, πολιτικὰ καὶ ἰδεολογικά, σὲ διαφορὰ φάσης μὲ τὴ λογικὴ τῆς δικῆς της οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης» -λέει ὁ Ντεμπρὲ- καὶ ὁ Μάης ἦταν, ἑπομένως, μία ἑγελιανὴ «πανουργία τῆς ἱστορίας» ποὺ θὰ ἔφερνε τὴν προσαρμογὴ τῆς κατάστασης. Ὁ Μάης τοῦ '68 ἦταν ὁ «θερμοστάτης» ποὺ ἐπέτρεψε τὴν ἔγκυρη ἐπιδιόρθωση τῆς μηχανῆς· ἕνα εἶδος μηχανικοῦ αὐτοματισμοῦ, ποὺ οὕτως ἤ ἄλλως τίθεται σὲ λειτουργία ἀπὸ μόνος του, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴ θέληση τῶν φορέων του, γιὰ νὰ ἀπορροφήσει τὶς ἀναταράξεις στὸ ἐσωτερικὸ τῆς νεοκαπιταλιστικῆς μηχανῆς».
Ἀδριανὸς Ἐριγκέλ, «Μάης τοῦ 1968: Μία Νεοφιλελεύθερη Πολιτιστικὴ Ἐπανάσταση», Μετάφραση: Ἀπόστολος Χατζηδημητρίου, σ. 46-94, περιοδικὸ «Τὸ Ἔνζυμο», τεῦχος ΙΖ, Ἄνοιξη 2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου