ΜΕΡΟΣ Γ΄
Οι πολιτισμοί πού αναπτύχθηκαν στο μακρινό παρελθόν, είναι ο ινδικός, ο κινέζικος, ο αρχαίος ελληνικός και ο εβραϊκός. Διαπιστώσαμε, λοιπόν, ότι έχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά αν και οι πολιτισμοί αυτοί είναι τόσο μακρινοί που μάλλον δεν έχουν αλληλοεπηρεασθεί .
Μυθικές Κοσμολογίες
?Ποια είναι τα κοινά χαρακτηριστικά αυτών των μυθικών κοσμογονιών αλλά και μυριάδων άλλων αλλά ίσως και όλων; Δεν υπάρχει κοσμογονία στον κόσμο που να μην αποδίδει την ύπαρξη του κόσμου σε μια αυθαίρετη και απροσδιόριστη υπερφυσική δύναμη. Επίσης απροσδιόριστος είναι και ο χρόνος της δημιουργίας του. Εκείνο που έχουν κοινό, επίσης, όλες αυτές οι κοσμογονίες είναι ότι κόσμος έχει δημιουργηθεί από υλικά που παραμένουν έτσι όπως είναι και τώρα. Είναι πολύμορφος και καμία αναφορά δεν γίνεται για τη σύστασή του. Με άλλα λόγια ήταν , είναι και θα είναι ίδιος μέχρι που μια ανώτερη βούληση θα τον καταστρέψει ή θα τον αλλάξει.
Η Φυσική Φιλοσοφία
Και τότε , στην αρχαία εποχή 2,5 χιλιάδες χρόνια πριν, μέσα από τον ωκεανό των χιλιάδων κοσμογονιών ξεπροβάλει σαν ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο μια νέα αντίληψη. Ένας νέος τρόπος να βλέπουμε και να ερμηνεύουμε τον κόσμο. Είναι μια τομή στην ανθρώπινη σκέψη. Μπορούμε άνετα να υποστηρίξουμε ότι η ανθρώπινη σκέψη πάνω στον κόσμο χωρίζεται από τους Ίωνες φιλόσοφους σε πριν και μετά. ?Και
ποιος είναι αυτός ο τρόπος; Η ιδέα, ότι υπάρχει ένας πεπερασμένος αριθμός ουσιών από τις οποίες αποτελούνται όλα τα σώματα γύρω μας γεννήθηκε στην Ιωνία στα νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Οι πρωτεργάτες της νέας ρηξικέλευθης σκέψης ήταν οι ιδρυτές μιας νέας σχολής διανόησης , της φυσικής φιλοσοφίας , που πάνω σ ' αυτήν βασίσθηκε πρώτα η ελληνική σκέψη μετά η ελληνιστική επιστήμη και τέλος όλη η επιστήμη .
?Και γιατί εμφανίσθηκε στα παράλια του Αιγαίου; Η φυσική φιλοσοφία ήταν το αποτέλεσμα των συνθηκών που επικρατούσαν σε αυτήν τη μικρή περιοχή του κόσμου γύρω από τη θάλασσα του Αιγαίου. Η ενασχόληση μεγάλου μέρους των κατοίκων με το εμπόριο, τα ταξίδια τους στις γύρω περιοχές, η συσσώρευση γνώσεων και η σύγκριση μεταξύ τους απετέλεσαν το πρωταρχικό υλικό. Αλλά εκείνο που τελικά έκανε δυνατή τη νέα σύνθεση ιδεών ήταν το ελεύθερο πνεύμα των Αρχαίων Ελλήνων και η αδογμάτιστη θρησκεία τους που πυρήνας τους ήταν το δημοκρατικό πολίτευμα. Ήταν μια εξαιρετική στιγμή του ανθρωπίνου πνεύματος που μπόρεσε να πετάξει πάνω από τα αυταρχικά θεοκρατικά καθεστώτα και να θεσπίσει νέους θεσμούς και μια νέα πολιτική φιλοσοφία. Το έχουμε ξαναπεί ότι η φιλοσοφία και η δημοκρατία είναι δίδυμες αδελφές και δεν μπορούν να υπάρξουν χωριστά. Τη μοναδική αυτή δημιουργία του πνεύματος μπορώ να την συγκρίνω μόνο με την στιγμή που το πρώτο ψάρι βγαίνει για πρώτη φορά στην ξηρά για να αποτελέσει το προπάτορα όλων των χερσαίων ζώων και ημών , φυσικά.
Είναι να εκπλήσσεσαι με την περιέργεια αυτών των Ελλήνων σοφών. Καταπιάνονται με τα πάντα. Θέτουν ερωτήματα. Ερμηνεύουν. Τσακώνονται μεταξύ τους. Σπάνε την παράδοση, αμφισβητούν τις παραδοσιακές ερμηνείες και τολμούν να προτείνουν νέες. Το φαινόμενο θα ξανασυμβεί και στους επόμενους αιώνες αλλά εδώ στην Ιωνία είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει τόσο έντονα αλλά και τόσο δημιουργικά . ?Τι προκαλεί τη λάμψη της σελήνης, ;γιατί η θάλασσα είναι αλμυρή; ;ποιο είναι πιο γλυκό το σύκο ή το μέλι; Υπάρχει ο χώρος; ;γιατί υπάρχουν πέτρες πάνω στα ψηλά βουνά που μοιάζουν με αχιβάδες; (Αν συνεχίσω θα σας φάω όλη την ώρα). Και τέλος η κορυφαία ερώτηση που απ’ ότι ξέρουμε έως τώρα δεν την έθεσε κανένας άλλος λαός :ποια είναι η φύση της ύλης; είναι η περίοδος των φυσικών φιλοσόφων που έθεσαν το οντολογικό πρόβλημα :
τι το ον ή τις η ουσία;.
Εδώ , λοιπόν, στα παράλια της Ιωνίας δημιουργήθηκε για πρώτη φορά το χάσμα μεταξύ επιστήμης και μύθου που δεν λέει να κλείσει ακόμη. Πριν τον 6ο αιώνα τα φαινόμενα του φυσικού κόσμου αλλά και της κοινωνίας αποδίδονταν συνήθως στη μυστική βούληση των θεών. Οι Έλληνες φιλόσοφοι αμφισβητούν την παράδοση και αποδίδουν την κίνηση του κόσμου σε φυσικές δυνάμεις που κατά το πλείστον υπακούν σε νόμους που μπορούν να ερμηνευτούν λογικά. Ο κόσμος έχει υλική αρχή και όπως το λέει ο Αριστοτέλης : εν ύλης είδει – μια μορφή ύλης.
?Και τι το καινούργιο φέρνει αυτός ο τρόπος σκέψης; : Αν τα διάφορα συμβάντα δεν οφείλονται στις αστάθμητες βουλές υπερφυσικών όντων τότε ανοίγονται εκπληκτικές δυνατότητες για την πρόβλεψη ,την αποφυγή , την ανακατεύθυνση, τον έλεγχο ή την εκμετάλλευσή τους. Οι φυσικοί φιλόσοφοι υπήρξαν επαναστάτες του πνεύματος, πρωταγωνιστές σε μια λαμπρή περίοδο ανακαλύψεων της γνώσης. Σήμερα προς τιμή τους, στη Δυτική Ευρώπη το ανώτατο δίπλωμα ακαδημαϊκών σπουδών (το διδακτορικό) που απονέμεται σε όλους τους κλάδους της γνώσης είναι το PhD. (Philosophiae Doctor) δηλ Δόκτωρ Φιλοσοφίας .
Πως χωρίζονται οι περίοδοι της ανθρώπινης σκέψης; Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε την ανθρώπινη αναζήτηση περί κόσμου σε τρεις περιόδους, στην περίοδο των κοσμογονικών θρησκευτικών μύθων, την περίοδο της φυσικής φιλοσοφίας και την περίοδο της επιστήμης. Από όσο γνωρίζουμε ο πολιτισμός που εισήγαγε πρώτος την φυσική φιλοσοφία και την ορθολογική ερμηνεία του κόσμου ήταν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός.
Και τέλος, η επιστημονική σκέψη είναι η μετεξέλιξη της φυσικής φιλοσοφίας που γεννιέται κατά την Ελληνιστική περίοδο αλλά δυστυχώς, λησμονείται τους επόμενους αιώνες και αναγεννάται μόνον κατά τον 17ο αιώνα. Η ορθολογική ερμηνεία του κόσμου ήταν στο παρελθόν και παραμένει , δυστυχώς , απλά ένας λεκές στον καμβά της ιστορίας του πολιτισμού.
Θαλής, Αναξίμανδρος, Ηράκλειτος, Ξενοφάνης
Ποιες είναι αυτές οι προσωπικότητες που επηρέασαν βαθύτατα την ανθρώπινη σκέψη; Στη χωρία των φυσικών φιλοσόφων ανήκουν με χρονολογική σειρά ο Θαλής από την Μίλητο, που πρώτος στην παγκόσμια ιστορία δίνει ερμηνείες για τη φύση του κόσμου μακριά από την παράδοση. Ο Θαλής θεωρεί ότι η θεμελιώδης αρχή του σύμπαντος είναι το νερό.
Μετά ο Αναξίμανδρος ο οποίος υποστηρίζει ότι η μεγάλη ποικιλία ουσιών που παρατηρείται στον κόσμο αποκλείει την πιθανότητα να δομείται από κάτι τόσο τετριμμένο όσο το νερό. Το θεμελιώδες συστατικό πρέπει να είναι κάτι λιγότερο απτό και πιο πολύπλευρο. Κάτι που θα μπορούσε να κολλάει παντού, μια ουσία δια πάσαν χρήσιν. Μια ουσία που δεν θα έχει ούτε συγκεκριμένο σχήμα ούτε συγκεκριμένες ιδιότητες θα είναι κάτι αόριστο αδιαμόρφωτο. Αυτόν , λοιπόν, τον θεμελιώδη λίθο της φύσης τον αποκάλεσε άπειρον, δηλ. αυτό που δεν έχει πέρατα και επομένως μπορεί να παίρνει οποιαδήποτε μορφή.
Και μετά πάμε στον Ηράκλειτο που προτείνει ένα νέο συστατικό ως θεμελιώδες, τη φωτιά.
Από εκεί στον Ξενοφάνη από την Κολοφώνα που θεωρεί τη γη βασικό στοιχείο της ύλης.
Πυθαγόρειοι
Κατόπιν εξετάσαμε τις απόψεις των Πυθαγορείων. Οι αριθμοί είναι η ουσία των όντων, τα πάντα είναι αριθμοί και όλα συνθέτονται από αριθμούς. Για τους Πυθαγόρειους, η δημιουργία του αριθμητικού συστήματος, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την Γεωμετρία ή ακόμα και με αυτή καθαυτή την Κοσμογονία. Από τη μονάδα εξελίχθηκε η δυάδα, από την δυάδα εξελίχθηκαν οι αριθμοί, και από τους αριθμούς, τα σημεία. Από τα σημεία, πάλι, οι γραμμές και από τις γραμμές δημιούργησαν οντότητες δύο διαστάσεων, και αυτές, με την σειρά τους , δημιούργησαν τρισδιάστατες οντότητες. Οι τρισδιάστατες οντότητες δημιούργησαν τους οργανισμούς, με αποκορύφωμα τα τέσσερα βασικά στοιχεία την γη, το νερό, την φωτιά και τον αέρα, από τα οποία σύμφωνα με την θεωρία, είναι δομημένο το σύμπαν.
Εμπεδοκλής
Σ’ αυτό το ταξίδι μας στο παρελθόν κάναμε μια στάση για να εξετάσουμε διεξοδικά μια σημαντική προσωπικότητα της αρχαίας φυσικής φιλοσοφίας , τον Εμπεδοκλή από τον Ακράγαντα της Μεγάλης Ελλάδας. Η θεωρεία του για τη στοιχειακή φύση της ύλης επηρέασε όσο καμία άλλη τη φιλοσοφία και ήταν σε ισχύ μέχρι τα νεότερα χρόνια.
Αυτή η θεωρία φανερώνει την εκπληκτική σύλληψη μιας θεμελιώδους αρχής: ότι η ύλη συντίθεται από έναν πεπερασμένο αριθμό βασικών κι αμετάβλητων στοιχείων, τα οποία συνδυαζόμενα σε συγκεκριμένες αναλογίες σχηματίζουν όλες τις υπάρχουσες ουσίες. Αυτή εξάλλου η αρχή είναι η βάση της σύγχρονης χημείας. Μπορούμε βάσιμα να υποστηρίξουμε ότι με τον Εμπεδοκλή αρχίζει μια νέα εποχή της φυσικής φιλοσοφίας. Περνάμε από τις μονοστοιχειακές κοσμογονίες στις πολυστοιχειακές.
? Μα αυτά, δηλαδή τις 4 ουσίες, τις προείπε και ο Πυθαγόρας. Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι ο Εμπεδοκλής επαναλαμβάνει την θεωρία του Πυθαγόρα. Με την πρώτη ματιά έχει δίκιο, όμως η διαφορά των δυο θεωριών είναι βαθιά και ουσιαστική. Ο Εμπεδοκλής αναφέρεται σε τέσσερα διαφορετικά υλικά που αποτελούν την ύλη ενώ ο Πυθαγόρας σε αριθμητικές τετράδες. Για τον Πυθαγόρα η ουσία είναι οι αριθμοί , κάτι άυλο μεταφυσικό ενώ για τον Εμπεδοκλή κάτι αισθητό και υλικό.
Επιπλέον η εισαγωγή δυο κοσμικών δυνάμεων, του Νείκους και της Φιλότητας, εισάγουν μια νέα κοσμοαντίληψη: Οι δυνάμεις αυτές δεν εξαρτώνται από τα καπρίτσια κανενός φανταστικού όντος, είναι σταθερές, προβλέψιμες και άπαξ και κατανοήσουμε πως δρουν , μπορούμε να τις προβλέψουμε και να τις χρησιμοποιήσουμε.
Είναι, λοιπόν , το πρώτο σκαλοπάτι, για τη σκέψη που αν δεν γινόταν, ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να απογαλακτιστεί από το μύθο και το όνειρο. Και αυτό το τόσο ουσιαστικό βήμα έγινε από τους Αρχαίους Έλληνες. Από όσο γνωρίζουμε έως τώρα, κανείς άλλος πολιτισμός δεν έκαμε αυτό το βήμα. Ούτε οι λαοί της Εγγύς Ανατολής – Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Εβραίοι - , ούτε οι Αιγύπτιοι, ούτε οι Ινδοί ούτε οι Κινέζοι ούτε και οι Άραβες μπόρεσαν να ξεφύγουν .
Αλλά οι Έλληνες δεν σταμάτησαν εκεί. Σαν να είναι αναπόφευκτο άπαξ και σχιστεί η κουρτίνα της μυθικής σκέψης το ανθρώπινο πνεύμα ελεύθερο πετά και αναζητά νέους τρόπους ερμηνείας του κόσμου.
Ξαφνικά, μέσα στο πουθενά, ένας λαός που έμαθε να γράφει με …νέα σύμβολα , μόλις πριν δύο αιώνες (τον 8ο, δηλαδή, αιώνα π.Χ., όπως ισχυρίζεται η φιλολογία) άρχισε να φιλοσοφεί με τέτοια δύναμη πνεύματος που ακόμη και σήμερα αισθανόμαστε θαυμασμό και δέος.
Το επόμενο βήμα έρχεται από έναν τεράστιο διανοητή της αρχαιότητας, τον Δημόκριτο.
Δημόκριτος
Τι διαφορετικό υποστηρίζει ο Δημόκριτος; υπεστήριξε ότι: το «ον» (το σύμπαν), είναι μεν αιώνιο, αναλλοίωτο και άφθαρτο, ωστόσο δεν είναι «απλούν» όπως πίστευαν οι Ελεάτες φιλόσοφοι, αλλά «πολλαπλούν». Και ως πολλαπλούν, αποτελείται από απειροελάχιστα τεμάχια ύλης (τα άτομα) που δεν περιέχουν κενό, αλλά έχουν συμπαγή πυκνότητα, είναι άποια, δηλ δεν έχουν ποιοτικά χαρακτηριστικά, είναι απαθή και ανώλεθρα, δηλ άφθαρτα, άπειρα στο πλήθος και όταν έρχονται σε σχέση μεταξύ τους δημιουργείται κίνηση. Τέλος έχουν τρεις διαφορές μεταξύ τους : στο σχήμα (ρησμός) , στη θέση (τροπή) και στη τάξη (διαθιγή).
Τα άτομα, λοιπόν, τα "όντως όντα", αν και είναι τόσο μικροσκοπικά ώστε να είναι αόρατα, όταν συνενώνονται δημιουργούνται τα ορατά αντικείμενα, τα ποικίλα ορατά αντικείμενα που βλέπουμε και αισθανόμαστε. Όπως οι άμεσοι προκάτοχοί του, έτσι και ο Δημόκριτος θεωρεί ότι η γέννηση ενός πράγματος είναι στην πραγματικότητα ανάμειξη προϋπαρχόντων στοιχείων: είναι συμπλοκή πολλών ατόμων, οπότε και ο θάνατος είναι διάσπαση ενός συμπλέγματος ατόμων. Παρ όλες τις αλλαγές τα άτομα μένουν πάντα τα ίδια. Τα άτομα συντίθενται στο κενό και είναι δημιουργοί των πάντων, από τους βράχους έως τα ζώα και τα φυτά. Όταν τα όντα πεθαίνουν, απελευθερώνουν τα άτομα που τα αποτελούν, τα οποία και συντίθεται σε νέες ενώσεις.
Πρέπει να τονίσουμε ότι η ατομική θεωρία είναι μια μαθηματική αντίληψη του κόσμου αφού πρέπει νοητικά να συλλάβουμε την ύπαρξή των ατόμων και λογικά να την επιβεβαιώσουμε. Αυτό εξ άλλου είναι το ουσιώδες χαρακτηριστικό της ελληνικής αντίληψης του κόσμου και του όντος δηλ η μαθηματική σύλληψη του κόσμου που σημαίνει ορθολογική σύλληψη του κόσμου.
Πλάτων (427 π.Χ.–347 π.Χ.)
Στα τέλη του 5ου αιώνα, στην κλασική Αθήνα ανατέλλει, ένα αστέρι που θα επηρεάσει την φιλοσοφία ανεξίτηλα.
Το 427 γεννιέται ο Πλάτων από γονείς της υψηλής αριστοκρατίας. Το έργο του Πλάτωνα είναι διαχρονικό και ποικίλο. Πρώτα απ’ όλα υπήρξε πολιτικός, φιλόσοφος και σπουδαίος μαθηματικός αφού ασχολήθηκε με πολλά θέματα των μαθηματικών της εποχής του. Μυήθηκε στην Πυθαγόρεια Φιλοσοφία από τον Αρχύτα τον Ταραντίνο και έθεσε βαθύτατα το ίχνος της σκέψης του στην εξέλιξη των Μαθηματικών, της Φιλοσοφίας της Πολιτικής και όχι μόνο. Μπορούμε να πούμε πως ο Πλάτων είναι ένας κατ’ εξοχήν Πυθαγόρειος Φιλόσοφος που έδωσε νέα πνοή και νέες κατευθύνσεις στον Πυθαγορισμό. Η φιλοσοφία της ύστερης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας όπως και της Βυζαντινής αλλά και η Θεολογία του Χριστιανισμού επηρεάσθηκαν βαθύτατα από τις απόψεις του Πλάτωνα.
Κανένας άλλος Πλατωνικός διάλογος και πιθανόν κανένα άλλο φιλοσοφικό κείμενο δεν διαβάστηκε τόσο όσο ο Τίμαιος. Αν και η επικαιρότητα του Τίμαιου υπέστη σοβαρό πλήγμα με την επικράτηση της σύγχρονης φυσικής από τον 17ο αιώνα , παρόλα αυτά για 2000 χρόνια ο Τίμαιος ήταν στην ουσία όλος ο Πλατωνισμός , το καταφύγιο του μυστικιστή και του μαθηματικού, το μανιφέστο της τελεολογικής ματιάς (Η Τελεολογία είναι μία φιλοσοφική ιδέα ότι τα πράγματα έχουν σκοπούς ή αιτίες. Είναι η "άποψη ότι οι εξελίξεις οφείλονται στο σκοπό ή το σχεδιασμό ο οποίος εξυπηρετείται από αυτές) του σύμπαντος, ο πιο ισχυρός κρίκος που συνέδεε τον χριστιανισμό με την αρχαία ελληνική σκέψη.
Πλατωνική Κοσμογονία
?Και σε τι συνίσταται η Πλατωνική Κοσμογονία;
Περιληπτικά ο Πλάτων μας λέει τα εξής:
Κάθε τι που βλέπουμε και ακούμε δηλαδή κάθε τι που μπορούμε να το αντιληφθούμε με τις αισθήσεις ανήκει στον λεγόμενο κόσμο του αισθητού, έχει προκύψει από κάποιο προηγούμενο , άρα ανήκει στον κόσμο της γενέσεως και είναι αποτέλεσμα της δημιουργίας.
Ο κόσμος αυτός δημιουργήθηκε από τον Δημιουργό, τον μεγάλο Αρχιτέκτονα όχι από το μηδέν αλλά από υλικά που προϋπήρχαν. Ο Δημιουργός εκτέλεσε αυτό το έργο κατά μίμηση ενός τέλειου μη υλικού σχεδίου. Το αρχικό αυτό υπόδειγμα συγκεντρώνει όλα εκείνα τα στοιχεία της τελειότητας, της αρμονίας και της ωραιότητας από τον Κόσμο των Ιδεών, ο οποίος είναι αιώνιος και αμετάβλητος.
Και τα υλικά αυτά δεν είναι άλλα από τα 4 στοιχεία.
Έξω και πέρα από τον χρόνο υπάρχει ο Κόσμος των Ιδεών, τα 4 στοιχεία, η Υποδοχή ή Χώρα και ο Δημιουργός. Τα στοιχεία βρίσκονται σε μια μηχανική ακατάστατη κίνηση όπου μετατρέπονται το ένα στο άλλο. Ο δημιουργός παίρνει το ορατό, αλλά ακατάστατο αυτό υλικό και με βάση το ιδεατό υπόδειγμα από τον κόσμο των Ιδεών του προσδίδει τάξη και δημιουργεί το σώμα του κόσμου δηλαδή τον αισθητό κόσμο που αντιλαμβανόμαστε και που αποτελείται από τα 4 στοιχεία: την φωτιά , τον αέρα , το νερό και την γη.
Η δημιουργία του κόσμου γίνεται πάνω στην Υποδοχή ή αλλιώς Χώρα.
Η αιώνια Υποδοχή είναι ένας χώρος και μια έδρα, κάτι σαν καθρέπτης, όπου απεικονίζονται οι αντίστοιχες Ιδέες από τον κόσμο των Ιδεών και γεννιούνται τα αισθητά σώματα. Το υλικό των αισθητών είναι από τα 4 στοιχεία και η μορφή τους από τις εικόνες των Ιδεών.
Υπάρχει τεράστια δυσκολία να συλλάβουμε το τι εννοεί ο Πλάτων με την έννοια Χώρα. Αυτή παραμένει ασύλληπτη, απαθής, άμορφη. Η καλύτερη εικόνα που διαθέτουμε για να αντιληφθούμε τη λειτουργία της Υποδοχής είναι η εικόνα του κινούμενου καθρέφτη, επάνω στον οποίο σχηματίζονται τα ορατά είδωλα των Ιδεών .(Βασίλης Κάλφας- Πλάτων Τίμαιος)
?Τι πετυχαίνει ο Πλάτων με την εισαγωγή της Χώρας-Υποδοχής;
Ο Πλάτων αισθάνεται ανατριχίλα με την ιδέα ότι Ιδέες θα έρθουν σε επαφή με τα αισθητά πράγματα. Οπότε, η εισαγωγή της Χώρας εξασφαλίζει ακριβώς αυτό : την μη επαφή. Τα αισθητά συναντώνται με τις εικόνες των Ιδεών και όχι με τις ίδιες τις Ιδέες.
Και συνεχίζει ο Πλάτων : Με τη δράση του Δημιουργού ο κόσμος έγινε έμβιο ον, προικισμένο με νου, ψυχή και σώμα. Ο κόσμος έγινε ένας και πλήρης , γιατί και το ιδεατό υπόδειγμά του είναι ένα και πλήρες.
Ο Δημιουργός κατασκεύασε το σώμα του κόσμου από την συνολική ποσότητα των 4 στοιχείων και γι’ αυτό είναι απαλλαγμένο από αρρώστιες και γηρατειά. Το σώμα του κόσμου έχει τη μορφή τέλειας σφαίρας , δεν έχει όργανα και μέλη και επειδή κινείται με ομαλή περιστροφική κίνηση, όπως εξάλλου αρμόζει στον Νου είναι ευδαίμων.
Η Ψυχή του Κόσμου πλάστηκε πριν το σώμα του Κόσμου. Η Ψυχή του Κόσμου είναι αόρατη και αρμονική, το άριστο δημιούργημα
Υπάρχουν δυο είδη αιτίων που προκαλούν την κίνηση. Το μηχανικό αίτιο και το τελικό αίτιο. Το μηχανικό αίτιο ισοδυναμεί με την μετάδοση της κίνησης και υπάρχει όπου υπάρχει σωματική μεταβολή, είναι αναγκαίο αλλά συγχρόνως είναι και τυχαίο, και ο Πλάτων το αναφέρει ως συναίτιο.
Το τελικό αίτιο είναι υπεύθυνο για όλες τις δράσεις βάσει σχεδίου. Τελικό σημαίνει ότι έχει ένα τέλος έναν σκοπό. Υπάρχει μόνον όταν υπάρχει ψυχική λειτουργία και επομένως επιβάλλεται στα συναίτια. Τα μεγάλα έργα έχουν από πίσω τους την ψυχή που είναι η αιτία και πηγή της κίνησης. (Ερμηνεία της βροχής: τελικό αίτιο: βρέχει για αναπτυχθούν τα φυτά. Συναίτιο: κρύα στρώματα αέρα συναντούν υγρά στρώματα)(οι δυσκολίες της ζωής συμβαίνουν με σκοπό να ισχυροποιήσουν τον χαρακτήρα μας)
Δεν θα συνεχίσουμε την εξιστόρηση όλης της δημιουργίας, δεν είναι ο σκοπός μας αυτός. Αλλά θα επικεντρωθούμε στα πρωταρχικά στοιχεία που συνθέτουν το σώμα του κόσμου.
Εκείνο που κάνει το σύμπαν ορατό και απτό είναι οι ιδιότητες που απορρέουν από τα 4 στοιχεία. Θεμελιώδη στοιχεία είναι η
Εδώ υπάρχει μια ολόκληρη ιστορία όπου εμπλέκονται οι απόψεις του Εμπεδοκλή αλλά και των ατομικών φιλοσόφων δηλαδή του Δημόκριτου.
Με άλλα λόγια το κοσμοείδωλο του Πλάτωνα είναι μια σύμφυση της φυσικής φιλοσοφίας του Εμπεδοκλή και του Δημόκριτου επεξεργασμένη από τον Πλάτωνα. Κι ας απαντήσουμε πρώτα: γιατί 4 στοιχεία.
Ο αριθμός 4 επιλέχθηκε διότι την εποχή πριν από τον Πλάτωνα, ήταν γνωστά μόνο 4 κανονικά στερεά. Για να πάμε πιο βαθιά. Ας βουτήξουμε στα βαθιά νερά της Γεωμετρίας. (Μη ξεχνάτε ότι η παράδοση λέει ότι στην είσοδο της Ακαδημίας υπήρχε η επιγραφή : «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω»)
Ας δούμε πρώτα τι είναι τα κανονικά πολύγωνα και μετά θα δούμε για τα κανονικά στερεά.
Τετράεδρο, Κύβος ή εξάεδρο ,Οκτάεδρο, Δωδεκάεδρο και το
Εικοσάεδρο. Τα στερεά αυτά είναι από τότε γνωστά ως Πλατωνικά στερεά. Αποδεικνύεται μαθηματικά ότι μπορούν να προκύψουν μόνον πέντε κανονικά στερεά .Την εποχή πριν τον Πλάτωνα δεν ήταν γνωστό το πέμπτο μέλος της οικογένειας , το Δωδεκάεδρο, και έτσι οι Πυθαγόρειοι έκτισαν τον κόσμο με τα άλλα 4. Όπως αντιλαμβάνεσθε, όλα γι’ αυτούς είναι γεωμετρία, και όλο το κοσμογονικό οικοδόμημα
των Πυθαγορείων, μη εξαιρουμένου και αυτό του Πλάτωνα, είναι μαθηματικό. Μην ξεχνάτε ότι ο Πλάτων είναι σάρξ εκ της σαρκός των Πυθαγορείων.
?Πως , όμως, ο Πλάτων αντιλαμβάνεται αυτά τα στερεά; Ποια είναι η ύλη τους και ποια η υφή τους; Λοιπόν, ο Πλάτων βλέπει κάτι πίσω από αυτές τις αισθητές οντότητες. Τα 4 στοιχεία δεν είναι αρχές αλλά σύνθετες οντότητες. Θεωρεί ως βασικά θεμελιώδη στοιχεία δυο γεωμετρικά σχήματα από τα οποία συντίθενται και τα πέντε στερεά. Δυο ορθογώνια τρίγωνα:
α) Το ορθογώνιο ισοσκελές
β) το ορθογώνιο με μια οξεία γωνία 30ο μοιρών
Το πρώτο τρίγωνο οι πυθαγόρειοι το ονόμαζαν «μισό τετράγωνο» γιατί προκύπτει από ένα τετράγωνο και το δεύτερο τρίγωνο «μισό τρίγωνο» γιατί προκύπτει από ένα ισόπλευρο τρίγωνο.
Τα τρίγωνα αυτά θεωρήθηκαν ως οι δομικοί λίθοι όλου του κόσμου γιατί η ομορφιά τους ανάγεται στην απλότητα με την οποία συνδέονται οι γωνίες τους.
Δηλαδή:
Οι γωνίες του πρώτου ικανοποιούν την σχέση: , αφού
ενώ του δευτέρου τη σχέση:
,γιατί
(Η Κοσμολογία του Πλάτωνα μέσα από τον Τίμαιο, ΔΟΡΤΣΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΑΜΑΡΑΝΤΙΔΗΣ ΣΑΒΒΑΣ)
Η Γεωμετρική θεώρηση της ύλης
Κατά την αφήγησή του ο Τίμαιος αναφέρει ότι τα δύο ορθογώνια τρίγωνα, το ορθογώνιο ισοσκελές και το ορθογώνιο σκαληνό, αποτελούν τα πρωταρχικά και θεμελιώδη στοιχεία από τα οποία συντίθενται τα τέσσερα θεμελιώδη στοιχεία της φύσης, δηλαδή το κανονικό τετράεδρο που παριστάνει τη φωτιά, το κανονικό οκτάεδρο
που παριστάνει τον αέρα, τον κύβο που παριστάνει τη γη και το κανονικό εικοσάεδρο που παριστάνει το νερό.
Στη συνέχεια ο Πλάτων υποστηρίζει τον μετασχηματισμό του ενός στοιχείου στο άλλο. Θα σας δώσω μόνο δυο παραδείγματα.
Στον Τίμαιο ,λοιπόν, περιγράφεται ο μετασχηματισμός του αέρα σε φωτιά και αντίστροφα με την παρακάτω εξίσωση:
2(φωτιά)= 1(αέρα) Ή 2(τετράεδρα)=1(οκτάεδρο)
και αυτό γιατί: το κανονικό τετράεδρο αποτελείται από 24 ορθογώνια σκαληνά τρίγωνα ενώ ο αέρας από 2Χ24=48 ορθογώνια τρίγωνα, τα οποία όταν θα συναρμοστούν θα σχηματίσουν ένα κανονικό γεωμετρικό στερεό των 48 τέτοιων τριγώνων που δεν είναι άλλο από το κανονικό οκτάεδρο.
1(νερό)=2(αέρας) + 1(φωτιά)
διότι: ένα κανονικό εικοσάεδρο συντίθεται από 120 ορθογώνια σκαληνά τρίγωνα. Τα 120 αυτά τρίγωνα αναλύονται σε δύο μέρη, το πρώτο με 24 τρίγωνα που θα αποτελέσει ένα κανονικό τετράεδρο, δηλαδή τη φωτιά και το δεύτερο θα περιλαμβάνει 96 τρίγωνα τα οποία μπορούν να σχηματίσουν δύο κανονικά οκτάεδρα από 48 τρίγωνα το καθένα, δηλαδή δύο μέρη του αέρα.
120 = 24 + 48 + 48
εικοσάεδρο=τετράεδρο+2 Χ οκτάεδρα
Το μόνο στοιχείο που δεν μπορεί να μεταλλαχθεί είναι η γη διότι αποτελείται από 48 ορθογώνια και ισοσκελή τρίγωνα. Αυτό γίνεται διότι τα τρία υπόλοιπα στοιχεία, φωτιά(τετράεδρο), αέρας(οκτάεδρο), νερό(εικοσάεδρο), αποτελούνται από ορθογώνια σκαληνά τρίγωνα.
Με άλλα λόγια μπορούσε ο Δημιουργός : να μετατρέψει οποιοδήποτε στοιχείο σε ένα άλλο αλλάζοντας τον αριθμό των θεμελιωδών τριγώνων αλλά δεν μπορούσε να αλλάξει την φύση των τριγώνων. Ο Δημιουργός του Πλάτωνα δεν είναι παντοδύναμος. Μπορεί να κινηθεί μόνον μέσα σε κάποια όρια. Δεν είναι τυχαίο , λοιπόν, που ο Μέγας Βασίλειος, ένας από τους πιο σημαντικούς θεμελιωτές της χριστιανικής φιλοσοφίας, στην Εξαήμερό του μέμφεται τους αρχαίους, υπονοώντας προφανώς τον Πλάτωνα. Λέει, λοιπόν, ο Μέγας Βασίλειος ότι οι αρχαίοι δεν μπορούσαν να διανοηθούν έναν Δημιουργό που κάνει τα πάντα χωρίς κανένα όριο. Η Εξαήμερος είναι ένα σημαντικότατο έργο που έθεσε τις βάσεις της Χριστιανικής κοσμολογίας.
Γυρνώντας στον Τίμαιο, παρατηρούμε ότι με τις σχέσεις αυτές, ο Πλάτων προσπαθεί να μοντελοποιήσει τις αλλαγές που συμβαίνουν στην ύλη και διατυπώνει θεμελιακούς νόμους, σύμφωνα με τους οποίους συντελείται το γεγονός του μετασχηματισμού των στοιχείων της φύσης. Κάνοντας ένα χρονικό άλμα στο σήμερα, όλη η θεωρεία της χημείας βασίζεται στην μαθηματικοποίηση αυτών των αλλαγών που συμβαίνουν στις χημικές αντιδράσεις. Και εδώ βρίσκεται η μεγαλοφυΐα του. Δυστυχώς , όμως, δεν μπόρεσε ούτε ο Πλάτων ούτε και κανένας άλλος στην αρχαιότητα να κάνει το άλμα και να μετατρέψει την χημεία από φυσική φιλοσοφία σε επιστήμη. Κάτι που κατάφεραν, σε μερικούς κλάδους της φυσικής, στα ελληνιστικά χρόνια με πρώτο και καλύτερο τον Αρχιμήδη.
Εδώ, όμως, πρέπει να απαντήσουμε σε ένα ερώτημα. ?
Γιατί ο Πλάτων γράφει τον Τίμαιο; Ο Πλάτων θέλει να διαφοροποιηθεί από τους υλιστές Λεύκιππο και Δημόκριτο και συγγράφει τον Τίμαιο σαν απάντηση στην ατομική τους θεωρία. Η διαφωνία του δεν έγκειται τόσο στην ύπαρξη των ατόμων όσο στην ύστατη φύση τους. Διατυπώνει μια φιλοσοφία μαθηματικού τύπου που ξεφεύγει από τα πλαίσια των υλιστικών θεωριών.
«Οι ατομικοί θεωρούν ότι τα άτομα υπάρχουν αιώνια, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε υπέρτατη επέμβαση. Τα σχήματά τους έχουν οποιαδήποτε μορφή και είναι το πλήθος και τα μεγέθη τους άπειρα. Ο Πλάτων όμως είναι εκείνος που θα διακόψει τον πολυμορφισμό των ατομικών. Τα «άτομα» του Πλάτωνος δεν είναι υλικά σώματα, αλλά επίπεδα γεωμετρικά σχήματα τα οποία ανήκουν στο νοητό κόσμο των Μαθηματικών και είναι πεπερασμένα. Θεωρούμενα δε ως καθαρά μαθηματικά αντικείμενα έχουν απελευθερωθεί από την έννοια της ύλης, ενώ μπορούν να μετασχηματίζονται το ένα στο άλλο, ανταλλάσσοντας μερικά από τα τρίγωνά τους, χωρίς να δημιουργείται κανένα κενό». [Χ.Π. Φίλη. Η Γεωμετρική θεώρηση της ύλης από τον Τίμαιο.(σελ.72-73). Φιλοσοφία. Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας. Ανάτυπον. Αθήναι. 2002.
Πεμπτουσία
Κάτι, όμως , έμεινε αναπάντητο. (διαφ. 34) «Έμεινε ακόμα μια κατασκευή, η πέμπτη. Αυτή την κατασκευή ο Θεός την προέβαλε στο σύμπαν, και το διακόσμησε περιχαράσσοντας το με αυτήν» (Τίμαιος 55c). Προφανώς μιλάμε για το πέμπτο στοιχείο που εισάγει ο Πλάτων και δεν υπάρχει στον Πυθαγόρα ούτε και στον Εμπεδοκλή.
?Γιατί , όμως, το πέμπτο στοιχείο δεν υπάρχει στους προηγούμενους;
Περισσότερα, πάντως, για αυτό μας λέει ο Πλάτων στο έργο του “Επινομίς” όπου ξεκάθαρα ο μεγάλος φιλόσοφος εισάγει το πέμπτο στοιχείο της κοσμογονίας του, τον «αιθέρα». «Υπάρχουν πέντε κανονικά γεωμετρικά σώματα, και μπορούμε να διακρίνουμε πέντε αντίστοιχες μορφές ύλης – γη, νερό, αέρα, φωτιά και αιθέρα – καθώς και πέντε αντίστοιχα είδη ζώων, το καθένα με το κατάλληλο περιβάλλον διαβίωσής του» (Νόμοι – Επινομίς: 981c-982a). Ο αιθέρας κατά την άποψη αυτή αποτελεί την «πέμπτη ουσία» από όπου προέρχεται και ο όρος «πεμπουσία» και είναι το καθαρό γαλάζιο ανώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας. Κατ’ επέκταση ο αιθέρας συμβολίζει τον ουρανό, όπου κατοικούσαν οι θεοί.
Ο Πλατωνικός κόσμος των μαθηματικών μορφών
Κατά τον Πλάτωνα τα πράγματα που μπορούσαν να θεωρηθούν αναμφισβήτητα αληθινά είναι μόνον οι μαθηματικές προτάσεις . Επίσης ο Πλάτωνας ξεκαθάρισε ότι οι μαθηματικές προτάσεις δεν αναφέρονταν σε φυσικά αντικείμενα, όπως τα προσεγγιστικά τετράγωνα , τρίγωνα , κύκλοι, σφαίρες και κύβοι που μπορούν να κατασκευασθούν στην άμμο, ή στο ξύλο ή πέτρα.
;Και που αναφέρονται οι μαθηματικές προτάσεις; Προφανώς σε ορισμένες ιδεατές οντότητες. Φανταζόταν αυτές τις ιδεατές οντότητες να κατοικούν σε έναν διαφορετικό κόσμο , ξεχωριστό από τον φυσικό κόσμο. Θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε αυτόν τον κόσμο Πλατωνικό κόσμο των μαθηματικών μορφών. (διαφ. 35) Φυσικές δομές , όπως τετράγωνα , τρίγωνα , κύκλοι, σφαίρες και κύβοι από πέτρα ή από ξύλο ( μη ξεχνάτε ότι το ξύλο στα αρχαία λέγεται ύλη) θα μπορούσαν να μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό με αυτές τις εξιδανικεύσεις αλλά μόνο κατά προσέγγιση. Όλα αυτά τα γεωμετρικά σχήματα δεν θεωρούνται μέρος του φυσικού κόσμου αλλά κάτοικοι του ιδεατού μαθηματικού κόσμου μορφών του Πλάτωνα. Ενός κόσμου που κατά τον ίδιον είναι ο μόνος αληθινός άρα πιο πραγματικός από τον πραγματικό κόσμο που ζούμε.
Επρόκειτο για μια ανατρεπτική ιδέα για την εποχή της, η οποία αποδείχθηκε τελικά ισχυρότατη. ;Υπάρχει , όμως, πράγματι ο Πλατωνικός μαθηματικός κόσμος; ;Ή είναι προϊόν της ασυγκράτητης φαντασίας του Πλάτωνα;
Ο μύθος του σπηλαίου
Υπέροχος ο μύθος του σπηλαίου του Πλάτωνα, μόνο που η ερμηνεία του, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ακριβώς η αντιστροφή του. Ζητά την αλήθεια, δηλαδή την πραγματική ύπαρξη, εκτός του σπηλαίου αλλά ο κόσμος που δημιουργεί , ώ! τι ειρωνεία! είναι ακριβώς η σκιά του πραγματικού κόσμου. Ο Κόσμος των ιδεών είναι το αποτύπωμα του υλικού κόσμου στο μυαλό μας. Είναι η σκιά των πραγμάτων. Δεν καταφέρνει να απογαλακτισθεί από την παιδική ηλικία της σκέψης. Ναι ! ο Πλάτωνας είναι ορθολογιστής, ο κόσμος του, όμως, συνεχίζει να είναι η αντανάκλαση του πραγματικού κόσμου. Βλέπει τον κόσμο των σκιών και τον θεωρεί αληθινή πραγματικότητα. Αντιστρέφει τον κόσμο. Και ενώ η Ελληνική σκέψη μέχρι τότε καινοτομούσε και εστίαζε στο κόσμο που είναι εκεί έξω, αυθύπαρκτος , ο Πλάτωνας μας γυρνά πίσω, στη φαντασίωση και την ονειροπόληση. Το πνεύμα της ανατολής ξανατρυπώνει και κατατρώει ότι κατάφεραν μέχρι τότε οι Έλληνες σοφοί . Μια ομάδα διανοουμένων αποκομμένοι από την εργασία και τον μόχθο, με ισχυρά συμφέροντα, δίπλα ή μέσα στην οκνηρή αριστοκρατία, επικαλείται την ύπαρξη ενός κόσμου ιδεών, ενός κόσμου φαντασιακού σαν να είναι πιο πραγματικός από την πραγματικότητα. Προσάπτουν τη ρετσινιά στους ρεαλιστές φιλοσόφους ότι είναι υλιστές, υπονοώντας ότι είναι δούλοι των πιο ποταμών γήινων αναγκών και απολαύσεων. Οι πλατωνικές ιδέες δεν είναι τυχαίο ότι βλασταίνουν όταν η Δημοκρατία καταρρέει και επικρατούν πλήρως μετά τα αυτοκρατορικά χρόνια, όταν η Δημοκρατία δεν υπάρχει πια ούτε σαν ανάμνηση. Η κατίσχυση των πλατωνικών ιδεών φθάνει μέχρι τα νεότερα χρόνια όταν πλέον αναδύονται οι αυτόνομες πόλεις -κράτη στη Δύση και η διανόηση ξαναδιαβάζει την αρχαιότητα.
Πλάτων ή Δημόκριτος
Είναι ανάγκη να διευκρινίσουμε τη διαφορά μεταξύ της κοσμολογίας του Δημόκριτου και του Πλάτωνα. Σύμφωνα με τον Δημόκριτο η ποικιλομορφία του κόσμου οφείλεται στους πολλούς συνδυασμούς που μπορούν να γίνουν μεταξύ των διαφόρων ειδών ατόμων αλλά και εξ αιτίας των διαφορετικών αναλογιών τους. Τα άτομα είναι αναλλοίωτα αλλά οι ουσίες γύρω μας μπορούν και να αλλάξουν , και να γεννηθούν και να διαλυθούν. Τα θεμέλια του κόσμου είναι τα άτομα (αποτελούν τους δομικούς λίθους της ύλης) που είναι και αυτά υλικά. Ακόμη και η ψυχή, κατά τον Δημόκριτο, είναι υλική αλλά αποτελείται από πολύ λεπτά άτομα.
Εν αντιθέσει, η κοσμολογία του Πλάτωνα στηρίζεται σε θεμελιώδη γεωμετρικά σχήματα . Η γεωμετρία είναι η ουσία και όχι η ύλη. Από τη μια έχουμε ένα Δημόκριτο που πατάει γερά στην πραγματικότητα και στηρίζει όλη του τη θεωρία σε υλικά αντικείμενα και έναν Πλάτωνα που αιθεροβατεί σε νεφελώδεις κόσμους και φαντασιώνεται γεωμετρικά σχήματα. Από την άλλη , όμως, η θεωρία του Δημόκριτου σταματά εκεί. Ενώ κάνει το μεγάλο άλμα και ερμηνεύει την ποιότητα των υλικών με ποσοτικούς όρους δεν κατορθώνει όμως, να μαθηματικοποιήσει το μοντέλο του και έτσι δεν του δίνεται η δυνατότητα επαλήθευσης ή διάψευσης των προβλέψεών του. Ενώ ο Πλάτωνας προτείνει ένα μοντέλο σαφώς μαθηματικοποιημένο. Εδώ, όμως, λείπει παντελώς η διάθεση για έλεγχο του μοντέλου στη πράξη. Ο καθένας τους ρίχνει στο τραπέζι τα μισά χαρτιά. Αν βρισκόταν κάποιος που θα μπορούσε να συνδυάσει τις δυο αυτές θεωρίες θα γινόταν πραγματικά μια έκρηξη στην ανθρώπινη σκέψη. Δυστυχώς δεν έγινε. Στους επόμενους αιώνες η χημεία παρέμεινε μια εμπειρική τέχνη που τα μυστικά της κρατιόταν ζηλόφθονα επτασφράγιστα, για λόγους ανταγωνισμού, και έτσι δεν περνούσαν οι θεωρητικές ερμηνείες από τη βάσανο των ερευνητών, ελλείψει πληροφοριών. Το πράγμα χειροτέρεψε στα ελληνιστικά χρόνια όταν εισέβαλαν ερμηνείες μυστικιστικής και πνευματοκρατικής προέλευσης είτε από την Χαλδαία είτε από την Αίγυπτο είτε από την Ιουδαία. Η χημεία μετατράπηκε σε μαγεία. Η ατομική θεωρία πρώτα χλευάστηκε και μετά ξεχάστηκε. Η ανθρωπότητα έπρεπε να περιμένει μέχρι τον 18ο αιώνα ώστε να ξαναπιάσουμε την άκρη του νήματος εκεί που την άφησε ο τελευταίος των ατομικών φιλοσόφων ο Lucretius μαθητής του Επίκουρου. Η ατομική θεωρία τώρα μπαίνει σε επιστημονική βάση και υπεύθυνος γι’ αυτό είναι ο Άγγλος John Dalton 1766 – 1844.
Μελετώντας το έργο του Πλάτωνα μας δημιουργείται μια απορία. Σε όλο το Πλατωνικό έργο λείπει κυριολεκτικά οποιαδήποτε αναφορά στον Δημόκριτο. ;Ο Πλάτων γνωρίζει τον Δημόκριτο και το έργο του ή κάτι άλλο συμβαίνει; Έχουμε, λοιπόν, να λύσουμε ένα μυστήριο.
(διαφ. 38) Ο Δημόκριτος είναι μεγαλύτερος του Πλάτωνα κατά 30 περίπου χρόνια. Ο Δημόκριτος, επίσης, έζησε περίπου 10 χρόνια στην Αθήνα και προσπάθησε να δημιουργήσει εκεί σχολή πριν εγκατασταθεί τελικά στα Άβδηρα. Ο Πλάτων σίγουρα θα γνώριζε το έργο του και ίσως να τον συνάντησε κιόλας. Ο Τίμαιος γράφεται σαν απάντηση στο έργο του Δημόκριτου «Μικρός Διάκοσμος», έργο με το οποίο ο Δημόκριτος κέρδισε πανελληνίως δόξα, εκτίμηση και χρήμα και όπου αναπτύσσεται η ατομική Θεωρία του. Και όμως … το όνομα «Δημόκριτος» λείπει τελείως από τα έργα του Πλάτωνα. Φυσικό επακόλουθο είναι να συμπεράνουμε ότι επίτηδες δεν τον αναφέρει διότι απλά ο Δημόκριτος είναι δημοκρατικός και ισχυρός πολέμιος των αριστοκρατικών ολιγαρχιών. Επίσης με τα 70 και πλέον έργα του ο Δημόκριτος, έχαιρε της πανελλήνιας αναγνώρισης σε βαθμό που όπως λέγεται, προκάλεσαν τον φθόνο του Πλάτωνα, ο οποίος συγκέντρωσε όσα περισσότερα χειρόγραφα του Αβδηρίτη μπόρεσε και αποπειράθηκε να τα κάψει. Ο Πλάτων είναι εμπαθής κατά του Δημόκριτου σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που αν δεν τον συγκρατούσαν οι πυθαγόρειοι φιλόσοφοι Αμύκλας και Κλεινίας θα είχαν καεί όλα τα έργα του που βρίσκονται στην Ακαδημία. Ευτυχώς που βρέθηκαν και αυτοί και τον απέτρεψαν υποδεικνύοντάς του πόσο αισχρή όσο και μάταιη ήταν αυτή η πράξη. Το αναφέρει στους Βίους Ανδρών, ο μουσικός και φιλόσοφος Αριστόξενος και αν μη τι άλλο αποδεικνύει την αντιπάθεια του ιδεαλιστή και ολιγαρχικού Πλάτωνα απέναντι στον υλιστή και δημοκράτη Δημόκριτο, αντιπάθεια που αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός της απουσίας οποιασδήποτε μνείας περί Δημόκριτου στα πλατωνικά έργα, ενώ εκείνα του Αριστοτέλη βρίθουν από ενθουσιώδεις αναφορές σχετικά με τις διδασκαλίες του Αβδηρίτη φιλοσόφου. Τα ίδια αναφέρει και ο Διογένης Λαέρτιος ΙΧ 40. Και μην σας παραξενεύει αυτή η εμπάθεια του Πλάτωνα. Γιατί μπορεί να είναι κάποιος μεγάλος επιστήμονας ή μεγάλος φιλόσοφος αλλά συγχρόνως να είναι εμπαθής κατά των πολιτικών τυ αντιπάλων ή να είναι υποστηρικτής απάνθρωπων απόψεων. έχουμε ένα τέτοιο παράδειγμα :ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του 20ου αιώνα, ο Χάιντεγκερ, ήταν ναζιστής και εδώ στην Ελλάδα : Ο Κωνσταντίνος Ι. Λογοθετόπουλος (Ναύπλιο, 1 Αυγούστου 1878 – Αθήνα, 6 Ιουλίου 1961[1]) ήταν διακεκριμένος Έλληνας καθηγητής της Ιατρικής, αλλά και πρωθυπουργός μιας διορισμένης από τους Γερμανούς κατοχικής κυβέρνησης από τις 2 Δεκεμβρίου 1942 έως τις 7 Απριλίου 1943.
Ο Πλατωνικός τρόπος σκέψης ⇑
Ας γυρίσουμε όμως στο έργο του Πλάτωνα .
?Ποιος είναι ο Πλατωνικός τρόπος σκέψης;
(διαφ. 39α)Τα μοναδικά πράγματα που μπορούσαν να θεωρηθούν αναμφισβήτητα αληθινά- δεν είναι τα φυσικά αντικείμενα αλλά ορισμένες ιδεατές οντότητες. Αυτές οι ιδεατές οντότητες κατοικούν σε έναν διαφορετικό κόσμο, ξεχωριστό από τον φυσικό κόσμο, σε έναν κόσμο ο οποίος είναι αυτός και μόνον αυτός αληθινός και υπόκειται στους κανόνες των μαθηματικών.
Παρ΄ όλα αυτά ο Πλατωνικός τρόπος σκέψης υπήρξε εξαιρετικά πολύτιμος και γόνιμος. Μας εφιστά την προσοχή στο να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στις ακριβείς μαθηματικές οντότητες και τις προσεγγίσεις που συναντάμε στον κόσμο ων φυσικών πραγμάτων. Επιπλέον μας παρείχε μια συνιστώσα που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη της επιστήμης. Η συνιστώσα αυτή δεν είναι άλλη από τα μαθηματικά. (διαφ. 39β) Μην ξεχνάμε αυτό που είπε ο πατέρας της σύγχρονης επιστήμης ο Γαλιλαίος ότι η γλώσσα της φύσης είναι τα μαθηματικά. Οι επιστήμονες κάνουν μοντέλα του κόσμου και τα ελέγχουν σε 2 επίπεδα. Πρώτα ελέγχουν αν οι δομές που σχεδίασαν έχουν εσωτερική συνέπεια δηλαδή αν υπακούν στους μαθηματικούς κανόνες και μετά αν τα πειραματικά αποτελέσματα συνάδουν με τις μαθηματικές προβλέψεις. Πάντως τα μοντέλα αυτά , και ειδικά στη σύγχρονη φυσική, είναι αφηρημένα μαθηματικά μοντέλα. ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
? Που τοποθετείται , όμως, η κοσμογονία του Πλάτωνα μέσα στο φιλοσοφικό γίγνεσθαι;
ΤΕΛΟΣ ⇑ [Τά δύο προηγούμενα αρθρα εδώ http://enaasteri.blogspot.com/2023/04/5.html
http://enaasteri.blogspot.com/2023/04/5_25.html]
https://4.bp.blogspot.com/--vku_hRf-Gk/WgicHjFrb_I/AAAAAAAAGsE/rFdcNlsbdkA40cnENB-3lhzLsxIONwxNwCK4BGAYYCw/s1600/%25CF%2584%25CE%25B5%25CF%2584%25CF%2581%25CE%25B1%25CE%25B4%25CE%25B9%25CE%25AC%25CF%2583%25CF%2584%25CE%25B1%25CF%2584%25CE%25BF.gif
ΑπάντησηΔιαγραφή