Alexander Bovdunov
Η λέξη της ημέρας: Η ὕβρις (hubris) είναι μια αρνητική κατηγορία του κλασικού ελληνικού πολιτισμού. Η λέξη σημαίνει έλλειψη μέτρου, υπερηφάνεια, μέθη με δύναμη, υπερβολική αυτοπεποίθηση.
Στον κλασικό ρεαλισμό του Χανς Μοργκεντάου, που στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη, η κατηγορία ὕβρις» έχει ιδιαίτερη σημασία. Δίνεται θεμελιώδης προσοχή σε αυτό από εκείνους τους ρεαλιστές που προτείνουν την επιστροφή στις ρίζες (δηλαδή στους Έλληνες) σε αντίθεση με τους νεορεαλιστές, στους οποίους οι έννοιες «ισορροπία δυνάμεων», «δύναμη» και «διεθνής αναρχία» αποκτούν μηχανική χαρακτηριστικά.
Είναι το ὕβρις» που προκάλεσε την παρακμή και την ήττα της Αθήνας σε αυτή την ερμηνεία. Η απουσία της αρετής της αυτοσυγκράτησης οδηγεί στην παρακμή της ηγεμονικής εξουσίας. Μόνο η αυτοσυγκράτηση, το μέτρο, καθιστά δυνατή την αποτελεσματική κυριαρχία. Διαφορετικά, καταστροφή.
«Η ύβρις της ελληνικής και σαιξπηρικής τραγωδίας, η έλλειψη αυτοσυγκράτησης στον Αλέξανδρο, τον Ναπολέοντα και τον Χίτλερ είναι παραδείγματα μιας τέτοιας ακραίας και εξαιρετικής κατάστασης», σημείωσε ο Μοργκεντάου.
Η επιτυχία και η δύναμη προκαλούν τον ὕβρις», κάνουν τους ηγέτες των κρατών, άρα και τα ίδια τα κράτη, να υπερεκτιμούν την ικανότητά τους να ελέγχουν γεγονότα, τα οποία, όπως στις ελληνικές τραγωδίες, οδηγούν σε καταστροφή. Οι Έλληνες θεωρούσαν το ὕβρις» την κύρια ιδιότητα της τιτανικής αρχής, η οποία, εκδηλώνοντας τον εαυτό της σε έναν άνθρωπο, οδηγεί σε σκαμπανεβάσματα - εξαφάνιση της καλής τύχης, ακολουθούμενη από νέμεσις - θεία τιμωρία.
Όχι μόνο η ισορροπία δυνάμεων, αλλά και η τάξη, ο νόμος, ο «νόμος» διατηρούν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών σε μια σταθερή κατάσταση. Ο Nomos απαιτεί δράση. Η έλλειψη μέτρου και η ύβρις οδηγούν σε ανομία, η οποία δεν μπορεί να ξεπεραστεί παρά μόνο με τη δημιουργία μιας νέας τάξης. Η ελληνική τραγωδία γίνεται ένα παράδειγμα για την κατανόηση των διεθνών σχέσεων.
Στην ιστορία μας, η «ύβρις» της μοναδικής υπερδύναμης των Ηνωμένων Πολιτειών, η παραβίαση γραπτών και άγραφων κανόνων του διεθνούς δικαίου (nomos) ουσιαστικά την κατάργησαν, η έλλειψη μέτρου στις διεκδικήσεις ελέγχου σε όλο και μεγαλύτερες περιοχές και στην επιβολή των πολιτισμικών της στάσεων προκάλεσε απάντηση από τη Ρωσία, και στο μέλλον - ίσως την Κίνα. Η ουκρανική σύγκρουση είναι συνέπεια της παρακμής της αχαλίνωτης ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών, που προκαλείται από αυτή την ίδια τη δύναμη. Αλλά η τραγική διάσταση είναι ανοιχτή στην προοπτική της κάθαρσης, εάν η νέα δύναμη βασίζεται στον ιερό νόμο, φέρει μαζί της τάξη και δικαιοσύνη. Όπως και στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, μια νέα τάξη πραγμάτων γεννιέται στην τραγωδία, όταν η προσπάθεια να υποστηριχθεί η δήθεν «νομιμότητα» είναι ένα τιτάνιο και τυραννικό ὕβρις.
Ωστόσο, η συλλογιστική προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συνεχιστεί. Το τιτάνιο ξεκίνημα χαρακτηρίζεται όχι μόνο από υπερβολή, αλλά και από κατωτερότητα, από το να μην το φέρνει στο τέλος, από την απόρριψη οριστικών ορίων. Το κύριο πράγμα είναι να μην είστε τιτάνες στη σκέψη και τη δράση. Αβεβαιότητα στα όρια, ασάφεια στην εικόνα - χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των δυνάμεων Η τάξη απαιτεί σαφήνεια, κατανόηση, σαφήνεια των στόχων και σαφήνεια του οράματος, κυριολεκτικά - "θεωρία".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου