ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ – Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ, ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. ΜΕΡΟΣ ΙΗ΄

 

Θοδωρής Μαραγκουδάκης

ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ – Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ, ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. ΜΕΡΟΣ ΙΗ΄

Η δήλωση μετανοίας την οποία ουσιαστικά υπέγραψε η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, πριν ακόμα αρχίσει το Συνέδριο του Λιβάνου καταδικάζοντας το κίνημα της Μέσης Ανατολής και κολακεύοντας με δουλοπρεπή τρόπο τον Τσώρτσιλ έπεισε τους Βρετανούς ότι είχαν να αντιμετωπίσουν ανθρώπους αναποφάσιστους και φοβισμένους (ειδικά τους αντιπροσώπους – στελέχη του ΚΚΕ, δηλαδή τον Ρούσο και τον Πορφυρογένη), κατώτερους των περιστάσεων. Ενώ ο πρόεδρος της ΠΕΕΑ, ο Σβώλος, ουσιαστικά λειτουργούσε… πέρα κι απ’ αυτά, δηλαδή σαν Δούρειος Ίππος τους.

Οι οδηγίες λοιπόν που έδωσαν ως «προπονητές» στην «ομάδα» των αστών πολιτικών που πήρε μέρος στο Συνέδριο του Λιβάνου ήταν «σφυροκοπήστε και πιέστε όσο το δυνατόν περισσότερο το ΕΑΜ, κάντε τους αντιπροσώπους του να νιώσουν κατηγορούμενοι αλλά μην φτάσετε στο σημείο να τους αναγκάσετε σε αποχώρηση»!

Διότι το ζητούμενο για τους Βρετανούς, οι οποίοι ήξεραν πολύ καλά τι ήθελαν, σε αντίθεση με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, που διατελούσαν, στην καλύτερη περίπτωση «εν συγχύσει», ήταν η είσοδος του ΕΑΜ σαν κομπάρσου στην κυβέρνηση του Καϊρου και στη συνέχεια η επιστροφή της κυβέρνησης της «εθνικής ενότητος» στην Ελλάδα και η ανάληψη της εξουσίας – η οποία έτσι θα έφευγε μέσα απ’ τα χέρια του ΕΑΜ και θα περνούσε στους Βρετανούς και στους ντόπιους υποστηρικτές τους. Αν δεν επιτυγχανόταν όμως η συμφωνία για «κυβέρνησιν εθνικής ενότητος», τότε υπήρχε ο κίνδυνος να μη μπορούσε να επιστρέψει στην Ελλάδα η κυβέρνηση του Καϊρου και να καταλάμβανε το ΕΑΜ την εξουσία!

Βεβαίως και να επέστρεφε η κυβέρνηση του Καϊρου στην Ελλάδα δεν θα είχε την απαιτούμενη στρατιωτική δύναμη που θα της χρειαζόταν για να επιβληθεί – αλλά ως προς αυτό το σχέδιο των Βρετανών πρόβλεπε για αμέσως αργότερα αυτά που έπρεπε (γι’ αυτούς) να γίνουν. Σημασία είχε κατ’ αρχάς μέσω της κυβέρνησης να πάρουν στα χέρια τους τη ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ, κάτι που θα είχε μεγάλη επίδραση στον ελληνικό λαό αλλά και προς τους υπόλοιπους συμμάχους, κυρίως προς τη Σοβιετική Ένωση και θα έβαζε σε θέση «στασιαστή» και «διασπαστή της εθνικής ενότητος» όποιον θα ήθελε να αντιδράσει κατά της κυβέρνησης αφού θα είχε γίνει η «απελευθέρωση» από τους Γερμανούς.

Έτσι το Συνέδριο άρχισε σε αυτή την ατμόσφαιρα με τους αστούς πολιτικούς να κατηγορούν το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ για όλα τα δεινά της Κατοχής αξιοποιώντας εννοείται το κίνημα της Μέσης Ανατολής (αν και το ΕΑΜ το είχε ήδη καταδικάσει) και τη δολοφονία του Ψαρρού.

Πρωταγωνιστής φυσικά σε αυτό ήταν ο πρωθυπουργός Παπανδρέου, ο οποίος άρχισε την ομιλία του με τα εξής χαρακτηριστικά λόγια: «Κόλασις είναι σήμερον η κατάστασις της πατρίδος μας. Σφάζουν οι Γερμανοί. Σφάζουν τα Τάγματα Ασφαλείας. Σφάζουν και οι αντάρται. Σφάζουν και καίουν».

Δηλαδή εξομοίωσε από την αρχή τους αντάρτες (εννοείται τους αντάρτες του ΕΑΜ) με τους Γερμανούς και με τα Τάγματα Ασφαλείας – κι όμως οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ δεν σηκώθηκαν επιτόπου να αποχωρήσουν!

Ο Παπανδρέου, χωρίς να βρει αντίδραση, κατηγόρησε το ΕΑΜ ότι δεν ήθελε την απελευθέρωση της Ελλάδας (αν και είχε απελευθερώσει μόνο του το μεγαλύτερο μέρος της ορεινής χώρας και δρούσε δυναμικά κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους και στις μεγάλες πόλεις, ιδιαίτερα στην Αθήνα) αλλά «ηθέλησε να προετοιμάση την μεταπολεμικήν δυναμικήν του επικράτησιν». Ασφαλώς με τη δύναμη και τη λαϊκή απήχηση που είχε αποκτήσει το ΕΑΜ μέσω των αγώνων του (και οι αγώνες δεν γίνονται δυστυχώς μόνο «με το σταυρό στο χέρι»…) είχε κάθε δικαίωμα να ονειρεύεται «την μεταπολεμικήν του επικράτησιν», πολύ περισσότερο από τους καφενόβιους αστούς πολιτικούς της Ελλάδας και της Μέσης Ανατολής! Όμως στην πραγματικότητα το ΕΑΜ, όπως φάνηκε κι από την ίδια του τη συμμετοχή και πολύ περισσότερο από τη στάση του στο Συνέδριο του Λιβάνου, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα πολύ περισσότερο ζητιάνευε να συμπεριληφθεί στην μεταπολεμική «νομιμότητα», παρά ήθελε «την επικράτησιν»! Το θέμα είναι ότι δεν καταλάβαινε ότι ούτε στη «νομιμότητα» θα γινόταν δεκτό αν δεν αποφάσιζε να κάνει πολιτικό χαρακίρι και να μην έχει τον παραμικρό λόγο στο τι θα συνέβαινε στην Ελλάδα μετά από το τέλος της Κατοχής…

Αλλά σα να μην έφταναν αυτά, ο Παπανδρέου ουσιαστικά κατηγόρησε το ΕΑΜ ακόμα και για τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας λέγοντας τα εξής: «Με την τρομοκρατικήν αυτήν δράσιν του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ εδημιουργήθη δυστυχώς, το ψυχολογικόν κλίμα, το οποίον επέτρεψεν εις τους Γερμανούς να επιτύχουν εις το τρίτον έτος της δουλείας ό,τι δεν είχαν κατορθώσει κατά τα δύο πρώτα έτη - την κατασκευήν των Ταγμάτων Ασφαλείας...»!

Με άλλα λόγια κατηγόρησε το ΕΑΜ ότι επειδή αγωνιζόταν κατά των κατακτητών προκάλεσε την αντίδρασή τους και την αντίδραση των συνεργατών τους – ενώ προφανώς το «σωστό» θα ήταν να καθίσει (όπως κι όλος ο ελληνικός λαός) στ’ αυγά του και να περιμένει τις αποφάσεις των «μεγάλων» για το μέλλον του αφού θα τελείωνε ο πόλεμος…

Οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ όχι μόνο δεν αντέδρασαν σε όλα αυτά, τα οποία με τρόπο ακόμα χειρότερο από τον Παπανδρέου επανέλαβαν όλοι οι αντιπρόσωποι των αστικών πολιτικών δυνάμεων (και ο «προοδευτικός» Καρτάλης, αυτός ίσως ψυχολογικά δικαιολογημένα λόγω της αγανάκτησής του για τη δολοφονία του Ψαρρού με τον οποίο ήταν μαζί στην ΕΚΚΑ) αλλά ουσιαστικά έσκυψαν το κεφάλι και συμπεριφέρθηκαν σαν μικρά παιδιά που τα μαλώνει ο δάσκαλός τους στο σχολείο – ο μοναδικός που μπορούμε να πούμε ότι στάθηκε στο ύψος του και αντέδρασε με αξιοπρέπεια ήταν ο Σαράφης, ο οποίος ήταν ο μόνος που υπερασπίστηκε τον ΕΛΑΣ και κατηγόρησε τον ΕΔΕΣ για συνεργασία με τους Γερμανούς (έχουμε δει σε προηγούμενες συνέχειες ότι ένα κομμάτι του ΕΔΕΣ πράγματι προχώρησε σε τέτοια συνεργασία). Αλλά ο Σαράφης αφενός ήταν μόνο «τεχνικός σύμβουλος» και δεν είχε εξουσιοδότηση να παίρνει αυτός τις κρίσιμες αποφάσεις και αφετέρου δεν είχε τον δυναμισμό να αντιδράσει μόνος του, δηλαδή να διαχωρίσει τη θέση του και να αποχωρήσει, κάτι άλλωστε το οποίο ομολογουμένως καθόλου εύκολο δεν θα ήταν υπό τις δεδομένες συνθήκες.

Μάλιστα οι Βρετανοί και ο Παπανδρέου βλέποντας ότι είχαν το πάνω χέρι, αξίωσαν ούτε λίγο ούτε πολύ τη διάλυση του ΕΛΑΣ – κάτι ασφαλώς το οποίο γνώριζαν ότι δεν θα μπορούσε να γίνει δεκτό ακόμα κι από αυτή την περίτρομη αντιπροσωπεία του ΕΑΜ που συμμετείχε στο συνέδριο αλλά το έκαναν για να παρουσιάσουν σαν «διαλλακτικότητα» την «υποχώρησή τους» στη συνέχεια σε αυτό το θέμα. Άλλωστε, καθώς ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχιζόταν, το Βρετανικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής δεν ήθελε ακόμα τη διάλυση του ΕΛΑΣ για να κρατάει απασχολημένες τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής στην Ελλάδα! Ήξεραν άλλωστε πότε και πώς θα διέλυαν τον ΕΛΑΣ στην πραγματικότητα…

Όπως και νάχει, μετά από το «μαστίγιο» επακολούθησε το «τυράκι», δηλαδή η παραχώρηση, σαν ελεημοσύνη, κάποιων υπουργείων στο ΕΑΜ στην «κυβέρνηση εθνικής ενότητας» - όχι όμως το 50% όπως είχαν οι αντιπρόσωποί του ρητή εντολή να επιμείνουν αλλά μόνο το 25% και μάλιστα επρόκειτο είτε για δευτερεύοντα υπουργεία για τις περιστάσεις είτε και για επαχθή για το ΕΑΜ. Δηλαδή συμφωνήθηκε το ΕΑΜ να πάρει τα υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (επομένως να χρεωθεί τα δύσκολα μέτρα που θα έπρεπε να εφαρμοστούν από μια καθαρά αστική κυβέρνηση αμέσως μετά από την «απελευθέρωση») καθώς και τα υπουργεία Γεωργίας, Εργασίας (για να εκτονώνει τις πιθανές λαϊκές αντιδράσεις!), Εφοδιασμού και… Δημοσίων Έργων! Κανένα από τα υπουργεία μέσω των οποίων θα κρινόταν ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΕΙΧΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ (Εσωτερικών, Στρατιωτικών, Δικαιοσύνης που θα είχε να διαχειριστεί το κρίσιμο θέμα της τιμωρίας των δοσίλογων κλπ.) δεν δόθηκε στο ΕΑΜ!

Και το κερασάκι στην τούρτα ήταν ότι η ομιλία με την οποία έκλεισε ο Παπανδρέου το Συνέδριο βαφτίστηκε «Εθνικόν Συμβόλαιον» (το είχε αυτό με τα «συμβόλαια» η οικογένεια Παπανδρέου… θυμίζουμε το «συμβόλαιο με το λαό» του Ανδρέα) και έγινε η τελική απόφαση του Συνεδρίου!

Το πρώτο που περιλάμβανε το «Εθνικόν Συμβόλαιον» ήταν… η συμφωνία να τιμωρηθούν οι υποκινητές του κινήματος της Μέσης Ανατολής, πράγμα το οποίο επέφερε ακόμα και θανατικές καταδίκες εναντίον τους – οι οποίες τελικά δεν εκτελέστηκαν, όμως αυτό που ενδιέφερε τους Βρετανούς δεν ήταν οι εκτελέσεις αλλά ο περιορισμός, όπως έχουμε προαναφέρει, όλων των δημοκρατικών στοιχείων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και η δημιουργία μιας μικρής αντικομμουνιστικής δύναμης πραιτωριανών αφοσιωμένων σε αυτούς. Και όλα αυτά έγιναν με την υπογραφή των αντιπροσώπων του ΕΑΜ κι ακόμα χειρότερα του ΚΚΕ!

Το «Εθνικόν Συμβόλαιον» πρόβλεπε επίσης «την κατάργησιν της τρομοκρατίας εις την ελληνικήν ύπαιθρον και εις τας πόλεις» με σαφέστατη αιχμή ότι «ο τρομοκράτης» ήταν το ΕΑΜ κι ο ΕΛΑΣ. Ασφαλώς δεν ισχυριζόμαστε εδώ ότι και το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ ήταν εντελώς «αθώοι» για πράξεις τρομοκρατίας και ήδη έχουμε αναφερθεί σε αυτό σε προηγούμενες συνέχειες. Περιγράψαμε αναλυτικά και την εντελώς απαράδεκτη πράξη της δολοφονίας του Ψαρρού. Όμως σε έναν τέτοιον αγώνα ζωής και θανάτου, όπως ήταν ο ένοπλος αγώνας κατά των Γερμανών και των συνεργατών τους, ήταν αναπόφευκτο να συμβούν και «έκτροπα» και χωρίς αμφιβολία δεν μπορεί να συγκριθεί η όποια, ακόμα και σοβαρή ή αδικαιολόγητη σε κάποιες περιπτώσεις διολίσθηση εκ μέρους του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στην τρομοκρατία με την κόλαση που είχαν δημιουργήσει οι κατοχικές δυνάμεις, τα Τάγματα Ασφαλείας και οι άλλες «εθνικόφρονες» μικρότερες οργανώσεις οι οποίες ουσιαστικά συνεργάζονταν μαζί τους.

Επίσης πρόβλεπε την ενοποίηση των αντάρτικων δυνάμεων σε έναν ενιαίο ελληνικό στρατό, χωρίς όμως να διευκρινίζει ποια θα ήταν η τελική σύνθεση αυτού του στρατού – κι αυτό είναι το ζήτημα που επέφερε αργότερα τη ρήξη και τα Δεκεμβριανά!

Κατά τα άλλα, το «Εθνικόν Συμβόλαιον» περιείχε διακηρύξεις για ελεύθερες εκλογές, σύντομη λύση του Πολιτειακού (βασιλεία ή δημοκρατία), ικανοποίηση των υλικών αναγκών του ελληνικού λαού, τιμωρία των δοσίλογων (η οποία τελικά δεν επακολούθησε σχεδόν καθόλου) και ικανοποίηση των «εθνικών δικαίων» της Ελλάδας, με τα οποία σαφώς υπονοούνταν τα Δωδεκάννησα, η Κύπρος και η Βόρειος Ήπειρος. Όποιος θέλει, μπορεί να βρει το πλήρες κείμενο εδώ: https://el.wikisource.org/.../%CE%9F_%CE%A7%CE%AC%CF%81...

Σημασία είχε ότι το ΕΑΜ είχε συμφωνήσει να μπει στο βρετανικό τσουβάλι με χέρια και με πόδια και ότι τη «νομιμότητα» είχαν πλέον στα χέρια τους οι Βρετανοί – ό,τι άλλο είχε μείνει εκκρεμές θα το ρύθμιζαν αναλόγως όταν θα ερχόταν η ώρα!

Αλλά όσα επακολούθησαν το τρίμηνο – τετράμηνο μετά από το Συνέδριο του Λιβάνου και το «Εθνικόν Συμβόλαιον» έχουν ακόμα περισσότερο δραματικό ενδιαφέρον και παρασκήνιο από το ίδιο το Συνέδριο. Διότι η συμφωνία του Λιβάνου (έτσι θα ονομάζουμε, με αυτό το πιο γνωστό όνομα, από δω και πέρα το «Εθνικόν Συμβόλαιον») δεν έγινε καθόλου εύκολα δεκτή από το ΕΑΜ και από το ΚΚΕ στην Ελλάδα! Γι’ αυτά όμως θα μιλήσουμε στην επόμενη συνέχεια.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ....