ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ – Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ, ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. ΜΕΡΟΣ ΙΖ΄!!!

 

Θοδωρής Μαραγκουδάκης

ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ – Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ, ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ. ΜΕΡΟΣ ΙΖ΄

Το να μη δεχόταν «η ομάδα ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ» να συμμετάσχει στο από πριν ξεκάθαρα στημένο συνέδριο του Λιβάνου, θα ήταν το λογικό και αυτό που θα έπρεπε να κάνει, θα ήταν να αναβαθμίσει την ΠΕΕΑ σε κανονική κυβέρνηση – αλλά όπως ήδη προαναφέραμε, δεν ήταν κι εύκολο, στα πλαίσια μάλιστα της «αντιφασιστικής συμμαχίας», την οποία τόσο λαθεμένα ερμήνευαν να αγνοήσουν την πρόσκληση των Βρετανών, οι οποίοι ήταν οι πραγματικοί διοργανωτές.

Παρ’ όλα αυτά, τέθηκαν σαφείς και δεσμευτικοί όροι και πλαίσια στην αντιπροσωπεία που προοριζόταν να συμμετάσχει στο συνέδριο – με αυτονόητη εντολή να έφτανε ακόμα και σε ρήξη αν οι όροι αυτοί δεν θα γίνονταν δεκτοί από τους Βρετανούς και τις αστικές πολιτικές δυνάμεις. Αναφέραμε αναλυτικά αυτούς τους όρους στην προηγούμενη συνέχεια.

Ακριβώς μάλιστα τις ημέρες που η αντιπροσωπεία ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για τον Λίβανο, οι Βρετανοί διόρισαν (στις 26 Απρίλη του 1944) πρωθυπουργό της εξόριστης βασιλικής κυβέρνησης τον Γεώργιο Παπανδρέου – και αυτό έγινε σε μια ιδιαίτερα τεταμένη ατμόσφαιρα, μια κι εκείνες τις μέρες εξελισσόταν το γνωστό κίνημα της Μέσης Ανατολής. Ο Παπανδρέου, αφού προηγουμένως κορόιδευε το ΕΑΜ το οποίο προσπαθούσε να τον πάρει με το μέρος του (η «ευρύτητα» και η επιμονή με την οποία το ΕΑΜ έκανε τα πάντα για να βάλει πάνω απ’ το κεφάλι του τους αστούς πολιτικούς και στρατιωτικούς, ακόμα και τους πιο γνωστούς αντικομμουνιστές προπολεμικά, όπως π.χ. τον Θεόδωρο Πάγκαλο, ήταν πραγματικά εκτός λογικής…) δίνοντάς του ελπίδες με ατάκες «ίσως κάποτε βρεθούμε συναγωνισταί στο βουνό», τελικά, όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο, έφυγε για τη Μέση Ανατολή και έγινε πρωταγωνιστής και πρώτο βιολί στην εκτέλεση των βρετανικών σχεδίων για την Ελλάδα, δηλαδή για τη συντριβή του ΕΑΜ – και αυτό δεν είχε διαφύγει από την εαμική ηγεσία.

Έτσι, όπως γράφει ο Θανάσης Χατζής στο βιβλίο του «Η Νικηφόρα Επανάσταση που Χάθηκε», η ΠΕΕΑ αποφάσισε να δώσει εντολή στην αντιπροσωπεία να μη δεχτεί να συμμετάσχει σε συζητήσεις με κυβέρνηση υπό τον Παπανδρέου. Αλλά το σχετικό τηλεγράφημα προς την αντιπροσωπεία «δεν έφτασε ποτέ», άγνωστο για ποιο λόγο! Ενώ, όπως γράφει ο ίδιος και η ίδια η αντιπροσωπεία σκέφτηκε να ματαιώσει το ταξίδι της, όμως το ίδιο βράδυ που προβληματιζόταν για το ενδεχόμενο της ματαίωσης, προσγειώθηκε το βρετανικό αεροπλάνο που θα την παραλάμβανε και έτσι «ύστερα από επιμονή του Σβώλου έφυγαν για την Αίγυπτο» (από όπου μετά θα πήγαιναν στο Λίβανο)! Αυτά όλα δεν πτόησαν καθόλου τον Παπανδρέου, ο οποίος με αφορμή το κίνημα της Μέσης Ανατολής συνέχισε τις επιθετικές αντιεαμικές κι αντικομμουνιστικές δηλώσεις του, πριν ακόμα αρχίσει το συνέδριο.

Αλλά ας δούμε ποιοι ήταν εκείνοι που συμμετείχαν στο συνέδριο του Λιβάνου, αρχίζοντας από τις αντίθετες στο ΕΑΜ δυνάμεις:

Πρώτος και «καλύτερος» ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης του Καϊρου, ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Από το προπολεμικό βενιζελικό Κόμμα Φιλελευθέρων οι Σοφοκλής Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Ρέντης, Γεώργιος Εξηντάρης, Γεώργιος Βασιλειάδης – ενώ δηλαδή αυτό το κόμμα ουσιαστικά ήταν σε αδράνεια, δεν συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και το μόνο που έκανε ήταν να «εργάζεται» στα δύσοσμα κι αρρωστημένα παρασκήνια της Μέσης Ανατολής, υπεραντιπροσωπευόταν με τέσσερις «προσωπικότητες».

Από το δεξιό προπολεμικό Λαϊκό Κόμμα ο Δημήτριος Λόντος και από το ακόμα δεξιότερο «Εθνικόν Λαϊκόν Κόμμα» ο Σπύρος Θεοτόκης – ο τελευταίος έφτασε μέχρι τη βουλή του 1977, όπου εκλέχτηκε ως υποψήφιος της ακροδεξιάς «Εθνικής Παρατάξεως»! Αυτοί αντιπροσώπευαν ακόμα λιγότερη πραγματική δύναμη απ’ ό,τι το Κόμμα Φιλελευθέρων.

Από το (ανύπαρκτο) «Προοδευτικό Κόμμα» ο Γεώργιος Σακαλής. Από το πολύ μικρό Εθνικό Ενωτικό Κόμμα της ας πούμε «ανανεωτικής Δεξιάς» ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος – αυτός τουλάχιστον είχε νομιμοποίηση συμμετοχής σαν προσωπικότητα, λόγω της προηγούμενης δράσης του την οποία σε παλιότερες συνέχειες περιγράψαμε. Από το (επίσης ανύπαρκτο) «Αγροτικό Δημοκρατικό Κόμμα» ο προπολεμικός βενιζελογενής κεντροαριστερός Αλέξανδρος Μυλωνάς. Από την (εντελώς ανύπαρκτη επίσης) «Ένωση Αριστερών» ο αμφιλεγόμενος, επίσης προπολεμικός κεντροαριστερός, Ιωάννης Σοφιανόπουλος. Και ως ανεξάρτητος αντιπρόσωπος (πώς και γιατί; κανείς δεν ήξερε!) ο δεξιός Φίλιππος Δραγούμης, φανατικός προπολεμικός αντιβενιζελικός.

Όλοι αυτοί μαζί ούτε το ένα δέκατο της δύναμης του ΕΑΜ στον ελληνικό λαό εκπροσωπούσαν… αλλά οι Βρετανοί τους μάζεψαν ώστε… να φαίνονται πολλοί και να μεταδώσουν στην αντιπροσωπεία του ΕΑΜ την αίσθηση ότι ήταν μειοψηφία!

Εκτός από τους παραπάνω συμμετείχαν από τον ΕΔΕΣ ο υπαρχηγός του, ο Κομνηνός Πυρομάγλου, ο οποίος αργότερα έγραψε αρκετά ενδιαφέροντα κι αποκαλυπτικά, συνοδευόμενος από έναν συνταγματάρχη κι ένα λοχαγό του ΕΔΕΣ που και οι δύο είχαν το επίθετο «Μεταξάς» (δεν είχαν σχέση βέβαια με τον Ιωάννη Μεταξά). Και από την διαλυμένη ΕΚΚΑ συμμετείχε ο Γιώργος Καρτάλης – ασφαλώς και ο Πυρομάγλου και ο Καρτάλης είχαν τη νομιμοποίηση να συμμετέχουν, όποια γνώμη κι αν έχει κάποιος για την αντιστασιακή δραστηριότητα του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ.

Αλλά η πιο προκλητική και αδιανόητη συμμετοχή απ’ όλες ήταν εκείνη των στρατηγών Κωνσταντίνου Βεντήρη και Αντώνη Σταθάτου ως εκπροσώπων των «Εθνικών Δυναμικών Οργανώσεων» της Αθήνας! Δηλαδή ενός σχήματος – ομπρέλα που περιλάμβανε ένα σωρό μικροοργανώσεις και προσωπικότητες ακροδεξιού και ξεκάθαρα αντικομμουνιστικού προσανατολισμού, που όχι μόνο δεν έπαιρναν μέρος στην Εθνική Αντίσταση αλλά ουσιαστικά συνεργάζονταν με την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη και με τα Τάγματα Ασφαλείας – και ας διαχώριζαν τη θέση τους (αν και όταν τη διαχώριζαν κιόλας…) στα λόγια! Είναι εντελώς αδιανόητο πώς «η ομάδα ΕΑΜ//ΚΚΕ/ΠΕΕΑ» δέχτηκε να καθίσει στο ίδιο τραπέζι ειδικά με αυτούς τους τελευταίους!

Όλους αυτούς, σαν ένα είδος «προπονητή» τους, τους «συντόνιζε» ο Βρετανός πρεσβευτής Ρέτζιναλντ Λήπερ, δηλαδή σε αλλεπάλληλες συσκέψεις τους υποδείκνυε τι θα έλεγαν και πώς έπρεπε να αντιμετωπίσουν την εαμική αντιπροσωπεία. Ο ίδιος ο Πυρομάγλου, που ήταν ένας από αυτούς, έγραψε αργότερα στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίστασις» ότι «… όλοι αντί να ρυθμίσουν την πολιτικήν των επί της ορθής τοποθετήσεως των ελληνικών προβλημάτων, ήθελαν να γνωρίζουν τι επιθυμεί ο Λήπερ διά να εμφανίσουν και τας απόψεις των… Δεκάκις την ημέραν ηρωτώμην (δηλαδή οι άλλοι τον ρωτούσαν) αν ο ΕΔΕΣ είναι εις θέσιν να διαλύση τον ΕΛΑΣ. Με πικρίαν διαπίστωνα ότι η ψυχοσύνθεσις αυτή μας έφερε και πάλιν προς τον εμφύλιον πόλεμον».

Βεβαίως αυτά δεν εμπόδισαν τότε και τον ίδιο τον Πυρομάγλου «να μας φέρει και πάλιν προς τον εμφύλιον πόλεμον» μαζί με τους υπόλοιπους…

Αλλά ασφαλώς υπήρχαν και οι αντιπρόσωποι «της ομάδας ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ». Είχαν όπως προαναφέραμε συγκεκριμένες εντολές για «σκληρή γραμμή», ενώ γνώριζαν (ή έπρεπε να γνωρίζουν…) ότι το κλίμα που θα αντιμετώπιζαν δεν θα είχε καμιά σχέση με εκείνο των ελληνικών βουνών, στα οποία τότε το ΕΑΜ κυριαρχούσε αλλά θα ήταν εχθρικό και απολύτως δηλητηριώδες.

Αυτό σήμαινε ότι θα έπρεπε να είναι επιλεγμένοι προσεκτικά, δηλαδή να ήταν άνθρωποι που θα μπορούσαν να αντισταθούν στις πιέσεις και να επιμείνουν στις θέσεις τους.

Ήταν όμως τέτοια η επιλογή που έγινε;

Ας την αναλύσουμε!

Από την ΠΕΕΑ λοιπόν συμμετείχε ο πρόεδρός της, ο Αλέξανδρος Σβώλος, συνοδευόμενος από τους Άγγελο Αγγελόπουλο (μετέπειτα «γκουρού» της οικονομίας στην Ελλάδα μαζί με τον Ξενοφώντα Ζολώτα) και τον προπολεμικό «αριστερό βενιζελικό» Νικόλαο Ασκούτση. Οι Αγγελόπουλος και Ασκούτσης δεν είχαν βαρύνοντα λόγο… όσο για τον Σβώλο ήταν κυριολεκτικά Δούρειος Ίππος, δηλαδή πιο πολύ ενδιαφερόταν να μη δυσαρεστήσει τους Βρετανούς και να «αποκαταστήσει την εθνική ενότητα πάση θυσία» (δηλαδή μια «εθνική ενότητα» στα μέτρα των Βρετανών) παρά να εκτελέσει την αποστολή του ως μέλος «της ομάδας ΕΑΜ/ΚΚΕ/ΠΕΕΑ». Έχουμε ξαναγράψει ότι ο Σβώλος πίστευε αφελέστατα ότι στη μεταπολεμική Ελλάδα θα έπαιζε πρώτο ρόλο, ίσως και ως πρωθυπουργός μιας «κυβέρνησης εθνικής ενότητας» που «θα τα συμβίβαζε».

Από το ΕΑΜ συμμετείχε ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης» με βοηθό του τον Δημήτρη Στρατή – ο Πορφυρογένης ήταν δικηγόρος και προπολεμικό στέλεχος του ΚΚΕ (μεταπολεμικά πήρε το μέρος του Ζαχαριάδη όταν ο τελευταίος καθαιρέθηκε). Πιθανότατα επιλέχθηκε λόγω της μόρφωσής του, ωστόσο δεν ήταν ο άνθρωπος με το ανάλογο κύρος και την απαιτούμενη πυγμή, που θα μπορούσε να αντισταθεί στις βρετανικές αξιώσεις και να μην πέσει σε παγίδες. Επρόκειτο μάλλον για στέλεχος «δεύτερης σειράς» του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, που δεν μπορούσε να πάρει αποφασιστικές πρωτοβουλίες.

Από το ΚΚΕ συμμετείχε ο Πέτρος Ρούσος – ένας άνθρωπος επίσης μορφωμένος, που είχε τη φήμη του «διανοούμενου» και για τα μέτρα του ΚΚΕ της εποχής ίσως και να ήταν. Όμως παράλληλα ήταν ο απολύτως πιο ακατάλληλος για τη συγκεκριμένη αποστολή, καθώς το χαρακτηριστικό του, το οποίο έδειξε και για πολλά χρόνια αργότερα ως μέλος του πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ στην πολιτική προσφυγιά, ήταν να θέλει να τα έχει καλά με όλους και να πηγαίνει όπου φυσούσε ο άνεμος, όχι ίσως από ιδιοτέλεια αλλά από χαρακτήρα – αυτό πάντως τον έκανε να επιπλέει και να βρίσκεται στην ηγεσία του ΚΚΕ μέχρι και τη δεκαετία του 1960, μάλιστα κατά πολλούς ήταν «το μάτι και το αυτί» των Σοβιετικών, οι οποίοι του είχαν εμπιστοσύνη. Ακόμα και η σύζυγός του, η Χρύσα Χατζηβασιλείου, που ήταν το 1944 επίσης στο πολιτικό γραφείο του ΚΚΕ γνωρίζοντάς τον καλά είχε αντιρρήσεις για τη συμμετοχή του στην αντιπροσωπεία και όπως γράφει ο Χατζής, όταν η συμφωνία του Λιβάνου έγινε γνωστή, έκλαιγε φωνάζοντας «σας τα έλεγα ότι ο Πέτρος δεν είναι για τέτοιες δουλειές»!

Τέλος, από τον ΕΛΑΣ συμμετείχε ο στρατιωτικός ηγέτης του, ο Στέφανος Σαράφης, χαρακτηριστικό του οποίου ήταν η ορθή κρίση και ότι έβλεπε το σωστό αλλά… ποτέ δεν επέμενε για την υλοποίησή του, πάντα υποτασσόταν στους «ανωτέρους του» από την καθοδήγηση του ΚΚΕ με την τυπικά σωστή αλλά ουσιαστικά καταστροφική δικαιολογία ότι «δεν ήταν εξουσιοδοτημένος να παίρνει πολιτικές αποφάσεις».

Ενώ λοιπόν οι Βρετανοί «προπονούσαν» όπως είπαμε τους αντιπροσώπους του αστικού πολιτικού κόσμου, συγκέντρωσαν τους αντιπροσώπους του ΕΑΜ (έτσι θα τους ονομάζουμε όλους από δω και πέρα για συντομία), εκτός από τον Σαράφη που τον ξαπόστειλαν (ίσως επειδή αυτός θα μπορούσε να βάλει μυαλό στους άλλους) στο βρετανικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, στο πολυτελές ξενοδοχείο «Δάσος της Βουλώνης» στο Λίβανο, σε υψόμετρο 1.200 μέτρων απομονώνοντάς τους εξαρχής και αποκλείοντάς τους από την επικοινωνία με την ηγεσία του ΕΑΜ στην Ελλάδα – δηλαδή ήδη παραβιάστηκε ένας από τους βασικούς όρους που ήταν υποχρεωμένοι να τηρήσουν!

Επί οχτώ ολόκληρες μέρες με διάφορες μεθοδεύσεις του Παπανδρέου που κολάκευε τον Σβώλο, ο οποίος με τη σειρά του πίεζε τους άλλους, οι εαμικοί αντιπρόσωποι δεχόντουσαν πιέσεις να αποκηρύξουν το κίνημα της Μέσης Ανατολής «για να εξευμενιστεί ο Τσώρτσιλ»!

Το συγκεκριμένο κίνημα έχουμε προαναφέρει ότι ήταν άκαιρο και ότι δεν είχε καμιά λογική ότι έγινε κάτω από τη μύτη των Βρετανών… όμως παρ’ όλα αυτά το αίτημά του ήταν να αναγνωριστεί ως ισότιμος τουλάχιστον συνομιλητής με την κυβέρνηση του Καϊρου η ΠΕΕΑ και εξέφραζε τη μεγάλη πλειοψηφία των δημοκρατικών αξιωματικών και φαντάρων της ελληνικής στρατιωτικής δύναμης της Μέσης Ανατολής – δηλαδή ο Παπανδρέου ζητούσε από τους αντιπροσώπους του ΕΑΜ να αποκηρύξουν τους δικούς τους ανθρώπους και να νομιμοποιήσουν τη διάλυση του ελληνικού στρατού της Μέσης Ανατολής, την καταδίκη ακόμα και σε θάνατο των πρωτεργατών του κινήματος, τον περιορισμό των φιλοεαμιτών φαντάρων κι αξιωματικών σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και τη δημιουργία από την προσεκτικά διαλεγμένη αντικομμουνιστική μειοψηφία μιας δύναμης πραιτωριανών, που θα έπαιζε το ρόλο του πυρήνα του ελληνικού στρατού στην «απελευθερωμένη» Ελλάδα!

Θα περίμενε κανείς οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ να απορρίψουν ως απαράδεκτες αυτές τις αξιώσεις και να ζητήσουν γενική αμνηστία και «επανίδρυση» της ελληνικής στρατιωτικής δύναμης με όλο το έμψυχο υλικό της – όμως όχι μόνο δεν το έκαναν αλλά έκαναν κάτι απίστευτο: φοβούμενοι ότι θα… δυσαρεστούσαν τον Τσώρτσιλ και με αυτό τον τρόπο θα δυσκόλευαν την «αντιφασιστική συμμαχία» (!!!) έστειλαν ένα τηλεγράφημα στον Τσώρτσιλ και τον Ρούσβελτ (με τις υπογραφές των Σβώλου, Πορφυρογένη και Ρούσου) με το οποίο μεταξύ άλλων χαρακτήριζαν το κίνημα «παράφρονες πράξεις ανευθύνων προσώπων»… με «οδυνηρά και καταστρεπτικά αποτελέσματα, τα οποία πρέπει να καταδικασθούν από πάντας» και δήλωναν ότι «γνωρίζομεν ότι δεν θα λείψη η βοήθεια των Μεγάλων Συμμάχων μας και ιδίως της Μεγάλης Βρετανίας και του ατρομήτου αρχηγού της»!

Και μόνο με αυτό το τηλεγράφημα, η αντιπροσωπεία και μάλιστα μέσω των προερχόμενων από το ΚΚΕ μελών της είχε μπει μόνη της στο βρετανικό τσουβάλι προδίδοντας τα ίδια της τα σπλάχνα, δηλαδή τους δημοκρατικούς αξιωματικούς και φαντάρους της Μέσης Ανατολής. Και όλα αυτά χωρίς καν να χρησιμοποιήσει το επιχείρημα ότι δεν μπορούσε να δεχτεί όλα τα παραπάνω αν πρώτα δεν της επέτρεπαν να επικοινωνήσει με την Ελλάδα! Ήταν ασύλληπτο, μια «δήλωση μετανοίας» που θύμιζε εποχές Μεταξά, χωρίς να τους αναγκάσει κανένας Μεταξάς όμως!

Τώρα πλέον ήταν όλα έτοιμα (όπως δηλαδή τα ήθελαν οι Βρετανοί) για να αρχίσει το συνέδριο του Λιβάνου, το οποίο θα περιγράψουμε στην επόμενη συνέχεια.