Ο ΙΕΡΟΕΞΕΤΑΣΤΗΣ,ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΓΑΛΗΝΟΤΑΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ...

 

Γεώργιος Γεωργάς

· 

Οι Ιταλικές πόλεις ήταν υποτελείς στην Αγία Έδρα ή στη Ισπανική αυτοκρατορία η οποία υποστήριζε τον Πάπα και είχε ίδια πολιτική γραμμή. Μόνο μια πόλη ήταν ανεξάρτητη. Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Το κράτος αυτό απειλούσε τα Ισπανοπαπικα συμφέροντα. Οι Ισπανοί δημιουργούσαν συχνά θερμά επεισόδια που κατέληγαν σε μικρές αψιμαχίες οι οποίες όμως δεν εξελίχθηκαν σε ανοιχτό πόλεμο. Την υπονόμευση της Δημοκρατίας την ανέλαβε η Αγία Έδρα με πολύ λεπτές κινήσεις και ο στόχος της ήταν οι Έλληνες στρατιώτες που υπηρετούσαν την Δημοκρατία. Αν η Αγία Έδρα το πετυχενε αυτό τότε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας θα γίνονταν μια πόλη δορυφόρος της Αυτοκρατορίας της Ισπανίας.

Οι Ελληνορθόδοξοι Βενετοί υπήκοοι ήταν μια από τις μειονότητες της μητρόπολης, ωστόσο ήταν πολίτες της. Δεν είχαν τα προνόμια των Ρωμαιοκαθολικών πολιτών, ούτε διεκδικούσαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ούτε στα εκκλησιαστικά θέματα. Για τους λεγατους του Πάπα ήταν πάντα αιρετικοί ή σχησματικοι. Όμως όλοι οι Βενετοί ήξεραν ότι ένα μεγάλο μέρος του στρατού τους αποτελούνταν από Ελληνορθόδοξους στρατιώτες. Οι στρατιώτες αυτοί ήταν επαγγελματίες μισθοφόροι ελαφρύ ιππείς όπου ονομάζονταν Stratioti και πεζικό οι οποίοι ονομάζονταν Fanti. Όλοι αυτοί , οι οποίοι ήταν χιλιάδες , ήταν στρατολογημενοι από τις ανατολικές αποικίες της Βενετίας , κυρίως από τον Μοριά και φρουρούσαν τα σύνορα της Δημοκρατίας. Ο θεσμός , η προέλευση , η πολεμική τους τέχνη και οι ιδιόμορφες τακτικές των Stratioti έχουν Βυζαντινή προέλευση η οποία διαμορφώθηκε την περίοδο των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο. Αυτοί οι πολεμιστές του ελαφρού ιππικού μεταφέρθηκαν στην Ιταλία κατά χιλιάδες τον 15ο αιώνα. Οι Fanti ή Fantaccino ήταν το πεζικό του Βενετικού στρατού στο οποίο υπηρετούσαν χιλιάδες Ελληνορθόδοξοι σε αυτό. Οι Fanti ανήκαν στο σώμα των Fanteria ή Infanteria και χωρίζονταν στο Fanteria d' Ortinanza και στους Fanteria leggera, δηλαδή στο τακτικό και στο άτακτο πεζικό. Το άτακτο πεζικό δεν πολεμούσε ποτέ σε μάχη εκ συστάδην αλλά έκανε ενέδρες και είχε τελείως διαφορετικό εξοπλισμό από το τακτικό πεζικό.

Σε μια περιοχή της Λομβαρδίας ήταν εγκατεστημένοι ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων στρατιωτών, τόσο πεζών όσο και ιππέων. Σε αυτή τη περιοχή της Λομβαρδίας η οποία την περίοδο αυτή είχαν μια αυτονομία υπήρχαν πολλά φρούρια που ανήκαν στην Βενετία. Η περιοχή αυτή είχε πολύ υψηλή στρατηγική σημασία γιατί αν την είδε υπό τον έλεγχο της κάποια δύναμη ,έλεγχε το πέρασμα με την κεντρική Ευρώπη. Σε αυτά τα φρούρια οι Βενετοί είχαν αποσπάσει χιλιάδες Έλληνες να φρουρούν τα κάστρα. Ο λόγος που τα φρούρια αυτά στελεχωνονταν από μη Ιταλούς ήταν διότι οι Ιταλοί στάθηκαν ανεπαρκείς στις πολεμικές επιχειρήσεις, έτσι αποφάσισαν να δημιουργήσουν δύο μεγάλα στρατιωτικά σώματα. Το Oltramontani που υπηρετούσαν Ελβετοί λογχοφοροι, Γερμανοί με σπαθιά δύο χεριών και Γάλλοι, και το Oltramaroini το οποίο αποτελούνταν από Έλληνες,Αλβανούς και Δαλματους.

Όλοι αυτοί οι στρατιώτες ήταν απλωμενοι σε διάφορα φρούρια της Ιταλίας, ενώ άλλοι βρίσκονταν στην Κέρκυρα περιμένοντας διαταγές.

Οι Βενετοί έφτιαχναν λόχους και κομπανίες στους οποίους υπηρετούσαν ομοεθνείς υπό τις διαταγές ενός Βενετού ιππότη και ενός καπετάνιου ο οποίος ήταν ομοεθνής με τους στρατιώτες της κομπανίας. Σημαντικό ρόλο έπαιζε το θρήσκευμα. Για παράδειγμα η κάθε κομπανία όπως της Κεφαλονιάς,Κρήτης ή Χειμάρας επειδή όλοι ήταν ορθόδοξοι, είχαν και στρατιωτικό ιερέα. Έτσι λόγο της θρησκείας μπορούσε σε κομπανία Ελληνική να ενταχθούν και Αλβανοί ή Δαλματοι εφόσον ήταν ορθόδοξοι. Τα στρατεύματα αυτά μεταφέρονταν στο Lindo της Βενετίας και αφού περνούσαν από γιατρούς εκπαιδεύονταν εκεί. Μετά στέλνονταν στις περιοχές που θα υπηρετούσαν όπου για να κρατούν το αξιόμαχο, εκπαιδεύονταν στα άρματα κάθε 15 μέρες. Ανάλογη εκπαίδευση λάμβαναν και οι ιππείς Stratioti μόνο που το 17ο ονομάζονταν Capellettoi και στις τάξεις τους (τον 17ο αιώνα) υπηρετούσαν πιο πολλοί Αλβανοί παρά Έλληνες. Σταδιακα οι ιππείς στελεχωνονταν μόνο από Αλβανούς και Κροάτες οι οποίοι ήταν πάντα υπό τις διαταγές Έλληνα ιππότη ή καπετάνιου ενώ η κάθε κομπανία δεν ξεπερνούσε τους 30 πολεμιστές. Αυτό γινόταν διότι οι συγκεκριμένοι ήταν πολύ απείθαρχοι.

Στις 24 Φεβρουαρίου του 1623 ο μητροπολίτης Φιλαδελφείας Θεοφάνης Ξενάκης ( από την Κύπρο ) παρουσιάστηκε στο Collegio και κατάθεσε μια επιστολή που έλαβε από το Bergamo όπου υπηρετούσαν Ελληνορθόδοξοι στρατιώτες. Η επιστολή είχε γραφτεί από τον Μανιάτη στρατιωτικό ιερέα Ιωάννη Γρονιατη ο οποίος υπηρετούσε σε Combania Grecii Fanti υπό τις διαταγές του Λοχία Ippolito Zanoli και υπηρετούσαν σε αυτή 175 Έλληνες. Η επιστολή του Μανιάτη ιερέα έγραφε ότι όλοι οι Έλληνες στρατιώτες παρενοχλουνταν από έναν ιεροεξεταστή τον Fra Agostino. Αρχικά ο ιεροεξεταστής καλούσε τον πάτερ Ιωάννη στα γραφεία του για να τον ανακρίνει σχετικά με την πίστη των Ελληνορθόδοξων στρατιωτών. Ο ιεροεξεταστής μάλιστα πέρασε τα όρια και είπε στον πάτερ Ιωάννη ότι για να κάνει Θεία Λειτουργία θα έπρεπε πρώτα να αποδεχτεί το πρωτείο του Πάπα μετά από νέες εντολές που έλαβε από την Αγία Έδρα. Ο Μανιάτης αφού απάντησε σε όλα τα δογματικά θέματα επικαλούμενος τα ιερά βιβλία, όταν έφτασε στο θέμα του πρωτείου είπε πως και τα δυο χέρια να μου έκοβαν δεν θα υπέγραψα κάτι τέτοιο και είπε πως θα περίμενε εντολές από τον Δεσπότη από τον Ιερό Ναό του Άγιου Γεωργίου στη Βενετία. Ο Μητροπολίτης κατέθεσε στις Βενετικές αρχές την επιστολή αυτή λέγοντας τους ότι δεν έστειλε απάντηση ακόμα, αλλά τους υπενθύμισε ότι οι Έλληνες στρατιώτες δέχονται ως ανώτερη αρχή την Βενετία , και χύνουν το αίμα τους για την Δημοκρατία αλλά ζητούσε να μην τους ενοχλούν για το ορθόδοξο δόγμα που ακολουθούν. Μια βδομάδα μετά οι Βενετικές αρχές έστειλαν μήνυμα στον αρχηγό της Bergamo να νουθετησουν τον ιεροεξεταστή για την ανάρμοστη συμπεριφορά του προς τους Έλληνες. Τόνισε προς τον Ιεροεξεταστή ότι οι Ελληνορθόδοξοι απολαμβάνουν την θρησκευτική ελευθερία τους ως πολίτες της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και κανείς δεν έχει δικαίωμα να την διαταράξει. Ταυτόχρονα το συμβούλιο έστειλε μύνημα στον Βενετο πρέσβη στην Ρώμη Renier Zeno, να συλλέξει στοιχεία για τον Ιεροεξεταστή. Η Βενετία έδειξε την δυσφορία της προς τον παπισμό. Αργότερα κλήθηκε να υπερασπίσει τους Ελληνορθόδοξους. Του δόθηκε η εντολή από το συμβούλιο να μιλήσει με τον πανίσχυρο καρδινάλιο Λουντοβισιο ο οποίος έγινε καρδινάλιος μέσα σε ένα χρόνο και ήταν ανηψιος του Πάπα. Ο πρέσβης προσπάθησε να πείσει τον καρδινάλιο να ανακαλέσει πίσω στη Ρώμη τον ιεροεξεταστή και να βάλει άλλον στην θέση του, αλλιώς η Δημοκρατία θα έβρισκε άλλον τρόπο.

Παράλληλα οι Βενετοί ρεκτορες ήρθαν σε επαφή με τους Έλληνες και πήραν την ίδια μαρτυρία όπως στην επιστολή που έστειλε ο Μανιάτης ιερέας, ενώ έμαθαν ότι ο ιεροεξεταστής έκανε τα ίδια και στους Έλληνες ιππείς που υπηρετούσαν και στο Romano. Όταν όμως ανέκριναν τον ιεροεξεταστή αυτός τους είπε άλλη ιστορία. Είπε ότι οι Έλληνες τον προσέγγισαν για το πώς θα γίνουν καθολικοί και πως δεν απείλησε κανέναν.

Οι Ρεκτορες τότε του είπαν ότι δεν πρέπει να διατάσσει τους Έλληνες γιατί η οργή τους θα είναι μεγάλη και δίκαιη.

Ο Ιεροεξεταστή αφού έφυγαν οι Ρεκτορες, έστειλε επιστολή στο Βατικανό και έγραφε ότι δεν πήγε να προσηλυτίσει τους Έλληνες στον καθολικισμό, αντίθετα έγραφε ότι την ευθύνη για όλα αυτά την είχε ο προβλεπτης της Βενετίας

G. Giorgi ( ή Zorzi) ο οποίος άφησε τους ορθόδοξους να λειτουργούν μέσα σε καθολικούς ναούς.

Το συμβούλιο αποφάσισε να επανεξετάσει την υπόθεση. Τότε βγήκαν στη φόρα ότι τα γεγονότα είχαν αρχίσει ένα χρόνο πριν από τον ιεροεξεταστή ο οποίος μοίραζε φιλαδια στους πιστούς κατηγορουντας τους Έλληνες ως αιρετικούς καθώς και το in materia di heresia και είχε την παπική σφραγίδα. Το έγγραφο αυτό έδινε εξουσία στον ιεροεξεταστή και σε παπικούς λεγατους να έχουν εξουσία σε Βενετικές κτήσεις. Οι παπικοί κατηγορούσαν τους Βενετούς ότι αφήνουν τους Έλληνες και τους Αλβανους να κτίζουν ορθόδοξες εκκλησίες παντού στην επικράτεια τους. Φυσικά αυτό ήταν ψευδές αφού η Βενετια απλά τους άφηνε να κάνουν την Θεία Λειτουργία μέσα σε ένα σπίτι. Αργότερα οι παπικοί κατηγόρησαν πάλι τον Giorgi ότι επέτρεψε στους Έλληνες να κτίσουν ορθόδοξη εκκλησία. Οι Βενετοί όμως απάντησαν ότι οι Έλληνες έχουν κάθε δικαίωμα να έχουν τόπο λατρείας. Ενώ προσπαθούσε να πείσει την Ρώμη ότι αυτοί οι Ελληνορθόδοξοι ήταν ο προμαχώνας εναντίον στους Τούρκους.

Βλέποντας αυτά ο Πάπας έστειλε κι άλλους απεσταλμένους για το λεγόμενο Ελληνικό θέμα. Η απάντηση όμως του Vincenzo Dandolo αναπληρωτή του Δόγη ,ήταν απλή :" Η Βενετία κάνει ότι χρειάζεται".

Ο παπικός λεγατος τότε κατηγόρησε τους Έλληνες ότι διαδίδουν αιρετικά θέματα όπως ότι το αντίδωρο ρίχνει τον πυρετό, την απαξίωση του αγιασμού και ότι δεν υπάρχει καθαρτήριο.

Παράλληλα στη Ρώμη ο πρέσβης της Βενετίας με τον καρδιναλιο είχαν είχαν διαξιφισμούς για το ελληνικό θέμα. Η Ρώμη πίεζε τους Βενετούς ότι αν οι Βενετοί δεν διευθετήσουν το Ελληνικό θέμα υπέρ της Αγίας Έδρας δεν θα άφηναν τους Βενετούς να χρησιμοποιούν τον δρόμο προς τον βορά λέγοντας πως ο δρόμος αυτός είναι μόνο για τους Καθολικούς. Σαν απάντηση ο Βενετός πρέσβης είπε ότι και το Μιλάνο τον χρησιμοποιεί το οποίο έχει προτεστάντες στρατιώτες ,αλλά το Μιλάνο ήταν υποτελής της Ισπανικής αυτοκράτοριας.

Πίσω στην Βενετία ο προβλεπτης Giorgi είχε κανειια τεράστια έρευνα την οποία την κατέθεσε στη σύγκλητο. Το υπόμνημα που έδωσε έγραφε πως οι Έλληνες όχι μόνο δεν ενοχλούσαν,αλλά ούτε διέδωσαν αιρετικές δοξασίες, μάλιστα οι Λειτουργίες τους γίνονταν ξεχωριστά και δεν ενοχλούσαν κανένα. Αντίθετα η έρευνα έδειξε πως ένας βικαριος του καθολικού επισκόπου και ένας Δαλματους λοχίας προσπάθησαν με την βία να προσηλυτίσουν έναν Έλληνα ιερέα που υπηρετούσε σε μια Ελληνική κομπανία στο Καθολικό δόγμα. Η Βενετία κάλεσε σε ανάκριση τους υπεύθυνους και έστειλε επιστολή στον καθολικό επίσκοπο να νουθετήσει τον βικαριος του.

Ο Paolo Sarpi προειδοποίησε την Δημοκρατία ότι οι Παπικοί ήθελαν να αποσταθεροποιήσουν την Βενετία. Ήταν μια επίθεση προς την κοσμική εξουσία με πρόσχημα την θρησκεία αλλά η κίνηση αυτή είναι καθαρά πολιτική. Η Αγία Έδρα ήθελε οι " αιρετικοί " Έλληνες στρατιώτες να μην βρίσκονται στα εδάφη της Βενετίας. Αν γίνονταν αυτό τότε η Βενετια και μόνο θα έχανε το δικαίωμα να στρατολογεί μισθοφόρους. Έτσι με αυτό τον τρόπο δεν θα έχει στρατό.

Αργότερα ο Ιεροεξεταστή πήγε στην Βενετία και πίεσε πάλι τους Βενετούς να επανεξετάσουν την Ελληνική υπόθεση, και ότι η Βενετία δεν πρέπει να υποθάλπει αιρετικούς. Η Βενετία τον έδιωξε απαντώντας αόριστα ότι θα διευθετηθεί το θέμα. Όμως το θέμα ήταν σύνθετο. Όταν ο ιεροεξεταστής ήταν στην Βενετία κατηγορώντας τους Έλληνες ως αιρετικούς , οι Ισπανοί εισέβαλαν στις Βενετικές κτήσεις. Αυτοί που τους σταμάτησαν και τους έδιωξαν ήταν οι Έλληνες στρατιώτες. Κάτι που γίνονταν συνεχώς.

Τότε η σύγκλητος αποφάσισε να δράσει. Έστειλε μύνημα στον Πάπα να ανακαλέσει τον ιεροεξεταστή στην Ρώμη διότι δρα ως ταραχοποιός στην περιοχή αλλά ταυτόχρονα η επιστολή προσπαθούσε να πείσει τον Πάπα ότι οι Έλληνες είναι υπό την επίβλεψη των Βενετών. Ταυτόχρονα έδωσε εντολή στον Giorgi να τονώσει τους Έλληνες ότι βρίσκονται υπό την πλήρη προστασια της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και ότι έχουν την ελευθερία να λατρεύουν χωρίς φόβο το ορθόδοξο δόγμα.

Παρόλο όπου ο ιεροεξεταστής ήταν απευθείας απεσταλμένος του Πάπα, η Αγία Έδρα υποχώρησε.

Ο ιεροεξεταστής όμως όχι. Πήγε στην Βενετία πάλι και παρουσιάστηκε στο συμβούλιο προσπαθώντας να τους πείσει ότι κάνουν λάθος.

Λίγες μέρες μετά το συμβούλιο πήρε τελική απόφαση. Δεν θα γίνονταν διώξεις στον ιεροεξεταστή. Θα τον άφηναν στην Λομβαρδία, με την προϋπόθεση όμως να μην επιτεθεί ξανά στην κοσμική εξουσία και δεν θα ξαναπειραζε ποτέ τους πολύτιμους Έλληνες για την Βενετία και θα τους άφηνε να εξασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα ελεύθερα.

Δύο μήνες μετά απεσταλμένοι του Πάπα έστειλαν μύνημα στην Βενετία ότι οι Έλληνες έκαναν κατάληψη σε καθολικές εκκλησίες με την βία των όπλων και έκαναν ορθόδοξη Θεία Λειτουργία. Φυσικά δεν υπήρχαν αποδείξεις και οι Βενετοί υποστήριξαν και πάλι τους Έλληνες.

Λίγους μήνες μετά ο Πάπας πεθανε. Ως ένδειξη καλής θέλησης οι Βενετοί μείωσαν την φρουρά των Ελλήνων στις εν λόγω περιοχές. Ένα μήνα μετά ο ίδιος ιεροεξεταστής άρχισε πάλι να κατηγορεί τους Έλληνες. Η μία ήταν ότι ένας Έλληνας στρατιώτης έψαλε Προτεσταντικους ύμνους κατά την διάρκεια μιας τοπικής λιτανείας και ότι ένας άλλος χάραζε με ένα μαχαίρι την εικόνα της Παναγίας. Οι ιερείς τότε έπεσαν πάνω στον πρώτο και μετά από μια συμπλοκή τον αιχμαλώτισαν. Υπήρχαν και άλλες κατηγορίες όπως ότι κάποιοι Έλληνες εξασκούσαν νεκρομαντεία. Η έκθεση πήγε στην Βενετία και η αντίδραση αυτή την φορά ήταν αμφιθυμη. Γιατί οι κατηγορίες δεν ήταν ενάντια στο Ορθόδοξο δόγμα, αλλά είχε να κάνει με την αίρεση του προτεσταντισμού και την μαγεία.

Ένα μήνα μετά οι Έλληνες κατηγορούμενοι βρέθηκαν στο δικαστήριο με την κατηγορία της αίρεσης και της εξάσκησης μαγείας. Ωστόσο οι δικαστές τους άφησαν ελεύθερους αφού δεν υπήρχαν στοιχεία που να πιστοποιούσαν τις υποτιθέμενες πράξεις που τους κατηγορούσε ο ιεροεξεταστής.

Ποιος όμως ήταν ο λόγος της δίωξης των Ελληνορθόδοξων από τους παπικούς ;

Ο τριακονταετης πόλεμος είχε αρχίσει.

Εικ.1 Σημαία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας

Εικ. 2 Ιεροεξεταστής[Επάνω]

Εικ. 3 Έλληνες Stratioti από τον Μωριά

Εικ. 4 Το οικόσημο των Giorgi / Zorzi

26Εσείς και 25 ακόμη

3 σχόλια

Τέλειο!

Σχόλιο