ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ

Με το "Λιοντάρι" της Ηπείρου συμβαίνει κάτι το παράδοξο ' 

ενώ εχουμε πληθώρα πρωτογενών πηγών

 (πχ περιηγητές -οι περισσότεροι βεβαίως "πράκτορες" των κυβερνήσεων τους)

 γνωρίζουμε λίγη απο την ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

 για τις ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ επιδιώξεις του Αλή,

 ενω το πρόσωπο του ,

το εχει περιβάλει μια  μυθοπλασία με ..οριενταλικά -κι οχι μόνο- στερεότυπα .

 

Εκ προοιμίου να πω οτι ο Αλής ξεκίνησε ως ΛΗΣΤΑΡΧΟΣ ,τον οποιον τελικά η Πύλη διόρισε "δερβέναγα" -φύλακα των διαβάσεων της Ρούμελης- εν συνεχεία διοικητή Τρικάλων 

και κατόπιν Ιωαννίνων (1787), ενώ οταν κατέλαβε και το Σούλι, το 1803, ο Σουλτάνος Σελήμ Γ' τον διορισε ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΊΚΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ (=Ρούμελης).

 

Δεν θα ασχοληθώ με την βιογραφία του εδω

-ειναι ευκολα προσιτή σε ολους.

Θα αναφέρω μονο την ιστορική διαδρομή

 του Πολιτικού του σχεδιασμού 

που τον οδήγησε στο οικτρό του τέλος..

 

1) ο Ναπολέων νικώντας στην Ιταλία παιρνει τα Επτάνησα (ΣΥΝΘΗΚΗ ΚΑΜΠΟΦΟΡΜΙΟ-1797)  και φτάνει στην πόρτα του Αλή,

 ο οποιος θεωρεί  τις ναπολεόντειες νίκες στην Ιταλία ( που ΔΙΕΛΥΣΑΝ ΤΗΝ ΜΑΚΡΑΙΩΝΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ)

ως ευκαιρία να καταλάβει ΑΥΤΟΣ τα Ιονια Νησιά και τις ηπειρωτικές τους κτήσεις 

< Βουρθωτό, Πρέβεζα,Βόνιτσα,Πάργα> ,

ολες ΤΕΩΣ βενετσιάνικες κτήσεις, απαραίτητα ΛΙΜΑΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ.

Ομως τα Επτάνησα τα θελει για τον εαυτό του

 ο Ναπολέων 

για να εχει πρόσβαση σε μιά μελλοντική ΔΙΑΝΟΜΗ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας .

Στον Αλή υπόσχεται να τον κάνει ....βασιλιά της ΑΛΒΑΝΙΑΣ,
οπως γράφει κι ο ιδιος ο Byron σε επιστολή που εστειλε την 12-ΝΟΕ-1809 προς την μητέρα του (1)

Ο Ναπολέων πράγματι επεδίωκε την ΔΙΑΛΥΣΗ
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
 -ΕΝ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ -
 και ειδικά την ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (στα πρότυπα της Ιταλίας
- βλ και το ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ, του Βοναπάρτη).
Προς τουτο ,απέστειλε, το 1798,
 τους ελληνικής καταγωγής Κορσικανούς
 ΝΤΙΝΟ & ΝΙΚΟΛΟ STEFANOPOLI  (θείο & ανηψιό)
στην Πελοπόννησο
για την προετοιμασία Εξεγερσης.
Και ειναι αλήθεια οτι  οι Stefanopoli ,
οπως φαινεται απο τα Απομνημονεύματα τους,
ειχαν πάρει πολύ ζεστά την Αποστολή τους...(2)

2) οταν οι Αγγλοι νικούν στην Αιγυπτο τον Ναπολέοντα ,

ο ΡΩΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ  συνασπισμός  προσφέρει στα Επτάνησα ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ( Ιόνιος Πολιτεία -1800), και ο Αλής στρέφεται στους Αγγλους , κατασφάζοντας τους Γάλλους κατά την Κατάληψη της ΠΡΕΒΕΖΑΣ (1798).

Ζητά απο τον Αγγλο πρεσβευτή στην Κ/πολη  να του στείλει πρόξενο 

και το 1804 φτάνει  στα Γιάννενα ο  D.Morier,

 ο οποιος ζητά από τον Αλή 

,σε περίπτωση που η Οθωμανική Αυτοκρατορία χάσει τις ευρωπαϊκές κτήσεις της

 ΝΑ ΑΝΑΚΗΡΥΧΘΕΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ.(3)

 

3) ωστόσο μετά τις νέες νίκες του Ναπολέοντα και την Συνθήκη του ΤΙΛΣΙΤ(1807)

,οι Γάλλοι επιστρέφουν στα Επτάνησα , κι ο Αλής ξεκινά πάλι επαφές μαζί τους 

< ήδη απο το 1805 ειναι πρόξενος της Γαλλίας στα Γιάννενα ο γνωστός ΠΟΥΚΕΒΙΛ,
ενώ οι Αγγλοι στέλνουν τον Leake ως δικό τους εκπρόσωπο στον Αλή>.

Βλέπουμε δηλ οτι ολη αυτή την ακρως ΡΕΥΣΤΗ περίοδο -λόγω των ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΕΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ-

 το Πασαλίκι του Αλή

 (που φτάνει απο την Ν.Αλβανία ως την Πελοπόννησο ) 

γίνεται ο χωρος εντονων ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΩΝ διεργασιών, φανερών και ΜΥΣΤΙΚΩΝ ,

που ΟΛΕΣ αφορούν στην

 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΗ

 ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΨΗΛΗ ΠΥΛΗ.

Ηδη ο Αλής εχει βάλει τα θεμέλια της Ανεξαρτητοποίησης του απο την αρχή της Ναπολεόντειας Εκστρατείας στην Αιγυπτο ,θεωρώντας οτι ο διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας  ειναι προ των Πυλών.
Ειναι ενδεικτικό των προθέσεων του Αλή
 για την δημιουργία ενός ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (υπό την δική του κληρονομικη Μοναρχία
-εφτασε στο σημείο να ζητήσει ..Σύνταγμα απο τον Μεττερνιχ , οπως γράφει ο Dakin - βλ βιβλιογραφία)
η τοποθέτηση Ελλήνων στη Διοίκηση ( Μ.Οικονομου, Αθ.Λιδωρίκης ,Θ.Βάγιας, Ι.Κωλέττης κλπ) καθώς και Ελλήνων & Αλβανών στον Στρατό του
 (ο Αλής μεγάλωσε από μικρά,
 τον Οδ.Ανδρούτσο και τον Καραϊσκάκη -ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΝΤΡΕΨΕ ΜΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΑΡΕΜΙ ΤΟΥ- οπως και πολλούς άλλους μετέπειτα Οπλαρχηγούς του 21,
 καθώς και Οθωμανούς ,δηλ μουσουλμάνους, Αλβανούς ,οπως τον ΟΜΕΡ ΒΡΥΩΝΗ, τον Κιοσε Νεχμέτ κλπ )

Στο "κράτος" του Αλη ΕΧΕΙ ΕΞΑΛΕΙΦΘΕΙ ΤΟ ΕΝΔΗΜΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΛΗΣΤΕΙΑΣ,
 το εμπόριο προοδεύει, η οικονομία αναπτύσσεται ,ενω ο Αλής
εφερε σε πέρας και παρα πολλά
  εργα υποδομής (δρόμους, γέφυρες κλπ)
που ακόμα και σήμερα ειναι ορατά
στην υπαιθρο της Ηπειρωτικής γης.

Επίσης στο Πασαλίκι του ,ΕΠΙΣΗΜΗ ΓΛΩΣΣΑ ΗΤΑΝ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ
 ,και σε αυτή συντασσόταν η επίσημη αλληλογραφία του Αλή με τους ξένους.

Ομως η τελική ΠΤΩΣΗ του Ναπολέοντα 

κάνει τον Αλή να στραφεί τελικά
 στη ΡΩΣΙΑ 

μέσω του γνωστού μητροπ. Ουγγροβλαχίας ΙΓΝΑΤΙΟΥ αλλά  και του ιδιου του Καποδίστρια (1819)

Μαθαίνει για την Φιλική Εταιρεία 

-στα κειμενα των Φιλικών αναφέρεται ως "ΠΕΝΘΕΡΟΣ" και " ΣΥΜΠΕΘΕΡΟΙ" οι Αλβανοί-

 και προσανατολίζεται στην ιδρυση Ελληνο-αλβανικού Κράτους υπό την Ρωσική Προστασία.

Στα τελευταία του ,λέγεται,

 οτι ζητησε να βαφτιστεί Χριστιανός και  μυηθηκε στην Φιλική Εταιρεία με το κωδικό ονομα "ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ" ( δεν ειναι διασταυρωμένα ολα αυτά
,ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΕΚΑΝΕ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΑΛΗ Ο ΠΑΣΟΜΠΕΗΣ ΣΤΟΝ ΣΟΥΛΤΑΝΟ) ,

την οποία ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕ ΜΕ ΤΟ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΠΟΣΟ ΤΩΝ 10.00.000 ΚΑΙ ΠΛΕΟΝ ΓΡΟΣΙΩΝ

 ( τόσα χρήματα ελειπαν απο την κατασχεθείσα περιουσία του,το 1822. Το ακριβές ελλείπον ποσό βρέθηκε απο τα δάνεια που ειχε προσφέρει σε διάφορα βιλαέτια .)

Τα ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ γράφουν οτι τα Χρήματα αυτά δόθηκαν απο τον Αλή για την χρηματοδότηση της Ελληνικής Επανάστασης στην Πελοπόννησο...(4)

ΟΜΩΣ ΑΥΤΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ 

ΚΑΙ ΟΛΕΘΡΙΟ ΛΑΘΟΣ ΤΟΥ ΑΛΗ.

Με την κήρυξη της Ελληνκής Επανάστασης ΔΙΑΛΥΘΗΚΕ Ο ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΟΥ '

 οι Ελληνες Χριστιανοί( πχ Διάκος, Ανδρούτσος,Καραϊσκάκης)

 τον εγκατέλειψαν για να λάβουν μέρος στον Αγώνα του 21 ,

ενω οι Αλβανοί Μουσουλμάνοι (πχ Ομερ Βρυώνης)

ΑΥΤΟΜΟΛΗΣΑΝ ΣΤΟΝ ΣΟΥΛΤΑΝΟ 

κι ο Αλής εμεινε μόνος ,χωρίς στρατό..

[ η Πύλη τον κήρυξε "φιρμανλή" δηλ.ΑΠΟΣΤΑΤΗ 

το 1820

οταν εμαθε οτι χρηματοδοτεί τους Φιλικούς
κι εστειλε εκτελεστές στην Κ/πολη 

να σκοτώσουν τον Πασόμπεη ] .

Τελικά ο Αλής εκτελέστηκε στο νησάκι της Παμβώτιδας,

 μην προλαβαίντας να στείλει σινιάλο στον ΣΕΛΗΜ-ΤΣΙΑΜΗ τον φρουρό του στα υπόγεια του  Κάστρου Ιτς Καλε
 να ανατινάξει την μπαρουταποθήκη
κι ολα τα Γιαννενα..

ΥΓ Γράφει ο Davenport
("The life of Ali Pasha", 1837, Λονδίνο, σ.414)
οτι ο Αλης ειχε πεί στον Σελήμ ,αν δεν λάβει το κομπολόι του -ή κατ' άλλους το δσχτυλίδι του-
 να ανατινάξει το Κάστρο.

Ομως κάποιος

(ισως η κυρά ΒΑΣΙΛΙΚΗ ,ελληνίδα σύζυγος του Αλή) εστειλε το κομπολόι στον Σελήμ

 και σώθηκε η πόλη απ το ολοκαύτωμα..

(Λεπτομέρεια απο την λιθογραφία
 "Κυνήγι στη λίμνη του Βουθρωτού με τον Αλή Πασά" του Γάλλου προξένου στους Αγ.Σαράντα
-πόλη που εκτισε ο Αλής
- L.Dupré)


Παραπομπές :
(1)P..Quernell, Byron A self portrait, Letters and Diares,1950, Λονδίνο, τ.Α,σελ 58-61
Επίσης :  H.Holland, Travels in the Isles ,Albania, etc, 1815, Λονδίνο
(2)Dino & Nicolo Stefanopoli, Voyage en Grèce, 1800,Παρίσι
(3)W.Leake, Researches in Greece, 1814 ,Λονδίνο
(4)Axhmet Uzun, Η περιουσία του Αλή, μετ.Γ.ΣΥΡΜΑΣ)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
Για μιά επιστημονική βιογραφία του Αλή
 βλ W.Plomer, The Diamond of Jannina: Ali Pasha,1970,Νέα Υορκη.
Επίσης χρήσιμη δευτερογενής πηγή ειναι :
D.Dakin, The Unification of Greece, 1972, Λονδίνο.

Οι πρωτογενείς πηγές βιογράφων του Αλή (οι πιο σημαντικές) ειναι :

W.Leake, Researches in Greece, 1814, Λονδινο,

 Του ιδιου ,Travels in Northern Greece, 1835, Λονδινο,

F.Pouqueville, Voyage en Morée,à Constantinople et en Albanìe, 1805 ,Παρίσι,

W.Davenport, Historical Portraiture of leading events in the life of Ali Pasha,1823,Λονδίνο

H.Holland, Travels in the Ionian Isles etc, 1815,Λονδίνο

J.Hobhouse,A Journey through Albania etc, 1815, Λονδίνο

Για μιά κριτική των πηγών βλ K.Fleming, Αλή Πασάς : Ο Μουσουλμάνος Βοναπαρτης, μετ.Β.Κουρής, Εκδ ΟΔΥΣΣΕΑΣ,2000, Αθήνα.

Από ελληνόγλωσση βιβλιογραφία σημειώ το παλιό εργο του Τ.ΒΟΥΡΝΑ "Αλη Πασάς Τεπελενλής : Τύραννος ή Ιδιοφυής Πολιτικός ?", 1978, Αθήνα
και φυσικά το κλασσικό :
Σ.ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ, Ιστορία του Αλή Πασά του Τεπελενίου, 1895,
https://diamantiskoutoulas.blogspot.com/