Η ΟΔΟΙΠΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΣΙΠΡΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ...

Παναγιώτης Ήφαιστος, Η οδοιπορία του Τσίπρα προς την Άγκυρα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

H επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Άγκυρα αποτελεί κίνηση που πλήττει την αξιοπιστία της ελληνικής αποτρεπτικής στρατηγικής. Ολοφάνερα ανεπίγνωστα. Καθότι το πολιτικό προσωπικό –εδώ και καιρό αλλά ιδιαίτερα των τελευταίων ετών– είναι εξ αντικειμένου και ολοφάνερα στρατηγικά απαίδευτο. Η συζήτηση περί το Μακεδονικό, εξάλλου, το καταμαρτυρεί.

Οι προεκτάσεις αυτής της επίσημης επίσκεψης στην Άγκυρα αναπόδραστα είναι βαθύτατων αρνητικών προεκτάσεων. Δεδομένης μάλιστα της όξυνσης των τουρκικών αναθεωρητικών απειλών και καθημερινών προκλήσεων, η Ελλάδα έτσι δημιουργεί παραστάσεις αδυναμίας, υποχωρητικότητας και κατευνασμού. Εύλογα κανείς διερωτάται κατά πόσο το Γενικό Επιτελείο, το οποίο αποτελεί τον στρατηγικό σύμβουλο της εκάστοτε πολιτικής εξουσίας, προειδοποίησε το Μαξίμου όσον αφορά τις συνέπειες για την αξιοπιστία της εθνικής στρατηγικής, λόγω της κυριολεκτικά ξέγνοιαστης οδοιπορίας προς την Άγκυρα.

Θα μπορούσαν, τουλάχιστον, να τον συμβουλεύσουν πριν ταξιδέψει να απαιτήσει:

• Πρώτον, να σταματήσει κάθε πρόκληση στο Αιγαίο.
• Δεύτερον, να ανακληθεί το casus belli.
• Τρίτον, να αποχωρήσουν τα τουρκικά πολεμικά και ερευνητικά σκάφη από τις θάλασσες της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το ταξίδι στην Άγκυρα γίνεται σε μια κομβική ιστορική στιγμή. Η Άγκυρα κυριολεκτικά αλωνίζει στον κυριαρχικό χώρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τον οποίο τουλάχιστον διακηρυκτικά η Ελλάδα συνδέεται μέσα από το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου. Την ίδια στιγμή η τουρκική πολιτική ηγεσία απειλεί να εκπληρώσει τα οράματα της «γαλάζιας πατρίδας» με πύκνωση των προκλήσεών της στο Αιγαίο.

Κυρίως, όμως, κανενός αξιόπιστου κράτους ο πρωθυπουργός δεν θα επισκεπτόταν την χώρα, της οποίας η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία τις τελευταίες εβδομάδες εκτόξευσε ξανά και με έμφαση, επισείοντας μάλιστα αναθεωρητικούς χάρτες, το γνωστό casus belli. Παράνομα, επιθετικά και αναθεωρητικά η Τουρκία απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο εάν εφαρμόσει τις πρόνοιες τους διεθνούς δικαίου θάλασσας. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, περίπου ξέγνοιαστος, ετοιμάζεται να συναντηθεί με τους δράστες.

Κατευνασμός χειρίστου είδους

Η επίσκεψη ισοδυναμεί με κατευνασμό του χειρότερου είδους, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε πόλεμο ή συνήθως σε ήττα χωρίς πόλεμο. Τουτέστιν εκπληρώνονται σκοποί του αναθεωρητικού κράτους. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε, βασικά, μια ανεπίσημη ήττα χωρίς πόλεμο. Αντί λοιπόν να αντιστρέψουμε αυτή την απαράδεκτη κατάσταση, αναπτύσσοντας μια αξιόπιστη εθνική στρατηγική, το πρωθυπουργικό ταξίδι στην Άγκυρα θα την «επισημοποιήσει» και θα την επιτείνει.

Εάν δε κάποια στιγμή η Ελλάδα αποφασίσει να αντιδράσει για να αποτρέψει την Τουρκία, εφαρμόζοντας τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου, θα είναι πλέον τόσο αποδυναμωμένη ούτως ώστε η σύρραξη θα καταστεί αναπόφευκτος. Η αξιοπιστία της Ελλάδας δέχθηκε ένα ακόμη πλήγμα λόγω πολύ ανησυχητικών δηλώσεων όσων νοσταλγούν το ανελεύθερο, αντιδημοκρατικό σχέδιο Ανάν για την Κύπρο.

Ενώ η μετά το 1974 υποχωρητική πολιτική της ελληνικής πλευράς οδήγησε την Κυπριακή Δημοκρατία στο χείλος της αβύσσου, η υιοθέτηση των ίδιων νοοτροπιών και αντιλήψεων με αυτές που ακούσαμε για το Μακεδονικό οδηγούν σε καταστροφική ομηρία εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Εάν μια τέτοια συμφορά πλήξει τους Έλληνες τα πάντα θα αλλάξουν όσον αφορά τα σύνορα, τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και τις παραστάσεις των ηγεμονικών δυνάμεων για την Τουρκία. Η νοοτροπία ανευθυνοϋπεύθυνων «να τελειώνουμε όπως-όπως γιατί ηττηθήκαμε» θα έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο να παγιδευτούν άμεσα στην αυλή του Ερντογάν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες της Κύπρου, αλλά επιπλέον ανεπίστροφα να παγιδευτεί στρατηγικά και η Ελλάδα.

Έλλειμμα στρατηγικής κουλτούρας

Δεν θα επιμείνουμε εδώ όσον αφορά το πασίδηλο έλλειμμα στρατηγικής κουλτούρας. Μπορούμε, όμως, να πούμε ότι είναι ένα πράγμα οι συνήθεις αδυναμίες και ελλείμματα της αποτρεπτικής στρατηγικής και άλλο ο ακράτητος κατευνασμός που υποδηλώνει το ταξίδι του πρωθυπουργού στην Τουρκία. Όταν δύο κράτη βρίσκονται με το χέρι στην σκανδάλη δεν γίνονται τέτοια ταξίδια στο αναθεωρητικό κράτος που απειλεί.

Οι παραστάσεις αδυναμίας και κατευνασμού που δημιουργούνται είναι εξ αντικειμένου αποδυναμωτικές. Η αξιοπιστία της εθνικής στρατηγικής συναρτάται με συγκεκριμένες και πανομοιότυπες για όλους στάσεις, αποφάσεις και συμπεριφορές. Αυτές οι στάσεις, αποφάσεις και συμπεριφορές δεν είναι προσωπική υπόθεση των εφήμερων κατόχων κάθε εξουσίας, αλλά έσχατες λογικές του κράτους και της κοινωνίας. Ας αναφέρουμε μερικές συγκεκριμένες πτυχές της αποτρεπτικής στρατηγικής που σε όλα τα βιώσιμα κράτη θεωρούνται δεδομένες:

Πρώτον, το έσχατο εθνικό συμφέρον της επιβίωσης του κράτους και της ακεραιότητας της κρατικής επικράτειας, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, είναι αδιαπραγμάτευτο και κόκκινη γραμμή του αμυνόμενου κράτους. Σε όλα τα κράτη η με οποιοδήποτε τρόπο παραχώρηση επικράτειας θεωρείται εφιαλτική πράξη. Προφανώς, ο πρωθυπουργός δεν έχει τέτοια πρόθεση. Ενημέρωσε, όμως, την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα και διασφάλισε συναίνεση γύρω από την γραμμή που θα ακολουθήσει;

Δεύτερον, κάθε λέξη, πράξη, απόφαση ή επί του προκειμένου ταξίδια στην πρωτεύουσα του κράτους που απειλεί μετρά αρνητικά πάνω στην πλάστιγγα της αξιοπιστίας. Σε κάθε εγχειρίδιο στρατηγικής κανείς θα βρει την γνωστή η φράση: «η αξιοπιστία της αποτρεπτικής απειλής του αμυνόμενου κράτους σχετίζεται ακόμη και με τους μορφασμούς, τις συσπάσεις του προσώπου και τον τόνο της φωνής του πολιτικού ή στρατιωτικού ηγέτη όταν μιλά για την στρατηγική της χώρας». Κάθε λέξη, φράση, μορφασμός ή τόνος της φωνής που δείχνει υποχωρητικότητα και αδυναμία σταθμίζεται και εκτιμάται δεόντως από τον αντίπαλο και τους τρίτους.

Αξιόπιστα επιτελικά σχέδια

Τρίτον, όσον αφορά την εθνική στρατηγική, θεωρείται απαράβατη υποχρέωση των ηγετών κάθε σοβαρού και βιώσιμου κράτους να είναι στιβαροί και αποφασιστικοί απέναντι στους ηγέτες που απειλούν την χώρα. Δεν χαμογελάς χαζοχαρούμενα, δεν χορεύεις ζεϊμπέκικα, δεν ανταλλάσσεις γραβάτες. Συμπεριφέρεσαι μετρημένα και σταθμισμένα, μεταδίδοντας με αυστηρότητα και σοβαρότητα τα σωστά αποτρεπτικά μηνύματα. Συνηθίζεται να λέγεται, μάλιστα, ότι στο πλαίσιο μετάδοσης αποτρεπτικών παραστάσεων δεν γίνονται συναντήσεις με το κράτος που απειλεί. Εάν οι συνθήκες ευνοούν μια συνάντηση αυτή γίνεται σε τρίτο κράτος και ο ηγέτης του αμυνόμενου κράτους «εάν χαμογελάσει είναι μόνο για να δείξει σιδερένια δόντια».

Τέταρτον, όταν το αναθεωρητικό κράτος εκτοξεύει casus belli, ο αμυνόμενος προετοιμάζεται με αξιόπιστα επιτελικά σχέδια και επαρκείς αποτρεπτικές δυνάμεις. Κάνει ξεκάθαρο ότι παραβίαση των κόκκινων γραμμών ενεργοποιεί ακαριαία συγκεκριμένες ενέργειες, οι οποίες έχουν αναλυθεί εκτενώς αλλού. Ενώ τελευταίες δηλώσεις του πρώην αρχηγού ΓΕΕΘΑ και σημερινού υπουργού Άμυνας κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση, υπάρχει το ερώτημα:

• Είναι η πολιτική ηγεσία επαρκώς εκπαιδευμένη και ενημερωμένη; Δεν ξεχνάμε την άγνοια πρώην πρωθυπουργού για τους κανόνες εμπλοκής στην κρίση των Ιμίων.
• Ήταν οι δηλώσεις της στρατιωτικής ηγεσίας αποσπασματικές ή μέρος ενός συνολικότερου στρατηγικού σχεδίου, του οποίου η πολιτική ηγεσία έχει γνώση; Εάν ίσχυε, το τελευταίο τότε το ταξίδι του πρωθυπουργού στην Άγκυρα δεν έπρεπε να γίνει.

Εκ προοιμίου αρνητικό ταξίδι

Το ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία αποτιμάται εκ προοιμίου αρνητικά. Είναι σίγουρο πως θα επιτείνει την παρούσα «ήττα χωρίς πόλεμο» στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Επίσης, θα οδηγήσει την Τουρκία και τρίτα κράτη σε επικίνδυνες προσλαμβάνουσες παραστάσεις και εκτιμήσεις για τους κινδύνους, το κόστος, τα οφέλη και την τελική έκβαση, εάν η Άγκυρα οξύνει και υλοποιήσει τα αναθεωρητικά της σχέδια.

Επιπλέον, το ταξίδι του πρωθυπουργού γίνεται σε μια ιστορική στιγμή που το ελληνικό κράτος κάθεται πάνω σε κινούμενη άμμο και η κοινωνία βρίσκεται υπό οικονομική καταστολή. Οι πολίτες είναι αναστατωμένοι για τα ολισθήματα στο Μακεδονικό, αλλά και για τις εναντίον τους ύβρεις ακόμη και ενώπιον ξένων ηγετών. Και ασφαλώς όποιος βρέθηκε στο Σύνταγμα στην πορεία διαμαρτυρίας γνωρίζει πως δεν ήταν μόνο «70.000 ακροδεξιοί και λαϊκιστές», αλλά εκατοντάδες χιλιάδες ειρηνικοί, ψύχραιμοι και εμφορούμενοι από δημοκρατικά αισθήματα πολίτες.

Αυτά τα ζητήματα αφορούν ζωτικά την αξιοπιστία της χώρας και μια υπεύθυνη πολιτική ηγεσία οφείλει να τα λαμβάνει σοβαρά υπόψη όταν σχεδιάζει και αποφασίζει τόσο κρίσιμα ταξίδια. Το ίδιο ισχύει για πλήθος κατευναστικών και υποχωρητικών αντί αποτρεπτικών δηλώσεων από κατόχους θέσεων εξουσίας. Είναι δεδομένο ότι η αποτρεπτική αξιοπιστία μειώνεται ή εκμηδενίζεται όταν, όπως καθημερινά παρατηρείται, λέγονται και γράφονται θέσεις που υποδηλώνουν φόβο, δέος, απελπισία, απόγνωση και ανυπομονησία. Μια αξιόπιστη εθνική στρατηγική προϋποθέτει εθνικό φρόνημα και φιλοπατρία όχι εθνομηδενισμό, διεθνιστικές αφέλειες και συνθήματα περί αντιιμπεριαλισμού.

Μια αξιόπιστη εθνική στρατηγική στηρίζεται στη δεδηλωμένη αποφασιστικότητα της πολιτικής ηγεσίας να υπερασπιστεί ανένδοτα και ακλόνητα την ακεραιότητα της επικράτειας και την εθνική ασφάλεια και στην ετοιμότητα των πολιτών να υποστούν θυσίες για την υπεράσπιση της πατρίδας τους. Ασφαλώς, κανένας σώφρον άνθρωπος δεν επιθυμεί πόλεμο. Σε όσους κραυγάζουν κατευναστικά απαντούμε με το επιχείρημα που θα λεγόταν σε κάθε σοβαρή χώρα: Σκοπός της αποτρεπτικής στρατηγικής είναι ακριβώς η αποτροπή του πολέμου, ενώ οι φοβίες, οι ολιγωρίες, οι αφέλειες και οι κατευνασμοί φέρνουν τον πόλεμο πλησιέστερα.

Το ταξίδι του πρωθυπουργού εξελίσσεται σε μια πολύ επικίνδυνη υπόθεση. Είχε υποχρέωση να θέσει σαφείς και ρητούς όρους για τις προκλήσεις στο Αιγαίο και στην Κύπρο και εάν η Τουρκία δεν συμμορφωνόταν, έστω και την τελευταία στιγμή, να ακύρωνε την επίσκεψή του. Οτιδήποτε άλλο, εκτιμάται, πλήττει την αξιοπιστία της χώρας. Η εθνική ασφάλεια δεν σχετίζεται με επικοινωνιακά παίγνια ή προσωπικές επιθυμίες. Το κράτος είναι συμβόλαιο των προγόνων με τους ζώντες και τους απογόνους. Θα αποτελέσει μεγάλο και αβάστακτο πλήγμα κατά τους ελληνικού κράτους εάν μετά το βατερλώ στο Μακεδονικό επαναληφθούν τα ίδια ή και χειρότερα λάθη στις σχέσεις με την Τουρκία.