Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΤΡΕΛΛΟΥ...

Η επιστροφή του τρελού

   

Η κάρτα του τρελού στα ταρώ (the fool = o ανόητος) είναι η κάρτα με αριθμό 0 και έχει αρχετυπική εικόνα αυτή του παιδιού, του τζόκερ, του ονειρευτή και του alter ego του βασιλιά. Ο Αλίστερ Κρόουλι την είχε τοποθετήσει ως τελευταία στην μυητική του κλίμακα και την είχε συνδέσει με τον Πάρσιφαλ της αρθουριανής παράδοσης. Άλλωστε το ίδιο το όνομα Πάρσιφαλ ετυμολογείται κατά κάποιους από το περσικό Fal Parsi που σημαίνει αγνός ανόητος. Στην όπερα του Βάγκνερ «Πάρσιφαλ», ο ομώνυμος ήρωας εμφανίζεται ως το alter ego του βασιλιά Αμφόρτας, που όπως ο Χριστός, είναι ο βασιλιάς  του Ιερού Δισκοπότηρου(the grail king). Ο Αμφόρτας λοιπόν σε κάποιο σημείο της ιστορίας τραυματίζεται από την Ιερή Λόγχη, αυτή που πλήγωσε το Χριστό στο σταυρό, και η πληγή του δεν επουλώνεται. Εξασθενεί από κει κι έπειτα για χρόνια όντας πολύ αδύναμος για να ζήσει αλλά όχι και τόσο αδύναμος για να πεθάνει. Κανείς δεν καταφέρνει να τον γιατρέψει.

 Ο Πάρσιφαλ, ο νεότερος και πιο ανώριμος από τους ιππότες του Κάμελοτ, περιπλανώμενος φτάνει μια μέρα στο κάστρο του Αμφόρτας κατά την διάρκεια της αποστολής του για την εύρεση του Ιερού Δισκοπότηρου. Υποτίθεται εκεί έπρεπε να θέσει μία συγκεκριμένη ερώτηση στον βασιλιά για να τον γιατρέψει, αλλά τα θαλασσώνει σαν ανόητος. Μόνο στην επιστροφή του αρκετά χρόνια αργότερα καταφέρνει να αρθρώσει σωστά την ερώτηση και να γιατρέψει τον βασιλιά επαναφέροντας την τάξη στο βασίλειο. 

Σε κοσμικούς όρους η ανοησία είναι το αντίθετο ή η απουσία της σοφίας. Κι όμως καμιά φορά υπερβαίνει την σοφία και δυνητικά επιτρέπει την κατάκτηση υψηλότερων μορφών της. “Ο μωρός που επιμένει στη μωρία του θα γίνει σοφός” λέει σε κάποιο ποίημα ο Blake. Ο βασιλιάς αναπαριστά μία σοφία και μία ηθική τάξη που άρχισε να γερνά και να ξεμωραίνεται τείνοντας να απολιθωθεί σε ένα νεκρό δόγμα. Ο Πάρσιφαλ αναπαριστά την ορμητική νεότητα, την ανεπεξέργαστη δύναμη, την άμορφη ισχύ, και εκείνο το στοιχείο του χάους που είναι απαραίτητο για να μεταφερθεί νέο ρεύμα ζωής στην παλαιά τάξη και να επιφέρει την ανάταση στο βασίλειο. 

Εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς πως δεν είναι καθόλου τυχαία η σύνδεση που έχει όλη η αρθούρια μυθολογία με τον Χριστό. Για την ακρίβεια η φιλοσοφία για το Χριστό και  τα διάφορα σύμβολα που την περιβάλλουν, όπως η Ιερή Λόγχη (αναφέρεται και ως η Λόγχη του Πεπρωμένου) ή το Ιερό Δισκοπότηρο, παίζουν κεντρικό ρόλο που ζωοποιεί και δίνει υπόσταση στην αρθουριανή παράδοση. Ο Χριστός είναι ο Λόγος, το ratio δλδ μεταξύ των πραγμάτων.  Αυτός που μεσολαβεί μεταξύ θεού και ανθρώπου, ουρανού και γης, πνεύματος και σώματος. Στην μεσαιωνική τέχνη υπήρχε το σύμβολο vesica piscis με το Χριστό να αντιστοιχεί στο οβάλ κομμάτι που προκύπτει από την επικάλυψη δύο κύκλων.

Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που το πρωτοχριστιανικό σύμβολο του Χριστού ήταν ο ιχθύς (ο άλλος είναι ότι εγκαινίασε και την αστρολογική εποχή των ιχθύων).  Ευρισκόμενος μεταξύ χάους και τάξης, ο Χριστός μπορεί να ενεργεί κατά μέτρο όπου και όπως αρμόζει, ερμηνεύοντας το νόμο από άλλο ανώτερο επίπεδο. Αυτό για την παλαιά τάξη που παρατηρεί και εποπτεύει φαντάζει αυθόρμητο, απρόβλεπτο και ενίοτε σκανδαλώδες.  «Μη νομίσετε ότι ήλθα να καταλύσω τον νόμον του Μωϋσέως η την διδασκαλίαν των προφητών. Δεν ήλθα να καταλύσω αυτά, αλλά να τα τηρήσω, να τα εκπληρώσω και να τα ολοκληρώσω εις ένα τέλειον νόμον.» μας λέγει στο κατά Ματθαίον.  Ενώ στην «προς Ρωμαίους» διαβάζουμε: « δεν είσθε πλέον υπό την εξουσίαν του Νόμου, ο οποίος κατεδίκαζε με την αμαρτίαν, χωρίς όμως να δίδη την λύτρωσιν, αλλά ευρίσκεσθε εις την βασιλείαν της χάριτος».

Το θείο αρχέτυπο ενσαρκώνεται εκεί όπου το χάος συναντά την τάξη και την αναβιβάζει. Εκεί γεννιέται και οφείλει να γεννιέται ο Λόγος ως μία αεί διαδικασία.  Οι πράξεις και η ζωή του Χριστού δεν χαρακτηρίζουν τον ίδιο. Οι πράξεις και η ζωή του καθρεφτίζουν και ανανεώνουν αυτά που λειτουργούν ως θέσφατα γύρω του. Και αυτό πρέπει να κάνει ο άνθρωπος αν θέλει να φέρει χαρακτηριστικά Λόγου. Στην πραγματικότητα ο Χριστός ξεκινά με το ρόλο του ανθρώπου Ιησού και μόνον αργότερα μετά την εμπλοκή του με το σύστημα-βασίλειο ανάγονται και οι δύο σε κάτι άλλο (νέος βασιλιάς – νέο βασίλειο), αναπαριστώντας πλέον την αρχετυπική τους εικόνα.

Ομολογουμένως εδώ παίζουμε με μύθους και λέξεις από γνωστά πλαίσια ερμηνειών για να δείξουμε πως πρέπει να λειτουργεί η διελκυστίνδα μεταξύ ημών και του κόσμου ή των ταυτοτήτων μας και του άγνωστου εαυτού μας. Η σχέση μας με τον κόσμο είναι η ίδια που έχουμε με τα διάφορα εγώ μας. Μία σχέση εξάρτησης και επαφής όπου για να γίνει υγιής οφείλει να ακολουθεί το μέτρο συνείδησης του Λόγου. Ο Λόγος στην περίπτωση μας δεν είναι κάτι το απόλυτο και στατικό αλλά κάτι που διαμορφώνεται εν κινήσει όσο μεγαλώνει η προοπτική εποπτείας του κόσμου και του εαυτού και ο αντίστοιχος ορίζοντας γεγονότων της παρατήρησης.  

Ο άνθρωπος οφείλει να είναι σε μία διαρκή αναζήτηση νέας τάξης από την παλιά και αναζωογόνησης της πραγματικότητας του κόσμου γύρω του αλλά και μέσα του. Γνώση του «θείου» σημαίνει γνώση του εαυτού και ανάποδα, εφόσον για να γνωρίσει κανείς τον εαυτό οφείλει να προσμετρήσει όλα όσα ο ίδιος δεν είναι. Για να γίνει κάτι τέτοιο, για να μπει ο άνθρωπος σε τροχιά αυτογνωσίας, για να βάλει την παλαιά τάξη γύρω και μέσα του σε τροχιά ανανέωσης και να ξεφύγει από τον ρόλο του Πάρσιφαλ όπως τον εξέφρασε στο πρώτο του ταξίδι όπου δεν ήξερε τί να κάνει, οφείλει να θέσει τη σωστή ερώτηση:  «ποιος είμαι». Ταυτόχρονα όμως με προσοχή να μην προσκολληθεί στις απαντήσεις γιατί έτσι θα βάλει τον εαυτό και το περιβάλλον του ξανά στο φαύλο κύκλο που διατηρεί την απόσταση του ατόμου από το σύνολο, του «ανόητου ανθρώπου» από το «βασίλειο του Θεού».

Δεν είμαι ότι η σύγχρονη κουλτούρα προτείνει ότι είμαι. Δεν είμαι το ιστορικό πρόσωπο που πιστεύω ότι είμαι.  Δεν είμαι αυτό που νομίζω ότι είμαι τον περισσότερο καιρό της ενήλικης ζωή μου. Είναι λες και ένας συνδυασμός από τραύματα προπαρασκευαστικής ηλικίας, ιστορικού και κοινωνικού προγραμματισμού, απωθημένων και κόμπλεξ, συσσωρεύτηκαν όλα μαζί για να φτιάξουν την φανταστική εικόνα του εαυτού. Δεν γνωρίζω τί είμαι πέρα από το ότι είμαι μέρος του κόσμου και συμμέτοχος της συναινετικής πραγματικότητας. 

Επιστρέφοντας στον Αμφόρτας δεν είναι σύμπτωση ότι είναι πληγωμένος από την Ιερή Λόγχη, ένα σύμβολο της κρατούσας τάξης, όντας ο ίδιος βασιλιάς. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλές παραλλαγές του μύθου αποκαλύπτεται πως ο βασιλιάς έχει αυτοτραυματιστεί. Και δεν είναι τυχαίο ότι γιατρεύεται γυρνώντας πίσω στην αιτία της πληγής του όταν ο Πάρσιφαλ (ο οποίος είναι στην αναζήτηση της πνευματικής αγνότητας του ήρωα) τον ρωτά τελικά σε μετέπειτα ταξίδι τη μόνη ερώτηση που ένας ανόητος και αρκετά αφελής θα ήταν προφανές να κάνει: “What ails thee?” (Τί σου προκαλεί πόνο;). Με την επιστροφή στις πληγές που ανοίγει η αυταπάτη της προσωπικής μας αφήγησης σαν άτομα και της κοινωνικο-ιστορικής αφήγησης σαν σύνολα, με την επιστροφή στο αρχέγονο χάος της παιδικής ανόητης ηλικίας μας, έρχεται η γνώση του εαυτού και του κόσμου. Είναι εκεί που συναντιέται ο αθώος, αφελής Πάρσιφαλ με τον πληγωμένο Βασιλιά Αμφόρτας για να δώσουν μια νέα ισορροπία.

Υπεραπλουστεύοντας τη συμβολική των μύθων που χειριστήκαμε στο αυτό άρθρο, διαφαίνεται η αντίστροφη αναλογία μεταξύ της φανταστικής ταυτότητας-προσωπικότητας (πληγωμένος βασιλιάς) και του φαινομενικά εξωλογικού-εξωγλωσσικού-μη νοητού στοιχείου (Πάρσιφαλ) που δίνει τη δυνατότητα για εύρεση της χρυσής τομής, την εμφάνιση του μέτρου και την καλύτερη επαφή με την ουσία και το είναι. Διαφαίνεται η ανάγκη το όποιο σύστημα-βασίλειο να μην μένει κλειστό σε κάποια φαινομενική, φαρισαϊκή, "πολιτικά ορθή", βαβελική λογοκρατία, γιατί έτσι παραμένει άρρωστο όντας υπόδικο του εαυτού του. Και διαφαίνεται πως σε μια κοινωνία και ιστορία όπως την δική μας τα τελευταία 5-6 χιλιάδες χρόνια, που πάσχει από το τέλμα των προσωπικών και  κοινωνικών αφηγήσεων οι οποίες φυλακίζουν το γίγνεσθαι σε μία συνεχόμενη επανάληψη του παρελθόντος, ίσως και να ήρθε η ώρα να ψάξουμε μέσα μας τους μικρούς ανόητους Πάρσιφαλ και να τους ενσαρκώσουμε.

http://kinisiideon.blogspot.com/   Dimitris Krontsos