Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΑΞΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ!!

Η (βυζαντινή) τάξη του κόσμου μέσα από την εικόνα του Αγίου Χριστοφόρου

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Γνωρίζοντας τον Άγιο

Η μορφή του Αγίου Χριστοφόρου είναι πολύ γνωστή και αγαπητή στον πιστό κόσμο.  Ο γιγαντόσωμος άνδρας που διακινδυνεύει τη ζωή του για να περάσει το μικρό Χριστό από το ποτάμι έχει αναδειχθεί σε προστάτη των οδοιπόρων, για αυτό και το εικόνισμα του απαντάται συχνά σε αυτοκίνητα.

Ο Χριστόφορος είναι ένας άγιος της ανατολικής χριστιανικής παράδοσης, μάρτυρας των ρωμαϊκών διωγμών.  Όμως η γνωστή εκδοχή της μυθιστορίας του είναι δυτικής προελεύσεως.  Η παραδοσιακή απεικόνιση του είναι ως στρατιωτικού αγίου, και συγκεκριμένα έτσι:

Ο Άγιος Χριστόφορος με τον Άγιο Στέφανο, ελληνική εικόνα του 17ου αιώνος.

Κατά κανόνα και επί αιώνες, ο Άγιος Χριστόφορος είχε το μοναδικό "προνόμιο" να απεικονίζεται με κεφάλι σκύλου. 

Η πρώτη τέτοια εμφάνιση γίνεται τον έκτο αιώνα, αλλά πλήθος αντιστοίχων αγιογραφιών θα φιλοτεχνηθούν στην Ελλάδα επί Τουρκοκρατίας και στη Ρωσία.  Ήταν τέτοια η κακή εντύπωση που προκάλεσε αυτή η εικόνα (που θυμίζει πιο πολύ τον Αιγύπτιο θεό Άννουβι παρά μάρτυρα της Εκκλησίας) που το 18ο αιώνα η Ρωσική ιεραρχία την απαγόρευσε.  Σήμερα προφανώς δεν εμφανίζεται πουθενά, και αν κανείς τυχαία πέσει πάνω της (όπως ο γράφων ως μαθητής σε επίσκεψη στο Βυζαντινό μουσείο της Αθήνας) ευκολότερα θα νιώσει κατάπληξη παρά κατάνυξη.

Η απεικόνιση αυτή προέρχεται από παραδόσεις του βίου του, οι οποίες τονίζουν την αγριότητα του πριν βαπτιστεί, αλλά και τη μακρινή του καταγωγή.  Κατά την αρχαιότητα και το Μεσαίωνα ήταν σύνηθες να αποδίδονται σε απομακρυσμένους και βαρβαρικούς λαούς τερατόμορφα χαρακτηριστικά.  Υπάρχουν μύθοι για πολέμους του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά κυνοκεφάλων, ενώ συγκαταλέγονται στις άγνωστες φυλές που καταγράφει ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος.  Τα τερατόμορφα αυτά πλάσματα στην ιουδαιοχριστιανική γραμματεία συνδέονται με την καταραμένη, αμαρτωλή γενιά του Κάιν, από την οποία προήλθαν οι γίγαντες που λυμαίνονταν τη Γη πριν τον κατακλυσμό του Νώε (Γένεση 6:1-4).  Στους λατινικούς βίους του Χριστοφόρου παρατηρείται η εναλλαγή των όρων cananeus (παγανιστής της Χαναάν-στην Παλαιά Διαθήκη ταυτίζονται με τους προκατακλυσμιαίους γίγαντες, βλ. Αριθμοί 13:33), caineus (απόγονος του Κάιν) και canineus (κυνόμορφος).

Είναι αναμενόμενο να παραμερίζουμε τέτοιου είδους καλλιτεχνικές-αγιογραφικές αποτυπώσεις ως υπολείμματα δεισιδαιμονιών και αμάθειας.  Αντίθετα με τους ανθρώπους της εποχής, γνωρίζουμε πως δεν υπάρχουν τέτοια τέρατα, κι ότι ακόμη και οι πλέον πρωτόγονες και απολίτιστες φυλές δεν έχουν κεφάλια σκύλων-είναι άνθρωποι όπως όλοι οι άλλοι.  Και όμως η κυνοκέφαλη απεικόνιση του Αγίου Μάρτυρος Χριστοφόρου κρύβει πολύ μεγάλο θεολογικό βάθος, το οποίο μπορεί να μας βοηθήσει να βγάλουμε (για λίγο έστω) τα κοσμικά γυαλιά και να δούμε τον κόσμο με αρχαία μάτια.  Από την άλλη, ως εικόνα που εμφανίστηκε την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, δείχνει πως έβλεπε τον κόσμο και τη θέση της σε αυτόν η ορθόδοξη τάξη πραγμάτων.  Μέσα από την ανάλυση της φύσεως του ανθρώπου, της αντιλήψεως του χώρου, του ορίου, της Εκκλησίας και των εσχάτων, προκύπτει ένα ενδιαφέρον αφήγημα πολιτικής θεολογίας και κοσμολογίας.

Ο άνθρωπος και τα όρια του

Στην αρχαία χριστιανική αντίληψη του κόσμου, όπως την περιγράφει χαρακτηριστικά ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, υπάρχει η βασική αρχή "ο άνθρωπος είναι μικρόκοσμος και ο κόσμος, μακροάνθρωπος".  Δηλαδή οι βασικές αρχές της κτίσεως και της τάξης με την οποία είναι δομημένη ενυπάρχουν μέσα στο ανθρώπινο πρόσωπο και αντιστρόφως.  Ο άνθρωπος είναι το κορυφαίο και κεντρικό δημιούργημα του Θεού και μεσολαβητής μεταξύ Εκείνου και της λοιπής Κτίσεως του.

Ο άνθρωπος ως οντότητα κινείται σε δύο κατευθύνσεις. Η μία, προς τα μέσα και προς τα πάνω, τον φέρει σε επαφή με την ψυχή του, την ουράνια τάξη και τον ίδιο το Θεό.  Η άλλη, προς τα έξω και προς τα κάτω, τον συνδέει με την λοιπή Κτίση και το Χάος.  Το δίπολο του Χάους και της Τάξεως, δηλαδή της περιφέρειας και του κέντρου, είναι κομβικό στην χριστιανική κοσμοθέαση.  Στο κέντρο βρίσκεται προφανώς ο Θεός, ο οποίος είναι ο ουράνιος και αιώνιος βασιλεύς, κριτής, νομοθέτης και συντηρητής της λειτουργίας και της αρμονίας της υπάρξεως.  Ο Θεός ως Λόγος συνέχει την Κτίση σε Τάξη.  Η απομάκρυνση από τον Θεό οδηγεί από τα ουράνια στα γήινα, τα φθαρτά και ατελή.  Πιο πέρα ακόμα αρχίζει να αλλοιώνεται η πρέπουσα δομή του ανθρώπου και του κόσμου, καραδοκεί το Χάος.  Μακριά από το Θεό ανθεί η ανομία, το σκότος, η αταξία και η σύγχιση.  Όλα αυτά ενσαρκώνει ο διάβολος, ο αρχέκακος όφις που αντιμάχεται το Θεό και την Αλήθεια του και ζητά την καταστροφή του ανθρώπου.  Από την πρώτη εμφάνιση του στον Κήπο της Εδέμ, ο ανθρωποκτόνος διάβολος εξαπατά και προκαλεί απομάκρυνση από το Θεό.  Έτσι έχουμε την Πτώση.

Μετά την Πτώση, ο άνθρωπος απομακρύνεται από το κέντρο της θείας αγάπης και εξορίζεται από τον Παράδεισο.  Από εκεί που βρισκόταν μέσα στη δόξα του θεού και σε τέλεια κοινωνία με Αυτόν, στα Άγια των Αγίων, βρίσκεται αποκλεισμένος στον σκληρό κόσμο, όπου ο Αδάμ θα ιδρώνει για να βγάλει το ψωμί του και η Εύα θα πονάει για να γεννήσει τα παιδιά της.  Οι δύο κατευθύνσεις γίνονται όρια.  Πίσω του, όπως δείχνει πολύ παραστατικά η αγιογραφία, οι πύλες της Βασιλείες είναι κλειστές (και θα παραμείνουν ώσπου να τις ανοίξει ο σταυρικός θάνατος και η Ανάσταση του Χριστού), φρουρούμενες από ένοπλο Σεραφείμ.  Για να αντιμετωπίσει όμως τον κόσμο, ο άνθρωπος εφοδιάστηκε από τον Θεό με "χιτώνας δερματίνους" (Γεν 3:21).  Οι χιτώνες συμβολίζουν το θείο δώρο της τεχνικής γνώσης, με την οποία ο άνθρωπος δαμάζει τη φύση για να επιβιώσει και να καλύψει τις ανάγκες του.     Όμως περνούν και μία ισχυρή αντίφαση:  ο άνθρωπος γλιτώνει το θάνατο με προϊόντα θανάτου (δέρματα νεκρών ζώων).  Το σώμα και η ύλη είναι η ρίζα των παθών, αλλά και το όχημα της επιβίωσης και της σωτηρίας.  Καθώς ο πεπτωκώς άνθρωπος βρίσκεται μεταξύ του κέντρου (Θεός) και της περιφέρειας (χάος, θάνατος)., οι χιτώνες λειτουργούν ως ασπίδα και "ζώνη ασφαλείας".

Η πρώτη γνωστή απεικόνιση του Αγίου Χριστοφόρου ως κυνοκεφάλου (6ος αι.), να σκοτώνει φίδια μαζί με τον Άγιο Γεώργιο.



Κυνοκέφαλοι βάρβαροι απειλούν το Χριστό.  Ρωσικό ψαλτήρι, Κίεβο, 15ος αιώνας.

Η αυτοκρατορία αντανακλά τη Θεία Τάξη

«Ἀρχαία» καλεῖται κι ὅμως εἶναι τό μέλλον. Τό σύστημα πού ἀναγνωρίζει, αὐτό τῶν Ἀγγέλων.Κακίας ριζοτόμος, ἀρετῆς φυτοκόμος, ὁ Νόμος τοῦ Φωτός, ἀλαστόρων ὁ τρόμος!Στύλος ἀκλόνητος μέσα στήν πτώση. Αὐτή πού θά σώσει καί θά δώσει τήν ὤση.Βακτηρία ἀπερίτρεπτη, μέσα στό χάος, φάρος τηλαυγής, ὑπερκόσμιον φάος!Αὐτή ἀγρυπνεῖ ὅταν ὁ κόσμος καθεύδει, γρηγορεῖ ὅταν εἶναι σέ ρέμβη. Τροχοπέδη,στά σκοτεινά τά σχέδια τῶν τεχνουργῶν, τοῦ ὕπνου καί τῆς ἀπωλείας τῶν ψυχῶν!Αρχαία Τάξη Πραγμάτων

Αυτό το σχήμα δεν περιορίζεται στο ανθρώπινο πρόσωπο, επεκτείνεται και στον κόσμο.  Το κέντρο συνιστά το γνώριμο και το αγαθό, ενώ στην περιφέρεια επικρατεί η αταξία και το χάος.  Εκεί είναι που η βιβλική θεολογία συναντά την ιστορία του Αγίου Χριστοφόρου, και αυτή με τη σειρά της φωτίζει τον τρόπο με τον οποίο η Ορθόδοξη αυτοκρατορία έβλεπε εαυτόν και το περιβάλλον της.

Οι κυνοκέφαλοι είναι σαφές δείγμα του χάους.  Μυθικά πλάσματα με τερατώδη μορφή, τέκνα του Κάιν κατά τη βιβλική ερμηνεία, ανθρωποφάγοι και βίαιοι, αποτελούν ενδεικτική απεικόνιση του βαρβάρου ανθρώπου, που μακριά από το φως του Χριστού ζει μέσα στις υπερβολές των παθών του χωρίς κανέναν έλεγχο.  Αντίθετα, η αυτοκρατορία είναι ενσάρκωση της τάξεως.  H κληρονομιά της Ρώμης αφ’ εαυτή θα μπορούσε να δικαιολογήσει μία τέτοια αντίληψη, όμως η έλευση του χριστιανισμού ενέδυσε την ιδεολογία της υπεροχής με έναν μεταφυσικό μανδύα.  «Το Κράτος των Ρωμαίων ου καταλυθήσεται, θα μείνει αλώβητον ανά τους αιώνας, ως πρώτον πιστεύσαν εις τον Δεσπότην Χριστόν» έγραφε ο μοναχός Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης τον 6ο αιώνα, εκθέτοντας λιτά την υπερηφάνεια της ρωμαϊκής παντοδυναμίας και την αυτοπεποίθηση (ή αλαζονεία) της θείας ευνοίας.  Τρεις αιώνες αργότερα, όταν ο Κωνσταντίνος-Κύριλλος αποπειράθηκε να ευαγγελίσει τους Χαζάρους, είπε μιλώντας για το Βυζάντιο: «Στη Γη υπάρχει μόνο ένα αληθινό βασίλειο, που έχει για πρότυπο και υπόδειγμα την ουράνια βασιλεία, αυτό που ποτέ δεν θα καταλυθεί».

Η μοναδικότητα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έγκειτο στη μίμηση της θείας τάξεως.  Η θέση του αυτοκράτορος μέσα στην αυλή του, το κράτος του και την υφήλιο ελάμβανε ως πρότυπο την ουράνια τάξη του Χριστού εν μέσω των αγγέλων, των δικαίων και όλης της Κτίσεως, σχήμα που αποτυπώνεται (αλλά δεν περιορίζεται) στην αντίληψη «ένας Θεός στους ουρανούς, ένας βασιλεύς στη Γη», δημοφιλή στη χριστιανική φιλολογία ήδη από τον καιρό του Μ. Κωνσταντίνου.  Υπό το Θεό, ουράνιο πατέρα και βασιλέα, κατατάσσεται η ιεραρχία των αγγέλων (Αρχάγγελοι, Θρόνοι, Σεραφείμ, Χερουβείμ κ.α.), τοποθετημένη πέριξ του θρόνου του.  Στη Γη λοιπόν υπό τον αυτοκράτορα ο πεπολιτισμένος κόσμος απλώνεται ακτινωτά γύρω από την Κωνσταντινούπολη, με τους "αδελφούς" του (Γερμανός ή Φράγκος αυτοκράτορας της δύσεως), τους "υιούς" του (π.χ. Βούλγαροι και Αρμένιοι ηγεμόνες) και στο τέλος "φίλους" και "δούλους".  Πέρα από τα όρια της ορθόδοξης κοινοπολιτείας, απλωνόταν η "ακοσμία των ανιδρύτων εθνών", οι βάρβαροι.

Και κάπου στη μέση εμφανίζεται ο Άγιος Χριστόφορος.  Ο Άγιος προέρχεται από τις τάξεις των βαρβάρων και των τεράτων.  Ανακαλύπτοντας το Χριστό όμως μπορεί να γίνει παιδί του Θεού, να εισέλθει στην κοινωνία των σεσωσμένων τροπαιοφόρος.  Ελευθερώνεται από την κυριαρχία του διαβόλου και αξιώνεται να φορέσει το στεφάνι του μαρτυρίου.  Κανένας άνθρωπος και κανένας λαός, όσο απόμακρος, άγριος και απολίτιστος και να είναι, δεν είναι εκτός της δύναμης της χάριτος του Χριστού.  Στη βυζαντινή εικονογραφία της Πεντηκοστής, ως γνωστόν, απεικονίζονται οι απόστολοι να κάθονται σε ημικύκλιο και ανάμεσα τους βρίσκονται οι προσωποποιήσεις των διαφόρων εθνών.  Στην ανατολική παράδοση, μερικές φορές ανάμεσα στα έθνη βρίσκονταν και κυνοκέφαλοι.  Η Πεντηκοστή και ο Άγιος Χριστόφορος δείχνουν την Εκκλησία επί της οποίας "πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν" (κατά Ματθαίον 16:17).  Για αυτό συχνά ζωγραφίζονταν, η μεν πάνω από παράθυρα και πόρτες και η δε στην έξοδο της Εκκλησίας.  Είναι η πρόσκληση του "πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη" (Μτθ 28:19) μαζί με την επιφύλαξη της προστασίας απέναντι στο κακό.

Κυνοκέφαλος στέκεται ανάμεσα στους αποστόλους, σε εικόνα της Πεντηκοστής

Ο Άγιος Χριστόφορος είναι λοιπόν ο Ακρίτας της θείας-αυτοκρατορικής τάξεως, στους ουρανούς και στη Γη, όπως οι πρώην βαρβαρικοί λαοί που εκχριστιάνιζε και εκπολίτιζε το Βυζάντιο (π.χ. Ρώσοι) εντάσσονταν στο σύστημα του και υπερασπίζονταν πλέον την πίστη και τη βασιλεία.  Θωρακισμένος, ένοπλος και ενίοτε δρακοντοκτόνος, εντάσσεται στη χορεία των πολεμιστών του Θεού, μαζί με τον Άγιο Γεώργιο, το Δημήτριο, τους Θεοδώρους και τους Αγγέλους Ταξιάρχες.  Γιατί οι δυνάμεις του χάους δεν υφίστανται απλώς κάπου μακριά.  Καραδοκούν στα όρια (της αυτοκρατορίας ή του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά) για να επιτεθούν.

Η Εκκλησία, ο λαός του Θεού (Νέος Ισραήλ) και η αυτοκρατορία που κατ’ οικονομίαν Εκείνος ανύψωσε και επέλεξε για να τους προστατεύει, βρίσκεται διαρκώς στο στόχαστρο των αντιθέων δυνάμεων:

«Καὶ ὅταν τελεσθῇ τὰ χίλια ἔτη, λυθήσεται ὁ σατανᾶς ἐκ τῆς φυλακῆς αὐτοῦ, 8 καὶ ἐξελεύσεται πλανῆσαι τὰ ἔθνη τὰ ἐν ταῖς τέσσαρσι γωνίαις τῆς γῆς, τὸν Γὼγ καὶ τὸν Μαγώγ, συναγαγεῖν αὐτοὺς εἰς τὸν πόλεμον, ὧν ὁ ἀριθμὸς αὐτῶν ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης. 9 καὶ ἀνέβησαν ἐπὶ τὸ πλάτος τῆς γῆς, καὶ ἐκύκλευσαν τὴν παρεμβολὴν τῶν ἁγίων καὶ τὴν πόλιν τὴν ἠγαπημένην· καὶ κατέβη πῦρ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ κατέφαγεν αὐτούς» (Αποκάλυψη 20:7-9)

Η παρεμβολή των Αγίων, η Πόλις η ηγαπημένη, στο ορθόδοξο φαντασιακό είναι η Κωνσταντινούπολη. Η Βασιλεύουσα, η Αγία Σιών, η Νέα Ιερουσαλήμ, αποτελεί το «ομφαλείον» του κόσμου, καθώς είναι θεοφρούρητη, αφιερωμένη στο Δεσπότη Χριστό από τον ιδρυτή της Κωνσταντίνο και προστατευμένη από τη Θεοτόκο Υπέρμαχο Στρατηγό.  Όπως και η βιβλική Νέα Ιερουσαλήμ (η ανακαινισμένη Κτίση μετά τη Δευτέρα Παρουσία, ο Παράδεισος), έχει «τεῖχος μέγα καὶ ὑψηλόν» (Απ 21:12), για να φυλάσσει τους ενοίκους της και το ναό του Θεού (Αγία Σοφία).

Η Εκκλησία μαχόταν τον «αόρατο πόλεμο» απέναντι στα πάθη, την ανθρώπινη κακία και τις μηχανορραφίες του Πονηρού.  Η αυτοκρατορία ήταν εκείνη που όφειλε να αποκρούσει τις βαρβαρικές δυνάμεις, οι οποίες πολεμώντας τη θεοφόρο παγκόσμιο τάξη γίνονταν (ακουσίως ή εκουσίως) όργανα του διαβόλου.  Παρ’ ότι η ορθοδοξία δεν ανέπτυξε ποτέ δόγμα ιερού ή έστω δικαίου πολέμου όπως οι καθολικοί, η υπεράσπιση του συμπλέγματος Βασιλεία-Εκκλησία ήταν υπόθεση και θρησκευτικής σημασίας, με πρότυπο την υπερκόσμια διαπάλη του Καλού και το Κακό.

«Καὶ ἐγένετο πόλεμος ἐν τῷ οὐρανῷ· ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ –τοῦ πολεμῆσαι μετὰ τοῦ δράκοντος· καὶ ὁ δράκων ἐπολέμησε καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ, 8 καὶ οὐκ ἴσχυσεν, οὐδὲ τόπος εὑρέθη αὐτῷ ἔτι ἐν τῷ οὐρανῷ. 9 καὶ ἐβλήθη ὁ δράκων, – ὁ ὄφις ὁ μέγας ὁ ἀρχαῖος, ὁ καλούμενος Διάβολος καὶ ὁ Σατανᾶς, ὁ πλανῶν τὴν οἰκουμένην ὅλην, ἐβλήθη εἰς τὴν γῆν, καὶ οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ μετ᾿ αὐτοῦ ἐβλήθησαν»  (Απ 12:7-9)

Ο αυτοκράτορας, ο μέγας «βασιλεύς βασιλέων», οδηγούσε τον στρατό στη μάχη με λάβαρα του Χριστού, της Παναγίας και των πολεμιστών Αγίων:  Κατά την παράδοση, ο βασιλεύς (ή ο επικεφαλής στρατηγός) πριν την έφοδο αναφωνούσε «Nobiscum Deus» (μεθ’ ημών ο Θεός), με το στράτευμα να απαντά στα ελληνικά «Κύριε Ελέησον».  Αρχέτυπο της εικόνας αυτής ήταν ο ίδιος ο Χριστός:
 

«Καὶ εἶδον τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγμένον, καὶ ἰδοὺ ἵππος λευκός, καὶ ὁ καθήμενος ἐπ᾿ αὐτόν, καλούμενος πιστὸς καὶ ἀληθινός, καὶ ἐν δικαιοσύνῃ κρίνει καὶ πολεμεῖ· 12 οἱ δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡς φλὸξ πυρός, καὶ ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ διαδήματα πολλά, ἔχων ὀνόματα γεγραμμένα, καὶ ὄνομα γεγραμμένον ὃ οὐδεὶς οἶδεν εἰ μὴ αὐτός, 13 καὶ περιβεβλημένος ἱμάτιον βεβαμμένον ἐν αἵματι, καὶ κέκληται τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. 14 καὶ τὰ στρατεύματα τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ ἠκολούθει αὐτῷ ἐπὶ ἵπποις λευκοῖς, ἐνδεδυμένοι βύσσινον λευκὸν καθαρόν. 15 καὶ ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ ἐκπορεύεται ρομφαία ὀξεῖα δίστομος, ἵνα ἐν αὐτῇ πατάσσῃ τὰ ἔθνη· καὶ αὐτὸς ποιμανεῖ αὐτοὺς ἐν ράβδῳ σιδηρᾷ· καὶ αὐτὸς πατεῖ τὴν ληνὸν τοῦ οἴνου τοῦ θυμοῦ τῆς ὀργῆς τοῦ Θεοῦ τοῦ παντοκράτορος. 16 καὶ ἔχει ἐπὶ τὸ ἱμάτιον καὶ ἐπὶ τὸν μηρὸν αὐτοῦ ὄνομα γεγραμμένον, βασιλεὺς βασιλέων καὶ κύριος κυρίων» (Απ 19:11-16)

Η  εμμονή στα όρια και η αδυναμία υπερκέρασης τους για να σωθούν ψυχές είναι αμαρτία.  Όμως η απώλεια των ορίων οδηγεί στην καταστροφή και το χάος.  Κάθε φορά που το Βυζάντιο κινδύνευε με κατάκτηση, τρόμος κυρίευε τους κατοίκους του:  αφού η αυτοκρατορία ήταν η δύναμη που συγκρατούσε τις δυνάμεις του χάους, το Κατέχον, μόνο στο τέλος των καιρών θα μπορούσε να ηττηθεί από τον ίδιο τον Αντίχριστο.  Πτώση της αυτοκρατορίας σήμαινε τέλος του κόσμου.

Η ιδέα του Κατέχοντος (Β’ προς Θεσσαλονικείς 2:6-7), της δύναμης που συγκρατεί τις δυνάμεις της ανομίας και καθυστερεί την αναπόφευκτη μεν, προσωρινή δε, επικράτηση του Αντιχρίστου, αποτελούσε το θεμέλιο λίθο της χριστιανικής πολιτικής θεολογίας και εσχατολογίας.  Η αντίληψη αυτή ενείχε και το Βυζάντιο και τη δυτική Αγία Ρωμαϊκή (Φραγκο-Γερμανική) αυτοκρατορία.  Στη σύγχρονη εποχή ανασύρεται από τον Γερμανό συγγραφέα Καρλ Σμιτ, σήμερα δε παίζει αυξανόμενο ρόλο στη μεσσιανική ιδεολογία της ρωσικής δεξιάς, που βλέπει την ανασύσταση της ορθοδόξου ρωσικής αυτοκρατορίας ως κοσμικό εμπόδιο εναντίον της άνομης, μεταχριστιανικής Δύσης.

(Αυτές ερμηνείες είναι σχετικές και υποκρύπτουν πολιτική σκοπιμότητα.  Συνήθως οι πατέρες ερμηνεύουν το Κατέχον ως την Εκκλησία ή το Άγιο Πνεύμα).

Αν λοιπόν η αυτοκρατορία ή η Εκκλησία είναι το Κατέχον, τότε εύστοχα ο Άγιος Χριστόφορος έχει ονομαστεί «προστάτης άγιος του τέλους του κόσμου», αιώνιος και έσχατος πρόμαχος απέναντι στον πολύμορφο κυκεώνα του χάους.  Από το χάος στη διεθνή πολιτική μέχρι την οικογένεια και την ίδια την ανθρώπινη ψυχή.

 ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΑΠΟ:

Pentecost for the Zombie Apocalypse
The Icon of Saint Christopher
The dog-headed Icon of Saint Christopher part 2: encountering Saint Christopher

*φοιτητής διεθνών, ευρωπαϊκών και περιφερειακών σπουδών (mnovakopoulos.blogspot.gr)