ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ

Ελλάδα και Αποτρεπτική Ισχύ

 Giota Houliara   

«Η μεγαλύτερη τέχνη στον πόλεμο είναι να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη»  Σουν Τζου Κινέζος θεωρητικός της στρατηγικής
Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν
Sr.Security Consultant on InfoSec/CyberTerrorism,
MiddleEast, power balance, International Security
http://www.iisca.eu
Στην γεωπολιτική σκακιέρα υπάρχει ο όρος που αναφέρεται ως αποτρεπτική ισχύ και αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στήριξης στη συνολική δύναμη και παρουσία που έχει ένα κράτος στο διεθνή στίβο.
Ο όρος που ονομάζεται ως αποτρεπτική ισχύ, περιφραστικά και σε απλή γλώσσα, ορίζεται από το μέγεθος και την ικανότητα ενός αμυνόμενου κράτους σε όλα τα επίπεδα για την άσκηση ωμής βίας ή επιβολής διά οικονομίας και πολιτικής, τα οποία θα καθορίσουν τη δύναμη ενός καίριου ή πολλών δυνατών χτυπημάτων απέναντι σε όποιον επιτιθέμενο.
Η διατήρηση ισορροπίας δυνάμεων (φαινόμενο που ξεκίνησε τον 17ο αιώνα περίπου – Βεστφαλία) είναι ένα σύστημα που, εν μέρει, οδηγεί σε μια ζυγαριά ασφαλείας, καθώς στηρίζεται τόσο στη δυνατότητα κάποιων κρατών να επιβληθούν, όσο και στη δυνατότητα κάποιων άλλων να αμυνθούν, αν χρειαστεί, με καταστροφικό τρόπο για τον επιτιθέμενο. Η καλύτερη, ίσως, περιγραφή της συγκεκριμένης ισορροπίας γίνεται από τον Θουκυδίδη στην ιστορία των Μηλίων και των Αθηναίων όπου αναφέρεται χαρακτηριστικά:  «Ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του»

Το σύστημα ισορροπιών δυνάμεων αποτελεί την εκάστοτε ισχύ, επιθετική και αποτρεπτική, κάθε κράτους. Εδώ, βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα δεδομένα έχουν κάπως αλλάξει καθώς στους δύο τελευταίους αιώνες εξασθένησε η αυτόνομη προσπάθεια προστασίας και ανέλαβε μερίδιο ελέγχου ένα σύνολο οικουμενικών θεσμικών οργάνων (ΟΗΕ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, BRICS, κτλ. ).
Η παραπάνω σύντομη περιγραφή του συστήματος ισορροπίας δυνάμεων ήταν αναγκαία για να ακολουθήσει μια αναφορά που σχετίζεται με την χώρα μας και δείχνει πώς η Ελλάδα βαδίζει σε μονοπάτια με άσχημη προοπτική. Θα μπορούσε κάποιος να παρομοιάσει τη σημερινή θέση της χώρας μας με αυτή των Μηλίων στην «αντιπαράθεσή» τους με την αρχαία Αθήνα.
Η Ελλάδα είναι μια από τις λίγες χώρες στον πλανήτη που η γεωγραφική της ιδιομορφία μπορεί να δώσει πλεονεκτήματα εξορισμού σε ένα οπλοστάσιο αποτρεπτικής ισχύς. Παράλληλα, η δυνατότητα της να λειτουργήσει ως δίαυλος/κόμβος σε όλη την ΕΜΕΑ* λόγω γεωγραφικής θέσης, της δίνει ακόμα μεγαλύτερη ικανότητα επιρροής. Όμως, παρά τη γεωγραφική μας θέση οι δυνατότητες αποτρεπτικής ισχύς λόγω πολιτικών εξελίξεων παρουσιάζονται περιορισμένες.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε, η γεωπολιτική αξία μιας χώρας καθορίζεται από τέσσερις τομείς: Ένοπλες Δυνάμεις, Πολιτισμό, Πολιτική/Οικονομία, Γεωγραφία.
1. Ένοπλες Δυνάμεις.
Είναι γνωστό πώς η Ελλάδα, ειδικά τις δεκαετίες 1980-1990-2000 διατηρούσε στα Βαλκάνια, ίσως τον πιο ισχυρό και πιο μοντέρνο τεχνολογικά στρατό της ΕΜΕΑ. Ως πλήθος δυναμικού ήταν συγκριτικά μικρός σε σχέση με χώρες της περιοχής, όμως η δύναμη πυρός και η τεχνολογία του, τον καθιστούσε πολύ «σκληρό καρύδι» για τον οποιοδήποτε κακόβουλο. Η δυνατότητα πληγμάτων από όλα τα σώματα ήταν τέτοια που θα ακρωτηρίαζε μέχρι θανάτου κάθε επιτιθέμενο. Σε αυτό βοηθούσε και η στρατιωτική βοήθεια σε στρατιωτικό εξοπλισμό μέχρι τα τέλη του 1980 από τις ΗΠΑ με την γνωστή αναλογία 7:10 που δινόταν στην χώρα μας και στη Τουρκία. Στο σύνολο λοιπόν , η Ελλάδα μέχρι και τις αρχές του 2000 είχε μια σχετικά ισχυρότατη στρατιωτική δύναμη που αποτελούσε φόβητρο. Αυτό όμως πλέον έχει αλλάξει.
Την τελευταία δεκαετία, είτε με πολιτικές διαταγές, είτε λόγω οικονομικής κρίσης ( από το 2008 και μετά) ο εξοπλισμός των Ε.Δ. δεν ανανεώνεται ως πρέπει, ενώ παράλληλα ότι υπάρχει ήδη, είτε χάνει τα συμβόλαια υποστήριξης του, είτε εκμηδενίζεται ως δύναμη πεδίου από νεότερα όπλα που βρίσκονται ήδη σε διάθεση άλλων στην περιοχή. Σε όλο αυτό προστίθεται και μια γενικότερη φθίνουσα πορεία του δυναμικού όσον αφορά το ηθικό, καθώς η εξαθλίωση λόγω οικονομικής κατάστασης αλλά και πολιτικών μικροσκοπιμοτήτων αναλώνουν όλη την ενέργεια του, είτε σε άσχετα αντικείμενα (πρόσφατο παράδειγμα το μεταναστευτικό και την χρήση των Ε.Δ. ως βοηθητικό προσωπικό), είτε σε ψηφοθηρικές προσπάθειες όπου ανώτατοι αξιωματικοί κινούνται για να ικανοποιήσουν πολιτικά πρόσωπα και όχι τον ΑΝΣΚ των ΕΔ. Αποτέλεσμα είναι μια ραγδαία μείωση στρατιωτικής ικανότητας, τέτοιας που παρόλο ότι υπάρχει ακόμα μια σχετική ποιότητα σε ενέργεια ικανής αντίδρασης, αυτή να μην αποτελεί πλέον φόβητρο ή στοιχείο σεβασμού από τρίτους.
2. Πολιτισμός.
Η Ελλάδα διαχρονικά είχε ένα «πυρηνικό όπλο» στην φαρέτρα της που ονομαζόταν πολιτισμός. Από την αρχαιότητα μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, όποτε έχανε στα πεδία μαχών, κατάφερνε να αλώσει εκ των έσω κάθε κατακτητή. Αυτό το δοκίμασαν έντονα τόσο οι Ρωμαίοι, όσο μετά οι Φράγκοι και οι Οθωμανοί. Σε μια επίθεση πολιτισμού, λόγω της ανωτερότητας του πνεύματος, η Ελλάδα κατάφερνε να διαβρώσει κάθε επίπεδο της δομής τους , όπως το νερό τρώει τον βράχο. Έλληνες είχαν καταφέρει ιστορικά να σκαρφαλώσουν σε θέσεις ανώτατες σε κάθε δομή και έτσι να επιβάλλουν την Ελληνική ισχύ επικρατώντας σε βάθος χρόνου απέναντι σε οποιονδήποτε. Αυτό όμως πλέον έχει χαθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Η παιδεία και η θρησκεία είναι γεωπολιτικά όπλα τεραστίου βεληνεκούς, δύναμης και επιβολής. Τα στοιχεία του πνεύματος και οι ιδεολογίες δεν καταπολεμούνται με όπλα αλλά με τα ίδια στοιχεία που πρέπει να είναι τουλάχιστον όμοια ισχυρά. Στην ιστορία της Ελλάδος, η παιδεία της που βασίστηκε σε διδασκαλίες φιλοσόφων, ιστορικών, λογοτεχνών, διέπρεψε και επιβλήθηκε με τρομακτική ισχύ ακόμα και σε κράτη που βρισκόντουσαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Παράλληλα, η θρησκεία της χώρας, ανεξάρτητα αν θεωρείται από κάποιους πως έχει δογματική παρουσία ή όχι, αποτελεί πυρήνα κίνησης πολλών σκοπών που στο παρελθόν εξυπηρέτησαν το Ελληνικό στοιχείο, ειδικά αν αναφερθούμε στο επίπεδο των πολιτών και όχι τόσο στην ανώτατη πολιτική εξουσία της.
Το συγκεκριμένο μείγμα αποτέλεσε λοιπόν ένα στοιχείο ραδιενεργό που ενώ έκανε σχετικά «άτρωτο» τον Ελληνισμό, ήταν θανατηφόρο για τον κάθε άλλο που ήθελε να κυριαρχήσει έναντι της Ελλάδος. Η χρήση των παραπάνω ως όπλο για να αποτραπεί μια ιστορική χάλκευση , για παράδειγμα, έχει βάσιμο πεδίο αναφοράς σε περιπτώσεις όπως αυτή της Βαρντάρσκα που δεν μπορεί να βρει στήριγμα ψεύδους έναντι ιστορικών επιχειρημάτων από την Ελληνική πλευρά. Το ίδιο ισχύει και για την Τουρκία, όπου παρ’ όλες τις προσπάθειες της να ξεπεράσει το «ημίαιμο» παρελθόν της από τα βάθη της Ασίας και να το χαλκεύσει πάνω στα θεμέλια της Ελλάδος της αρχαίας Ιωνίας, δεν μπορεί να το πετύχει.
Δυστυχώς όμως και εδώ, η Ελλάδα δια πολιτικών αποφάσεων αλλά και αδιαφορίας μεγάλης μερίδας των πολιτών της, έχει χάσει αυτή την δυναμική και την ταυτότητα της. Έχει διαμορφωθεί ένα κακέκτυπο αντίληψης του Ελληνικού πολιτισμού αναμειγμένο με καρικατούρες άλλων πολιτισμικών στοιχείων από τρίτα έθνη. Ταυτόχρονα, βάλλεται και η θρησκεία που ίσως να μην εκφράζει προσωπικά σαν πίστη ορισμένες μειοψηφίες, αλλά αυτό δεν αναιρεί την πολύ σημαντική αξία της ως γεωπολιτικό εφόδιο εναντίον αντιπάλων. Μέγιστο παράδειγμα στην προκειμένη περίπτωση είναι ο φανατικός Ισλαμισμός που θεωρεί κάθε πολιτισμική ανοχή ως αδυναμία και τα μόνα αναχώματα που βρίσκει σε Ευρώπη είναι σε χώρες Χριστιανών Ορθοδόξων που και στην Ελλάδα (ακόμα! ) έχει ομογενοποιημένο πυρήνα χριστιανών που δεν χάνει τον προσανατολισμό του από το πολιτικά «επιβαλλόμενο» ορθό δόγμα κάποιων ονειροπαρμένων.
3. Πολιτική/Οικονομία.
Είναι δύο σημεία αναφοράς που κανονικά χρειάζεται δισέλιδος τόμος για να αναλύσει κάποιος το γιατί αυτοί οι τομείς είναι και εκείνοι που καθορίζουν την ισχύ ενός κράτους (σ.σ. soft power) στο πώς επηρεάζουν ακόμα και τα άλλα σημεία αναφοράς της ισχύος της Ελλάδος. Εκείνο που έχει σημασία, ίσως, είναι να εστιάσει κάποιος πώς η Ελλάδα, πλέον, δεν διαθέτει ισχύ σε κανένα από τους δυο αυτούς σημαντικούς τομείς.
Πλήρως εξαρτημένη, έχοντας χάσει κάθε ίχνος αυτόνομης και αυτόφωτης απόφασης, οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις που καθορίζουν την πορεία της δεν καθορίζονται από την Ελλάδα. Μια πολιτική σκηνή διαρκώς φθίνουσα σε ικανότητα διαχείρισης και σοβαρότητας εθνικών θεμάτων και εθνικής στρατηγικής, έχει ήδη παραδώσει την χώρα σε μια σειρά διαδικασιών που ωθούν προς τον κατακερματισμό και την διάλυση της. Προσωπικά συμφέροντα, βόλεμα εξουσίας, μεγαλομανία και εγωισμός, διάθεση για εύκολο κέρδος, παρέσυραν την χώρα σε μια ροή καταστάσεων που εξανέμισε κάθε οικονομικό και πολιτικό της κεφάλαιο.
Η Ελλάδα διαθέτει σίγουρα δύναμη να επανέρθει. Όμως αυτό δεν μπορεί να γίνει με τον τρόπο που θα ήθελε ο απλός πολίτης και υπόσχονται μερικοί πολιτικοί γελωτοποιοί. Δυστυχώς δεν έχει καμία δυνατότητα αυτοσυντήρησης αυτή την στιγμή, άρα δεν διαθέτει και καμία ισχύ επιβολής και αντίστασης κατά κάθε κακόβουλου. Ακόμα και τα αιματηρά κεφάλαια που της διατέθηκαν με ληστρικές εγγυήσεις από το εξωτερικό (δανεισμός), οι πολιτικοί της χώρας, τα εξανέμισαν δίχως στρατηγική και χωρίς προοπτική. Ο δρόμος της επανόδου ζητεί το αντίθετο από αυτό. Την δημιουργία εθνικού σχεδίου που θα δώσει την ισχύ στην χώρα να απομακρυνθεί από την μέγγενη. Μέχρι τότε όμως, η Ελλάδα πασχίζει να τρέξει σε δρόμο αντοχής έχοντας δεμένες δύο σιδερένιες μπάλες στα πόδια της.
4. Γεωγραφία.
Θα έλεγα ότι είναι ίσως το μοναδικό όπλο της χώρας με ικανή αποτρεπτική ισχύ που δεν μπορεί να χαθεί. Όμως, ακόμα και αυτό πλέον τίθεται εν αμφιβόλω. Η χώρα ήδη βρίσκεται σε μέγγενη όσον αφορά εδαφικές διεκδικήσεις από τρίτους. Νησιά, ηπειρωτικό έδαφος, ονομασίες και άλλα στοιχεία είναι ήδη υπό διεκδίκηση διότι η χώρα έχει χάσει κάθε δυνατότητα αντίδρασης λόγω μείωσης ισχύος στους προηγούμενους παράγοντες. Τα σύνορα της, έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση από τους ίδιους τους πολιτικούς της πολλές φορές (σ.σ. δηλώσεις πρωθυπουργού για ανυπαρξία θαλάσσιων συνόρων), ενώ οι πολίτες δείχνουν αδιαφορία ή ίσως και άγνοια στο θέμα, λόγω έλλειψης παιδείας και γνώσης της ιστορίας. Θέματα εκ του ανύπαρκτου, όπως η Τσαμουριά, η δήθεν εθνική μειονότητα της Θράκης, κ.α. αντιμετωπίζονται με στωικότητα και ίσως αδιαφορία από τους πολίτες που πέρα από το 2λεπτο έκρηξης και σχολιασμού στο διαδίκτυο ή στη παρέα, δεν υπάρχει κάποια εμβάθυνση και ιστορική γνώση.
Όλα αυτά οδηγούν με μαθηματικό τρόπο σε απώλεια εδαφών και συνάμα απώλεια μεγάλου μεγέθους δυνάμεως από την γεωγραφική ισχύ της χώρας. Παράδειγμα άλλωστε είναι η οπισθοχώρηση στον χάρτη όσον αφορά βραχονησίδες (Ίμια για εμάς, Καρντάκ σε διεθνείς χάρτες! ) όπου μπορεί τυπικά να υπάρχει ακόμα μέσα στην Ελληνική συνοριογραμμή, όμως επί της ουσίας, για να πάει εκεί Έλληνας πολίτης πρέπει να προηγηθεί συγκεκριμένη διαδικασία με Λιμενικό που θα ειδοποιήσει την Τουρκία!
Απώλεια και αποτέλεσμα.
Έχοντας στο μυαλό όλα τα παραπάνω, πρέπει κάποιος τώρα να βγάλει ένα συμπέρασμα που αφορά την ικανότητα της χώρας να επηρεάσει αποτρεπτικά μια δύναμη που θα θελήσει να κυριαρχήσει πάνω της στην περιοχή. Καταστρατηγώντας κάθε δόκιμο πρότυπο αναφοράς και ανάλυσης θα τεθεί μόνο μια ερώτηση. Αν ο αναγνώστης ήταν πολιτικός ηγέτης μιας χώρας που ήθελε να επεκταθεί και είχε δίπλα μια άλλη χώρα που δεν έχει ικανή στρατιωτική αντίσταση, δεν έχει πολιτική και οικονομική επιρροή, δεν έχει παρά ελάχιστη πολιτισμική συνοχή και αντίσταση για μια ικανή αποτρεπτική αντίδραση και η γεωγραφία της παρουσιάζεται ως δέλεαρ και θέλγητρο για να ενισχύσει την δική του χώρα τι θα τον κρατούσε να μην πράξει επιθετικά με στρατηγική για να κυριαρχήσει επάνω της;
*ΕΜΕΑ ( από τα αρχικά των αγγλικών Εurope, Middle East, Africa και αναφέρεται στις περιοχές που καλύπτουν αυτές οι χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής)  http://geopolitics.iisca.eu/?author=2