Όμως και επί της ουσίας ο ισχυρισμός είναι αβάσιμος, προκύπτει από την άγνοια της ελληνικής ιστορίας. Γιατί και Αναγέννηση είχαμε, έστω ολιγόζωη (στο όψιμο Βυζάντιο των ουμανιστών, την Κρήτη του Κορνάρου και του Χορτάτζη, στα Καταλόγια και τον πετραρχισμό των νησιών), και κίνημα διαφωτιστικό άξιο του ονόματος, από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη και τον Ευγένιο Βούλγαρη ίσαμε τον Κοραή. Η "Ιλιάδα" του Νικόλαου Λουκάνη (1526) δεν είναι απλώς η πρώτη μετάφραση του Ομήρου στα νέα ελληνικά, αλλά η πρώτη σε ζωντανή ευρωπαϊκή γλώσσα.
Αλλά και στην μεταδιαφωτιστική περίοδο, η Ελληνική Επανάσταση συνιστά λαμπρό και αναφαίρετο κρίκο στην αλυσίδα των νεωτερικών πολιτικών κινημάτων, που εγκαινίασαν οι άποικοι της Βορείου Αμερικής και οι Γάλλοι, και ο ελληνικός ρομαντισμός στη λογοτεχνία και την ιστοριογραφία έχει να επιδείξει φυσιογνωμίες που μπορούν να συγκριθούν με κάθε ομόλογή τους στο εξωτερικό: τον Δ. Σολωμό και τον Κ. Παπαρρηγόπουλο. Και σε πολλούς ακόμη τομείς, στη ναυτιλία και το εμπόριο, τον κοινοβουλευτισμό, το δικαίωμα της καθολικής ψήφου, την κατοχύρωση της σύγχρονης συνταγματικής έννομης τάξης, την μοντέρνα λογοτεχνία και ποίηση, οι Έλληνες συμβαδίζουν με τις εξελίξεις του καιρού τους, συμπρωταγωνιστούν, κάποτε και πρωτοπορούν.
Αυτό που έλειψε από τον ελληνικό κόσμο δεν ήταν οι καινοτόμες και χειραφετητικές ιδέες. Αντιθέτως τέτοιες υιοθέτησε και ενστερνίστηκε με πάθος και σχεδόν εξαρχής. Αυτό που μας έλειψε ήταν ο μηχανισμός της ψυχικής εσωτερίκευσης και κοινωνικής πειθάρχησης που θα μας επέτρεπε την πλήρη αξιοποίηση αυτών των ιδεών. Αυτό που δεν βιώσαμε ήταν η "σκοτεινή", αλλά δομικά αναγκαία, πλευρά της ευρωπαϊκής ιστορίας: Ο μεσαιωνικός φεουδαλισμός και οι σκληρές ταξικές διακρίσεις που άνοιξαν τον δρόμο στην εκβιομηχάνιση και τις κοινωνίες του σύγχρονου υψηλού εργασιακού καταμερισμού. Η Μεταρρύθμιση και η Αντιμεταρρύθμιση που διέπλασαν χαρακτήρες ατομικούς και συλλογικούς με ενδιάθετη αίσθηση του καθήκοντος και της ευθύνης. Ο αυτοματικός σεβασμός απέναντι στην Αρχή και την Αυθεντία, αυτοματισμός ο οποίος είναι εκ των ων ουκ άνευ όχι μόνο για τη λειτουργία μιας προηγμένης οικονομικής και θεσμικής ζωής, αλλά και για την ουσιαστική εφαρμογή κάθε νεωτερικού πολιτικού ιδεώδους, φιλελεύθερου ή σοσιαλιστικού.
Όπως το βλέπουμε στη σημερινή στάση των Ελλήνων απέναντι στην Ε.Ε. ή το κοινό νόμισμα, ως δυτική κληρονομιά προσλαμβάνουμε εγχωρίως μόνο την ευχάριστη, τη φωτεινή όψη των πραγμάτων - από τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα, την ελευθερία της αμφισβήτησης και της διαμαρτυρίας και τις επαγγελίες υπέρ του δημιουργικά αχαλιναγώγητου εγώ ώς το προνοιακό κράτος, την απροϋπόθετη αλληλεγγύη των άλλων και τα "λίαν γενναία δοσίματα".
Ότι όλα αυτά τα, όντως μοναδικά, αγαθά, έχουν κόστος, ότι απαιτούν σκληρή δουλειά, συνεχείς αυθυπερβάσεις και συμβιβασμούς, πειθαρχημένη ζωή και αδρά ανταλλάγματα, ο Έλληνας αδυνατεί να το κατανοήσει. Τις περισσότερες φορές ούτε καν το υποψιάζεται
***το Βυζάντιο γιατί δεν λογίζεται ως ισοδύναμο ή ανάλογο, έστω, του ευρωπαϊκού φεουδαλισμού;
Αλλά και στην μεταδιαφωτιστική περίοδο, η Ελληνική Επανάσταση συνιστά λαμπρό και αναφαίρετο κρίκο στην αλυσίδα των νεωτερικών πολιτικών κινημάτων, που εγκαινίασαν οι άποικοι της Βορείου Αμερικής και οι Γάλλοι, και ο ελληνικός ρομαντισμός στη λογοτεχνία και την ιστοριογραφία έχει να επιδείξει φυσιογνωμίες που μπορούν να συγκριθούν με κάθε ομόλογή τους στο εξωτερικό: τον Δ. Σολωμό και τον Κ. Παπαρρηγόπουλο. Και σε πολλούς ακόμη τομείς, στη ναυτιλία και το εμπόριο, τον κοινοβουλευτισμό, το δικαίωμα της καθολικής ψήφου, την κατοχύρωση της σύγχρονης συνταγματικής έννομης τάξης, την μοντέρνα λογοτεχνία και ποίηση, οι Έλληνες συμβαδίζουν με τις εξελίξεις του καιρού τους, συμπρωταγωνιστούν, κάποτε και πρωτοπορούν.
Αυτό που έλειψε από τον ελληνικό κόσμο δεν ήταν οι καινοτόμες και χειραφετητικές ιδέες. Αντιθέτως τέτοιες υιοθέτησε και ενστερνίστηκε με πάθος και σχεδόν εξαρχής. Αυτό που μας έλειψε ήταν ο μηχανισμός της ψυχικής εσωτερίκευσης και κοινωνικής πειθάρχησης που θα μας επέτρεπε την πλήρη αξιοποίηση αυτών των ιδεών. Αυτό που δεν βιώσαμε ήταν η "σκοτεινή", αλλά δομικά αναγκαία, πλευρά της ευρωπαϊκής ιστορίας: Ο μεσαιωνικός φεουδαλισμός και οι σκληρές ταξικές διακρίσεις που άνοιξαν τον δρόμο στην εκβιομηχάνιση και τις κοινωνίες του σύγχρονου υψηλού εργασιακού καταμερισμού. Η Μεταρρύθμιση και η Αντιμεταρρύθμιση που διέπλασαν χαρακτήρες ατομικούς και συλλογικούς με ενδιάθετη αίσθηση του καθήκοντος και της ευθύνης. Ο αυτοματικός σεβασμός απέναντι στην Αρχή και την Αυθεντία, αυτοματισμός ο οποίος είναι εκ των ων ουκ άνευ όχι μόνο για τη λειτουργία μιας προηγμένης οικονομικής και θεσμικής ζωής, αλλά και για την ουσιαστική εφαρμογή κάθε νεωτερικού πολιτικού ιδεώδους, φιλελεύθερου ή σοσιαλιστικού.
Όπως το βλέπουμε στη σημερινή στάση των Ελλήνων απέναντι στην Ε.Ε. ή το κοινό νόμισμα, ως δυτική κληρονομιά προσλαμβάνουμε εγχωρίως μόνο την ευχάριστη, τη φωτεινή όψη των πραγμάτων - από τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα, την ελευθερία της αμφισβήτησης και της διαμαρτυρίας και τις επαγγελίες υπέρ του δημιουργικά αχαλιναγώγητου εγώ ώς το προνοιακό κράτος, την απροϋπόθετη αλληλεγγύη των άλλων και τα "λίαν γενναία δοσίματα".
Ότι όλα αυτά τα, όντως μοναδικά, αγαθά, έχουν κόστος, ότι απαιτούν σκληρή δουλειά, συνεχείς αυθυπερβάσεις και συμβιβασμούς, πειθαρχημένη ζωή και αδρά ανταλλάγματα, ο Έλληνας αδυνατεί να το κατανοήσει. Τις περισσότερες φορές ούτε καν το υποψιάζεται
***το Βυζάντιο γιατί δεν λογίζεται ως ισοδύναμο ή ανάλογο, έστω, του ευρωπαϊκού φεουδαλισμού;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου