Ο πράκτορας των Γερμανών που χρηματοδότησε τον Λένιν και την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ποιος ήταν ο Αλεξάντερ Πάρβους;
Σε ηλικία 19 ετών ο Gelfand ταξίδεψε για πρώτη φορά από τη Ρωσία στη Βασιλεία της Ελβετίας. Ήταν εκεί που ο Gelfand (Πάρβους- φωτό) εκτέθηκε για πρώτη φορά στα γραπτά του Alexander Herzen καθώς και στην επαναστατική λογοτεχνία της εποχής. Επέστρεψε στη Ρωσία για λίγο το επόμενο έτος, αλλά έγινε αντικείμενο εξονυχιστικού ελέγχου από την τσαρική μυστική αστυνομία, την διαβόητη Οχράνα και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και πάλι τη χώρα για την ασφάλειά του. Θα παραμείνει στο εξωτερικό για περισσότερο από μια δεκαετία.Επιστρέφοντας στην Ελβετία, το φθινόπωρο του 1888 ο Gelfand εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, όπου σπούδασε πολιτική οικονομία. Θα παραμείνει στο πανεπιστήμιο για τα επόμενα τρία χρόνια, αποφοιτώντας με διδακτορικό τίτλο τον Ιούλιο του 1891. Οι καθηγητές του Gelfand ήταν σε μεγάλο βαθμό εχθρικοί απέναντι στη μαρξιστική του προσέγγιση στα οικονομικά.
Ο Gelfand επέλεξε να μην επιδιώξει ακαδημαϊκή καριέρα, αλλά αντίθετα προσπάθησε να ξεκινήσει πολιτική καριέρα που θα του παρείχε οικονομική υποστήριξη και θα εξυπηρετούσε τον σκοπό του σοσιαλισμού. Απελευθερωμένος από την οπιστοδρομικότητα της αγροτικής Ρωσίας και τους περιορισμένους πολιτικούς ορίζοντες εκεί, ο Gelfand μετακόμισε στη Γερμανία, προσχώρησε στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και έγινε φίλος με την Γερμανίδα επαναστάτρια Ρόζα Λούξεμπουργκ (φωτό, ο Πάρβους με την Λούξεμπουργκ).
Το 1900 συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Βλαντιμίρ Λένιν, στο Μόναχο, όπου ο ένας θαύμασε τα θεωρητικά έργα του άλλου. Ο Πάρβους ενθάρρυνε τον Λένιν να ξεκινήσει την έκδοση της επαναστατικής εφημερίδας Iskra.
Η γερμανική αντικατασκοπία είχε διεισδύσει σε μέρος του σοσιαλιστικού επαναστατικού δικτύου και μετά την ανάγνωση των γραπτών του στον σοσιαλιστικό Τύπο κατά τον Ρωσο-Ιαπωνικό πόλεμο, ανακάλυψε ότι ο Πάρβους είχε προβλέψει ότι η Ρωσία θα χάσει τον πόλεμο, με αποτέλεσμα να προκληθεί αναταραχή και επανάσταση. Όταν αυτό αποδείχθηκε στην πράξη, το κύρος του Πάρβους ανάμεσα στους σοσιαλιστές και τους άλλους γερμανούς συντρόφους του αυξήθηκε. Έτσι, οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες σύντομα εκτίμησαν ότι θα ήταν χρήσιμος στις απόπειρές τους εναντίον της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ανέπτυξε την ιδέα της χρήσης ένας ξένου πολέμου για την πρόκληση εξέγερσης στο εσωτερικό μιας χώρας. Ήταν τότε που ο Πάρβους αναβίωσε, μετά τον Καρλ Μαρξ, την ιδέα και στρατηγική της «διαρκούς επανάστασης». Γνωστοποίησε αυτή τη φιλοσοφία στον Τρότσκι (φωτό από την φυλακή, αριστερά ο Πάρβους, στο μέσον ο Τρότσκι και δεξιά ο Leo Deutsch) , ο οποίος στη συνέχεια την επέκτεινε και την ανέπτυξε περαιτέρω. Διεξήχθησαν ευρείες συζητήσεις για τα ζητήματα της «διαρκούς επανάστασης» μέσα στο σοσιαλδημοκρατικό κίνημα κατά την περίοδο πριν από το 1917. Η μέθοδος υιοθετήθηκε τελικά από τον Βλαντιμίρ Λένιν και τους Μπολσεβίκους στις Θέσεις του Απρίλη του Λένιν το 1917.Το 1905 ο Πάρβους έφθασε στην Αγία Πετρούπολη με ψεύτικα αυστροουγγρικά έγγραφα. Ο Πάρβους θεωρούταν αυθεντία στα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα ανάμεσα στους ευρωπαίους μαρξιστές της εποχής, συνεπώς όταν έγραψε ένα προκλητικό άρθρο τον Δεκέμβριο με τίτλο «Το Οικονομικό Μανιφέστο», το οποίο περιγράφει τη ρωσική οικονομία να βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, έτυχε μεγάλης προβολής από τον Τύπο.
Σε συνδυασμό με αυτή την προπαγάνδα, ο Πάρβους συντόνισε μια αναταραχή από τους ντόπιους για να προκληθεί μαζική ανάληψη χρημάτων από τις τράπεζες. Καθώς η είδηση του άρθρου και η «βιασύνη» εξαπλώθηκε, η επακόλουθη υστερία κατάφερε να ταράξει την οικονομία και να εξαγριώσει τον πρωθυπουργό Sergei Witte, αλλά δεν προκάλεσε οικονομική κατάρρευση.
Σε σχέση με αυτή την πρόκληση και την εμπλοκή του Πάρβους στην οργάνωση αντικυβερνητικών ενεργειών κατά την επανάσταση του 1905, ο Πάρβους (μαζί με άλλους επαναστάτες όπως ο Λέων Τρότσκι) συνελήφθη από τη Ρωσική αστυνομία. Ενώ ήταν στη φυλακή, ήρθε κοντά με άλλους επαναστάτες και τον επισκέφθηκε η Ρόζα Λούξεμπουργκ (φώτο – ο Πάρβους με την Λούξεμπουργκ). Καταδικασμένος σε εξορία τριών ετών στη Σιβηρία, ο Πάρβους δραπέτευσε και μετανάστευσε στη Γερμανία, όπου δημοσίευσε ένα βιβλίο για την εμπειρία του με τίτλο «Στη Ρωσική Βαστίλη κατά τη διάρκεια της Επανάστασης».Η διαμάχη με τον Μαξίμ Γκόρκι
Ενώ βρισκόταν στη Γερμανία, ο Πάρβους έκανε μια συμφωνία με τον γνωστό Ρώσο συγγραφέα Μαξίμ Γκόρκι για να γίνει παραγωγός στο έργο του «Στο Βυθό». Σύμφωνα με τη συμφωνία, η πλειοψηφία των εσόδων του έργου θα πήγαινε στο Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (και περίπου 25% στον ίδιο τον Γκόρκι). Η αποτυχία του Πάρβους να πληρώσει (παρά το γεγονός ότι το έργο έκανε πάνω από 500 παραστάσεις) τον έκανε να κατηγορηθεί ότι έκλεψε 130.000 χρυσά γερμανικά μάρκα. Ο Γκόρκι απειλούσε με μήνυση, αλλά η Ρόζα Λούξεμπουργκ έπεισε τον Γκόρκι να κρατήσει τη διαμάχη μέσα στα όρια του κόμματος. Τελικά, ο Πάρβους πλήρωσε τον Γκόρκι, αλλά η φήμη του στους κύκλους του κόμματος καταστράφηκε.
Στην Κωνσταντινούπολη
Λίγο αργότερα ο Πάρβους μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας, όπου έζησε για πέντε χρόνια. Εκεί ίδρυσε μια εταιρεία εμπορίας όπλων, η οποία είχε τεράστια κέρδη κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου. Επίσης έγινε οικονομικός και πολιτικός σύμβουλος των Νεότουρκων. Το 1912 έγινε συντάκτης της καθημερινής τους εφημερίδας Turk Yurdu. Συνεργάστηκε στενά με την τρόικα, γνωστούς και ως Τρεις Πασάδες – Ενβέρ, Ταλάτ και Κεμάλ- και τον υπουργό Οικονομικών Djavid Bey. Η εταιρεία του ασχολήθηκε με τις παραδόσεις τροφίμων για τον τουρκικό στρατό και ήταν συνέταιρος της Krupp, της Vickers Limited και του διάσημου Έλληνα εμπόρου όπλων Βασίλειου Ζαχάρωφ. Το πάρε-δώσε όπλων με τη Vickers Limited κατά τη διάρκεια του πολέμου έδωσαν βάση στη θεωρία ότι ο Αλεξάντερ Πάρβους ήταν επίσης πράκτορας των Βρετανών.
Το σχέδιο του στην Γερμανική κυβέρνηση για την πρόκληση επανάστασης στην ΡωσίαΣτην Τουρκία ο Πάρβους ήρθε κοντά στο Γερμανό πρεσβευτή Hans Freiherr von Wangenheim ο οποίος ήταν γνωστό ότι είχε αδυναμία στην ίδρυση επαναστατικών «πέμπτων φαλαγγών» (ο όρος είναι μεταγενέστερος, από τον Ισπανικό Εμφύλιο) ανάμεσα στους συμμάχους (ΥΓ.1). Κατά συνέπεια, ο Πάρβους πρότεινε στο γερμανικό Γενικό Επιτελείο το σχέδιό του μέσω του Βαρόνου von Wangenheim: την παράλυση της Ρωσίας μέσω γενικής απεργίας, χρηματοδοτημένης από τη γερμανική κυβέρνηση (η οποία βρισκόταν τότε σε πόλεμο με τη Ρωσία και τους συμμάχους της). Ο Von Wangenheim έστειλε τον Πάρβους στο Βερολίνο, όπου ο τελευταίος έφθασε στις 6 Μαρτίου 1915 και παρουσίασε στη γερμανική κυβέρνηση ένα σχέδιο 20 σελίδων με τίτλο «Προετοιμασία μαζικών πολιτικών απεργιών στη Ρωσία».
Το λεπτομερές σχέδιο του Πάρβους πρότεινε τον διαμελισμό της Ρωσίας χρηματοδοτώντας την μπολσεβίκικη φράξια του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος, ενθαρρύνοντας τους εθνικισμούς σε διάφορες ρωσικές περιφέρειες και υποστηρίζοντας διάφορους συγγραφείς των οποίων η κριτική για τον τσαρισμό συνέχιζε κατά τη διάρκεια του πολέμου (ΥΓ.2). Βασιζόμενος στις εμπειρίες του το 1905, ο Πάρβους θεωρούσε ότι ο διαμελισμός της Ρωσίας και η ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να προκληθεί σοσιαλιστική επανάσταση.
Οι offshore εταιρίες στην Κοπεγχάγη και η χρηματοδότηση του Λένιν
Κάποιοι κατηγορούν τον Πάρβους ότι είχε χρηματοδοτήσει τον Λένιν ενώ ήταν στην Ελβετία. Οι ιστορικοί, ωστόσο, είναι επιφυλακτικοί. Μια βιογραφία του Πάρβους από τους συγγραφείς Scharlau και Zeman κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε συνεργασία μεταξύ των δύο. Δηλώνει ότι «ο Λένιν αρνήθηκε τη γερμανική προσφορά βοήθειας». Ο τραπεζικός λογαριασμός του Πάρβους δείχνει ότι πληρώνει συνολικά 25.600 φράγκα κατά την περίοδο μεταξύ της άφιξής του στην Ελβετία τον Μάιο του 1915 και της Επανάστασης του Φεβρουαρίου 1917. Ο Πάρβους έκανε λίγα πράγματα στην Ελβετία, καταλήγουν οι ιστορικοί. Οι αυστριακές μυστικές υπηρεσίες μέσω του Parvus έδωσαν χρήματα σε εφημερίδες Ρώσων μεταναστών στο Παρίσι. Αλλά όταν οι πηγές αυτής της χρηματοδότησης έγιναν σαφείς στις αρχές του 1915 και πιο ευρέως κατανοητές, ο Λένιν και οι μετανάστες στο Παρίσι απέρριψαν αυτή την υποστήριξη. Ο Harold Shukman έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «τα κεφάλαια απλά δεν έφτασαν στα χέρια του Λένιν».
Ο Πάρβους πόνταρε στον Λένιν, καθώς ο τελευταίος δεν ήταν μόνο ριζοσπάστης αλλά και πρόθυμος να δεχθεί τη χορηγία του εμπόλεμου εχθρού του Τσάρου, της Γερμανίας. Οι δυο τους συναντήθηκαν στη Βέρνη τον Μάιο του 1915 και συμφώνησαν να συνεργαστούν μέσω των οργανώσεών τους, αν και ο Λένιν παρέμεινε πολύ προσεκτικός και δεν κυκλοφορούσε ποτέ δημόσια με τον Πάρβους. Δεν υπάρχουν σίγουρες αποδείξεις ότι ξανασυναντήθηκαν, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι μια τέτοια συνάντηση μπορεί να συνέβη στις 13 Απριλίου 1917 κατά τη διάρκεια της στάσης του Λένιν στη Στοκχόλμη.Ο Πάρβους εργάστηκε σκληρά για να διατηρήσει την εμπιστοσύνη του Λένιν, ωστόσο ο Λένιν τον κρατούσε μακριά για να αποκρύψει τους αλλαγμένους ρόλους τους: την εμπλοκή του Παρβους με τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες και τις δικές του σχέσεις με τον παλιό σύμμαχό του (τον Πάρβους), ο οποίος δεν ήταν πλέον σεβαστός ανάμεσα στους σοσιαλιστές μετά τα χρόνια του στην Τουρκία και αφότου έγινε εκατομμυριούχος επιχειρηματίας. Η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών δημιούργησε το χρηματοπιστωτικό δίκτυο του Πάρβους μέσω offshore (υπεράκτιων) επιχειρήσεων στην Κοπεγχάγη, δημιουργώντας σκυταλοδρομίες για να φτάσουν τα γερμανικά χρήματα στη Ρωσία μέσω ψεύτικων οικονομικών συναλλαγών μεταξύ οργανώσεων-βιτρίνα. Ένα μεγάλο μέρος των συναλλαγών αυτών των εταιρειών ήταν αυθεντικό, αλλά αυτές χρησίμευαν για να κρυφτεί η μεταφορά χρημάτων στους Μπολσεβίκους, μια στρατηγική που κατέστη εφικτή χάρις στις αδύναμες και υπερφορτωμένες φορολογικές και τελωνειακές αρχές στη Σκανδιναβία, οι οποίες ήταν ανεπαρκείς για την ανερχόμενη μαύρη αγορά σ’ αυτές τις χώρες κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Εξακολουθεί να συζητείται μέχρι σήμερα αν τα χρήματα με τα οποία λειτουργούσε αυτό το χρηματοπιστωτικό δίκτυο ήταν στην πραγματικότητα γερμανικής προέλευσης. Τα αποδεικτικά στοιχεία που δημοσίευσε η κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι για την προετοιμασία μιας δίκης προγραμματισμένης για τον Οκτώβριο (Νοέμβριο) του 1917, επανεξετάστηκαν πρόσφατα και διαπιστώθηκε ότι είτε είναι ασαφή είτε ξεκάθαρη πλαστογραφία, όπως τα Έγγραφα Sisson.
Εντούτοις, σημειώθηκαν εμπόδια, καθώς οι ύποπτες δραστηριότητες λαθρεμπορίου όπλων του Yakov Ganetsky (κορυφαίου Σοβιετικού τραπεζίτη μετά την Επανάσταση) τράβηξαν την ανεπιθύμητη προσοχή της Βρετανικής Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, η οποία τώρα ακολουθούσε τα ίχνη του Ganetsky στον Parvus και συνεπώς στον Βαρόνο von Wangenheim. Ο Βαρόνος ήταν από καιρό υπό παρακολούθηση για την υποστήριξή του στις επαναστατικές ενέργειες των Νεότουρκων κατά των Βρετανών. Ως αποτέλεσμα, ο Ganetsky αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τη Δανία, ενώ υπήρχαν προσπάθειες από τους Βρετανούς και τους Ρώσους να ξεριζώσουν το οικονομικό δίκτυο των Μπολσεβίκων στην Τουρκία. Επιπλέον, καθώς ο Λένιν γνώριζε όλο και περισσότερο τις σχέσεις του Πάρβους με τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες, οι σχέσεις τους γίνονταν όλο και πιο έντονες. Χάνοντας την εμπιστοσύνη ή/και τον έλεγχο των πρακτόρων του, ο Πάρβους άρχισε να ψάχνει άλλες οδούς λειτουργίας.
Τον Μάρτιο του 1917, σε ένα στρατηγικό σχέδιο ο Πάρβους και οι γερμανικές μυστικές υπηρεσίες έστειλαν με τρένο από την Ελβετία μέσω της Γερμανίας στην Αγία Πετρούπολη τον Βλαντιμίρ Λένιν και μια ομάδα 30 επαναστατών συντρόφων του υπό την επίβλεψη του Ελβετού σοσιαλιστή Fritz Platten. Ο Λέον Τρότσκι απάντησε σε αυτούς τους ισχυρισμούς στο 4ο κεφάλαιο του 2ου τόμου του βιβλίου του για την Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης.
Καθώς το βάθος των σχέσεων του Πάρβους με την Γερμανική αυτοκρατορική κυβέρνηση έγινε γνωστό, οι αποκαλύψεις κατέστρεψαν τις σχέσεις με το υπόλοιπο επαναστατικό δίκτυο, συμπεριλαμβανομένης της Ρόζα Λούξεμπουργκ και άλλων Γερμανών σοσιαλιστών που ήταν αφιερωμένοι στην ανατροπή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Παρά τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο Πάρβους δεν είχε προδώσει ποτέ Γερμανούς σοσιαλιστές στις αρχές, η αξιοπιστία του μεταξύ της επαναστατικής ελίτ μειωνόταν.
Καθώς η πολιτική του δραστηριότητα ελαττώθηκε, ο πόλεμος σταμάτησε και αρνήθηκε να βοηθήσει τις νέες γερμανικές αρχές να συντρίψουν την εξέγερση των Σπαρτακιστών, υποχώρησε σε ένα γερμανικό νησί κοντά στο Βερολίνο. Παρά την αποτυχία του να βοηθήσει το νέο καθεστώς της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, παρέμεινε προνομιούχος, ζώντας σε ένα καλά εξοπλισμένο αρχοντικό 32 δωματίων στο νησί του Παγωνιού στο Βερολίνου. Αργότερα δημοσίευσε τα απομνημονεύματά του από αυτή την κατοικία.
Ο θάνατος και η φήμη τουΟ Πάρβους πέθανε στο Βερολίνο στις 12 Δεκεμβρίου 1924. Το σώμα του αποτεφρώθηκε και θάφτηκε σε νεκροταφείο του Βερολίνου. Μετά το θάνατό του, ο Konrad Haenisch έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Αυτός ο άνθρωπος είχε το πιο δυνατό μυαλό της Δεύτερης Διεθνούς».
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, η φήμη του Αλεξάντερ Πάρβους ανάμεσα στους επαναστάτες επλήγη ως αποτέλεσμα της υπόθεσης Μαξίμ Γκόρκι και του γεγονότος ότι ήταν στην πραγματικότητα πράκτορας της Γερμανικής κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, τόσο οι επιχειρηματικές του δεξιότητες όσο και οι επαναστατικές του ιδέες εκτιμήθηκαν και στηρίχθηκαν από τους Ρώσους και Γερμανούς επαναστάτες και τους Νεότουρκους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία για προφανείς πολιτικούς λόγους, αρνήθηκαν τον ρόλο του και ο ίδιος διασύρθηκε. Αυτό συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της εποχής του Ιωσήφ Στάλιν και μερικές φορές αυτό είχε και αντισημιτικούς τόνους. Στη Γερμανία όμως η φήμη του είναι θετική. Παραδόξως, ο Parvus δεν άφησε κανένα έγγραφο μετά το θάνατό του και όλες οι καταθέσεις του εξαφανίστηκαν. Και οι δύο επιζώντες γιοι του έγιναν σοβιετικοί διπλωμάτες.
ΥΓ.1: Υπάρχει ειδική λέξη στα Γερμανικά που λέγεται “Revolutionerungspolitik”, που σημαίνει πολιτική της επαναστατικοποίησης.
ΥΓ.2: Ο Λένιν ήταν φανατικά εναντίον του πολέμου (σε αντίθεση με αναρχικούς όπως ο Κροπότκιν) και υποστήριζε την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, κάτι που επιθυμούσαν και οι Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανική Αυτοκρατορία, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία). Η Γερμανία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο πολεμούσε σε δύο μέτωπα ταυτόχρονα, οπότε ήθελε να κλείσει το ένα μέτωπο και τότε η Ρωσική Αυτοκρατορία ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος ανάμεσα στην Αντάντ (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία). Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Λένιν μόλις κατέλαβε την εξουσία, ήταν να στείλει τηλεγράφημα στο στρατηγείο του Γερμανικού στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο, προσφέροντας άνευ όρων κατάπαυση του πυρός. Όταν οι σκληροί όροι της Συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ ανακοινώθηκαν στο Παλάτι της Ταυρίδας στην Αγία Πετρούπολη το 1918 –όροι που περιλάμβαναν την απόσπαση της Ουκρανίας και των Βαλτικών Χωρών από την Ρωσία- υποδέχτηκαν τον Λένιν με συνθήματα όπως «Κάτω ο προδότης!», «Ιούδας» και «Γερμανός πράκτορας». Ο Υπουργός Εξωτερικών της Γερμανικής Αυτοκρατορίας κατά την υπογραφή της Συμφωνίας του Μπρεστ-Λιτόφσκ Richard von Kühlmann, παραδέχτηκε την σταθερή χρηματοδότηση των Μπολσεβίκων και της εφημερίδας τους, Pravda, με την οποία κατόρθωσαν να εξαπλώσουν την προπαγάνδα τους που μέχρι τότε έφτανε σε περιορισμένο αριθμό πολιτών. Ο von Kühlmann έκανε τα στραβά μάτια και στην Γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς, συμμάχους τότε των Γερμανών. Σύμφωνα με τον Eduard Bernstein, Γερμανό Σοσιαλδημοκράτη πολιτικό, η Γερμανική κυβέρνηση έστειλε στους Μπολσεβίκους το 1917 και 1918 περισσότερα από 50 εκατομμύρια μάρκα σε χρυσό για να καταλάβουν και να διατηρήσουν την εξουσία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου