ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!!!ΕΥΧΟΜΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΣΑΣ,ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΘΕ ΚΑΛΟ !ΥΓΕΙΑ, ΑΓΑΠΗ,ΕΙΡΗΝΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ,ΕΠΙ ΤΕΛΟΥΣ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ Η ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΚΙ Ο ΠΟΝΟΣ....ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ,ΠΑΝΤΟΥ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ,ΣΤΟΥΣ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟΥΣ,ΣΤΟΥΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥΣ ΜΑΣ,ΣΤΑ ΦΑΝΤΑΡΑΚΙΑ ΜΑΣ,ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΝΑ ΑΝΤΕΧΟΥΜΕ,ΝΑ ΠΟΡΕΥΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΨΗΛΑ,ΗΡΩΙΚΟΙ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΚΑΤΑ ΠΩς ΟΡΙΖΕΙ ΤΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ...ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!!!ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΕΛΛΑΔΑ!
Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2016
Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου 2016
ΠΕΡΙ ΣΑΤΟΥΡΝΟΥ-ΚΡΟΝΟΥ[ΠΑΡΕΤΥΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ]
Γράφει ο
Τα Ρωμαϊκά Σατουρνάλια πραγματοποιούταν στην περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου, για μια εβδομάδα μεταξύ 17 και 23 Δεκεμβρίου. Η σημαντική αυτή γιορτή για τους Ρωμαίους, που τα ταύτιζαν με τα αρχαία Κρόνια, σε μνήμη της χρυσής Κρόνιας εποχής της αφθονίας. Εκτός από τις τυπικές θυσίες, η γιορτή περιλάμβανε δημόσια αργία, μαζί με διάφορα έθιμα, όπως την ανταλλαγή μικρών δώρων ή υπαίθριες αγορές. Επιτρέπονταν τα τυχερά παιχνίδια ακόμα και για τους δούλους. Επίσημα ενδύματα δε φοριούνταν, ενώ οι δούλοι δεν μπορούσαν να τιμωρηθούν κι αντιμετώπιζαν με χλευασμό τους κυρίους τους. Γενικότερα οι ρόλοι αντιστρέφονταν ανάμεσα σε δούλους κι ιδιοκτήτες, κάτι που οδηγούσε σε ξέφρενο γλέντι, άφθονη οινοποσία και ακολασίες: γι' αυτό το λόγο, με την έλευση του Χριστιανισμού, η λέξη "σατουρνάλια" ήταν ταυτόσημη με τα ερωτικά "όργια".
Εδώ αρχίζει υποχρεωτικά η αναζήτηση της ετυμολογικής σχέσης μεταξύ Σατούρνου και Σατύρου…
Προσεγγίζοντας λοιπόν την έννοια του Κρόνου-Χρόνου ως σπορέα και θεριστή: (ότι σπείρεις θα θερίσεις), στις μεν επίσημες προσπάθειες ετυμολόγησης το όνομα του Κρόνου-Saturn προέρχεται είτε από το Satu , που σημαίνει «σπορά». Καθώς θεωρείτο θεός της αφθονίας ως ανάμνηση της χρυσής εποχής του Κρόνου, όπου η φύση τρεφόταν απευθείας από τον αιθέρα…
Είτε από το όνομα του ετρουσκικού Θεού Satre και τοπωνύμια όπως Satria , μια αρχαία πόλη στο Λάτιο, και Saturae Palus , ένα βάλτο* στο Λάτιο. Αυτή η ρίζα μπορεί να σχετίζεται με τη Λατινική satureia. Είτε από άλλα επίθετα του, που αναφέρονται στις γεωργικές λειτουργίες του ως Sterculius ή Stercutus , Sterces από το stercus , "κόπρος".
*Ο βάλτος συνδέεται με τον Άδη…
.............................................................................................................
Όσοι τώρα τολμήσουν να συνθέσουν τις παρετυμολογήσεις ακολουθώντας τον δομισμό των συμφώνων της λέξης Σ,Τ,Ρ,(Ν=νους). Όπως το ΣΑΤΥΡΟΣ < αναγραμματισμός του ΣΤΑΥΡΟΣ, δηλ. της σεξουαλικής ένωσης του κάθετου με το οριζόντιο και του ΤΑΥΡΟΣ (θυσιασμένος Μίθρας). Θα συναντήσουν το πυθαγόρειο θεώρημα, δηλ. την χριστιανική σταύρωση-κάθοδο στον Άδη που λαμβάνει χώρα στο ζώδιο του Αιγόκερω-Κρόνου**
// με σύμβολο τον σταυρό επάνω από την σελήνη-ψυχή// και την ανάγκη εξάλειψης της κόπρου της ειμαρμένης κατά τον γάμο της πρόνοιας με την ελεύθερη βούληση (οι δύο κάθετες πλευρές)…
Πρόκειται δηλ. για την λατρεία-άσκηση της ερωτική αλχημείας ή νοητικής καθόδου στον Άδη (του ασυνείδητου) της κόπρου και του πλούτου της γης (βλ. Πλούτων)…
Όπου ο σταυρωμένος Ορφέας αναζήτησε κατά τον γάμο του την Ευρεία-Δίκη της ψυχής του… Δηλ. Το μαργαριτάρι στην κόπρο της γης… (Την φιλοσοφική λίθο)
Ο Κρόνος-Ιεχωβά μας είναι γνωστός και ως Βάκχος με τους βακχιασμούς της μετατροπής του ύδατος σε οίνο ή αίμα. Δηλ. την ένωση του σπέρματος (σεληνιακού υδραργύρου) με το αίμα (ήλιο)
Στην αλχημική εμβληματική εικόνα φαίνεται το V.I.T.R.I.O.L (Επισκέψου το κεντρικό πυρ), δηλ. λύσε το μυστήριο των γ.ο. στο κέντρο της μορφής… (Ο Σάτυρος)...............................................
** Ο Κρόνος < Κρανίο. Η σταύρωση λαμβάνει χώρα στον τόπο του κρανίου (Γολγοθά ή Ακρόπολη)...
Επίσης αξίζει να επισημανθεί η λατρεία της αλχημείας στον μωαμεθανικό κόσμο όπου Κοράνι σημαίνει Χρόνος = Κρόνος. Στον Κααβά=Κύβο της Μέca=Μέσης φυλάσσεται σε ένα αιδοιόμορφο αγγείο η φιλοσοφική λίθος.... Όπου ο κύβος < κύβη είναι η κεφαλή μας η Ρέα- Κυβέλη μας, με την επίφυση ως φιλοσοφική λίθο...
Βλ. σχετικά την παπική μήτρα της κεφαλής του ύπατου Ποντίφηκα και την αναφορά στην λευκή λίθο της αποκάλυψης...
https://www.facebook.com/lo.pats/posts/963386007128034
Lo Pats Αναζητώντας τον Σατούρνους-Κρόνο
Εδώ αρχίζει υποχρεωτικά η αναζήτηση της ετυμολογικής σχέσης μεταξύ Σατούρνου και Σατύρου…
Προσεγγίζοντας λοιπόν την έννοια του Κρόνου-Χρόνου ως σπορέα και θεριστή: (ότι σπείρεις θα θερίσεις), στις μεν επίσημες προσπάθειες ετυμολόγησης το όνομα του Κρόνου-Saturn προέρχεται είτε από το Satu , που σημαίνει «σπορά». Καθώς θεωρείτο θεός της αφθονίας ως ανάμνηση της χρυσής εποχής του Κρόνου, όπου η φύση τρεφόταν απευθείας από τον αιθέρα…
Είτε από το όνομα του ετρουσκικού Θεού Satre και τοπωνύμια όπως Satria , μια αρχαία πόλη στο Λάτιο, και Saturae Palus , ένα βάλτο* στο Λάτιο. Αυτή η ρίζα μπορεί να σχετίζεται με τη Λατινική satureia. Είτε από άλλα επίθετα του, που αναφέρονται στις γεωργικές λειτουργίες του ως Sterculius ή Stercutus , Sterces από το stercus , "κόπρος".
*Ο βάλτος συνδέεται με τον Άδη…
.............................................................................................................
Όσοι τώρα τολμήσουν να συνθέσουν τις παρετυμολογήσεις ακολουθώντας τον δομισμό των συμφώνων της λέξης Σ,Τ,Ρ,(Ν=νους). Όπως το ΣΑΤΥΡΟΣ < αναγραμματισμός του ΣΤΑΥΡΟΣ, δηλ. της σεξουαλικής ένωσης του κάθετου με το οριζόντιο και του ΤΑΥΡΟΣ (θυσιασμένος Μίθρας). Θα συναντήσουν το πυθαγόρειο θεώρημα, δηλ. την χριστιανική σταύρωση-κάθοδο στον Άδη που λαμβάνει χώρα στο ζώδιο του Αιγόκερω-Κρόνου**
// με σύμβολο τον σταυρό επάνω από την σελήνη-ψυχή// και την ανάγκη εξάλειψης της κόπρου της ειμαρμένης κατά τον γάμο της πρόνοιας με την ελεύθερη βούληση (οι δύο κάθετες πλευρές)…
Πρόκειται δηλ. για την λατρεία-άσκηση της ερωτική αλχημείας ή νοητικής καθόδου στον Άδη (του ασυνείδητου) της κόπρου και του πλούτου της γης (βλ. Πλούτων)…
Όπου ο σταυρωμένος Ορφέας αναζήτησε κατά τον γάμο του την Ευρεία-Δίκη της ψυχής του… Δηλ. Το μαργαριτάρι στην κόπρο της γης… (Την φιλοσοφική λίθο)
Ο Κρόνος-Ιεχωβά μας είναι γνωστός και ως Βάκχος με τους βακχιασμούς της μετατροπής του ύδατος σε οίνο ή αίμα. Δηλ. την ένωση του σπέρματος (σεληνιακού υδραργύρου) με το αίμα (ήλιο)
Στην αλχημική εμβληματική εικόνα φαίνεται το V.I.T.R.I.O.L (Επισκέψου το κεντρικό πυρ), δηλ. λύσε το μυστήριο των γ.ο. στο κέντρο της μορφής… (Ο Σάτυρος)...............................................
** Ο Κρόνος < Κρανίο. Η σταύρωση λαμβάνει χώρα στον τόπο του κρανίου (Γολγοθά ή Ακρόπολη)...
Επίσης αξίζει να επισημανθεί η λατρεία της αλχημείας στον μωαμεθανικό κόσμο όπου Κοράνι σημαίνει Χρόνος = Κρόνος. Στον Κααβά=Κύβο της Μέca=Μέσης φυλάσσεται σε ένα αιδοιόμορφο αγγείο η φιλοσοφική λίθος.... Όπου ο κύβος < κύβη είναι η κεφαλή μας η Ρέα- Κυβέλη μας, με την επίφυση ως φιλοσοφική λίθο...
Βλ. σχετικά την παπική μήτρα της κεφαλής του ύπατου Ποντίφηκα και την αναφορά στην λευκή λίθο της αποκάλυψης...
https://www.facebook.com/lo.pats/posts/963386007128034
ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΑΡΑΓΕ ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ;ΝΑΙ,ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΚΙ ΑΥΤΕΣ!!!!!
Πεθαίνουν άραγε οι γλώσσες; Ναι, πεθαίνουν κι αυτές
Η γλωσσική παράδοση του πλανήτη είναι πολύ μεγάλη, καθώς ακόμη και σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο μιλιούνται περίπου 7.000 γλωσσικά ιδιώματα και διάλεκτοι. Ωστόσο, αυτός ο πλούτος διαρκώς κινδυνεύει σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει, κυρίως λόγω της τεχνολογίας αλλά εξαιτίας άλλων κινδύνων, όπως η εξαφάνιση των φύλων που τις μιλούσαν, αλλά και του παγκοσμιοποιημένου πολιτιστικού ιμπεριαλισμού.
Σύμφωνα με την UNESCO, μόνο τα τελευταία 10 χρόνια έχουν εξαφανιστεί περισσότερα από 100 γλωσσικά ιδιώματα, άλλα 40 κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ενώ -και αυτό είναι ίσως το πιο δραματικό- 51 διάλεκτοι μιλιούνται από ένα μόνο άτομο η κάθε μία.
Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της ισπανικής El Pais, τον περασμένο μήνα δολοφονήθηκε στο Περού η Ρόσα Αντράντε, 67 ετών, η τελευταία γυναίκα που μιλούσε τη ρεσίγαρο, μία από τις 43 γλώσσες των αυτοχθόνων τη Αμαζονίας.
Τον Ιούλιο, σε ηλικία 88 ετών πέθανε ο Τόμι Τζορτζ, ο τελευταίος της φυλής κούκου-ταϊπάν στην Αυσταλία, κλείνοντας με τον θάνατό του την ιστορία της διαλέκτου αου-λάγια -και της φυλής του-, που επιβίωσε περισσότερα από 42.000 χρόνια μεταδιδόμενη από στόμα σε στόμα.
Επίσης, στη Χιλή, στη νήσο Ναβαρίνο, ζει η τελευταία ομιλούσα το ιδίωμα γιαγκάν, γλώσσα των αυτοχθόνων της Γης του Πυρός. Έχει γεννηθεί πριν από 88 χρόνια, στις 24 Μαΐου του 1928.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, κάθε 14 ημέρες πεθαίνει ένα γλωσσικό ιδίωμα, γεγονός που καθιστά σχεδόν βέβαιο ότι τουλάχιστον οι μισές από αυτές τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σήμερα στον κόσμο θα εξαφανιστούν στη διάρκεια του 21ου αιώνα.
Αυτό που έχει σημασία όμως δεν μόνο ότι χάνεται για πάντα μία γλώσσα, οι λέξεις της, αλλά ολόκληρος ο πολιτισμός του οποίοι οι λέξεις αυτές ήταν φορείς. Δηλαδή χάνονται αιώνα ανθρώπινης ιστορίας, μύθοι, τραγούδια, ένας τρόπος ζωής.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι η εξαφάνιση μιας γλώσσας είναι εξίσου σημαντική με την εξαφάνιση ενός φυτικού ή ζωικού είδους στο οικοσύστημα, ότι λειτουργεί σαν τον κρίκο που αφαιρείται από την πολιτισμική αλυσίδα του κόσμου.
Για παράδειγμα, όταν πέθανε η Φάνι Κοχρέιν, το 1905, χάθηκε μαζί της και η τελευταία γλώσσα των αυτοχθόνων της Τασμανίας. Όμως πριν πεθάνει είχε καταγράψει στους πρωτόλειους φωνόγραφους τραγούδια των Αβοριγίνων.
Επίσης, το 2004 χάθηκε για πάντα και σε ηλικία 98 ετών η Γιανγκ Χιουανίι, η τελευταία γνώστρια της νούσου, της μυστικής γραφής των γυναικών της Κίνας, οι οποίες επί τουλάχιστον τέσσερις αιώνες την χρησιμοποιούσαν για να κατακρίνουν αλλά και να περιγελάσουν την ανδρική επιβολή και καταπίεση έναντι του φύλου τους.
Και οι ιστορίες αυτές δεν έχουν τέλος.
Η UNESCO, σε συνεργασία με την Google, έχει δημιουργήσει τον Κατάλογο των Γλωσσών που βρίσκονται σε κίνδυνο, στις οποίες περιλαμβάνονται 21.581 γλώσσες και γλωσσικά ιδιώματα. Δείχνει τη γεωγραφική προέλευση, την ονομασία της γλώσσας και τον αριθμό των ανθρώπων που μιλούν κάθε διάλεκτο. το μόνο που έχει να κάνει ο ενδιαφερόμενος είναι δώσει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν (περιοχή, φυλή κ.ο.κ.).
Την ίδια στιγμή, το National Geographic, με τη συνεργασία του καθηγητή γλωσσολογίας του Κολεγίου Swarthmore στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, καταγράφει γλώσσες και ιδιώματα από το Μεξικό έως την Ινδία, από την Ινδονησία έως τον Καύκασο και από τη Βόρεια Αμερική έως τη Αφρική.
Κάποιες από τις γλώσσες που μελετήθηκαν και ηχογραφήθηκαν ή «γράφτηκαν» ήταν απολύτως άγνωστες και όπως διαπιστώθηκε πραγματικά κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Χάρη σε αυτή την προσπάθεια, το πρόγραμμα του National Geografic «Enduring Voices» (Φωνές που επιμένουν) παρουσίασε οκτώ έγγραφα και ηχητικά λεξικά γλωσσών των αυτοχθόνων των ΗΠΑ, του Μεξικού και της Ινδίας που πεθαίνουν, σώζοντας κυριολεκτικά από τη λήθη 32.000 λέξεις.
Ένα μικρό βήμα, με την ελπίδα ότι θα γίνουν περισσότερα στο μέλλον.
http://www.globalview.gr/
Η γλωσσική παράδοση του πλανήτη είναι πολύ μεγάλη, καθώς ακόμη και σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο μιλιούνται περίπου 7.000 γλωσσικά ιδιώματα και διάλεκτοι. Ωστόσο, αυτός ο πλούτος διαρκώς κινδυνεύει σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει, κυρίως λόγω της τεχνολογίας αλλά εξαιτίας άλλων κινδύνων, όπως η εξαφάνιση των φύλων που τις μιλούσαν, αλλά και του παγκοσμιοποιημένου πολιτιστικού ιμπεριαλισμού.
Σύμφωνα με την UNESCO, μόνο τα τελευταία 10 χρόνια έχουν εξαφανιστεί περισσότερα από 100 γλωσσικά ιδιώματα, άλλα 40 κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ενώ -και αυτό είναι ίσως το πιο δραματικό- 51 διάλεκτοι μιλιούνται από ένα μόνο άτομο η κάθε μία.
Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της ισπανικής El Pais, τον περασμένο μήνα δολοφονήθηκε στο Περού η Ρόσα Αντράντε, 67 ετών, η τελευταία γυναίκα που μιλούσε τη ρεσίγαρο, μία από τις 43 γλώσσες των αυτοχθόνων τη Αμαζονίας.
Τον Ιούλιο, σε ηλικία 88 ετών πέθανε ο Τόμι Τζορτζ, ο τελευταίος της φυλής κούκου-ταϊπάν στην Αυσταλία, κλείνοντας με τον θάνατό του την ιστορία της διαλέκτου αου-λάγια -και της φυλής του-, που επιβίωσε περισσότερα από 42.000 χρόνια μεταδιδόμενη από στόμα σε στόμα.
Επίσης, στη Χιλή, στη νήσο Ναβαρίνο, ζει η τελευταία ομιλούσα το ιδίωμα γιαγκάν, γλώσσα των αυτοχθόνων της Γης του Πυρός. Έχει γεννηθεί πριν από 88 χρόνια, στις 24 Μαΐου του 1928.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, κάθε 14 ημέρες πεθαίνει ένα γλωσσικό ιδίωμα, γεγονός που καθιστά σχεδόν βέβαιο ότι τουλάχιστον οι μισές από αυτές τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σήμερα στον κόσμο θα εξαφανιστούν στη διάρκεια του 21ου αιώνα.
Αυτό που έχει σημασία όμως δεν μόνο ότι χάνεται για πάντα μία γλώσσα, οι λέξεις της, αλλά ολόκληρος ο πολιτισμός του οποίοι οι λέξεις αυτές ήταν φορείς. Δηλαδή χάνονται αιώνα ανθρώπινης ιστορίας, μύθοι, τραγούδια, ένας τρόπος ζωής.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι η εξαφάνιση μιας γλώσσας είναι εξίσου σημαντική με την εξαφάνιση ενός φυτικού ή ζωικού είδους στο οικοσύστημα, ότι λειτουργεί σαν τον κρίκο που αφαιρείται από την πολιτισμική αλυσίδα του κόσμου.
Για παράδειγμα, όταν πέθανε η Φάνι Κοχρέιν, το 1905, χάθηκε μαζί της και η τελευταία γλώσσα των αυτοχθόνων της Τασμανίας. Όμως πριν πεθάνει είχε καταγράψει στους πρωτόλειους φωνόγραφους τραγούδια των Αβοριγίνων.
Επίσης, το 2004 χάθηκε για πάντα και σε ηλικία 98 ετών η Γιανγκ Χιουανίι, η τελευταία γνώστρια της νούσου, της μυστικής γραφής των γυναικών της Κίνας, οι οποίες επί τουλάχιστον τέσσερις αιώνες την χρησιμοποιούσαν για να κατακρίνουν αλλά και να περιγελάσουν την ανδρική επιβολή και καταπίεση έναντι του φύλου τους.
Και οι ιστορίες αυτές δεν έχουν τέλος.
Η UNESCO, σε συνεργασία με την Google, έχει δημιουργήσει τον Κατάλογο των Γλωσσών που βρίσκονται σε κίνδυνο, στις οποίες περιλαμβάνονται 21.581 γλώσσες και γλωσσικά ιδιώματα. Δείχνει τη γεωγραφική προέλευση, την ονομασία της γλώσσας και τον αριθμό των ανθρώπων που μιλούν κάθε διάλεκτο. το μόνο που έχει να κάνει ο ενδιαφερόμενος είναι δώσει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν (περιοχή, φυλή κ.ο.κ.).
Την ίδια στιγμή, το National Geographic, με τη συνεργασία του καθηγητή γλωσσολογίας του Κολεγίου Swarthmore στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ, καταγράφει γλώσσες και ιδιώματα από το Μεξικό έως την Ινδία, από την Ινδονησία έως τον Καύκασο και από τη Βόρεια Αμερική έως τη Αφρική.
Κάποιες από τις γλώσσες που μελετήθηκαν και ηχογραφήθηκαν ή «γράφτηκαν» ήταν απολύτως άγνωστες και όπως διαπιστώθηκε πραγματικά κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Χάρη σε αυτή την προσπάθεια, το πρόγραμμα του National Geografic «Enduring Voices» (Φωνές που επιμένουν) παρουσίασε οκτώ έγγραφα και ηχητικά λεξικά γλωσσών των αυτοχθόνων των ΗΠΑ, του Μεξικού και της Ινδίας που πεθαίνουν, σώζοντας κυριολεκτικά από τη λήθη 32.000 λέξεις.
Ένα μικρό βήμα, με την ελπίδα ότι θα γίνουν περισσότερα στο μέλλον.
http://www.globalview.gr/
Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016
Η ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ,Ο ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ....ΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΙΚΑΓΟ
Η νεωτερικότητα, ο ανορθολογισμός και η...θεία από το Σικάγο
Γράφει ο Σταμάτης Κυρζόπουλος
Γράφει ο Σταμάτης Κυρζόπουλος
Θα θυμάστε, φαντάζομαι, μια από τις πιο γνωστές και αγαπημένες ταινίες του παλιού, ηθογραφικού ελληνικού κινηματογράφου, τη «Θεία από το Σικάγο», με την ανυπέρβλητη Γεωργία Βασιλειάδου. Στο φιλμ αυτό, παραγωγής 1957 (σε σενάριο και σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου), γυρισμένο σε μια εποχή που η χώρα πάλευε ακόμη να επουλώσει τις πληγές της κατοχής και του εμφυλίου και να θέσει τις βάσεις για την εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη που επακολούθησε, ο χαρακτήρας που ενσάρκωσε με το αστείρευτο ταλέντο και το μοναδικό της μπρίο η Γεωργία Βασιλειάδου εκπροσωπεί, πιστεύω, την «έξυπνη» εκδοχή της νεωτερικότητας που επιβάλλεται χωρίς να καταδυναστεύει, που εδραιώνεται χωρίς να ξεθεμελιώνει, που παρακάμπτει εμπόδια χωρίς να ισοπεδώνει.
Η άφιξη της «θείας από το Σικάγο» (με πτήση της νεοσυσταθείσας τότε Ολυμπιακής-συμβόλου μιας εξωστρεφούς Ελλάδας) φέρνει φρέσκο αέρα και φως στο περιβάλλον μιας εν πολλοίς καταθλιπτικής, παραδοσιακής μεσοαστικής οικογένειας που μοιάζει βραχυκυκλωμένη από τη στενόμυαλη πρόσληψη των αξιών της. Με δυναμισμό, χιούμορ, ευρηματικότητα και καπατσοσύνη, η «θεία» κατορθώνει να κάμψει τη μονολιθικότητα και τον αρνητισμό της πατρικής φιγούρας-θεματοφύλακα παρωχημένων (και πάντως αναποτελεσματικών) αντιλήψεων και κατά κάποιον τρόπο «ρυμουλκεί» ολόκληρη την οικογένεια στην υιοθέτηση μιας πιο σύγχρονης και -κυρίως- ενεργητικής στάσης ζωής. Το ενδιαφέρον όμως είναι, ότι στην προσπάθειά της αυτή η «θεία» δεν αμφισβητεί, ούτε επιχειρεί να κλονίσει τον πυρήνα του αξιακού υποβάθρου της οικογένειας, δεν υποδύεται την αυθεντία, δεν νουθετεί, δεν εκφοβίζει, δεν οικτίρει, δεν απαξιώνει. Αποδέχεται την δια του γάμου «αποκατάσταση» των κοριτσιών της οικογένειας ως βασικό στόχο, υποδεικνύει όμως, και αποδεικνύει στην πορεία, ότι ο συγκεκριμένος στόχος (όπως και κανένας στόχος στην πραγματικότητα) δεν μπορεί να επιτευχθεί με μοιρολατρία και ηττοπάθεια. Με τρόπο απλό, εύληπτο και βιωματικό εισάγει την «καινοτομία» και την καθιστά αυτονόητη δια της απτής αποτελεσματικότητας. Τα «καινά ήθη» και οι νέοι τρόποι δεν επιβάλλονται ως άνωθεν αναμφισβήτητα δόγματα, ούτε καν ως νομοτέλειες (έστω κι αν είναι), επιβάλλονται γιατί αποδεικνύεται ότι κάνουν τη ζωή των ανθρώπων καλύτερη, πιο εύκολη, πιο πρακτική, πιο ευχάριστη, γιατί αυξάνουν τις επιλογές και τις δυνατότητες. Είναι δε ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς, ότι στην αξεπέραστη σκηνή της παραλίας και της σκηνοθετημένης διάσωσης από πνιγμό της ανιψιάς της, η «θεία» επιλέγει τον υποψήφιο «διασώστη» και οιονεί γαμπρό, απορρίπτοντας τη «σιγουριά», αλλά και την συνεπακόλουθη έλλειψη προοπτικών του δημοσίου υπαλλήλου, στρεφόμενη προς υποψηφίους με δυναμικότερα επαγγέλματα. Η εν λόγω επιλογή κάτι υποδηλοί για τις υπό διαμόρφωση αντιλήψεις της φτωχής, αλλά φιλόδοξης και αισιόδοξης ελληνικής κοινωνίας της δεκαετίας του ΄50.
Η σχέση νεωτερικότητας (εκσυγχρονισμού)-παράδοσης αναγιγνώσκεται συνήθως ως a priori συγκρουσιακή, είτε από φιλοσοφική, είτε από κοινωνική-πολιτική σκοπιά. Η προσέγγιση αυτή, όσο κι αν βασίζεται σε ορισμένα πραγματικά ιστορικά δεδομένα, δεν είναι πάντα, κατά τη γνώμη μου, η παραγωγικότερη δυνατή. Ειδικά δε στη σημερινή περίοδο, και ακόμη ειδικότερα στην χώρα μας, ίσως αποδειχθεί παντελώς ατελέσφορη. Ας εξηγηθώ.
Εκτυλίσσεται με θεαματικό έως και δραματικό τρόπο τα τελευταία χρόνια μια βαθιά κρίση του πολιτικο-οικονομικού θεσμικού οικοδομήματος σε ολόκληρη τη Δύση. Οι τριγμοί που προκαλεί η αναπόφευκτη (με την παρούσα και την επερχόμενη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο) οικονομική παγκοσμιοποίηση στην κοινωνική διάρθρωση και τις παραγωγικές σχέσεις των δυτικών κοινωνιών, η υποχώρηση της ανταγωνιστικότητάς τους σε σχέση με τις αντίστοιχες των αναδυόμενων και δημογραφικά δυναμικότερων οικονομιών, η πίεση και η ανασφάλεια που αισθάνεται η μεσαία τάξη, η ενίοτε επιθετική ασάφεια της «πολυ-πολιτισμικότητας», η εκτός ορίων όξυνση του ισλαμιστικού εξτρεμισμού, οι μεταναστευτικές πιέσεις, η χαώδης και αφιλτράριστη δυναμική της ενημέρωσης των κοινωνικών δικτύων και η αμήχανη, και χωρίς στρατηγική στάση του παραδοσιακού κοινωνικού, οικονομικού, πολιτικού και μηντιακού κατεστημένου παράγουν κατά συρροήν «απροσδόκητα» ή/και επικίνδυνα πολιτικά αποτελέσματα. Άνοδος λαϊκιστών, εθνικιστών και ξενοφοβικών κάθε είδους και απόχρωσης, Brexit, Tραμπ, αύριο ίσως Μπέμπε Γκρίλο, Λεπέν, Βίλντερς κ.ο.κ.. Ένας κραυγαλέα ανορθολογικός ψευτο-αντισυστημικός λαϊκισμός φαίνεται να επικρατεί χωρίς ουσιώδεις αντιστάσεις. Ο ανορθολογισμός μακροπρόθεσμα θα ηττηθεί πιθανότατα, λόγω της σύγκρουσης του με την πάντα «ξεροκέφαλη» πραγματικότητα. Ως τότε όμως, μπορεί να προκαλέσει ασύμμετρες απώλειες. Η ιστορία του 20ου (και όχι μόνον) αιώνα βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων.
Στην χώρα μας, με τις πολλές της ιδιαιτερότητες, τα δεδομένα φαντάζουν πιο δυσοίωνα, αλλά ουσιωδώς δε διαφέρουν πολύ. Το εθνικολαϊκίστικο αριστερο-ακροδεξιό κυβερνητικό συνονθύλευμα, δέσμιο των αντιφάσεων και της παροιμιώδους ανικανότητάς του τροχιοδρομεί προς την ήττα, και όσο καθυστερεί την ώρα της κρίσης, φλερτάρει με τη συντριβή. Οι παλαιοκομματικής πρακτικής και αισθητικής τακτικισμοί εξαντλούν τα όρια επιρροής τους και η «επικοινωνία» δεν αρκεί για να συγκαλύψει την έλλειψη -οιασδήποτε- ουσίας. Η όποια αυριανή (ή ...μεθαυριανή) κυβέρνηση, αυτοδύναμη ή συνεργασίας, θα κληθεί να διαχειρισθεί τη ζοφερή οικονομική πραγματικότητα, σε περιβάλλον πρωτόγνωρης εδώ και δεκαετίες τοπικής και ευρύτερης γεωπολιτικής αστάθειας, με την Ευρώπη πιο νευρική και κλονισμένη από ποτέ, και με σημαντική μερίδα της κοινωνίας παραδομένη στην απογοήτευση, την αποστασιοποίηση και συχνά τον μηδενισμό. Ο μεταρρυθμιστικός λόγος, όσο τεκμηριωμένος κι αν είναι, ίσως δεν αρκεί. Ενδεχομένως πρέπει ακόμη και ο όρος μεταρρύθμιση να αντικατασταθεί με μια άλλη λέξη, που δεν θα προκαλεί -δικαίως ή αδίκως- αρνητική συναισθηματική φόρτιση. Πιθανότατα δεν αρκεί ούτε η αταλάντευτη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, όσο γρήγορα κι αν ανατάξουν την τάση και το κλίμα στην οικονομία. Οι αποθαρρυμένοι πολίτες πρέπει να πειστούν με λόγο και τρόπο απλό, εύληπτο, καθαρό και θετικό γιατί π.χ. η αξιολόγηση και η λογοδοσία θα κάνουν τα σχολειά μας καλύτερα και πώς αυτό θα βελτιώσει τις προοπτικές των παιδιών μας, γιατί η υγεία χρειάζεται επαγγελματικό μάνατζμεντ και πως οι εξοικονομούμενοι πόροι θα αναβαθμίσουν την εικόνα και τις παροχές των νοσοκομείων, γιατί η καθολική επιβολή του νόμου και της τάξης προστατεύει τη δημοκρατία αλλά και στην πράξη τους ασθενέστερους από την δυνητική αυθαιρεσία των πιο δυνατών, γιατί η τρέχουσα λειτουργία του ασφαλιστικού ουσιαστικά κανιβαλίζει τις νεότερες γενιές και πως ένα περισσότερο κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα είναι πιο δίκαιο για τους νέους που μαζικά εγκαταλείπουν την χώρα και συνολικά πιο αποτελεσματικό, γιατί η σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή και η διευκόλυνση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας είναι τόσο κρίσιμες για την οικονομική ανάκαμψη, όσο και η προσέλκυση άμεσων επενδύσεων χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση. Όλα αυτά (και προφανώς πολλά περισσότερα που απαιτούνται) δεν είναι δόκιμο να παρουσιάζονται (ακόμη κι αν κάποια από αυτά είναι) ως μνημονιακές υποχρεώσεις ή προαπαιτούμενα κάποιας από τις ...ατελείωτες αξιολογήσεις, αλλά ως ένα συνεκτικό, ρεαλιστικό σχέδιο βελτίωσης του βίου, της καθημερινότητας και της προοπτικής των πολιτών.
Δεν είναι απλό. Δεν είναι εύκολο. Υπάρχουν παγίδες και λάθη που πρέπει να αποφευχθούν. Ο αφ'υψηλού ελιτίστικος, τεχνοκρατικός λόγος δύσκολα περνάει. Φθαρμένα πρόσωπα πρέπει να παραμερισθούν, ανεξαρτήτως της όποιας προσφοράς τους ή της όποιας κομματικής νομιμοφροσύνης τους. Ευαισθησίες και ανησυχίες κοινωνικών ομάδων πρέπει να ληφθούν υπόψιν. Ανούσιες, άκαιρες και βαθιά διχαστικές διαμάχες, όπως π.χ. για τον χωρισμό κράτους-εκκλησίας, δέον είναι να παρακαμφθούν στη συγκεκριμένη συγκυρία. Ζητήματα που άπτονται του αισθήματος αυτοπροσδιορισμού μεγάλης μερίδας του πληθυσμού, όπως είναι η ορθοδοξία και το θρησκευτικό συναίσθημα, ας μείνουν εκτός «μεταρρυθμιστικού οίστρου» στην παρούσα φάση. Τα διακυβεύματα πρέπει να ιεραρχηθούν και να δοθούν με αποφασιστικότητα και αισιοδοξία οι πραγματικά κρίσιμες μάχες. Στις μάχες αυτές, πέραν του ορθολογισμού, πρέπει να επιστρατευθεί και ο οραματικός λόγος και το -έλλογο έστω- συναίσθημα. Και, τέλος, ούτε η έννοια του πατριωτισμού μπορεί να αφήνεται βορά πολιτικής εκμετάλλευσης στους ημιπαράφρονες σαλτιμπάγκους της ακροδεξιάς, ούτε η έννοια της κοινωνικής ευαισθησίας να εγκαταλείπεται ως μονοπώλιο της αγυρτείας ενός ψευδεπίγραφου θολο-αριστερισμού.
Η παταγώδης αποτυχία της «πρώτης φοράς Αριστεράς» (με ολίγη από «ψεκασμένη» ακροδεξιά) και η συνολικότερη κατάρρευση πολλών από τα κυρίαρχα ιδεολογήματα της μεταπολίτευσης θα δώσει ίσως, ένα βραχύ χρονικό παράθυρο για την προσπάθεια εμπέδωσης και επικράτησης νέων, ρεαλιστικότερων και υγιέστερων αντιλήψεων και πρακτικών. Η εξ αντικειμένου δύσκολη αυτή προσπάθεια απαιτεί σχέδιο, δουλειά, στοχοπροσήλωση, αλλά και ευρηματική επικοινωνία.
Ίσως θέλει και κάτι από τη ....«Θεία από το Σικάγο».
http://sxoliopoliti.blogspot.gr/
Η άφιξη της «θείας από το Σικάγο» (με πτήση της νεοσυσταθείσας τότε Ολυμπιακής-συμβόλου μιας εξωστρεφούς Ελλάδας) φέρνει φρέσκο αέρα και φως στο περιβάλλον μιας εν πολλοίς καταθλιπτικής, παραδοσιακής μεσοαστικής οικογένειας που μοιάζει βραχυκυκλωμένη από τη στενόμυαλη πρόσληψη των αξιών της. Με δυναμισμό, χιούμορ, ευρηματικότητα και καπατσοσύνη, η «θεία» κατορθώνει να κάμψει τη μονολιθικότητα και τον αρνητισμό της πατρικής φιγούρας-θεματοφύλακα παρωχημένων (και πάντως αναποτελεσματικών) αντιλήψεων και κατά κάποιον τρόπο «ρυμουλκεί» ολόκληρη την οικογένεια στην υιοθέτηση μιας πιο σύγχρονης και -κυρίως- ενεργητικής στάσης ζωής. Το ενδιαφέρον όμως είναι, ότι στην προσπάθειά της αυτή η «θεία» δεν αμφισβητεί, ούτε επιχειρεί να κλονίσει τον πυρήνα του αξιακού υποβάθρου της οικογένειας, δεν υποδύεται την αυθεντία, δεν νουθετεί, δεν εκφοβίζει, δεν οικτίρει, δεν απαξιώνει. Αποδέχεται την δια του γάμου «αποκατάσταση» των κοριτσιών της οικογένειας ως βασικό στόχο, υποδεικνύει όμως, και αποδεικνύει στην πορεία, ότι ο συγκεκριμένος στόχος (όπως και κανένας στόχος στην πραγματικότητα) δεν μπορεί να επιτευχθεί με μοιρολατρία και ηττοπάθεια. Με τρόπο απλό, εύληπτο και βιωματικό εισάγει την «καινοτομία» και την καθιστά αυτονόητη δια της απτής αποτελεσματικότητας. Τα «καινά ήθη» και οι νέοι τρόποι δεν επιβάλλονται ως άνωθεν αναμφισβήτητα δόγματα, ούτε καν ως νομοτέλειες (έστω κι αν είναι), επιβάλλονται γιατί αποδεικνύεται ότι κάνουν τη ζωή των ανθρώπων καλύτερη, πιο εύκολη, πιο πρακτική, πιο ευχάριστη, γιατί αυξάνουν τις επιλογές και τις δυνατότητες. Είναι δε ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς, ότι στην αξεπέραστη σκηνή της παραλίας και της σκηνοθετημένης διάσωσης από πνιγμό της ανιψιάς της, η «θεία» επιλέγει τον υποψήφιο «διασώστη» και οιονεί γαμπρό, απορρίπτοντας τη «σιγουριά», αλλά και την συνεπακόλουθη έλλειψη προοπτικών του δημοσίου υπαλλήλου, στρεφόμενη προς υποψηφίους με δυναμικότερα επαγγέλματα. Η εν λόγω επιλογή κάτι υποδηλοί για τις υπό διαμόρφωση αντιλήψεις της φτωχής, αλλά φιλόδοξης και αισιόδοξης ελληνικής κοινωνίας της δεκαετίας του ΄50.
Η σχέση νεωτερικότητας (εκσυγχρονισμού)-παράδοσης αναγιγνώσκεται συνήθως ως a priori συγκρουσιακή, είτε από φιλοσοφική, είτε από κοινωνική-πολιτική σκοπιά. Η προσέγγιση αυτή, όσο κι αν βασίζεται σε ορισμένα πραγματικά ιστορικά δεδομένα, δεν είναι πάντα, κατά τη γνώμη μου, η παραγωγικότερη δυνατή. Ειδικά δε στη σημερινή περίοδο, και ακόμη ειδικότερα στην χώρα μας, ίσως αποδειχθεί παντελώς ατελέσφορη. Ας εξηγηθώ.
Εκτυλίσσεται με θεαματικό έως και δραματικό τρόπο τα τελευταία χρόνια μια βαθιά κρίση του πολιτικο-οικονομικού θεσμικού οικοδομήματος σε ολόκληρη τη Δύση. Οι τριγμοί που προκαλεί η αναπόφευκτη (με την παρούσα και την επερχόμενη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο) οικονομική παγκοσμιοποίηση στην κοινωνική διάρθρωση και τις παραγωγικές σχέσεις των δυτικών κοινωνιών, η υποχώρηση της ανταγωνιστικότητάς τους σε σχέση με τις αντίστοιχες των αναδυόμενων και δημογραφικά δυναμικότερων οικονομιών, η πίεση και η ανασφάλεια που αισθάνεται η μεσαία τάξη, η ενίοτε επιθετική ασάφεια της «πολυ-πολιτισμικότητας», η εκτός ορίων όξυνση του ισλαμιστικού εξτρεμισμού, οι μεταναστευτικές πιέσεις, η χαώδης και αφιλτράριστη δυναμική της ενημέρωσης των κοινωνικών δικτύων και η αμήχανη, και χωρίς στρατηγική στάση του παραδοσιακού κοινωνικού, οικονομικού, πολιτικού και μηντιακού κατεστημένου παράγουν κατά συρροήν «απροσδόκητα» ή/και επικίνδυνα πολιτικά αποτελέσματα. Άνοδος λαϊκιστών, εθνικιστών και ξενοφοβικών κάθε είδους και απόχρωσης, Brexit, Tραμπ, αύριο ίσως Μπέμπε Γκρίλο, Λεπέν, Βίλντερς κ.ο.κ.. Ένας κραυγαλέα ανορθολογικός ψευτο-αντισυστημικός λαϊκισμός φαίνεται να επικρατεί χωρίς ουσιώδεις αντιστάσεις. Ο ανορθολογισμός μακροπρόθεσμα θα ηττηθεί πιθανότατα, λόγω της σύγκρουσης του με την πάντα «ξεροκέφαλη» πραγματικότητα. Ως τότε όμως, μπορεί να προκαλέσει ασύμμετρες απώλειες. Η ιστορία του 20ου (και όχι μόνον) αιώνα βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων.
Στην χώρα μας, με τις πολλές της ιδιαιτερότητες, τα δεδομένα φαντάζουν πιο δυσοίωνα, αλλά ουσιωδώς δε διαφέρουν πολύ. Το εθνικολαϊκίστικο αριστερο-ακροδεξιό κυβερνητικό συνονθύλευμα, δέσμιο των αντιφάσεων και της παροιμιώδους ανικανότητάς του τροχιοδρομεί προς την ήττα, και όσο καθυστερεί την ώρα της κρίσης, φλερτάρει με τη συντριβή. Οι παλαιοκομματικής πρακτικής και αισθητικής τακτικισμοί εξαντλούν τα όρια επιρροής τους και η «επικοινωνία» δεν αρκεί για να συγκαλύψει την έλλειψη -οιασδήποτε- ουσίας. Η όποια αυριανή (ή ...μεθαυριανή) κυβέρνηση, αυτοδύναμη ή συνεργασίας, θα κληθεί να διαχειρισθεί τη ζοφερή οικονομική πραγματικότητα, σε περιβάλλον πρωτόγνωρης εδώ και δεκαετίες τοπικής και ευρύτερης γεωπολιτικής αστάθειας, με την Ευρώπη πιο νευρική και κλονισμένη από ποτέ, και με σημαντική μερίδα της κοινωνίας παραδομένη στην απογοήτευση, την αποστασιοποίηση και συχνά τον μηδενισμό. Ο μεταρρυθμιστικός λόγος, όσο τεκμηριωμένος κι αν είναι, ίσως δεν αρκεί. Ενδεχομένως πρέπει ακόμη και ο όρος μεταρρύθμιση να αντικατασταθεί με μια άλλη λέξη, που δεν θα προκαλεί -δικαίως ή αδίκως- αρνητική συναισθηματική φόρτιση. Πιθανότατα δεν αρκεί ούτε η αταλάντευτη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, όσο γρήγορα κι αν ανατάξουν την τάση και το κλίμα στην οικονομία. Οι αποθαρρυμένοι πολίτες πρέπει να πειστούν με λόγο και τρόπο απλό, εύληπτο, καθαρό και θετικό γιατί π.χ. η αξιολόγηση και η λογοδοσία θα κάνουν τα σχολειά μας καλύτερα και πώς αυτό θα βελτιώσει τις προοπτικές των παιδιών μας, γιατί η υγεία χρειάζεται επαγγελματικό μάνατζμεντ και πως οι εξοικονομούμενοι πόροι θα αναβαθμίσουν την εικόνα και τις παροχές των νοσοκομείων, γιατί η καθολική επιβολή του νόμου και της τάξης προστατεύει τη δημοκρατία αλλά και στην πράξη τους ασθενέστερους από την δυνητική αυθαιρεσία των πιο δυνατών, γιατί η τρέχουσα λειτουργία του ασφαλιστικού ουσιαστικά κανιβαλίζει τις νεότερες γενιές και πως ένα περισσότερο κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα είναι πιο δίκαιο για τους νέους που μαζικά εγκαταλείπουν την χώρα και συνολικά πιο αποτελεσματικό, γιατί η σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή και η διευκόλυνση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας είναι τόσο κρίσιμες για την οικονομική ανάκαμψη, όσο και η προσέλκυση άμεσων επενδύσεων χωρίς καμία άλλη καθυστέρηση. Όλα αυτά (και προφανώς πολλά περισσότερα που απαιτούνται) δεν είναι δόκιμο να παρουσιάζονται (ακόμη κι αν κάποια από αυτά είναι) ως μνημονιακές υποχρεώσεις ή προαπαιτούμενα κάποιας από τις ...ατελείωτες αξιολογήσεις, αλλά ως ένα συνεκτικό, ρεαλιστικό σχέδιο βελτίωσης του βίου, της καθημερινότητας και της προοπτικής των πολιτών.
Δεν είναι απλό. Δεν είναι εύκολο. Υπάρχουν παγίδες και λάθη που πρέπει να αποφευχθούν. Ο αφ'υψηλού ελιτίστικος, τεχνοκρατικός λόγος δύσκολα περνάει. Φθαρμένα πρόσωπα πρέπει να παραμερισθούν, ανεξαρτήτως της όποιας προσφοράς τους ή της όποιας κομματικής νομιμοφροσύνης τους. Ευαισθησίες και ανησυχίες κοινωνικών ομάδων πρέπει να ληφθούν υπόψιν. Ανούσιες, άκαιρες και βαθιά διχαστικές διαμάχες, όπως π.χ. για τον χωρισμό κράτους-εκκλησίας, δέον είναι να παρακαμφθούν στη συγκεκριμένη συγκυρία. Ζητήματα που άπτονται του αισθήματος αυτοπροσδιορισμού μεγάλης μερίδας του πληθυσμού, όπως είναι η ορθοδοξία και το θρησκευτικό συναίσθημα, ας μείνουν εκτός «μεταρρυθμιστικού οίστρου» στην παρούσα φάση. Τα διακυβεύματα πρέπει να ιεραρχηθούν και να δοθούν με αποφασιστικότητα και αισιοδοξία οι πραγματικά κρίσιμες μάχες. Στις μάχες αυτές, πέραν του ορθολογισμού, πρέπει να επιστρατευθεί και ο οραματικός λόγος και το -έλλογο έστω- συναίσθημα. Και, τέλος, ούτε η έννοια του πατριωτισμού μπορεί να αφήνεται βορά πολιτικής εκμετάλλευσης στους ημιπαράφρονες σαλτιμπάγκους της ακροδεξιάς, ούτε η έννοια της κοινωνικής ευαισθησίας να εγκαταλείπεται ως μονοπώλιο της αγυρτείας ενός ψευδεπίγραφου θολο-αριστερισμού.
Η παταγώδης αποτυχία της «πρώτης φοράς Αριστεράς» (με ολίγη από «ψεκασμένη» ακροδεξιά) και η συνολικότερη κατάρρευση πολλών από τα κυρίαρχα ιδεολογήματα της μεταπολίτευσης θα δώσει ίσως, ένα βραχύ χρονικό παράθυρο για την προσπάθεια εμπέδωσης και επικράτησης νέων, ρεαλιστικότερων και υγιέστερων αντιλήψεων και πρακτικών. Η εξ αντικειμένου δύσκολη αυτή προσπάθεια απαιτεί σχέδιο, δουλειά, στοχοπροσήλωση, αλλά και ευρηματική επικοινωνία.
Ίσως θέλει και κάτι από τη ....«Θεία από το Σικάγο».
http://sxoliopoliti.blogspot.gr/
Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου 2016
ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΒΑΒΕΛ (ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ) ΣΤΗΝ ΕΕ. Αφορμή για επισημάνσεις περί των νέων Σοδόμων και Γομόρρων ή περί της ανάγκης αλλαγής Παραδείγματος.. ...
ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΒΑΒΕΛ (μεταμοντέρνος) στην ΕΕ. Αφορμή για επισημάνσεις περί των νέων Σοδόμων και Γομόρρων ή περί της ανάγκης αλλαγής Παραδείγματος.
Πιο κάτω παραθέτουμε ρεπορτάζ των New York Times για τον νέο Πύργο της Ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας. Το παραθέτουμε ως ευκαιρία για να ρωτήσουμε: Η ιστορία επαναλαμβάνεται ή δεν επαναλαμβάνεται, τελικά; Ρωτούμε γιατί την στιγμή που κυριολεκτικά ο κόσμος χάνεται και η τεχνόσφαιρα κυριάρχησε κτίζεται ένας μεταμοντέρνος Πύργος της Βαβέλ. Μήπως θα ήταν υπερβολή αν πούμε ότι όπως κατάντησε η ΕΕ μέσα θα οργιάζουν τεχνοκράτες, κερδοσκόποι, τοκογλύφοι και αδιαφανείς ηγεμονικοί υπάλληλοι συν βέβαια κάποιοι «αντιπρόσωποι» μνημονιοκατακτημένων κρατιδίων της πάλαι ποτέ ιδεαλίζουσας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Τα προσωπεία πετάχτηκαν. Κτίζουν και πύργους μέσα στους οποίους θα στεγάζονται οι πολεμιστές του μεταμοντέρνου πολέμου [ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ http://wp.me/p3OqMa-1ij – http://wp.me/p3OlPy-1pn]
Οι στάσεις, συμπεριφορές και αποφάσεις της τεχνόσφαιρας που κυριάρχησε στην Ευρώπη – και ο πύργος που κτίζουν – σημαίνει, ουσιαστικά, ότι αδιάντροπα όλος αυτός ο αδιαφανής όχλος αδιάντροπα καλοπερνά μέσα στην διογκωμένη ευρωτεχνοδομή και επεξεργάζεται αποφάσεις ερήμην των πολιτών που βλάπτουν τις κοινωνίες ενώ θα ζήλευε και ο Δαρβίνος.
Όμως δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που ιδιώτες μύωπες κυριαρχούν. Αυτό που κτίζουν είναι απλά και ολοφάνερα ένας νέος Πύργος της Βαβέλ. Ενσάρκωση των μεταμοντέρνων τάσεων σε όλο το ανθρωπολογικό και αισθητικό φάσμα. Κυριολεκτούμε: Ένα νέο Πύργο της Βαβέλ, εκτός και αν η είδηση είναι … πρωτοχρονιάτικο ψέμα (οι γραμμές αυτές γράφονται τέλος 2016) πλην ισχύει το μια φωτογραφία χίλιες λέξεις.
Αφού παραμύθιασαν τους πολίτες των ευρωπαϊκών εθνοκρατών ότι ο φιλελεύθερος διεθνισμός θα αναβίωνε στην Ευρώπη δύο αιώνες μετά τις γενοκτονίες στην Βόρεια Αμερική, με ψευδώνυμα όπως νεολειτουργισμός και νέος ευρωϊδεαλισμός, τελικά έχουμε μια από τα ίδια: Νέα Σόδομα και Γόμορρα, ευρωϊδεαλιστικά μεταμφιεσμένα και καθισμένα μέσα σε μεταμοντέρνους πύργους. [βλ. πχ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΡΟΚΑΝΙΖΟΥΝ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΗΓΟΥΝ ΣΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ ΣΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΜΟΡΡΩΝ http://wp.me/p3OlPy-1kS και ΤΑ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ, Η «ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ» και συνθήκες που την κατεδαφίζουν». http://wp.me/p3OlPy-1bQ – http://wp.me/p3OqMa-15l]. Ο δε ωφελισμισμός, χρησιμοθηρία, ιδιωτεία και φιλοτομαρισμός που καλλιεργείται υποσκάπτοντας τις -θεμέλιες για την Ελευθερία- εθνικές κοσμοθεωρίες δημιουργούν τα σύγχρονα μεταμοντέρνα Σόδομα και Γόμορρα.
Έχουμε ολοφάνερα κυριαρχία των κερδοσκόπων και των τοκογλύφων και την ίδια στιγμή τα μέλη της τεχνόσφαιρας καθιστούν τις εγχώριες εξουσίες πραιτοριανούς μεταπράτες του μεταμοντέρνου πολέμου. Ως περίπου νέοι Τζών Γουαίν και χωρίς την παραμικρή υπερβολή επιδίδονται σε εθνοκαθάρσεις και γενοκτονίες. Εκτός βέβαια εάν όσοι εγχώριοι ανάλγητοι ή σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ γλύφουν κοκαλάκια ως γνήσιοι φορείς ιδιωτείας και εγγόνια του Δαρβίνου ή του Μαρκήσιου de Sade δεν συμφωνούν ότι οι χιλιάδες νεκροί, οι εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και οι ρημαγμένες ζωές είναι εθνοκάθαρση και γενοκτονία.
Αυτό που έχουμε τη ύστερη εποχή των Νέων Χρόνων είναι μια μεγάλη ιστορική απάτη. Αντί η έμμεση αντιπροσώπευση μετά την εξέγερση των δουλοπαροίκων στην Γαλλία να κινηθεί, τουλάχιστον, προς την έμμεση δημοκρατία, δύο αιώνες μετά συγκροτήθηκε ένα μεταμοντέρνο σύστημα ολιγαρχών που είτε συγκρούονται μέσα από διακρατικούς πολέμους είτε συνεργάζονται διαμέσου κερδοσκοπικών οργανισμών ή και την δεσποτική εξουσία εντός των κρατών. [«Μοντερνισμός, το ιδεολογικό φαινόμενο και η μεταμοντέρνα διολίσθηση προς τα ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα», http://wp.me/p3OlPy-Zv, επίσης «Η ΑΒΑΣΤΑΚΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΤΕΧΝΟΣΦΑΙΡΑΣ» http://wp.me/p3OlPy-134 και «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΎ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ» http://wp.me/p3OlPy-Vv]
Για να καταλάβει κάποιος τα συχνότατα αγοραία και υβριστικά σχόλια κατά του κλασικού στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη αρκεί, στο σημείο αυτό, να αναφερθεί κάποιος στο γεγονός πως με νηφαλιότητα που δεν επηρέαζε την οξύτητα του επιχειρήματος στηλίτευσε επανειλημμένως αυτές τις βαθύτατες νέες διαστροφές της πολιτικής σκέψης και της πολιτικής πράξης. Έτσι έγραψε για παράδειγμα: «καταλαβαίνουμε έτσι γιατί οι φιλελεύθεροι πολιτικοί και οικονομολόγοι, οι οποίοι παρά τις συνεχείς έμπρακτες διαψεύσεις των τριών τελευταίων αιώνων, εξακολουθούν να διατείνονται ότι το εμπόριο θα υποκαταστήσει τον πόλεμο, υποπίπτουν σ’ ένα τεράστιο λογικό και ιστορικό σφάλμα. Μόνον όποιος ενστερνίζεται έναν οικονομικό ντετερμινισμό, δηλαδή μόνον όποιος αποδίδει τους πολέμους σε οικονομικούς ανταγωνισμούς και μόνον, δικαιούται λογικά να πιστεύει ότι η οικονομική συνεργασία θα καταργήσει τους πολέμους. Στο κρίσιμο αυτό σημείο, όπως και σε πολλά άλλα ακόμη, ο οικονομιστικός φιλελευθερισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά χυδαίος μαρξισμός με αντεστραμμένα πρόσημα» (1997 σ. 366).
Ελάχιστοι θα διαφωνήσουν ότι η ΕΕ ενώ έκτισε ένα αξιοσημείωτο συνεργασιακό και νομικό κεκτημένο αποδυναμώθηκε πλέον ανεπίστροφα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα κατεδαφιστούν όλα άναρχα, αν και τίποτα δεν αποκλείεται. Σημαίνει ότι εάν τα μέλη των Ευρωπαϊκών εθνών επιθυμούν να επιβιώσουν μέσα σε σύγχρονα εθνοκράτη υπό συνθήκες ισορροπίας στην Ευρώπη και στην Ευρασία, απαιτείται νέο Παράδειγμα. Το πιο θα μπορούσε να είναι, βέβαια, δεν αναλύεται σε σύντομα κείμενα ενώ εκτεταμένες δημοσιεύσεις επιχείρησαν να εξετάσουν τις τάσεις και τους προσανατολισμούς τους. [βλ. και τίτλους συν συνδέσμους μερικών συντομότερων αναρτήσεων στο τέλος]
Ενώ οι ισορροπίες ήδη συγκροτούνται με τις κινήσεις της Μεγάλης Βρετανίας [«ΒΡΕΤΑΝΙΑ – ΕΕ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΕ Η ΟΠΟΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1992 ΚΑΘΕΤΑΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΕΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ» http://wp.me/p3OlPy-1jg] αλλά εν μέρει και υπό αίρεση και της Γερμανίας [«ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2009-12 ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΕ» http://wp.me/p3OlPy-sn] οδηγούν προς ανακατατάξεις που δεν ενδείκνυνται να προσπαθεί κανείς να προβλέψει παρά μόνο να ανιχνεύσει την φορά κίνησης των πραγμάτων.
Τελειώνω λοιπόν το σύντομο αυτό σχόλιο λέγοντας ότι μια από τις πιο παραπεμπόμενες θέσεις της αγγλικής μου μονογραφίας για τα Ευρωστρατηγικά («Nuclear Strategy and European Security Dilemmas»), είναι ότι το κατά τα άλλα όπως είπαμε αξιοσημείωτο ευρωπαϊκό συνεργασιακό κεκτημένο «εκολάφθηκε μέσα στο Αμερικανικό στρατηγικό θερμοκήπιο».
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σήμανε ανάγκη στρατηγικής, θεσμικής και πολιτικής ανασύνταξης στην βάση πάγιων Θουκυδίδειων αξιωμάτων περί ισορροπίας, σταθερότητας και αστάθειας. Η προσωρινή, με ιστορικούς όρους, παραμονή των ΗΠΑ με την διαιώνιση της Ατλαντικής Συμμαχίας σκοπό είχε «να σώσει τους Ευρωπαίους από τους εαυτούς τους» (Josef Joffe και Stanley Hoffamann) με δεδομένο ότι το ευρωπαϊκό πεδίο παρά τους εντολοδόχους; υπερεθνικούς θεσμούς παρέμενε διακρατικό και κατά συνέπεια τα αίτια πολέμου παρέμεναν στο υπόβαθρό του (Hedley Bull).
Η μεταψυχροπολεμική εποχή δεν αναίρεσε την στρατηγική εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ με δεδομένο ότι καταμαρτυρούμενα παρέμεινε ένας καταναλωτής ισχύος και ασφάλειας (Kenneth Waltz).
Το «Γερμανικό ζήτημα»; Πολύ συνοπτικά γιατί έχει αναλυθεί εκτεταμένα αλλού, μέσα από την ΟΝΕ, δηλαδή την μεγαλύτερη πολιτικοοικονομική διαστροφή της σύγχρονης ιστορίας, έθρεψε μια ανεξέλεγκτη υπεροχή της Γερμανίας και ασφαλώς την άνιση ανάπτυξη που σύμφωνα με τα άφθαρτα αξιώματα του Θουκυδίδη είναι το κύριο αίτιο πολέμου κάθε διακρατικού συστήματος αποτελούμενου από κυρίαρχα κράτη άνισης ισχύος και άνισης μεγέθυνσης.
Όπως και με τον υπόλοιπο πλανήτη η μετάβαση στην οποία εισήλθαμε το 1990 απαιτεί σοφή Θουκυδίδεια διαχείριση των ανακατανομών ισχύος. Ανθόσπαρτος δεν μπορεί να είναι ο διεθνής βίος όσο και αν κάποια ακραία επικίνδυνοι εγκέφαλοι προπαγάνδιζαν αρχές του 1990 παραμιλώντας περί παγκοσμιοποίησης («ότι συμφέρει τους ιδιοτελείς το προπαγανδίζουν οι αφελείς»).
Το ζήτημα είναι ότι για την Ελλάδα όλα πήγαν στραβά. Αντί ανασύνταξης μετά τις καταστροφές της περιόδου 1940-1974 κινηθήκαμε προς τα βράχια:
Π. Ήφαιστος, εθνοκράτος versus ωφελιμιστικός διεθνισμός και το θολό ιδεολογικό Βασίλειο της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης http://wp.me/p3OlPy-1kW
ΝΤΕ ΓΚΟΛ, ΤΣΟΡΤΣΙΛ, ΘΑΤΣΕΡ: Πίσω στα θεμελιώδη. Με εισαγωγή Π. Ήφαιστος http://wp.me/p3OlPy-1ju
Π. Ήφαιστος, ΠΕΡΙ «ΕΥΡΩΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΥ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ» VERSUS ΠΟΛΙΤΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ή ΤΟ BREXIT ΩΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ http://wp.me/p3OlPy-1jj http://wp.me/p3OqMa-1ck
Π. Ήφαιστος, ΒΡΕΤΑΝΙΑ – ΕΕ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΕ Η ΟΠΟΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1992 ΚΑΘΕΤΑΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΕΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ http://wp.me/p3OlPy-1jg
Π. Ήφαιστος, EE: ΤΟ «ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΟ» ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ, ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕΚΡΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ http://wp.me/p3OlPy-1gC – http://wp.me/p3OqMa-19E
Ευρωπαϊκή ένωση: Πρότυπο ενός εθνοκρατοκεντρικού κόσμου ή μιας υπερκρατικής δεσποτείας;* http://wp.me/p3OlPy-Nl
Περισσότερη ή λιγότερη Ευρώπη; Απάντηση: Όση πρέπει σύμφωνα με την εθνοκρατοκεντρική της φύση http://wp.me/p3OlPy-PI
ΤΟ ΘΟΛΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-CO
ΟΝΕ: Ο μηχανισμός της καταστροφής και έγκαιρες προειδοποιήσεις http://wp.me/p3OlPy-CS
Η Ευρώπη σε Σταυροδρόμι: Οι προϋποθέσεις μιας Εθνοκρατοκεντρικής ΕΕ http://wp.me/p3OlPy-uy
Θα επιβιώσει ή δεν θα επιβιώσει η ΕΕ; http://wp.me/p3OlPy-sz
ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2009-12 ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΕ http://wp.me/p3OlPy-sn
Π. Ήφαιστος, Ευρωπαϊκή πολιτική – ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Βιβλιογραφικές αναφορές http://wp.me/p3OqMa-19l
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Οι στάσεις, συμπεριφορές και αποφάσεις της τεχνόσφαιρας που κυριάρχησε στην Ευρώπη – και ο πύργος που κτίζουν – σημαίνει, ουσιαστικά, ότι αδιάντροπα όλος αυτός ο αδιαφανής όχλος αδιάντροπα καλοπερνά μέσα στην διογκωμένη ευρωτεχνοδομή και επεξεργάζεται αποφάσεις ερήμην των πολιτών που βλάπτουν τις κοινωνίες ενώ θα ζήλευε και ο Δαρβίνος.
Όμως δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που ιδιώτες μύωπες κυριαρχούν. Αυτό που κτίζουν είναι απλά και ολοφάνερα ένας νέος Πύργος της Βαβέλ. Ενσάρκωση των μεταμοντέρνων τάσεων σε όλο το ανθρωπολογικό και αισθητικό φάσμα. Κυριολεκτούμε: Ένα νέο Πύργο της Βαβέλ, εκτός και αν η είδηση είναι … πρωτοχρονιάτικο ψέμα (οι γραμμές αυτές γράφονται τέλος 2016) πλην ισχύει το μια φωτογραφία χίλιες λέξεις.
Αφού παραμύθιασαν τους πολίτες των ευρωπαϊκών εθνοκρατών ότι ο φιλελεύθερος διεθνισμός θα αναβίωνε στην Ευρώπη δύο αιώνες μετά τις γενοκτονίες στην Βόρεια Αμερική, με ψευδώνυμα όπως νεολειτουργισμός και νέος ευρωϊδεαλισμός, τελικά έχουμε μια από τα ίδια: Νέα Σόδομα και Γόμορρα, ευρωϊδεαλιστικά μεταμφιεσμένα και καθισμένα μέσα σε μεταμοντέρνους πύργους. [βλ. πχ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΡΟΚΑΝΙΖΟΥΝ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΛΗΓΟΥΝ ΣΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΩΝ ΣΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΜΟΡΡΩΝ http://wp.me/p3OlPy-1kS και ΤΑ ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΡΑ, Η «ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ» και συνθήκες που την κατεδαφίζουν». http://wp.me/p3OlPy-1bQ – http://wp.me/p3OqMa-15l]. Ο δε ωφελισμισμός, χρησιμοθηρία, ιδιωτεία και φιλοτομαρισμός που καλλιεργείται υποσκάπτοντας τις -θεμέλιες για την Ελευθερία- εθνικές κοσμοθεωρίες δημιουργούν τα σύγχρονα μεταμοντέρνα Σόδομα και Γόμορρα.
Έχουμε ολοφάνερα κυριαρχία των κερδοσκόπων και των τοκογλύφων και την ίδια στιγμή τα μέλη της τεχνόσφαιρας καθιστούν τις εγχώριες εξουσίες πραιτοριανούς μεταπράτες του μεταμοντέρνου πολέμου. Ως περίπου νέοι Τζών Γουαίν και χωρίς την παραμικρή υπερβολή επιδίδονται σε εθνοκαθάρσεις και γενοκτονίες. Εκτός βέβαια εάν όσοι εγχώριοι ανάλγητοι ή σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ γλύφουν κοκαλάκια ως γνήσιοι φορείς ιδιωτείας και εγγόνια του Δαρβίνου ή του Μαρκήσιου de Sade δεν συμφωνούν ότι οι χιλιάδες νεκροί, οι εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και οι ρημαγμένες ζωές είναι εθνοκάθαρση και γενοκτονία.
Αυτό που έχουμε τη ύστερη εποχή των Νέων Χρόνων είναι μια μεγάλη ιστορική απάτη. Αντί η έμμεση αντιπροσώπευση μετά την εξέγερση των δουλοπαροίκων στην Γαλλία να κινηθεί, τουλάχιστον, προς την έμμεση δημοκρατία, δύο αιώνες μετά συγκροτήθηκε ένα μεταμοντέρνο σύστημα ολιγαρχών που είτε συγκρούονται μέσα από διακρατικούς πολέμους είτε συνεργάζονται διαμέσου κερδοσκοπικών οργανισμών ή και την δεσποτική εξουσία εντός των κρατών. [«Μοντερνισμός, το ιδεολογικό φαινόμενο και η μεταμοντέρνα διολίσθηση προς τα ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα», http://wp.me/p3OlPy-Zv, επίσης «Η ΑΒΑΣΤΑΚΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΤΕΧΝΟΣΦΑΙΡΑΣ» http://wp.me/p3OlPy-134 και «ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΜΠΕΡΔΕΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΎ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ» http://wp.me/p3OlPy-Vv]
Για να καταλάβει κάποιος τα συχνότατα αγοραία και υβριστικά σχόλια κατά του κλασικού στοχαστή Παναγιώτη Κονδύλη αρκεί, στο σημείο αυτό, να αναφερθεί κάποιος στο γεγονός πως με νηφαλιότητα που δεν επηρέαζε την οξύτητα του επιχειρήματος στηλίτευσε επανειλημμένως αυτές τις βαθύτατες νέες διαστροφές της πολιτικής σκέψης και της πολιτικής πράξης. Έτσι έγραψε για παράδειγμα: «καταλαβαίνουμε έτσι γιατί οι φιλελεύθεροι πολιτικοί και οικονομολόγοι, οι οποίοι παρά τις συνεχείς έμπρακτες διαψεύσεις των τριών τελευταίων αιώνων, εξακολουθούν να διατείνονται ότι το εμπόριο θα υποκαταστήσει τον πόλεμο, υποπίπτουν σ’ ένα τεράστιο λογικό και ιστορικό σφάλμα. Μόνον όποιος ενστερνίζεται έναν οικονομικό ντετερμινισμό, δηλαδή μόνον όποιος αποδίδει τους πολέμους σε οικονομικούς ανταγωνισμούς και μόνον, δικαιούται λογικά να πιστεύει ότι η οικονομική συνεργασία θα καταργήσει τους πολέμους. Στο κρίσιμο αυτό σημείο, όπως και σε πολλά άλλα ακόμη, ο οικονομιστικός φιλελευθερισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά χυδαίος μαρξισμός με αντεστραμμένα πρόσημα» (1997 σ. 366).
Ελάχιστοι θα διαφωνήσουν ότι η ΕΕ ενώ έκτισε ένα αξιοσημείωτο συνεργασιακό και νομικό κεκτημένο αποδυναμώθηκε πλέον ανεπίστροφα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα κατεδαφιστούν όλα άναρχα, αν και τίποτα δεν αποκλείεται. Σημαίνει ότι εάν τα μέλη των Ευρωπαϊκών εθνών επιθυμούν να επιβιώσουν μέσα σε σύγχρονα εθνοκράτη υπό συνθήκες ισορροπίας στην Ευρώπη και στην Ευρασία, απαιτείται νέο Παράδειγμα. Το πιο θα μπορούσε να είναι, βέβαια, δεν αναλύεται σε σύντομα κείμενα ενώ εκτεταμένες δημοσιεύσεις επιχείρησαν να εξετάσουν τις τάσεις και τους προσανατολισμούς τους. [βλ. και τίτλους συν συνδέσμους μερικών συντομότερων αναρτήσεων στο τέλος]
Ενώ οι ισορροπίες ήδη συγκροτούνται με τις κινήσεις της Μεγάλης Βρετανίας [«ΒΡΕΤΑΝΙΑ – ΕΕ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΕ Η ΟΠΟΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1992 ΚΑΘΕΤΑΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΕΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ» http://wp.me/p3OlPy-1jg] αλλά εν μέρει και υπό αίρεση και της Γερμανίας [«ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2009-12 ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΕ» http://wp.me/p3OlPy-sn] οδηγούν προς ανακατατάξεις που δεν ενδείκνυνται να προσπαθεί κανείς να προβλέψει παρά μόνο να ανιχνεύσει την φορά κίνησης των πραγμάτων.
Τελειώνω λοιπόν το σύντομο αυτό σχόλιο λέγοντας ότι μια από τις πιο παραπεμπόμενες θέσεις της αγγλικής μου μονογραφίας για τα Ευρωστρατηγικά («Nuclear Strategy and European Security Dilemmas»), είναι ότι το κατά τα άλλα όπως είπαμε αξιοσημείωτο ευρωπαϊκό συνεργασιακό κεκτημένο «εκολάφθηκε μέσα στο Αμερικανικό στρατηγικό θερμοκήπιο».
Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σήμανε ανάγκη στρατηγικής, θεσμικής και πολιτικής ανασύνταξης στην βάση πάγιων Θουκυδίδειων αξιωμάτων περί ισορροπίας, σταθερότητας και αστάθειας. Η προσωρινή, με ιστορικούς όρους, παραμονή των ΗΠΑ με την διαιώνιση της Ατλαντικής Συμμαχίας σκοπό είχε «να σώσει τους Ευρωπαίους από τους εαυτούς τους» (Josef Joffe και Stanley Hoffamann) με δεδομένο ότι το ευρωπαϊκό πεδίο παρά τους εντολοδόχους; υπερεθνικούς θεσμούς παρέμενε διακρατικό και κατά συνέπεια τα αίτια πολέμου παρέμεναν στο υπόβαθρό του (Hedley Bull).
Η μεταψυχροπολεμική εποχή δεν αναίρεσε την στρατηγική εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ με δεδομένο ότι καταμαρτυρούμενα παρέμεινε ένας καταναλωτής ισχύος και ασφάλειας (Kenneth Waltz).
Το «Γερμανικό ζήτημα»; Πολύ συνοπτικά γιατί έχει αναλυθεί εκτεταμένα αλλού, μέσα από την ΟΝΕ, δηλαδή την μεγαλύτερη πολιτικοοικονομική διαστροφή της σύγχρονης ιστορίας, έθρεψε μια ανεξέλεγκτη υπεροχή της Γερμανίας και ασφαλώς την άνιση ανάπτυξη που σύμφωνα με τα άφθαρτα αξιώματα του Θουκυδίδη είναι το κύριο αίτιο πολέμου κάθε διακρατικού συστήματος αποτελούμενου από κυρίαρχα κράτη άνισης ισχύος και άνισης μεγέθυνσης.
Όπως και με τον υπόλοιπο πλανήτη η μετάβαση στην οποία εισήλθαμε το 1990 απαιτεί σοφή Θουκυδίδεια διαχείριση των ανακατανομών ισχύος. Ανθόσπαρτος δεν μπορεί να είναι ο διεθνής βίος όσο και αν κάποια ακραία επικίνδυνοι εγκέφαλοι προπαγάνδιζαν αρχές του 1990 παραμιλώντας περί παγκοσμιοποίησης («ότι συμφέρει τους ιδιοτελείς το προπαγανδίζουν οι αφελείς»).
Το ζήτημα είναι ότι για την Ελλάδα όλα πήγαν στραβά. Αντί ανασύνταξης μετά τις καταστροφές της περιόδου 1940-1974 κινηθήκαμε προς τα βράχια:
- Ανήκουμε στην Δύση και μετά στην … Ευρώπη αντί συμμετέχουμε στην Δύση και στην ΕΕ.
- Το κράτος μας είναι αναλώσιμο στον βωμό των ηγεμονικών μεταμφιέσεων, στην μια πλευρά των εμφύλιων στάσεων ψευτοδιεθνιστικών φιλελεύθερων και στην άλλη ψευτοδιεθνιστικών σοβιετικών (είχαμε βέβαια και … Μαοϊστές)
- Στην συνέχεια αντί εθνικής αποτρεπτικής στρατηγικής που θα συνεκτιμούσε δεόντως την νέα κατάσταση μετά το 1974 «μεγάλοι» ηγέτες σπιθαμιαίου αναστήματος καθιέρωσαν το μέχρι σήμερα δόγμα «η Κύπρος είναι μακριά», δηλαδή, δεν έχουμε στρατηγική γιατί δεν την χρειαζόμαστε.
- Στην συνέχεια βέβαια είχαμε επέλαση στρατιών συνειδητών ή ανεπίγνωστων Μήδων: Μεταξύ άλλων, παγκοσμιόπληκτων, αριστεροδεξιών εθνομηδενιστών, ειρηνιστών του ζεϊμπέκικου και της κουμπαριάς και ευρωλιγούρηδες κάθε είδους αλλά σίγουρα παρωχημένα ευρωιδεαλιστοδιεθνιστές.
- Εσχάτως, βέβαια, ενώ από κάτω όσα μέλη της Ελληνικής κοινωνίας δεν μετανάστευσε τα ποδοπατούν εγχώριοι πραιτοριανοί μαζί με ξένους τεχνοκράτες, έχουμε και τους «μνημονιακούς». Οι τελευταίοι είναι ποικίλων εκδοχών και αποχρώσεων. Μεταξύ άλλων: πολλών φορέων μάταιων ελπίδων, φοβιτσιάρηδων, καλοπερασάκηδων, ετοιμοπόλεμων τσαλάκογλου, ροκανισμένων πνευματικά που δεν ξέρουν σε τι να πιστέψουν, ευκολόπιστων που πείστηκαν ότι την Ελευθερία μπορείς να την έχεις χωρίς ελπίδα και ασφαλώς, απλών ανυπεράσπιστων θυμάτων, που είναι και η πλειοψηφία των μελών της Ελληνικής κοινωνίας. Υπάρχουν βέβαια και πολλοί, φαίνεται πάρα πολλοί πλέον, φορείς ιδιωτείας. Πόσοι είναι οι τελευταίοι; Κανείς δεν γνωρίζει. Σημασία έχει ότι όσοι περισσότεροι είναι τόσο πιο σίγουρο είναι ότι κοντεύουμε το εθνοκρατικό μας τέλος.
Π. Ήφαιστος, εθνοκράτος versus ωφελιμιστικός διεθνισμός και το θολό ιδεολογικό Βασίλειο της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης http://wp.me/p3OlPy-1kW
ΝΤΕ ΓΚΟΛ, ΤΣΟΡΤΣΙΛ, ΘΑΤΣΕΡ: Πίσω στα θεμελιώδη. Με εισαγωγή Π. Ήφαιστος http://wp.me/p3OlPy-1ju
Π. Ήφαιστος, ΠΕΡΙ «ΕΥΡΩΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΥ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ» VERSUS ΠΟΛΙΤΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ή ΤΟ BREXIT ΩΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΑΝΑΓΚΑΙΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ http://wp.me/p3OlPy-1jj http://wp.me/p3OqMa-1ck
Π. Ήφαιστος, ΒΡΕΤΑΝΙΑ – ΕΕ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΕ Η ΟΠΟΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1992 ΚΑΘΕΤΑΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΕΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ http://wp.me/p3OlPy-1jg
Π. Ήφαιστος, EE: ΤΟ «ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΟ» ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ, ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕΚΡΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ http://wp.me/p3OlPy-1gC – http://wp.me/p3OqMa-19E
Ευρωπαϊκή ένωση: Πρότυπο ενός εθνοκρατοκεντρικού κόσμου ή μιας υπερκρατικής δεσποτείας;* http://wp.me/p3OlPy-Nl
Περισσότερη ή λιγότερη Ευρώπη; Απάντηση: Όση πρέπει σύμφωνα με την εθνοκρατοκεντρική της φύση http://wp.me/p3OlPy-PI
ΤΟ ΘΟΛΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ http://wp.me/p3OlPy-CO
ΟΝΕ: Ο μηχανισμός της καταστροφής και έγκαιρες προειδοποιήσεις http://wp.me/p3OlPy-CS
Η Ευρώπη σε Σταυροδρόμι: Οι προϋποθέσεις μιας Εθνοκρατοκεντρικής ΕΕ http://wp.me/p3OlPy-uy
Θα επιβιώσει ή δεν θα επιβιώσει η ΕΕ; http://wp.me/p3OlPy-sz
ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2009-12 ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΕ http://wp.me/p3OlPy-sn
Π. Ήφαιστος, Ευρωπαϊκή πολιτική – ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Βιβλιογραφικές αναφορές http://wp.me/p3OqMa-19l
Π. Ήφαιστος – P. Ifestos
www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – info@ifestosedu.gr
Σάββατο 24 Δεκεμβρίου 2016
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ !Η ΖΕΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗς!!!!
Χριστούγεννα: η ζεστασιά της ψυχής μας
ΕΥΧΟΜΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΣΑΣ ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!!ΕΛΠΙΔΑ,ΑΓΑΠΗ,ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ!!ΝΑ ΕΙΣΘΕ ΟΛΟΙ, ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΜΠΛΟΓΚ, ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΑΤό ἄστρο τῶν Χριστουγέννων, Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου
Του Νίκου Τσούλια
Ίσως να είναι το γεγονός ότι βρίσκονται μέσα στην καρδιά του χειμώνα, όπου του καιρού τα ανταριάσματα και οι βαρυσυννεφιές μάς ωθούν γύρω από την εστία, μάς συγκεντρώνουν όλους μαζί πολλαπλασιάζοντας την οικογενειακή θαλπωρή και τη γλυκύτητα όλων των προσώπων της οικογένειας. Ίσως να εμφανίζονται πιο προσιτά από την άλλη μεγάλη γιορτή της άνοιξης, γιατί η γέννηση μάς είναι πιο οικεία από ό,τι ο θάνατος και η ανάσταση. Ίσως να συνάπτονται με τον παιδικό μας κόσμο – τον εσωτερικευμένο κόσμο μας μιας πανίσχυρης διαχρονικότητας – όπου η αχλύς των παραμυθιών σκεπάζει ακόμα την καθαρότητα των γραμμών της πραγματικότητας διατηρώντας μια μαγευτική και μυστηριακή εικόνα της ζωής. Ίσως να εμπεριέχουν στον πιο στενό τους πυρήνα την ελπίδα της διαρκούς δημιουργίας, την αναζήτηση του ξέφωτου και του ανοιχτού ορίζοντα, την αφήγηση του παραμυθιού και της ιστορίας όπου ο ήρωας έπαιρνε από μόνος του – και όχι από …εμάς – τη μορφή του δικού μας ειδώλου και χαζεύαμε με τη μαγεία του, τη δική μας μαγεία!
Αλλά τα Χριστούγεννα έχουν διαμορφώσει έναν δικό τους αστερισμό, ένα αυτοτελές σύμπαν όπου το θρησκευτικό συναίσθημα αναμιγνύεται με τις μεταφυσικές αναζητήσεις δημιουργώντας μια γλυκιά φαντασίωση στη σκέψη μας και στις υπαρξιακές αγωνίες μας. Τα Χριστούγεννα έχουν συζευχθεί με την Πρωτοχρονιά, με τις αρχέγονες και πάντα εκστασιακές πνευματικές περιπλανήσεις μας στους τόπους του χρόνου, στους τόσο άγνωστους τόπους του χρόνου. Κουβαλούν μέσα στο διαρκώς φωτεινό μήνυμά τους την πιο γλυκιά απορία: πώς ακριβώς γίνεται να γεννιέται ο Θεός εκεί μέσα στα άχυρα – που τα πιάνουμε τόσο εύκολα με τα χέρια μας – για να θεώσει τον άνθρωπο, πώς γίνεται και η ταπεινότητα να αποκτά μια τέτοια αποθέωση, πώς γίνεται και η φτωχική γωνιά, του στάβλου και των ποιμένων, να μετουσιώνεται σε τόπο της ελπίδας; Πώς γίνεται να προσλαμβάνεται τελικά στη σκέψη μας το ακατάληπτο;
Ακόμα και τα διηγήματα και τα μυθιστορήματα των Χριστουγέννων έχουν μια άλλη μυστηριώδη υφή, έχουν μια γοητευτική ιστορία, όπου το καλό αναδύεται μέσα από το φτωχό, μέσα από το ολιγαρκές και το ταπεινό. Οι πλούσιοι ποτέ δεν μπόρεσαν να δουν κανένα κομμάτι του ειδώλου τους στη Γέννηση της ελπίδας, σε μια γιορτή που είναι γιορτή των ταπεινών, σε μια γιορτή που είναι του Αλέξανδρου των Γραμμάτων μας, του πιο φωτεινού φτωχού μας, του Παπαδιαμάντη, σε μια γιορτή του Κάρολου Ντίκενς, της πανανθρώπινης γραφίδας των κατατρεγμένων και των καταφρονεμένων.
Τα Χριστούγεννα έχουν εμπορευματοποιηθεί, συχνά παίρνουν και την όψη «σώου», η γιορτή τους χάνει την πνευματικότητά της και απλώνεται μόνο σαν ένα θεσμικό φαγοπότι, «γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα χωρίς το Χριστό», όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ένας συνάδελφος θεολόγος. Και έτσι, όταν σβήσουν τα φώτα, όταν κορεσθεί η καταναλωτική μας βουλιμία, δεν απομένει τίποτα άλλο παρά μόνο μια απροσδιόριστη απογοήτευση, μια συλλογική ειδικής μορφής κατάθλιψη.
Τα Χριστούγεννα κουβαλούν την πατρίδα μας και το νόστο μας, έχουν μαζί τους ακέραια και άφθαρτα τα όνειρα της παιδικής μας ηλικίας (της πραγματικής μας πατρίδας), εκεί μέσα στην αγκάλη των γιορτινών ημερών κάναμε τις πιο παράτολμες φαντασιώσεις μας, εκεί φτιάχναμε με τις ιστορίες των παραμυθιών τις προσωπικές αφηγήσεις του μέλλοντός μας που ποτέ δεν είπαμε σε κανέναν. Τα Χριστούγεννα θρυμμάτιζαν – με τη γλυκιά τους ακτινοβολία των μικροδώρων και των φτωχικών γλυκών και των καλοφτιαγμένων σπιτικών φαγητών και κυρίως με τη μαγεία του ελπιδοφόρου μέλλοντος που τόσο γενναιόδωρα χαρίζαμε στον εαυτό μας – το παγερό στρώμα της φτώχειας που είχε επικαθίσει πάνω από τις ζωές μας στα χρόνια της στέρησης. Και άλλαζαν τα φτωχικά χαμόσπιτα και γίνονταν τόσο λαμπερά όχι από τα υλικά αγαθά αλλά από τους ανομολόγητους πόθους του καθενός μας και από τις τόσες ευχές που γευόμαστε, από εκείνες τις ευχές στις οποίες εμείς είμαστε οι αποστολείς, εμείς οι ταχυδρόμοι, εμείς και οι παραλήπτες, οι παραλήπτες των ονείρων μας.
Αλλά για να βιώνεις κάθε φορά τη γλυκιά ζεστασιά των Χριστουγέννων, τη ζεστασιά της ψυχής, πρέπει να διατηρείς κάτι από το υφάδι της παιδικής αθωότητας – αυτής της ανεπανάληπτης σύλληψης του κόσμου – και της παιδικής ματιάς, της πρωτόλειας εκείνης ματιάς της απορίας και του θαυμασμού, πρέπει να καλλιεργείς τον κόσμο της αγάπης και της ευαισθησίας, τον μοναδικό κόσμο που σε συνέχει με τους άλλους ανθρώπους και σού κρατάει ζωντανή τη σχέση σου με την ιερότητα, πρέπει να μπορείς να βρίσκεις κάθε στιγμή την ομορφιά της ζωής και του εαυτού σου στην ταπεινότητα και στην αλληλεγγύη.
Άραγε υπάρχει άνθρωπος αυτών των Χριστουγέννων που θέλει να απομαγεύσει έστω κατ’ ελάχιστον κάτι από τη ζεστασιά τους και από την γλυκύτητά τους, κάτι από το φαντασιακό τους τοπίο, το ανακατωμένο με μύθους και ονειροπλασίες; Υπάρχει άνθρωπος που δεν προσπαθεί να φωτίσει με τη λάμψη του ιερού Άστρου όλη τη διαδρομή της ζωής του και όλες τις προσδοκίες του, έχοντας πάντα σταθερό το φωτεινό νήμα που συνδέει τη ζωή μας με το Θείο, αφήνοντας πάντα ανοιχτό το παράθυρο της μεταφυσικής αναζήτησης; Υπάρχει άνθρωπος σε μια ψυχρή εποχή της κυριαρχίας των υλικών αγαθών που δεν θέλει – όσο τίποτα άλλο – να διατηρεί μέσα του πάντα μια μικρή φλόγα – τη φλόγα της Γέννησης – που φωτίζει τα πιο γλυκά μας όνειρα (τα παιδικά μας όνειρα) και της ψυχής μας τη ζεστασιά; https://anthologio.wordpress.com/
Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου 2016
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ!!ΚΑΛΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Ζαχαροκάντιο ζυμωτή, δὲς κι ἐμὲ τὸ παλληκάρι.
Ἔχω τὴ γνώμη ὅτι ἐξ ἀρχῆς τὰ κάλαντα ἢ κατὰ τὶς ἀρχαῖες ἑλληνικὲς ὀνομασίες των εἰρεσιῶναι, χελιδονίσματα, καὶ κορωνίσματα, ἦταν μόνο κοινωνικὰ καὶ ἀγροτικὰ – ἡμερολογιακὰ καὶ παιδικά, χωρὶς κανένα θρησκευτικὸ χαρακτῆρα. θρησκευτικὰ στοιχεῖα, εἰδωλολατρικὰ πρῶτα κι ἔπειτα χριστιανικά, μπῆκαν σ᾽ αὐτὰ μόνο σὲ χρόνια ὄψιμα. ἔτσι βλέπουμε στὰ μὲν ἀρχαϊκὰ καὶ ἔντονα διαλεκτικὰ ἑλληνικὰ χελιδονίσματα καὶ εἰρεσιώνας ν᾽ ἀπουσιάζῃ κάθε ἴχνος θρησκευτικοῦ στοιχείου, στὸ δὲ ὀψιμώτερο κορώνισμα νὰ ἐμφανίζωνται ὁ Ἀπόλλων σὰν πατέρας τῆς Κορώνης καὶ οἱ θεοὶ σὰν ἐκτελεσταὶ τῶν εὐχῶν, κι αὐτοὺς ὅλους ἀργότερα νὰ τοὺς ὑποκαθιστοῦν οἱ ἅγιοι Βασίλειος, Λάζαρος, καὶ Κωνσταντῖνος.
Εἰρεσιώνη στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ἐθιμικὴ συνήθεια λεγόταν κατ᾽ ἀρχὴν ἕνα κλωνάρι ἐλιᾶς στολισμένο μὲ μιὰ τούφα εἶρος8 ἤτοι ἔριον (=μαλλί) – γι᾽ αὐτὸ ἄλλωστε λεγόταν καὶ εἰρεσιώνη9 – καὶ μὲ διαφόρους πρόσθετους καρποὺς ἀπ᾽ αὐτοὺς ποὺ ὑπάρχουν ἄφθονοι κατὰ τὴ φθινοπωρινὴ καὶ σεπτεμβριάτικη ἰσημερία, ἰδίως ῥόδια, κυδώνια, σῦκα, καὶ σταφύλια. αὐτὸ τὸ κλωνάρι, τὴν εἰρεσιώνη, τὸ κρεμοῦσαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες στὴν πόρτα τους καὶ τὸ κρατοῦσαν ὅσο περισσότερον καιρὸ μποροῦσαν, ὅπως τώρα κρεμοῦν τὸ στεφάνι τῆς πρωτομαγιᾶς. ἀπ᾽ αὐτὴ τὴν εἰρεσιώνη κατάγονται τόσο τὰ κρεμαστάρια ῥοδιῶν καὶ κυδωνιῶν στὸ ταβάνι τοῦ νεοελληνικοῦ ἀγροτικοῦ σπιτιοῦ, ὅσο καὶ ὁ γαμήλιος φλάμπουρας τῶν Σαρακατσάνων ποὺ ἔχει στὰ ἄκρα του μπηγμένα μῆλα. ἐννοεῖται ὅτι τὴν ἀρχαία εἰρεσιώνη τὴν κρεμοῦσαν στὴν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τὰ παιδιὰ ποὺ πήγαιναν νὰ τραγουδήσουν τὴν εἰρεσιώνη – κάλαντα. γι᾽ αὐτὸ εἶναι ἀναντίρρητο ὅτι καὶ τὸ δημοτικὸ τραγούδι τῶν καλάντων, ποὺ λεγόταν εἰρεσιώνη 10, εἶναι τῆς φθινοπωρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς.
Χελιδονίσματα λέγονταν στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα τὰ κάλαντα τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς, ἐπειδὴ τὰ παιδιά, ποὺ τὰ τραγουδοῦσαν περιερχόμενα στὰ σπίτια καὶ δεχόμενα φιλοδωρήματα, κυρίως ἀνήγγελλαν τὸν ἐρχομὸ τῆς ἀποδημητικῆς χελιδόνος. καὶ τὰ παιδιὰ αὐτὰ λέγονταν χελιδονισταί 11. καὶ μέχρι σήμερα ἡ χελιδόνα τραγουδιέται ἀπὸ τὰ παιδιὰ σὰν κάλαντα τῆς 1 Μαρτίου σ᾽ ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα, οἱ δὲ σημερινοὶ χελιδονισταὶ ἔχουν μιὰ ξύλινη χελιδόνα ποὺ τὴν περιστρέφουν σὲ ἄξονα μὲ ἑλκόμενο κορδόνι πάνω σὲ μιὰ ξύλινη τρουλλοειδῆ βάσι στολισμένη μὲ πρώιμα λουλούδια. τὸ ἴδιο πρέπει, νομίζω, νὰ ἔκαναν καὶ οἱ ἀρχαῖοι χελιδονισταί. τὰ ἴδια ἐαρινὰ κάλαντα σὲ μερικὲς περιοχὲς τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος λέγονταν κορωνίσματα, καὶ τὰ παιδιὰ ποὺ τὰ τραγουδοῦσαν κορωνισταί 12, ἐπειδὴ ἀντὶ γιὰ τὴ χελιδόνα τραγουδοῦσαν τὴν κορώνη (=κουρούνα), ἐπίσης ἀποδημητικὸ πτηνὸ καρακοειδές. στὸ μοναδικὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ κορώνισμα, ποὺ διασώθηκε, φαίνεται ἔντονα ὅτι οἱ κορωνισταὶ κρατοῦσαν κι ἔπαιζαν ὁμοίωμα κορώνης, καὶ ἀπ᾽ αὐτὸ συμπέρανα προηγουμένως ὅτι τὸ ἴδιο ἔκαναν καὶ στὴ χελιδόνα, πρᾶγμα ἄλλωστε ποὺ μαρτυρεῖται ὡς ἐπιβίωσι καὶ στὴ νεοελληνικὴ παιδικὴ ἐθιμικὴ πρακτική. ὅσο γιὰ τὸ Λάζαρο, ποὺ τραγουδοῦν οἱ λαζαρῖνες στὰ λαζαρίσματά τους, εἶναι, νομίζω, διασκευὴ καὶ μεταπήδησι τοῦ εἰδωλολατρικοῦ θεοῦ Ἡλίου (Ἀπόλλωνος), ἢ ἴσως καὶ Ἡλαζάρου κάποτε λεγομένου, ὅπως κι ὁ Ἁη Λιᾶς ἢ Ἠλίας, ποὺ τὰ ἐξωκκλήσια του εἶναι συνήθως σὲ βουνοκορφὲς (Ἐκεῖ ψηλὰ στὸν Ἁη Λιᾶ), εἶναι στὴν πραγματικότητα ὁ θεὸς Ἥλιος, ποὺ λατρευόταν στὰ ὑψηλὰ καὶ στὶς βουνοκορφές, ὅπως κατ᾽ ἐπανάληψι μαρτυρεῖται καὶ στὸ βιβλίο τῶν Βασιλειῶν τῆς Π. Διαθήκης. ἀλλὰ καὶ ὁ λεγόμενος Τίμιος Πρόδρομος, ποὺ στὰ «γενέθλιά του» κατὰ τὸ θερινὸ ἡλιοστάσιο, 24 Ἰουνίου, ἀνάβουν καὶ πηδοῦν φωτιὲς (ἐκφυλισμένες βακχικὲς ὀργιαστικὲς πυροβασίες ποὺ τραβήχτηκαν καὶ ἕνα μῆνα πιὸ μπροστὰ στὶς 21 Μαΐου τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης) καὶ ὁ δῆθεν Χριστὸς ποὺ τὴν παραμονὴ τῶν «γενεθλίων του» κατὰ τὸ χειμερινὸ ἡλιοστάσιο, 24 Δεκεμβρίου, ἀνάβουν πάλι φωτιὲς καὶ στὴ Φλώρινα καὶ σ᾽ ἄλλα μέρη τῆς Ἑλλάδος, (ἐνῷ ὁ ἀληθινὸς Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι βεβαιωμένο καὶ μαρτυρημένο ὅτι γεννήθηκε στὶς 5 Σεπτεμβρίου), δὲν εἶναι, λέω γιὰ τοὺς ἑορταζομένους στὶς 24 Ἰουνίου καὶ Δεκεμβρίου μὲ φωτιές, δὲν εἶναι παρὰ ὁ εἰδωλολατρικὸς θεὸς Ἥλιος ἢ Ἀπόλλων ἢ Διόνυσος – Βάκχος ἢ ῥωμαϊκὸς Σάτυρος (Σατῦρνος – Saturnus = Ἐπιβήτωρ). πρόκειται γιὰ εἰδωλολατρικὲς ἑορτὲς μεταμφιεσμένες σὲ χριστιανικές. ἀλλ᾽ αὐτὰ τῶν δυὸ ἡλιοστασίων μὲ τὶς φωτιὲς καὶ τὶς ἐκφυλισμένες πυροβασίες δὲν ἔχουν σχέσι μὲ τὰ κάλαντα. τ΄ ἀνέφερα μόνο σὰ δείγματα μεταμφιέσεως εἰδωλολατρικῶν θεῶν καὶ σατύρων σὲ χριστιανικοὺς ἁγίους. τέτοια περίπτωσι θέλω νὰ πῶ, μόνον ὡς πρὸς τὸ ὄνομα, εἶναι καὶ ὁ Λάζαρος τῶν λαζαρισμάτων. ὄχι ὅμως καὶ ὡς πρὸς τὸν ἀγερμόν.
Κατὰ τὴ ῥωμαϊκὴ ἐποχή, δηλαδὴ τὴν ἑλληνορρωμαϊκὴ καὶ βυζαντινή, αἱ εἰρεσιῶναι καὶ τὰ χελιδονίσματα ἢ κορωνίσματα ἔγιναν κάλανδα ἢ κάλαντα 13 ἢ μὲ κάποια γλωσσικὴ φθορὰ κόλιντα 14 ἀπὸ τὶς ῥωμαϊκὲς kalendae (=νουμηνία, πρωτομηνιά, τραγούδια πρωτομηνιᾶς καὶ πρωτοχρονιᾶς —Ἀρχιμηνιὰ κι ἀρχιχρονιά— , ἀγγελτήρια τῆς ἀλλαγῆς τοῦ μηνὸς ἢ τῆς χρονιᾶς). καὶ ἔτσι μὲ τὴ λατινική τους ὀνομασία ἔμειναν μέχρι σήμερα. καὶ τραβήχτηκαν ὡς κάλαντα καὶ στὴ νεώτερη πρωτοχρονιὰ τοῦ χειμερινοῦ ἡλιοστασίου, τὴν 1 Ἰανουαρίου καὶ τὰ πέριξ.
στὴ συνέχεια παραθέτω, μεταφράζω, καὶ σχολιάζω τὰ τέσσερα σῳζόμενα ἀρχαῖα ἑλληνικὰ καὶ προρρωμαϊκὰ κάλαντα, ἤτοι δύο εἰρεσιώνας ἕνα χελιδόνισμα, καὶ ἕνα κορώνισμα. ἀπ΄ ὅ,τι ξέρω, μέχρι σήμερα, οὔτε τὰ προσδιώρισε κανεὶς πρὶν ἀπὸ μένα ὡς κάλαντα, οὔτε τὰ μετέφρασε, οὔτε κἂν τὰ περισυνέλεξε σὲ σῶμα.
1. Εἰρεσιώνη α΄
Δῶμα προσετραπόμεσθ΄ ἀνδρὸς μέγα δυναμένοιο,
ὃς μέγα μὲν δύναται, μέγα δὲ βρέμει, ὄλβιος αἰεί.
Αὐταὶ ἀνακλίνεσθε θύραι. πλοῦτος γὰρ ἔσεισι
πολλός, σὺν πλούτῳ δὲ καὶ εὐφροσύνη τεθαλυῖα,
5 εἰρήνη τ᾽ ἀγαθή. ὅσα δ᾽ ἄγγεα, μεστὰ μὲν εἴη,
κυρβέη δ᾽ αἰεὶ κατὰ καρδόπου ἕρποι μᾶζα,
τοῦ παιδὸς δὲ γυνὴ κατὰ διφράδα βήσεται ὕμμιν,
ἡμίονοι δ᾽ ἄξουσι κραταίποδες ἐς τόδε δῶμα,
αὐτὴ δ᾽ ἱστὸν ὑφαίνοι ἐπ΄ ἠλέκτρῳ βεβαυῖα.
10 νεῦμαί τοι νεῦμαι ἐνιαύσιος ὥστε χελιδὼν
ἕστηκ᾽ ἐν προθύροις ………………………………..
εἰ μέν τι δώσεις. εἰ δὲ μή, οὐχ ἑστήξομεν˙
οὐ γὰρ συνοικήσοντες ἐνθάδ᾽ ἤλθομεν.
Μετάφρασι
Μπαίνουμε μὲς στ᾽ ἀρχοντικὸ μεγάλου νοικοκύρη,
ἀντρειωμένου καὶ βροντόφωνου καὶ πάντα εὐτυχισμένου.
Ἀνοίξτε, πόρτες, μόνες σας, πλοῦτος πολὺς νὰ ἔμπῃ μέσα,
καὶ μὲ τὸν πλοῦτο συντροφιὰ χαρὰ μεγάλη κι εὐτυχία
κι ὁλόγλυκη εἰρήνη. τ᾽ ἀγγειά του ὅλα γεμάτα νἆναι
καὶ τὸ ψωμὶ στὴ σκάφη νὰ φουσκώνῃ πάντα καὶ νὰ ξεχειλίζῃ.
γι᾽ αὐτὸ ἐδῶ τὸ παλληκάρι σας ἡ νύφη νἄρθῃ θρονιασμένη σὲ θρονί,
ἡμίονοι σκληροπόδαροι στὸ σπιτικὸ αὐτὸ νὰ σᾶς τὴν κουβαλήσουν,
καὶ νὰ ὑφαίνῃ πανὶ σὲ ἀργαλειὸ μὲ χρυσάργυρες πατῆθρες.
σοὔρχομαι σοῦ ξανάρχομαι σὰ χελιδόνι κάθε χρόνο
καὶ στὴν αὐλόθυρά σου στέκομαι . ……………………………………
………………………………………………………………………………..
Ἂν εἶναι νὰ μᾶς δώσῃς τίποτα, καλὰ καὶ καμωμένα,
εἰ δὲ μή, δὲν θὰ στεκόμαστε ἐδῶ γιὰ πάντα.
γιατὶ ἐδῶ δὲν ἤρθαμε γιὰ νὰ συγκατοικήσουμε μαζί σου.
Τὸ τραγούδι διασῴζουν ὁ συντάκτης τοῦ ψευδηροδοτείου Βίου τοῦ Ὁμήρου καὶ ἡ Σούμμα 15. δημοτικὸ τῆς Σάμου ὁπωσδήποτε ἀρχαιότερο τοῦ 500 π.Χ., ποὺ ἴσως φτάνει καὶ μέχρι τὸν Ζ΄ π.Χ. αἰῶνα. γλῶσσα αὐθεντικὴ καὶ ἀρχαϊκὴ ἰωνικὴ τῆς Σάμου. δακτυλικὸ ἑξάμετρο, μέτρο τῆς ἐπικῆς ποιήσεως σὲ κατ΄ οὐσίαν λυρικὸ κομμάτι, πρᾶγμα ποὺ μαρτυρεῖ χρόνο ἀρχαιότερο ἀπὸ τὴν ἄνθησι τῆς τυπικῆς λυρικῆς ποιήσεως καὶ θυμίζει τὰ λεγόμενα Προοίμια ἢ Ὁμηρικοὺς Ὕμνους, πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι στὴν οὐσία τους λυρικά. ἀπουσία κάθε ἴχνους θρησκείας, καθὼς καὶ νομίσματος. αὐθεντικὸ παιδικὸ τραγούδι. ὁ συντάκτης τοῦ Βίου, ὁ ὁποῖος τόσο τὸ κομμάτι αὐτὸ ὅσο καὶ πολλὰ ἄλλα ἀρχαϊκὰ ἀδέσποτα καὶ δημοτικά, ἐπικὰ στὸ μέτρο καὶ λυρικὰ στὴν οὐσία, ὅλα σὲ ἰωνικὴ διάλεκτο, προσπαθεῖ νὰ τὰ περάσῃ ὅλα σὰ χάντρες στὸ νῆμα τοῦ Βίου, προφανῶς γιὰ νὰ τὰ περισώσῃ καὶ γιὰ νὰ αἰτιολογήσῃ τὴν ὕπαρξί τους στὴν παράδοσι, στὴν εἰσαγωγὴ γιὰ τὴν εἰρεσιώνη αὐτὴ λέει ὅτι τὴν τραγουδοῦσε ὁ τυφλὸς καὶ φτωχὸς Ὅμηρος στὴ Σάμο ἀπὸ ἀρχοντικὸ σὲ ἀρχοντικό, ὁδηγούμενος ἀπὸ τὰ παιδιὰ ποὺ τραγουδοῦσαν κι αὐτὰ μαζί του. στὰ ἐπιλεγόμενα ὅμως γιὰ τὸ τραγούδι λέει˙ Ἤιδετο δὲ τάδε τὰ ἔπεα ἐν τῇ Σάμῳ ἐπὶ πολὺν χρόνον ὑπὸ τῶν παίδων, ὅτε ἀγείροιεν ἐν τῇ ἑορτῇ τοῦἈπόλλωνος. ἡ ἑορτὴ αὐτὴ πιθανῶς ἦταν ἡ ἴδια ἡ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά, διότι τέτοια μέρα ἦταν εὐνόητο νὰ ἑορτάζεται ὁ Ἀπόλλων – Ἥλιος. αὐτὸ φυσικὰ δείχνει ὄχι τὴν ἀρχικὴ πραγματικότητα, ἀλλ᾽ ἐκείνη τοῦ Β΄ π.Χ. αἰῶνος, ὅταν βρῆκε καὶ περισυνέλεξε τὸ ᾆσμα ὁ συντάκτης τοῦ Βίου. ἡ ἑορτὴ ὁρίζεται ἢ μετασκευάζεται καὶ σὲ μεταγενέστερο χρόνο. ἐπίσης ὁ στίχος 10 μὲ τὴν ἀπροσδόκητη καὶ σαφῶς ἀταίριαστη ἀναφορὰ τῆς χελιδόνος εἶναι προφανῶς προσθήκη ἢ διασκευὴ νεώτερη τοῦ 432 π.Χ., ὅταν ἡ πρωτοχρονιὰ μετατέθηκε ἀπὸ τὴ φθινοπωρινὴ στὴν ἐαρινὴ ἰσημερία, ὁπότε ἡ εἰρεσιώνη αὐτὴ χρησιμοποιήθηκε καὶ ὡς χελιδόνισμα. στὸ κείμενο τῆς Σούμμας ἡ προσθήκη ἔχει καὶ προέκτασι μὲ ὀνομαστικὴ ἀναφορὰ τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ συνεπῶς εἰσδοχὴ θρησκευτικοῦ στοιχείου ποὺ χαρακτηρίζει τὴν ὄψιμη ἐποχή. ὅλη μαζὶ ἡ προσθήκη ἔχει ὡς ἑξῆς.
10 νεῦμαί τοι νεῦμαι ἐνιαύσιος ὥστε χελιδὼν
ἕστηκ᾽ ἐν προθύροις ψιλὴ πόδας. ἀλλὰ φέρ᾽ αἶψα
πέρσαι τῷ Ἀπόλλωνος γυιάτιδος ………………..
2. Εἰρεσιώνη β΄
Εἰρεσιώνῃ σῦκα φέρειν καὶ πίονας ἄρτους
καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ καὶ ἔλαιον ἀναψήσασθαι
καὶ κύλικ᾽ εὔζωρον, ὡς ἂν μεθύουσα καθεύδῃ.
Μετάφρασι
Στὴν εἰρεσιώνη φέρνε σῦκα καὶ ψωμιὰ ἀφράτα
καὶ μέλι στὴν κούπα καὶ μύρο ν᾽ ἀλειφτῇ
καὶ κρασὶ στὸ ποτήρι δυνατό, γιὰ νὰ κοιμᾶται σουρωμένη.
Τὸ τραγούδι διασῴζουν ὁ Πλούταρχος καὶ ἡ Σούμμα 16. δημοτικὸ τῶν Ἀθηνῶν τῆς κλασσικῆς ἢ ἀλεξανδρινῆς ἐποχῆς, πιθανῶς ὄχι ὁλόκληρο. γλῶσσα πρότερη κοινὴ ἑλληνικὴ ἡ λεγομένη καὶ ἀττική. μέτρο λυρικῆς ποιήσεως. ἡ μεταγενέστερη ἡλικία του φαίνεται κι ἀπὸ τὴν προχωρημένη σημασία τοῦ ὅρου εἰρεσιώνη. σημαίνει τὴν παρέα τῶν ἀντρῶν πλέον ποὺ τὴν τραγουδοῦν σὲ συμπόσιο, ὅπου ἀλείφονται μὲ μυρέλαιο καὶ πίνουν καὶ μεθοῦν καὶ κοιμοῦνται. ἀπουσία θρησκείας καὶ νομίσματος, ἴσως ὅμως συμπτωματική, ὀφειλόμενη στὸ ὅτι πρόκειται γιὰ μικρὸ ἀπόσπασμα˙ ἂν πρόκηται γιὰ τέτοιο. ἡ καταγωγὴ τοῦ τραγουδιοῦ ἀνεβάζεται μέχρι τὸ Θησέα τόσο ἀπὸ τὸν Πλούταρχο ὅσο κι ἀπὸ τὴ Σούμμα, ἡ ὁποία ἴσως ἀντλεῖ ἀπ΄ αὐτόν. στὴ Σούμμα λέγεται ὅτι τραγουδιόταν στὴν Ἀθήνα κατὰ τὶς ἑορτὲς Πυανέψια τοῦ Ἀπόλλωνος (7 Πυανεψιῶνος = 22 Ὀκτωβρίου, περίπου φθινοπωρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιὰ) καὶ Θαργήλια τοῦ Ἡλίου καὶ τῶν Ὡρῶν (=ἐποχῶν τοῦ ἔτους) (7 Θαργηλιῶνος = 22 Μαΐου, ἴσως ἐαρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά, ἴσως καὶ θερινὸ ἡλιοστάσιο. περίπου δηλαδή). πάντως οὔτε ὁ Πλούταρχος οὔτε ὁ συντάκτης τοῦ σχετικοῦ λήμματος τῆς Σούμμας φαίνονται νὰ γνωρίζουν ἢ ν᾽ ἀντιλαμβάνωνται ὅτι ἡ εἰρεσιώνη ἦταν, κατ᾽ ἀρχὴν τοὐλάχιστο, αὐτὸ ποὺ λέμε τώρα κάλαντα. ἡμίονος ἐδῶ ἐννοεῖται ὁ φυσικὸς καὶ γόνιμος ἡμίονος (κυπραίικο γαϊδούρι) (Βίβλος, Γε 45, 23˙ Β’ Βα 13, 29. Ὅμηρος, Β 852˙ Η 333), κι ὄχι τὸ ἄγονο ὑβρίδιο ‘’μουλάρι’’, ποὺ λεγόταν οὐρεύς (Ὅμηρος, Α 50˙ Ω 702).
3. Χελιδόνισμα
Ἦλθ΄ ἦλθε χελιδὼν
καλὰς ὥρας ἄγουσα,
καλοὺς ἐνιαυτούς,
ἐπὶ γαστέρα λευκά,
5 ἐπὶ νῶτα μέλαινα.
Παλάθαν σὺ προκύκλει ἐκ πίονος οἴκου
οἴνου τε δέπαστρον τυροῦ τε κάνιστρον.
καὶ πύρνα χελιδὼν καὶ λεκηθίταν οὐκ ἀπωθεῖται.
Πότερ᾽ ἀπίωμες ἢ λαβώμεθα;
10 εἰ μέν τι δώσεις. εἰ δὲ μή, οὐκ ἐάσομες.
ἢ τὰν θύραν φέρωμες ἢ τὸ ὑπέρθυρον
ἢ τὰν γυναῖκα τὰν ἔσω καθημέναν.
μικρὰ μέν ἐστι, ῥᾳδίως νιν οἴσομες.
ἂν δὴ φέρῃς τι, μέγα δή τι φέροις.
15 ἄνοιγ᾽ ἄνοιγε τὰν θύραν χελιδόνι.
οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, ἀλλὰ παιδία.
Μετάφρασι
Ἦρθε ἦρθε ἡ χελιδόνα,
φέρνει τὸν καλὸ καιρό,
φέρνει τὴν καλὴ χρονιά.
εἶναι ἄσπρη στὴν κοιλιά,
μαύρη στὴ ῥάχι ἑπάνω.
Κύλα κατὰ δῶ ἕναν πελτὲ σύκου ἀπ᾽ τὸ σπιτικὸ τὸ γεμάτο καλούδια.
κέρνα μας ἕνα ποτήρι κρασί, δός μας κι ἕνα πανέρι τυρί.
ἡ χελιδόνα δὲν λέει ὄχι καὶ στὰ σταρόψωμα καὶ στὴν κουλούρα.
Τί λές; θὰ μᾶς δώσῃς ἢ νὰ φύγουμε;
κι ἂν μὲν μᾶς δώσῃς, καλὰ καὶ καμωμένα.
ἂν ὅμως δὲν μᾶς δώσῃς, δὲν θὰ περάσῃ ἔτσι.
ἢ τὴν αὐλόπορτα σοῦ σηκώνουμε ἢ τὸ στέγαστρό της,
ἢ τὴν κοπελλάρα ποὺ κάθεται στὸ σπίτι μέσα.
εἶναι μικρούλα βέβαια, ἀλλὰ τόσο τὸ καλλίτερο,
γιὰ νὰ τὴ σηκώνουμε κι ἐμεῖς ἀκόμη εὐκολώτερα.
κι ἂν φέρῃς νὰ μᾶς δώσῃς κάτι, νἆναι κάτι μεγάλο.
ἔλα ἄνοιξε τὴν πόρτα σου μπροστὰ στὴ χελιδόνα.
δὲν εἴμαστε γέροι ἄνθρωποι, εἴμαστε παιδάκια.
Τὸ τραγούδι διασῴζουν ὁ Ἀθήναιος καὶ ἀποσπασματικὰ ὁ Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης ποὺ ὁμολογουμένως ἀντλεῖ ἀπὸ τὸν Ἀθήναιο17. ὁ δὲ Ἀθήναιος τὸ πῆρε ἀπὸ τὸ μὴ σῳζόμενο σήμερα ἔργο τοῦ ἱστορικοῦ τῶν ἀλεξανδρινῶν χρόνων Θεόγνιδος Περὶ τῶν ἐν Ῥόδῳ θυσιῶν, βιβλίον β΄. δημοτικὸ τῆς Ῥόδου ὁπωσδήποτε ἀρχαιότερο τοῦ 500 π.Χ., ἀλλὰ καὶ μὲ κομμάτια μεταγενέστερα τῆς ἡμερολογιακῆς μεταρρυθμίσεως τοῦ Μέτωνος κατὰ τὸ 432 π.Χ.. γλῶσσα αὐθεντικὴ καὶ ἀρχαϊκὴ δωρικὴ τῆς Ῥόδου, μέτρα λυρικῆς ποιήσεως, ᾆσμα διαιρούμενο κατὰ τὴ γνώμη μου σὲ τρεῖς στροφές, ἀπὸ τὶς ὁποῖες μία εἶναι τὸ ἡμερολογιακὸ ἄγγελμα, μία τὰ αἰτήματα τῶν χελιδονιστῶν, καὶ μία οἱ ἀπειλές των σὲ περίπτωσι μὴ ἐκπληρώσεως τῶν αἰτημάτων τους. αὐθεντικὸ παιδικὸ τραγούδι. οἱ στροφὲς β΄ καὶ γ΄, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς δυὸ ἀναφορὲς τῆς χελιδόνος, εἶναι τὸ ἀρχαιότερο μέρος καὶ προέρχονται ἀπὸ εἰρεσιώνη φθινοπωρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς. τὸ δείχνουν τὰ καλούδια ποὺ ζητοῦν τὰ παιδιά. ἡ α΄ στροφὴ ὅμως, ποὺ εἶναι καὶ σὲ διαφορετικὸ μέτρο, καὶ οἱ δύο παρακάτω ἀναφορὲς τῆς χελιδόνος εἶναι τὸ νεώτερο κομμάτι τὸ προστεθειμένο μετὰ τὸ 432 π.Χ. καὶ ἀναφέρονται σὲ ἐαρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά. εἶναι τὸ κυρίως χελιδόνισμα. ὁ Θέογνις ἔλεγε ὅτι τραγουδιόταν στὴ Ῥόδο κατὰ τὸ μῆνα Βοηδρομιῶνα (= 15 Σεπτεμβρίου – 15 Ὀκτωβρίου, ἀκριβῶς φθινοπωρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά), πρᾶγμα ποὺ στὴν ἀρχὴ μᾶς ἐκπλήσσει, ἀφοῦ ἀναγγέλλει τὴν ἔλευσι τῆς χελιδόνος, ἀλλὰ μετὰ ἀπὸ σκέψι μᾶς βεβαιώνει γιὰ τὴν ἀλλαγὴ καὶ προσαρμοστικὴ προσθήκη καὶ διασκευὴ ποὺ εἶπα προηγουμένως. ὁ Ἀθήναιος λέει ὅτι τὸν ἀγερμὸν αὐτὸν τὸν κατέδειξε πρῶτος ὁ Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος στὴ Λίνδο τῆς Ῥόδου, ἕνας δηλαδὴ ἀπὸ τοὺς λεγομένους ἑπτὰ σοφούς, ποὺ φέρονται νὰ ἔζησαν γύρω στὸ 600 π.Χ.. ἀσφαλῶς τόσο ἀρχαῖες μποροῦν νὰ εἶναι μόνο οἱ στροφὲς β΄ καὶ γ΄, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν προμετώνειο εἰρεσιώνη, καὶ ὄχι τὸ χελιδόνισμα τῆς α΄ στροφῆς. σ᾽ ὅλο τὸ ᾆσμα εἶναι βέβαιη ἡ ἀπουσία θρησκείας καὶ νομίσματος. ἄξια σημειώσεως εἶναι τὸ ἀστεῖο παιδικὸ θράσος τῶν χελιδονιστῶν καὶ ἡ ἐπίσης ἀστεία καὶ ἀπαιτητικὴ παιδικὴ ἀπειλή τους . «Ἢ μᾶς δίνεις ὅ,τι ἀπαιτοῦμε, ἢ σοῦ χαλᾶμε τὴν αὐλόπορτα καὶ …ἀπάγουμε καὶ τὴν κοπελλάρα τοῦ σπιτιοῦ (προφανῶς νεογνό!) . κι ἂν εἶναι καὶ μικρή, τόσο τὸ καλλίτερο. νὰ μποροῦμε καὶ νὰ τὴ σηκώσουμε!». ἔμμεσο ἐγκώμιο τῆς ὀμορφιᾶς τῆς μικρῆς, πού, ἀπὸ τώρα κιόλας, γίνεται στόχος ἐρωτικῶν ἀπαγωγέων! καὶ στὰ σημερινὰ κόλιντα τῆς Τερπνῆς Σερρῶν ὑπάρχει τὸ στοιχεῖο τῆς ἀπειλῆς. ὑπάρχουν τρία στοιχεῖα. α΄) τὸ ἡμερολογιακὸ ἄγγελμα μὲ τὶς εὐχές, β΄) τὸ θρασὺ αἴτημα, καὶ γ΄) ἡ παιδικὴ ἀπειλή. ὅπως ἀκριβῶς σ΄ αὐτὸ τὸ δωρικὸ χελιδόνισμα. δηλαδή.
α΄. Κόλιντα, μπάμπω, κόλιντα! (ἄγγελμα)
τρεῖς χιλιάδις πρόβατα,
κι ἄλλα τόσα γίδια. (εὐχὲς)
β΄. Δῶσι, κυρά, καρύδια,….
δῶσι κι ἄλλα,… (θρασὺ αἴτημα)
γ ΄. Νὰ μὴ σὶ σπάσου τὰ κιραμίδια!
νὰ μὴ σὶ σπάσου τ᾽ σκάλα ! (ἀπειλή).
εἶναι ἐκπληκτικὸ ὅτι τὰ στοιχεῖα αὐτὰ διατηρήθηκαν τόσους αἰῶνες. ὑπ᾽ ὄψιν δὲ ὅτι καὶ ἡ Τερπνή, ὅπως ἡ Ῥόδος, ἦταν μέρος δωρικό, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὶς λέξεις τῆς τοπικῆς της λαλιᾶς ἀσαμόραστος καὶ μᾶκος (σᾶμα-σῆμα, μάκων-μήκων. βλ. Λεξικὸ τοῦ Ν. Πασχαλούδη). ἄλλωστε καὶ ὅλοι οἱ Μακεδόνες ἦταν Δωριεῖς, ἀφοῦ, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, καὶ μέσα στ᾽ ὄνομά τους φαίνεται τὸ δωρικὸ μᾶκος (=μῆκος, ψηλὸ ἀνάστημα).
4. Κορώνισμα
Ἐσθλοί, κορώνῃ χεῖρα πρόσδοτε κριθέων
τῇ παιδί τἀπόλλωνος ἢ λέκος πυρῶν
ἢ ἄρτον ἢ ἤμαιθον ἢ ὅτι τις χρῄζει.
δότ᾽, ὦγαθοί, <τι> τῶν ἕκαστος ἐν χερσὶν
5 ἔχει κορώνῃ. χἅλα λήψεται χόνδρον.
φιλεῖ γὰρ αὕτη πάγχυ ταῦτα δαίνυσθαι.
ὁ νῦν ἅλας δοὺς αὖθι κηρίον δώσει.
ὦ παῖ, θύρην ἄγκλινε. πλοῦτος ἤκουσε,
καὶ τῇ κορώνῃ παρθένος φέρει σῦκα.
10 θεοί, γένοιτο πάντ᾽ ἄμεμπτος ἡ κούρη
κἀφνειὸν ἄνδρα κὠνομαστὸν ἐξεύροι.
καὶ τῷ γέροντι πατρὶ κοῦρον εἰς χεῖρας
καὶ μητρὶ κούρην εἰς τὰ γοῦνα κατθείη,
θάλος τρέφειν γυναῖκα τοῖς κασιγνήτοις.
15 ἐγὼ δ᾽ ὅκου πόδες φέρουσιν, ὀφθαλμοὺς
ἀμείβομαι Μούσῃσι πρὸς θύρῃσ᾽ ᾄδων
καὶ δόντι καὶ μὴ δόντι πλέονα τῶν γεω.
………………………………………………
ἀλλ᾽ , ὦγαθοί, ἐπορέξαθ᾽ ὧν μυχὸς πλουτεῖ .
δὸς ὦν, ἄναξ, δὸς καὶ σὺ πότνα μοι νύμφη.
20 νόμος κορώνῃ χεῖρα δοῦν᾽ ἐπαιτούσῃ.
τοσαῦτ᾽ ἀείδω. δός τι καὶ καταχρήσει.
Μετάφρασι
Δῶστε, καλοί μου, μιὰ χεριὰ κριθάρι στὴν κορώνη,
τὴν κόρη τοῦ Ἀπόλλωνος, ἢ ἕνα πιάτο στάρι,
ἢ ἕνα ψωμὶ ἢ ἕνα ἡμιώβολο, ἢ ὅ,τι ἔχει κανεὶς προαίρεσι.
δῶστε, καλοί μου, κάτι ἀπ᾽ αὐτὰ ποὺ ὅλοι σας κρατᾶτε,
δῶστε στὴν κορώνη. παίρνει δὲ καὶ λίγα σπυριὰ ἁλάτι.
γιατὶ τῆς ἀρέσουν πάρα πολὺ νὰ τρώῃ κάτι τέτοια.
ὅποιος δίνει ἁλάτι σήμερα, αὔριο θὰ δώσῃ μελιοῦ κηρήθρα.
ἄνοιξε τὴν πόρτα, δοῦλε. ὁ πλοῦτος τὴν κορώνη τὴν ἀκούει.
νά κι ἡ κοπέλλα ποὔρχεται καὶ φέρνει στὴν κορώνη σῦκα.
ὄμορφη κάντε την, θεοί, κόρη χωρὶς ψεγάδι,
κι ἄντρα νὰ βρῇ βοηθῆστε την πλούσιο καὶ παινεμένο.
στὰ χέρια τοῦ γέρου πατέρα της ἕναν ἐγγονὸ ν᾽ ἀκουμπήσῃ,
στῆς γριᾶς μάννας τὰ γόνατα μιὰ ἐγγονὴ ν᾽ ἀφήσῃ.
καὶ γιὰ τοὺς ἀδερφούς της κάποια γυναῖκα βλαστάρι ν᾽ ἀνατρέφῃ.
κι ἐγὼ κυττῶ νὰ πηγαίνω ὅπου μὲ πᾶν τὰ πόδια μου,
κι ἐκεῖ στὶς πόρτες ἐμπροστὰ νὰ τραγουδῶ στὶς Μοῦσες.
μοῦ δώσῃ δὲν μοῦ δώσῃ κάποιος, πιότερα τοῦ εὔχομαι ἀπ᾽ ὅσα ἔχει.
………………………………………………………………………………….
Ἀλλ΄, ὦ καλοί μου, δῶστε μου, ἀπ᾽ τοῦ κελλαριοῦ σας τὰ καλούδια.
δῶσε μου καὶ σύ, βασιλιᾶ μου, δῶσε μου καὶ σύ, νεράιδα λατρευτή.
ἔθιμο εἶναι νὰ δίνῃς μιὰ χεριά, ὅταν ἡ κορώνη ζητιανεύῃ.
μέχρι ἐδῶ τὸ ᾆσμα μου. δῶσε κι ἀπ᾽ τὸ ὑστέρημά σου κάτι.
Τὸ τραγούδι αὐτὸ διασῴζει ὁ Ἀθήναιος18, ὁ ὁποῖος τὸ πῆρε ἀπὸ τὸν Κολοφώνιο ποιητὴ Φοίνικα. ὑπῆρχαν τέτοια δημοτικὰ κορωνίσματα, στὰ ὁποῖα ἀντὶ γιὰ τὴ χελιδόνα τραγουδιόταν ἡ κορώνη (κουρούνα), ὅπως μαρτυροῦσαν οἱ Ἔφιππος, Ἁγνοκλῆς, καὶ Πάμφιλος, στοὺς ὁποίους παραπέμπει ὁ Ἀθήναιος, καὶ μαρτυρεῖ ὁ Ἡσύχιος19 καὶ ἔμμεσα ὁ Αἰλιανός20. ἐννοεῖται ὅτι ἦταν ἀγερμοὶ τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς ὅπως τὰ χελιδονίσματα. αὐτὸ ἑδῶ ὅμως εἶναι ἔντεχνο ἰαμβικὸ ᾆσμα τοῦ Φοίνικος ἀπὸ τὴν Κολοφῶνα τῆς Μ. Ἀσίας, ἢ ἀκριβέστερα ἔντεχνη διασκευὴ κάποιου τέτοιου προϋπάρχοντος δημοτικοῦ τραγουδιοῦ, τὴν ὁποία φιλοτέχνησε ὁ Φοίνιξ. ὁ ποιητὴς αὐτὸς πρέπει νὰ εἶναι τοῦ Δ΄ π.Χ. αἰῶνος ἢ τῶν ἀλεξανδρινῶν χρόνων (Γ΄-Α΄ π.Χ. αἰ.). ἡ γλῶσσα τοῦ ᾄσματος εἶναι ἐλαφρῶς ἰωνίζουσα, ὑπάρχει δὲ σ᾽ αὐτὸ ἀναφορὰ νομίσματος καὶ ἀρκετὸ θρησκευτικὸ στοιχεῖο. ἡ κορώνη εἶναι προσωποποιημένη καὶ θεοποιημένη καὶ θυγατέρα τοῦ Ἀπόλλωνος, τὶς δὲ εὐχὲς ἐκπληρώνουν οἱ θεοί. τὰ τρόφιμα φιλοδωρήματα τὰ «τρώει» ἡ ἴδια ἡ Κορώνη, κάτι ποὺ εἶναι ἱερατικὴ φανφάρα. τὸ κορώνισμα κατὰ μὲν τὴν εἰσαγωγικὴ σημείωσι τοῦ Ἀθηναίου τὸ τραγουδοῦσαν ἄνδρες ἀγείροντες, καὶ ὄχι παιδιά,κατὰ δὲ τὸ ἴδιο τὸ περιεχόμενο τοῦ ᾄσματος ἕνας μόνο ἄντρας, ἐπαγγελματίας κορωνιστής, δηλαδὴ προφανῶς ἱερεύς. εἶναι πολὺ ἐμφανῆ τὸ ἐπαγγελματικὸ ζητιανηλίκι, ἡ προσπάθεια προκλήσεως τοῦ οἴκτου τῶν ἀκροατῶν, ἡ χρῆσι κολακείας, καὶ ἡ διπλωματικὴ γλῶσσα καὶ φιλοφρόνησι τοῦ ἐπαγγελματία ζητιάνου. τὸ νόμισμα ἤμαιθον, ποὺ ἀναφέρεται, εἶναι κατὰ τὸν Ἡσύχιο ἡμιώβολον (μισὸς ὀβολὸς) ἢ στὴν Κύζικο διώβολον (δύο ὀβολοί)21. τὸ κορώνισμα πρέπει νὰ εἶναι ἀρχικὰ μὲν νεώτερο τοῦ 432 π.Χ., ὡς διασκευὴ δὲ εἶναι τοῦ Δ΄ ἢ τῶν Γ΄-Α΄ π.Χ. αἰώνων. πολὺ γρήγορα πρέπει ἀπὸ παιδικὸ κορώνισμα νὰ μεταπήδησε σὲ ἱερατικὸ ἀγερμό, καὶ ἀπὸ ἱερατικὸ ἀγερμὸ σὲ συμποσιακὸ κι ἐν τέλει σὲ γαμήλιο τραγούδι ἐνηλίκων. διότι ὁ μὲν Ἔφιππος στὴν κωμῳδία του Ὀβελιαφόροι ἔχει τὸ στίχο τὸ μοσχίον / τὸ τῆς Κορώνης αὔριον δειπνήσομεν22, ὁ δὲ Αἰλιανὸς τὸν Γ΄ μ.Χ. αἰῶνα γράφει˙ Ἀκούω δὲ τοὺς πάλαι καὶ ἐν τοῖς γάμοις μετὰ τὸν ὑμέναιον τὴν κορώνην ᾄδειν, σύνθημα ὁμονοίας τοῦτο τοῖς συνιοῦσιν ἐπὶ παιδοποιίᾳ διδόντας. ἐπειδὴ κατὰ τὸν προλεγόμενο μῦθο του αἱ κορῶναι μυθολογοῦνται ὡς πουλιὰ ποὺ τηροῦν ἰσόβια συζυγικὴ πίστι.
Πρὸς τὸ τέλος τῆς εἰδωλολατρίας ὅλοι οἱ προχριστιανικοὶ ἀγερμοὶ περιῆλθαν στὴ χρῆσι τοῦ ἱερατείου της. διότι ὁ Ἰωάννης Τζέτζης γνωρίζει τοὺς μηναγύρτας (=καλαντιστὰς τῆς κάθε πρωτομηνιᾶς) ὡς γάλλους (=θηλυστολοῦντες κιναίδους) ἱερεῖς μοναχοὺς τῆς θεᾶς Ῥέας τῆς Μητρὸς τοῦ θεοῦ τους Ἄττεως, οἱ ὁποῖοι ἔβαζαν πάνω σ᾽ ἕνα γαϊδούρι τὸ εἴδωλον τῆς θεᾶς αὐτῶν Ῥέας καί, περιερχόμενοι τὰς κώμας, τραγουδοῦσαν τὰ ἀρχίμηνα χτυπώντας καὶ τύμπανα (=ντέφια) καὶ ζητιανεύοντας (προσαιτοῦντες) ὄσπρια καὶ σιτηρὰ ὑπὲρ τοῦ μοναστηριοῦ τους. οἱ δὲ λάτρεις ἀσπάζονταν τὸ εἴδωλο καὶ τοὺς ἔδιναν ἕνα πιάτο ἀπ᾽ αὐτὰ ποὺ ζητοῦσαν23. ὅπως ἀκριβῶς ἔκαναν καὶ οἱ καλόγεροι τῶν ἡμερῶν μας ζητείαν γιὰ τὰ μοναστήρια τους, μὲ λείψανα καὶ εἰκονίσματα τῆς Παναγίας πάνω σ᾽ ἕνα γαϊδούρι, καὶ μάζευαν τὰ ἴδια προϊόντα ἢ χρήματα μέχρι τὰ παιδικά μας χρόνια (1960), διατηρώντας τὴν εἰδωλολατρικὴ παράδοσι τῶν κιναίδων ἱερέων τῆς θεομήτορος Ῥέας. τὰ μικρὰ παιδιὰ τραγουδοῦσαν πιὰ τὰ «χριστιανικὰ» κάλαντα.
Ἡ μελέτη αὐτὴ πρωτοδημοσιεύτηκε τὸ 1999
στὸ περιοδικὸ ‘’Τερπνή’’, φ. 42 – 44 (2001 – 02).
Μελέτες 4 (2008)
http://www.philologus.gr 24grammata
________________________________________
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Τὰ κάλαντα σὰν ἔθιμο εἶναι ἀρχαϊκὸ ἑλληνικὸ καὶ ῥωμαϊκό, καὶ μᾶλλον προϊστορικὸ καὶ γιὰ τὰ δύο ἔθνη. σὰν τωρινὸ ἑλληνικὸ εἶναι μιγαδικὸ ἑλληνορρωμαϊκό. ἡ λέξι κάλαντα εἶναι λατινική. στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα τὰ κάλαντα ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀγερμούς, δηλαδή τοὺς ἐράνους. καὶ λέγονταν ἔτσι ἀκριβῶς κι αὐτὰ ἀγερμοί, ἑνῷ εἶχαν καὶ τὶς ἰδιαίτερες ἐποχιακὲς ὀνομασίες εἰρεσιῶναι, χελιδονίσματα, καὶ κορωνίσματα. λέγονταν βέβαια ἀγερμοὶ (ἀπὸ τὸ ῥῆμα ἀγείρω, ποὺ θὰ πῇ ἀθροίζω, μαζεύω, ἐρανίζομαι) καὶ ὅλοι γενικῶς οἱ ἔρανοι. ὁ ἔρανος χορηγιῶν μεταξὺ τῶν ὑποστηρικτῶν ἑνὸς πολιτικοῦ γιὰ τὴν οἰκονομικὴ στήριξι τοῦ πολιτικοῦ ἀγῶνος του1, ἡ ζητιανιὰ τῶν φτωχῶν στ΄ ἀρχοντικὰ ποὺ γλεντοῦσαν2, ἢ στοὺς ναοὺς ποὺ πανηγύριζαν3, ἡ θρησκευτικὴ καὶ βακούφικη ζητεία σιτηρῶν καὶ ἄλλων ἀγροτικῶν προϊόντων γιὰ τοὺς ναοὺς καὶ τὰ μοναστήρια τῶν θηλυκῶν ἰδίως θεοτήτων Ῥέας, Εἰλειθυίας, Μητρός, Κυβέλης, Ἀρτέμιδος, Ἥρας, Νυμφῶν, καὶ πολλῶν ἄλλων4, ἀλλὰ κυρίως καὶ ἐν τέλει ἀγερμοὶ λέγονταν αὐτὰ ποὺ τώρα λέμε κάλαντα ἢ κόλιντα τῶν παιδιῶν. πρὶν ὅμως πῶ γιὰ τοὺς ἀγερμοὺς ἢ κάλαντα, πρέπει νὰ πῶ ὡρισμένα πράγματα γιὰ τὰ ἡμερολόγια τῶν ἀρχαίων. κατὰ τὴν ἀρχαιότητα τὰ ἡμερολόγια δὲν ἦταν ἀκριβῆ καὶ οἱ ἡμεροδεῖκτες, εἴτε σὰν κρεμαστάρια τοῦ τοίχου εἴτε σὰ σημειωματάρια ἐπιτραπέζια εἴτε σὰ βιβλιαράκια τῆς τσέπης, δὲν ὑπῆρχαν. τὸ ἀρχαιότερο ἡμερολόγιο τοίχου ἢ τραπέζης ἔγραψε κατὰ τὸν Δ΄ π.Χ. αἰῶνα ὁ σύγχρονος τοῦ Ἀριστοτέλους μαθηματικὸς καὶ ἀστρονόμος Εὔδοξος ὁ Κνίδιος. γι΄ αὐτὸ λεγόταν Εὐδόξου Τέχνη. πιὸ μπροστὰ ὁ ἁπλὸς λαὸς καὶ κυρίως ὁ ἀγρότης μάθαινε τὴν ἀλλαγὴ τοῦ ἔτους ἢ καὶ τοῦ μηνὸς ὡς ἄγγελμα ἀπὸ τὰ μικρὰ παιδιὰ ποὺ ἔλεγαν τὰ κάλαντα. ἀκριβέστερα τὶς ἡμερολογιακὲς ἀλλαγὲς στὸ λαὸ τὶς ἀνακοίνωναν μὲ τὰ παιδιὰ ἐκεῖνοι ποὺ ἀσχολοῦνταν μὲ τὸ ἡμερολόγιο, τὸ ὁποῖο, ὅπως λέει ὁ ποιητὴς Ἡσίοδος, ἦταν Ἔργα καὶ ἡμέραι, δηλαδὴ Καζαμίας, ἀγροτικὸ ἡμερολόγιο. τὰ παιδιὰ μετέφεραν στὸ λαὸ τὸ μήνυμα τῆς χρονικῆς ἀλλαγῆς μὲ μηνυτήρια κι εὐχετήρια τραγουδάκια, ὁ δὲ λαὸς ἔδινε στοὺς μικροὺς ἀγγελιοφόρους φιλοδωρήματα. στὴν ἀρχή, ποὺ δὲν ὑπῆρχε νόμισμα, τὰ φιλοδωρήματα ἦταν καρποί, ἰδίως ξηροὶ ἢ λιασμένοι, ἀμύγδαλα, καρύδια, ξυλοκέρατα, σῦκα, αὐγά, τυρί, κρέας, ψωμιά, κουλοῦρες, κρασὶ στὸ ποτήρι, σιτάρι, κριθάρι, μέλι, ἅλας, καὶ διάφορα ἄλλα καλούδια ἀπὸ τὸ κελλάρι τοῦ σπιτιοῦ. ἀργότερα ἦταν καὶ νομίσματα μικρῆς ἀξίας, ὀβολοὶ καὶ ἡμιώβολα ἢ ἤμαιθα.
Στοὺς ἀρχαίους ἑλληνικοὺς παιδικοὺς ἀγερμοὺς ἀναφέρονται οἱ κωμικοὶ ποιηταὶ Ἀριστοφάνης ( Ε΄ π.Χ. αἰ.) Ἔφιππος, καὶ Ἁγνοκλῆς ὁ Ῥόδιος, ὁ ἰαμβικὸς ποιητὴς Φοίνιξ ὁ Κολοφώνιος, ὁ ἱστορικὸς τῶν ἀλεξανδρινῶν χρόνων Θέογνις, οἱ λεξικογράφοι Πάμφιλος Ἀλεξανδρεύς, καὶ Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεύς, ὁ λόγιος ἐπίσκοπος Θεσσαλονίκης Εὐστάθιος, ὁ Ἰωάννης Τζέτζης, καὶ κυρίως ὁ Πλούταρχος (Α΄-Β΄ μ.Χ. αἰ.), ὁ ἀνώνυμος συγγραφεὺς τοῦ Β΄ π.Χ. αἰῶνος ποὺ ἔγραψε τὸν ψευδηροδότειο Ὁμήρου βίον, ὁ συγγραφεὺς τοῦ Γ΄ αἰῶνος Ἀθήναιος, καὶ ἡ ἀρχαία ἐγκυκλοπαίδεια Σούμμα5. οἱ τέσσερες τελευταῖοι διέσωσαν καὶ τέσσερα πολὺ ἀρχαιότερά τους δημοτικὰ τραγούδια καλάντων, δύο στὴν ἰωνικὴ διάλεκτο τῆς Σάμου καὶ τῆς Κολοφῶνος, ἕνα στὴ δωρικὴ τῆς Ῥόδου, καὶ ἕνα στὴν πρότερη κοινὴ ἑλληνικὴ τὴ λεγομένη καὶ ἀττική. τὰ δύο εἶναι ἀρχαιότερα τοῦ 500 π.Χ. καὶ τ᾽ ἄλλα δύο νεώτερα.
Τὸ ἕνα ἔτος ἔχει περίπου 365,24 μέρες, δηλαδὴ τόσες περιστροφὲς τῆς γῆς γύρω ἀπὸ τὸν ἄξονά της περιέχει μία περιφορά της γύρω ἀπὸ τὸν ἥλιο, ἔχει 13,37 μῆνες, δηλαδὴ τόσες περιφορὲς τῆς σελήνης γύρω ἀπὸ τὴ γῆ, ἤτοι τόσα διαστήματα ἀπὸ πανσέληνο σὲ πανσέληνο, καὶ 53,5 ἑβδομάδες, δηλαδὴ τόσα τέταρτα τῆς περιφορᾶς τῆς σελήνης ἤτοι τέταρτα τῆς φωτισμένης ἐπιφανείας της. ἐπειδὴ καμμία ἀπὸ τὶς χρονικὲς αὐτὲς μονάδες δὲν εἶναι ἀκριβὴς ὑποδιαίρεσι τῆς ἄλλης, καὶ μάλιστα ἐπειδὴ ἐκτὸς ἀπὸ τὸν πάντα περιττὸ ἀριθμό τους ἔχουν καὶ κλάσματα, ὁ ἄνθρωπος ἄργησε νὰ ῥυθμίσῃ τὸ ἡμερολόγιό του ὑποδιαιρώντας τὸ ἔτος σὲ μῆνες καὶ τοὺς μῆνες σὲ μέρες κι ἑβδομάδες. δεύτερη αἰτία ποὺ τὸν δυσκόλευε ἦταν τὸ ὅτι δὲν γνώριζε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὴν ἀκριβῆ χρονικὴ διάρκεια τοῦ ἔτους, ποὺ εἶναι 365 μέρες, 5 ὥρες, 48΄ λεπτὰ καὶ 47΄΄ δευτερόλεπτα, οὔτε τοῦ μηνὸς οὔτε τῆς ἑβδομάδος. εἶναι τεκμαρτὸ ὅτι στὴν ἀρχὴ νόμισε ὅτι τὸ ἔτος ἔχει 360 μέρες. γι΄αὐτὸ διῄρεσε τὸν κύκλο καὶ τὸ μοιρογνωμόνιό του σὲ 360 μοῖρες, καὶ ὄχι σὲ 400 ἢ 1000, γι΄αὐτὸ καὶ στὸ παλιότερο ἀριθμητικό του σύστημα, τὸ ἑξαδικό, εἶχε ‘’χιλιάδα‘’ τὸ 360, ‘’ἑκατοντάδα‘’ τὸ 60, καὶ ‘’δεκάδα’’ τὸ 6. ἀργότερα ἦταν ποὺ κατάλαβε ὅτι τὸ ἔτος τραβάει 365 μέρες (κατὰ τὴν προϊστορικὴ ἀκόμη ἐποχή), ἀκόμη ἀργότερα ὅτι τραβάει 365, 25 μέρες (τὸ 46 π.Χ.), καὶ τέλος κατάλαβε ὅτι τραβάει 365,242217 μέρες (τὸ 1580). καὶ τρίτη αἰτία ποὺ δυσκόλευε τὸν ἄνθρωπο νὰ κάνῃ ἕνα ἀκριβὲς ἡμερολόγιο ἦταν τὸ ὅτι στὴν ἀρχὴ ἤθελε νὰ λαμβάνῃ στὰ σοβαρὰ ὑπ᾽ ὄψι του καὶ τοὺς κύκλους τῆς σελήνης (μῆνες) καὶ ταυτόχρονα νὰ τοὺς ἔχῃ συνήθως 12 (=6+6 ἤτοι δύο “δεκάδες” τοῦ ἑξαδικοῦ ἀριθμητικοῦ συστήματος), ἐνῷ αὐτοὶ εἶναι 13,37. στὴν ἀρχὴ ἰσοφάριζε τὰ πράγματα παρεμβάλλοντας καὶ δέκατο τρίτο μῆνα, τὸν ἐμβόλιμον (=σφηνωμένο), ὄχι πάντα πετυχημένον στὸ χρονικὸ μῆκος του ἢ στὴ συχνότητα παρεμβολῆς του, ἢ αὐξομειώνοντας τὴ διάρκεια τῶν μηνῶν ἀπὸ 28 μέχρι 35 μέρες. ὁ μακεδονικὸς λ.χ. μήνας Ὑπερβερεταῖος (=ὑπερφερεταῖος , αὐτὸς ποὺ ὑπερφέρει , δηλαδὴ τὸ παρατραβάει) εἶχε 35 μέρες, ἑνῷ οἱ ἄλλοι 11 μῆνες εἶχαν 30 μέρες (30×11=330. 330+35=365). ὅλ΄ αὐτὰ δείχνουν ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς τελευταίους 4 αἰῶνες σ᾽ ὁλόκληρη τὴν ὑπόλοιπη ἱστορία του ὁ ἄνθρωπος εἶχε ἡμερολόγια ποὺ δούλευαν σὰ ῥολόγια ποὺ πηγαίνουν μπροστά. μόνο τὸ προτελευταῖο ἡμερολόγιο, τὸ ἰουλιανὸ τοῦ 46 π.Χ., πήγαινε πίσω κατὰ 11 λεπτὰ καὶ 13 δευτερόλεπτα. κι ὅπως, ὅταν τὸ ῥολόγι πηγαίνῃ μπροστὰ ἢ πίσω, σὲ μεγάλο χρονικὸ διάστημα θὰ δείξῃ τὸ μεσημέρι νὰ εἶναι καὶ 12 ἡ ὥρα, καὶ 1, καὶ 2, καὶ 3, μέχρι καὶ πάλι 12, ἀλλὰ θὰ ἔχῃ χάσει μία μέρα, ἔτσι καὶ τ᾽ ἀρχαῖα ἡμερολόγια ἔδειχναν τὸ καλοκαίρι καὶ Ἰούλιο μῆνα, καὶ Ὀκτώβριο, καὶ Φεβρουάριο, καὶ Μάιο, καὶ ὁποιονδήποτε ἄλλο μῆνα. τὸ ἀτελέστατο λ.χ. αἰγυπτιακὸ ἡμερολόγιο, σὲ παράλληλη χρῆσι μὲ τὸ τότε ἑλληνικὸ ἡμερολόγιο τοῦ Μέτωνος, τὴ χρονιὰ ποὺ πέθανε ὁ Μ. Ἀλέξανδρος, τὸ 323 π.Χ., ἔδειχνε τὴν 1 τοῦ μηνός του Θώθ, τὴν πρωτοχρονιά του, στὶς 28 Ὀκτωβρίου, τὴ χρονιὰ ποὺ πέθανε ἡ Κλεοπάτρα, τὸ 31 π.Χ., ἔδειχνε τὴν ἴδια ἡμερομηνία του στὶς 30 Αὐγούστου τοῦ μετωνείου ἡμερολογίου, καὶ τὸ 140 μ.Χ. τὴν ἔδειχνε στὶς 20 Ἰουλίου. διότι πήγαινε μπροστά. καὶ πήγαινε μπροστά, ἐπειδὴ ἦταν κοντό, μικρότερο ἀπὸ 365 μέρες.
Ἀπὸ τὴν προϊστορικὴ ἤδη ἐποχὴ ὁ ἄνθρωπος εἶχε παρατηρήσει ἐπίσης καὶ τὰ τέσσερα κρίσιμα σημεῖα τοῦ ἔτους, ποὺ τὸ χωρίζουν σὲ τέσσερα τέταρτα (ἑποχές), τὶς δύο δηλαδὴ ἰσημερίες, ἑαρινὴ καὶ φθινοπωρινή, καὶ τὰ δύο ἡλιοστάσια, τὸ χειμερινὸ μὲ τὴ μέγιστη νύχτα τῆς χρονιᾶς, καὶ τὸ θερινὸ μὲ τὴ μέγιστη μέρα. εἶναι εὐνόητο ὅτι αὐτὰ τὰ διαπίστωνε παρατηρώντας ποιό εἶναι τὸ βορειότερο καὶ ποιό τὸ νοτιώτερο σημεῖο τῆς ἀνατολῆς καὶ τῆς δύσεως, στὰ δόντια τῶν ὀροσειρῶν τοῦ ὁρίζοντος δηλαδή, ὅπου φτάνει ὁ ἥλιος (ἡλιοστάσια), καὶ ποιά εἶναι τὰ μεσαῖα (ἰσημερίες). τὰ σημεῖα αὐτά, μὲ τὸ σημερινὸ ἡμερολόγιο, σὲ ἔτος δίσεκτο ποὺ εἶναι τὸ ἔτος τὸ χωρὶς ὑπόλοιπα κλάσματα ἡμερονυκτίου καὶ ἐκκρεμότητες, βρίσκονται στὶς 20 Μαρτίου, 21 Ἰουνίου, 22 Σεπτεμβρίου, καὶ 21 Δεκεμβρίου. ἡ μόνη ἀκαταστασία τοῦ σημερινοῦ ἡμερολογίου εἶναι ὅτι δὲν ἔχει τὴν ἀλλαγὴ τοῦ ἔτους στὴ μέγιστη νύχτα του, δηλαδὴ τὴν πρωτοχρονιὰ στὶς 22 Δεκεμβρίου. πρέπει δηλαδὴ τὸ ἔτος νὰ τραβηχτῇ ἄλλες 10 μέρες μπροστά, ὥστε ἡ σημερινὴ 22 Δεκεμβρίου ἑνὸς δισέκτου ἔτους νὰ γίνῃ 1 Ἰανουαρίου. καὶ τὸ μῆκος τοῦ κάθε μηνὸς ἀνὰ τριμηνία νὰ ὁριστῇ τόσο, ὥστε τὰ τέσσερα ἐν λόγῳ σημεῖα τοῦ ἔτους νὰ πέφτουν στὴν τελευταία μέρα τῶν μηνῶν Δεκεμβρίου, Μαρτίου, Ἰουνίου, καὶ Σεπτεμβρίου.
Τέλος κατὰ τὴν ἀρχαιότητα δὲν ὥριζαν ὡς ἀρχὴ τοῦ ἔτους τὸ πιὸ νεκρὸ σημεῖο του, τὸ χειμερινὸ δηλαδὴ ἡλιοστάσιο, ὅπως περίπου γίνεται τώρα, ἀλλὰ προτιμοῦσαν τὶς δυὸ ἰσημερίες, τὴν ἐαρινὴ πιὸ πολὺ σὰν πρωΐ τοῦ ἔτους, ἢ λιγώτερο τὴ φθινοπωρινὴ σὰ δειλινὸ τοῦ ἔτους καὶ τέλος τοῦ κύκλου τῶν γεωργικῶν ἐργασιῶν. διότι ὁ χειμώνας εἶναι, ἂς ποῦμε, ἡ νύχτα τοῦ ἔτους, τὸ δὲ καλοκαίρι ἡ μέρα. καὶ διότι καὶ τὸ εἰκοσιτετράωρο ἡμερονύκτιο οἱ ἀρχαῖοι τὸ ἄρχιζαν ἢ ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου ἢ συνηθέστερα ἀπὸ τὴ δύσι του, σημεῖα ποὺ δὲν εἶναι σταθερά. ἄργησαν νὰ καταλάβουν ὅτι τὰ σταθερὰ σημεῖα τοῦ εἰκοσιτετραώρου εἶναι μόνο τὸ μεσονύκτιο καὶ τὸ μεσημέρι, καὶ ὅτι, ἀφοῦ τὸ μεσονύκτιο εἶναι καὶ τὸ πιὸ νεκρὸ σημεῖο του, εἶναι καὶ ἡ καλλίτερη ἀρχή του καὶ τέλος του.
Γιὰ ὅλους αὐτοὺς τοὺς λόγους, ὅταν κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὡριζόταν μιὰ ἑορτὴ σὲ μιὰ ἡμερομηνία, λ.χ. τὴν 1 Μαρτίου, καθὼς τὸ ἡμερολόγιο πήγαινε σὰ χαλασμένο ῥολόγι πότε μπροστὰ καὶ πότε πίσω, αὐτὴ ἡ 1η Μαρτίου ἄλλοτε ἔφτανε στοὺς καύσωνες τοῦ καλοκαιριοῦ καὶ ἄλλοτε στοὺς παγετοὺς τοῦ χειμῶνος. ὀνομαστικὰ ἦταν πάντοτε ἡ 1η Μαρτίου, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ἔφτανε σχεδὸν σ᾽ ὁποιαδήποτε ἐποχή. ὅταν οἱ ἀστρονόμοι, οἱ ὅποιοι ἀστρονόμοι τῆς κάθε ἐποχῆς, διώρθωναν τὸ ἡμερολόγιο, οἱ ἁπλοϊκοὶ ἐπέμεναν στὴν 1η Μαρτίου μὲ τὸ παλιό, ὅπως λ.χ. καὶ οἱ σημερινοὶ παλαιοημερολογῖτες ἔχουν τὴν 1η Μαρτίου τους στὶς 14 Μαρτίου. ἔτσι καὶ στὴν ἀρχαιότητα ἡ 1η Μαρτίου γιὰ τοὺς κατὰ καιροὺς παλαιοημερολογῖτες, ποὺ εἶναι σχεδὸν πάντα οἱ δεισιδαίμονες θρῆσκοι, ἔπεφτε καὶ στὶς 25 Μαρτίου καὶ στὶς 2 Ἀπριλίου καὶ στὶς 21 Ἀπριλίου, ἡ δὲ 1η Ἰανουαρίου ἔπεφτε καὶ στὶς 24 ἢ 25 Δεκεμβρίου καὶ στὶς 5 ἢ 6 Ἰανουαρίου. σ᾽ αὐτὲς κυρίως τὶς ἡμερολογιακὲς μανοῦβρες καὶ παλαιοημερογιτικὲς ἐμμονὲς ὀφείλονται τὰ κάλαντα (κάλαντα = kalendae = νουμηνία, νεομηνία, πρωτομηνιὰ) τῶν Χριστουγέννων ἢ τῆς παραμονῆς των, τῶν Φώτων ἢ τῆς παραμονῆς των, τοῦ Λαζάρου, τῶν Βαΐων, τοῦ Πάσχα, κλπ.. ἀρχικὰ ἦταν κάλαντα τῆς 1 ΄Ιανουαρίου ἢ τῆς 1 Μαρτίου (παλιᾶς πρωτοχρονιᾶς). ἀλλὰ προέτρεξα.
Τὰ παιδιὰ τῆς προϊστορικῆς ἐποχῆς, γιὰ τοὺς Ἕλληνες καὶ τοὺς Ῥωμαίους ὁ λόγος, στὴν ἀρχὴ ἔλεγαν τὰ κάλαντα (=μήνυμα καὶ εὐχὲς νεομηνίας) κάθε πρωτομηνιά. κι αὐτὸ τὸ μνημονεύει ὁ συντάκτης τοῦ ψευδηροδοτείου Βίου τοῦ Ὁμήρου, ποὺ γράφει ὅτι δῆθεν ὁ φτωχὸς Ὅμηρος, παραχειμάζων ἐν τῇ Σάμῳ, ταῖς νουμηνίαις προσπορευόμενος πρὸς τὰς οἰκίας τὰς εὐδαιμονεστάτας, ἐλάμβανέ τι ἀείδων τὰ ἔπεα τάδε ἃ καλεῖται εἰρεσιώνη˙ ὡδήγουν δὲ αὐτὸν καὶ συμπαρῆσαν αἰεὶ τῶν παίδων τινὲς τῶν ἐγχωρίων6. ἀργότερα, κατὰ τὴν ἱστορικὴ ἐποχή, ὅταν τὰ ἡμερολόγια ἦταν προγράμματα καταγραφόμενα, τὰ κάλαντα τῶν παιδιῶν περιωρίστηκαν ἢ στὰ τέσσερα κρίσιμα σημεῖα τοῦ ἔτους, ἰσημερίες καὶ ἡλιοστάσια, ἢ στὶς κατὰ καιροὺς πρωτοχρονιές, ποὺ ἦταν τοποθετημένες ἡ κάθε μιὰ σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα αὐτὰ σημεῖα. στὴν Ἑλλάδα λ.χ. πρὶν ἀπὸ τὸ 432 π.Χ. εἶχαν τὴν πρωτοχρονιὰ στὴ φθινοπωρινὴ ἰσημερία ( 1 Ὀκτωβρίου ἢ καὶ λίγο πρὶν ἀπ᾽ αὐτή), ἐνῷ ἀπὸ τὸ 432 π.Χ. ὁ μεγάλος μαθηματικὸς Μέτων, ποὺ ἔκανε τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ τρία τελευταῖα καὶ τελειότερα ἡμερολόγια (μετώνειο τοῦ Μέτωνος, ἰουλιανὸ τοῦ Σωσιγένους, γρηγοριανὸ τοῦ Lilio), τοποθέτησε τὴν πρωτοχρονιὰ στὴν ἐαρινὴ ἰσημερία (31 Μαρτίου ἢ λίγο πρὶν ἀπ᾽ αὐτή). γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἀπὸ τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἔχουμε διασωσμένα κάλαντα καὶ φθινοπωρινὰ ἢ σεπτεμβριάτικα, καὶ ἐαρινὰ ἢ μαρτιάτικα. δὲν ἔχουμε χειμερινὰ καὶ θερινὰ διασωσμένα τραγούδια καλάντων οὔτε μαρτυρίες γιὰ τέτοια.
Οἱ Ῥωμαῖοι πολὺ σωστὰ ἤδη τὸ 153 π.Χ.7 ὥρισαν ὡς πρωτοχρονιὰ τὴν 1 Ἰανουαρίου, δηλαδὴ ἀκριβῶς ἢ περίπου τὸ χειμερινὸ ἡλιοστάσιο, ποὺ εἶναι τὸ μεσονύκτιο τοῦ ἔτους, ἡ μέγιστη νύχτα του. κι ἐνῷ πῆγαν ἐκεῖ καὶ τὰ κάλαντα, παρέμειναν καὶ στὴν παλιὰ πρωτοχρονιά τους τὴν 1 Μαρτίου. ὅταν αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ ἐθιμικὸ καθεστὼς διήνυε τὸ δεύτερο αἰῶνα τῆς διαρκείας του, τότε ἦρθε ὁ Χριστιανισμός. ἔτσι μέσα στὸ δικό του κλῖμα, τὸ κάπως μεταγενέστερο βέβαια, μπῆκε κι ἐπιβίωσε καὶ τὸ ἐθιμικὸ αὐτὸ καθεστώς. μὲ αἰτία τὶς προειρημένες ἡμερολογιακὲς μανοῦβρες τὰ μὲν κάλαντα τῆς 1 Ἰανουαρίου διασπάρηκαν καὶ στὶς 24 καὶ 25 Δεκεμβρίου (Χριστούγεννα καὶ παραμονή τους) καὶ στὶς 5 καὶ 6 Ἰανουαρίου (Φῶτα καὶ παραμονή τους), τὰ δὲ κάλαντα τῆς 1 Μαρτίου διασπάρηκαν καὶ στὶς 25 Μαρτίου (Εὐαγγελισμός), καὶ μέσα σ᾽ ὅλο τὸν Ἀπρίλιο (Σάββατο τοῦ Λαζάρου, Κυριακὴ τῶν Βαΐων, Μ. Πέμπτη, Μ. Παρασκευή, Κυριακὴ τοῦ Πάσχα). γιὰ τὰ κάλαντα τῆς Ἀναλήψεως, καὶ τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου (21 Μαΐου) δὲν φαίνεται ἂν εἶναι ἔσχατα σημεῖα διασπορᾶς τῶν καλάντων τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς ἢ πρώιμα σημεῖα διασπορᾶς κάποιων πολὺ ἀρχαιοτέρων καλάντων τοῦ θερινοῦ ἡλιοστασίου ἢ κάποιας θερινῆς πρωτοχρονιᾶς (21 Ἰουνίου). πάντως, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὶς μέχρι τώρα γενόμενες λαογραφικὲς ἔρευνες, στὸν ἑλληνικὸ χῶρο κάλαντα λέγονται στὶς 24 Δεκεμβρίου (κόλιντα παραμονῆς Χριστουγέννων), 25 Δεκεμβρίου (Χριστούγεννα), 1 Ἰανουαρίου (πρωτοχρονιὰ – Ἅγιος Βασίλειος), 5 Ἰανουαρίου (παραμονὴ Φώτων), 6 Ἰανουαρίου (Φῶτα), 1 Μαρτίου (χελιδόνα – χελιδονίσματα), 25 Μαρτίου (Εὐαγγελισμός), 27 Μαρτίου – 27 Ἀπριλίου (Σάββατο Λαζάρου – λαζαρῖνες – λαζαρίσματα), 28 Μαρτίου – 28 Ἀπριλίου (Κυριακὴ Βαΐων – Σήμερα τὰ βάια καὶ τῶν βαϊῶν), 1 Ἀπριλίου – 2 Μαΐου (Μ. Πέμπτη – Σήμερα μαῦρος οὐρανός), 2 Ἀπριλίου – 3 Μαΐου (Μ. Παρασκευή), 4 Ἀπριλίου – 5 Μαΐου (Κυριακὴ τοῦ Πάσχα – Χριστὸς γεννήθη, χαρὰ στὸν κόσμο), 14 Μαΐου – 15 Ἰουνίου (Πέμπτη τῆς Ἀναλήψεως – Σήμερον τὰ ἅγια Κούντουρα καὶ αὔριο ἡ Ἀνάληψι), καὶ 21 Μαΐου (Ἅγιος Κωνσταντῖνος). καὶ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἑορτὲς ὑπάρχουν τὰ ἀνάλογα κάλαντα, τὰ προσαρμοσμένα ὄχι μόνο στὴ Χριστιανικὴ πίστι ἀλλὰ καὶ στὸν ἅγιο ἢ τὴν ἑορτὴ τῆς ἡμέρας (Βασίλειος, Λάζαρος, Κωνσταντῖνος, Βάια, Ἀνάληψι). εἶναι ὅμως παρατηρήσιμο ὅτι ἡ ἀναφορὰ στὸν ἅγιο ἢ τὴν ἑορτὴ εἶναι ὑποτυπώδης, τὸ δὲ κύριο περιεχόμενο τῶν καλάντων εἶναι εὐχὲς τῶν καλαντιστῶν στὰ μέλη τῆς οἰκογενείας ποὺ δέχεται τὸ ἄγγελμά τους καὶ μάλιστα εὐχὲς στ΄ ἀνύπαντρα παλληκάρια καὶ κορίτσια τῆς οἰκογενείας γιὰ ἕναν καλὸ ἔρωτα ἢ γάμο, ἀκόμη κι ὅταν εἶναι νήπια. μερικὲς φορὲς εἶναι καὶ ἄμεση ἐρωτικὴ πρότασι σὲ δεύτερο πρόσωπο. διότι ἀπὸ μιὰ ἄποψι τὰ κάλαντα ἦταν κάποτε καὶ εὐκαιρία καντάδας ἐκ τοῦ συστάδην. καὶ μιὰ τάχαμου τολμηρὴ καντάδα ἦταν καὶ τάχαμου καμουφλαρισμένη ἀνάμεσα στοὺς στίχους τῶν ἐγκωμίων τοῦ ἁγίου τῆς ἡμέρας, ὅπως περίπου εἶναι κρυμμένες οἱ συλλαβὲς τῶν κορακίστικων ἀνάμεσα στοὺς κορακισμοὺς κε-κε-κε (κε Α κε ὔρι κε ο κε θἄ κε ρθω κε νὰ κε σὲ κε δῶ).
Βαστάει πέννα καὶ χαρτί, χαρτὶ καὶ καλαμάρι.Τὰ κάλαντα σὰν ἔθιμο εἶναι ἀρχαϊκὸ ἑλληνικὸ καὶ ῥωμαϊκό, καὶ μᾶλλον προϊστορικὸ καὶ γιὰ τὰ δύο ἔθνη. σὰν τωρινὸ ἑλληνικὸ εἶναι μιγαδικὸ ἑλληνορρωμαϊκό. ἡ λέξι κάλαντα εἶναι λατινική. στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα τὰ κάλαντα ἦταν ἕνας ἀπὸ τοὺς ἀγερμούς, δηλαδή τοὺς ἐράνους. καὶ λέγονταν ἔτσι ἀκριβῶς κι αὐτὰ ἀγερμοί, ἑνῷ εἶχαν καὶ τὶς ἰδιαίτερες ἐποχιακὲς ὀνομασίες εἰρεσιῶναι, χελιδονίσματα, καὶ κορωνίσματα. λέγονταν βέβαια ἀγερμοὶ (ἀπὸ τὸ ῥῆμα ἀγείρω, ποὺ θὰ πῇ ἀθροίζω, μαζεύω, ἐρανίζομαι) καὶ ὅλοι γενικῶς οἱ ἔρανοι. ὁ ἔρανος χορηγιῶν μεταξὺ τῶν ὑποστηρικτῶν ἑνὸς πολιτικοῦ γιὰ τὴν οἰκονομικὴ στήριξι τοῦ πολιτικοῦ ἀγῶνος του1, ἡ ζητιανιὰ τῶν φτωχῶν στ΄ ἀρχοντικὰ ποὺ γλεντοῦσαν2, ἢ στοὺς ναοὺς ποὺ πανηγύριζαν3, ἡ θρησκευτικὴ καὶ βακούφικη ζητεία σιτηρῶν καὶ ἄλλων ἀγροτικῶν προϊόντων γιὰ τοὺς ναοὺς καὶ τὰ μοναστήρια τῶν θηλυκῶν ἰδίως θεοτήτων Ῥέας, Εἰλειθυίας, Μητρός, Κυβέλης, Ἀρτέμιδος, Ἥρας, Νυμφῶν, καὶ πολλῶν ἄλλων4, ἀλλὰ κυρίως καὶ ἐν τέλει ἀγερμοὶ λέγονταν αὐτὰ ποὺ τώρα λέμε κάλαντα ἢ κόλιντα τῶν παιδιῶν. πρὶν ὅμως πῶ γιὰ τοὺς ἀγερμοὺς ἢ κάλαντα, πρέπει νὰ πῶ ὡρισμένα πράγματα γιὰ τὰ ἡμερολόγια τῶν ἀρχαίων. κατὰ τὴν ἀρχαιότητα τὰ ἡμερολόγια δὲν ἦταν ἀκριβῆ καὶ οἱ ἡμεροδεῖκτες, εἴτε σὰν κρεμαστάρια τοῦ τοίχου εἴτε σὰ σημειωματάρια ἐπιτραπέζια εἴτε σὰ βιβλιαράκια τῆς τσέπης, δὲν ὑπῆρχαν. τὸ ἀρχαιότερο ἡμερολόγιο τοίχου ἢ τραπέζης ἔγραψε κατὰ τὸν Δ΄ π.Χ. αἰῶνα ὁ σύγχρονος τοῦ Ἀριστοτέλους μαθηματικὸς καὶ ἀστρονόμος Εὔδοξος ὁ Κνίδιος. γι΄ αὐτὸ λεγόταν Εὐδόξου Τέχνη. πιὸ μπροστὰ ὁ ἁπλὸς λαὸς καὶ κυρίως ὁ ἀγρότης μάθαινε τὴν ἀλλαγὴ τοῦ ἔτους ἢ καὶ τοῦ μηνὸς ὡς ἄγγελμα ἀπὸ τὰ μικρὰ παιδιὰ ποὺ ἔλεγαν τὰ κάλαντα. ἀκριβέστερα τὶς ἡμερολογιακὲς ἀλλαγὲς στὸ λαὸ τὶς ἀνακοίνωναν μὲ τὰ παιδιὰ ἐκεῖνοι ποὺ ἀσχολοῦνταν μὲ τὸ ἡμερολόγιο, τὸ ὁποῖο, ὅπως λέει ὁ ποιητὴς Ἡσίοδος, ἦταν Ἔργα καὶ ἡμέραι, δηλαδὴ Καζαμίας, ἀγροτικὸ ἡμερολόγιο. τὰ παιδιὰ μετέφεραν στὸ λαὸ τὸ μήνυμα τῆς χρονικῆς ἀλλαγῆς μὲ μηνυτήρια κι εὐχετήρια τραγουδάκια, ὁ δὲ λαὸς ἔδινε στοὺς μικροὺς ἀγγελιοφόρους φιλοδωρήματα. στὴν ἀρχή, ποὺ δὲν ὑπῆρχε νόμισμα, τὰ φιλοδωρήματα ἦταν καρποί, ἰδίως ξηροὶ ἢ λιασμένοι, ἀμύγδαλα, καρύδια, ξυλοκέρατα, σῦκα, αὐγά, τυρί, κρέας, ψωμιά, κουλοῦρες, κρασὶ στὸ ποτήρι, σιτάρι, κριθάρι, μέλι, ἅλας, καὶ διάφορα ἄλλα καλούδια ἀπὸ τὸ κελλάρι τοῦ σπιτιοῦ. ἀργότερα ἦταν καὶ νομίσματα μικρῆς ἀξίας, ὀβολοὶ καὶ ἡμιώβολα ἢ ἤμαιθα.
Στοὺς ἀρχαίους ἑλληνικοὺς παιδικοὺς ἀγερμοὺς ἀναφέρονται οἱ κωμικοὶ ποιηταὶ Ἀριστοφάνης ( Ε΄ π.Χ. αἰ.) Ἔφιππος, καὶ Ἁγνοκλῆς ὁ Ῥόδιος, ὁ ἰαμβικὸς ποιητὴς Φοίνιξ ὁ Κολοφώνιος, ὁ ἱστορικὸς τῶν ἀλεξανδρινῶν χρόνων Θέογνις, οἱ λεξικογράφοι Πάμφιλος Ἀλεξανδρεύς, καὶ Ἡσύχιος Ἀλεξανδρεύς, ὁ λόγιος ἐπίσκοπος Θεσσαλονίκης Εὐστάθιος, ὁ Ἰωάννης Τζέτζης, καὶ κυρίως ὁ Πλούταρχος (Α΄-Β΄ μ.Χ. αἰ.), ὁ ἀνώνυμος συγγραφεὺς τοῦ Β΄ π.Χ. αἰῶνος ποὺ ἔγραψε τὸν ψευδηροδότειο Ὁμήρου βίον, ὁ συγγραφεὺς τοῦ Γ΄ αἰῶνος Ἀθήναιος, καὶ ἡ ἀρχαία ἐγκυκλοπαίδεια Σούμμα5. οἱ τέσσερες τελευταῖοι διέσωσαν καὶ τέσσερα πολὺ ἀρχαιότερά τους δημοτικὰ τραγούδια καλάντων, δύο στὴν ἰωνικὴ διάλεκτο τῆς Σάμου καὶ τῆς Κολοφῶνος, ἕνα στὴ δωρικὴ τῆς Ῥόδου, καὶ ἕνα στὴν πρότερη κοινὴ ἑλληνικὴ τὴ λεγομένη καὶ ἀττική. τὰ δύο εἶναι ἀρχαιότερα τοῦ 500 π.Χ. καὶ τ᾽ ἄλλα δύο νεώτερα.
Τὸ ἕνα ἔτος ἔχει περίπου 365,24 μέρες, δηλαδὴ τόσες περιστροφὲς τῆς γῆς γύρω ἀπὸ τὸν ἄξονά της περιέχει μία περιφορά της γύρω ἀπὸ τὸν ἥλιο, ἔχει 13,37 μῆνες, δηλαδὴ τόσες περιφορὲς τῆς σελήνης γύρω ἀπὸ τὴ γῆ, ἤτοι τόσα διαστήματα ἀπὸ πανσέληνο σὲ πανσέληνο, καὶ 53,5 ἑβδομάδες, δηλαδὴ τόσα τέταρτα τῆς περιφορᾶς τῆς σελήνης ἤτοι τέταρτα τῆς φωτισμένης ἐπιφανείας της. ἐπειδὴ καμμία ἀπὸ τὶς χρονικὲς αὐτὲς μονάδες δὲν εἶναι ἀκριβὴς ὑποδιαίρεσι τῆς ἄλλης, καὶ μάλιστα ἐπειδὴ ἐκτὸς ἀπὸ τὸν πάντα περιττὸ ἀριθμό τους ἔχουν καὶ κλάσματα, ὁ ἄνθρωπος ἄργησε νὰ ῥυθμίσῃ τὸ ἡμερολόγιό του ὑποδιαιρώντας τὸ ἔτος σὲ μῆνες καὶ τοὺς μῆνες σὲ μέρες κι ἑβδομάδες. δεύτερη αἰτία ποὺ τὸν δυσκόλευε ἦταν τὸ ὅτι δὲν γνώριζε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὴν ἀκριβῆ χρονικὴ διάρκεια τοῦ ἔτους, ποὺ εἶναι 365 μέρες, 5 ὥρες, 48΄ λεπτὰ καὶ 47΄΄ δευτερόλεπτα, οὔτε τοῦ μηνὸς οὔτε τῆς ἑβδομάδος. εἶναι τεκμαρτὸ ὅτι στὴν ἀρχὴ νόμισε ὅτι τὸ ἔτος ἔχει 360 μέρες. γι΄αὐτὸ διῄρεσε τὸν κύκλο καὶ τὸ μοιρογνωμόνιό του σὲ 360 μοῖρες, καὶ ὄχι σὲ 400 ἢ 1000, γι΄αὐτὸ καὶ στὸ παλιότερο ἀριθμητικό του σύστημα, τὸ ἑξαδικό, εἶχε ‘’χιλιάδα‘’ τὸ 360, ‘’ἑκατοντάδα‘’ τὸ 60, καὶ ‘’δεκάδα’’ τὸ 6. ἀργότερα ἦταν ποὺ κατάλαβε ὅτι τὸ ἔτος τραβάει 365 μέρες (κατὰ τὴν προϊστορικὴ ἀκόμη ἐποχή), ἀκόμη ἀργότερα ὅτι τραβάει 365, 25 μέρες (τὸ 46 π.Χ.), καὶ τέλος κατάλαβε ὅτι τραβάει 365,242217 μέρες (τὸ 1580). καὶ τρίτη αἰτία ποὺ δυσκόλευε τὸν ἄνθρωπο νὰ κάνῃ ἕνα ἀκριβὲς ἡμερολόγιο ἦταν τὸ ὅτι στὴν ἀρχὴ ἤθελε νὰ λαμβάνῃ στὰ σοβαρὰ ὑπ᾽ ὄψι του καὶ τοὺς κύκλους τῆς σελήνης (μῆνες) καὶ ταυτόχρονα νὰ τοὺς ἔχῃ συνήθως 12 (=6+6 ἤτοι δύο “δεκάδες” τοῦ ἑξαδικοῦ ἀριθμητικοῦ συστήματος), ἐνῷ αὐτοὶ εἶναι 13,37. στὴν ἀρχὴ ἰσοφάριζε τὰ πράγματα παρεμβάλλοντας καὶ δέκατο τρίτο μῆνα, τὸν ἐμβόλιμον (=σφηνωμένο), ὄχι πάντα πετυχημένον στὸ χρονικὸ μῆκος του ἢ στὴ συχνότητα παρεμβολῆς του, ἢ αὐξομειώνοντας τὴ διάρκεια τῶν μηνῶν ἀπὸ 28 μέχρι 35 μέρες. ὁ μακεδονικὸς λ.χ. μήνας Ὑπερβερεταῖος (=ὑπερφερεταῖος , αὐτὸς ποὺ ὑπερφέρει , δηλαδὴ τὸ παρατραβάει) εἶχε 35 μέρες, ἑνῷ οἱ ἄλλοι 11 μῆνες εἶχαν 30 μέρες (30×11=330. 330+35=365). ὅλ΄ αὐτὰ δείχνουν ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς τελευταίους 4 αἰῶνες σ᾽ ὁλόκληρη τὴν ὑπόλοιπη ἱστορία του ὁ ἄνθρωπος εἶχε ἡμερολόγια ποὺ δούλευαν σὰ ῥολόγια ποὺ πηγαίνουν μπροστά. μόνο τὸ προτελευταῖο ἡμερολόγιο, τὸ ἰουλιανὸ τοῦ 46 π.Χ., πήγαινε πίσω κατὰ 11 λεπτὰ καὶ 13 δευτερόλεπτα. κι ὅπως, ὅταν τὸ ῥολόγι πηγαίνῃ μπροστὰ ἢ πίσω, σὲ μεγάλο χρονικὸ διάστημα θὰ δείξῃ τὸ μεσημέρι νὰ εἶναι καὶ 12 ἡ ὥρα, καὶ 1, καὶ 2, καὶ 3, μέχρι καὶ πάλι 12, ἀλλὰ θὰ ἔχῃ χάσει μία μέρα, ἔτσι καὶ τ᾽ ἀρχαῖα ἡμερολόγια ἔδειχναν τὸ καλοκαίρι καὶ Ἰούλιο μῆνα, καὶ Ὀκτώβριο, καὶ Φεβρουάριο, καὶ Μάιο, καὶ ὁποιονδήποτε ἄλλο μῆνα. τὸ ἀτελέστατο λ.χ. αἰγυπτιακὸ ἡμερολόγιο, σὲ παράλληλη χρῆσι μὲ τὸ τότε ἑλληνικὸ ἡμερολόγιο τοῦ Μέτωνος, τὴ χρονιὰ ποὺ πέθανε ὁ Μ. Ἀλέξανδρος, τὸ 323 π.Χ., ἔδειχνε τὴν 1 τοῦ μηνός του Θώθ, τὴν πρωτοχρονιά του, στὶς 28 Ὀκτωβρίου, τὴ χρονιὰ ποὺ πέθανε ἡ Κλεοπάτρα, τὸ 31 π.Χ., ἔδειχνε τὴν ἴδια ἡμερομηνία του στὶς 30 Αὐγούστου τοῦ μετωνείου ἡμερολογίου, καὶ τὸ 140 μ.Χ. τὴν ἔδειχνε στὶς 20 Ἰουλίου. διότι πήγαινε μπροστά. καὶ πήγαινε μπροστά, ἐπειδὴ ἦταν κοντό, μικρότερο ἀπὸ 365 μέρες.
Ἀπὸ τὴν προϊστορικὴ ἤδη ἐποχὴ ὁ ἄνθρωπος εἶχε παρατηρήσει ἐπίσης καὶ τὰ τέσσερα κρίσιμα σημεῖα τοῦ ἔτους, ποὺ τὸ χωρίζουν σὲ τέσσερα τέταρτα (ἑποχές), τὶς δύο δηλαδὴ ἰσημερίες, ἑαρινὴ καὶ φθινοπωρινή, καὶ τὰ δύο ἡλιοστάσια, τὸ χειμερινὸ μὲ τὴ μέγιστη νύχτα τῆς χρονιᾶς, καὶ τὸ θερινὸ μὲ τὴ μέγιστη μέρα. εἶναι εὐνόητο ὅτι αὐτὰ τὰ διαπίστωνε παρατηρώντας ποιό εἶναι τὸ βορειότερο καὶ ποιό τὸ νοτιώτερο σημεῖο τῆς ἀνατολῆς καὶ τῆς δύσεως, στὰ δόντια τῶν ὀροσειρῶν τοῦ ὁρίζοντος δηλαδή, ὅπου φτάνει ὁ ἥλιος (ἡλιοστάσια), καὶ ποιά εἶναι τὰ μεσαῖα (ἰσημερίες). τὰ σημεῖα αὐτά, μὲ τὸ σημερινὸ ἡμερολόγιο, σὲ ἔτος δίσεκτο ποὺ εἶναι τὸ ἔτος τὸ χωρὶς ὑπόλοιπα κλάσματα ἡμερονυκτίου καὶ ἐκκρεμότητες, βρίσκονται στὶς 20 Μαρτίου, 21 Ἰουνίου, 22 Σεπτεμβρίου, καὶ 21 Δεκεμβρίου. ἡ μόνη ἀκαταστασία τοῦ σημερινοῦ ἡμερολογίου εἶναι ὅτι δὲν ἔχει τὴν ἀλλαγὴ τοῦ ἔτους στὴ μέγιστη νύχτα του, δηλαδὴ τὴν πρωτοχρονιὰ στὶς 22 Δεκεμβρίου. πρέπει δηλαδὴ τὸ ἔτος νὰ τραβηχτῇ ἄλλες 10 μέρες μπροστά, ὥστε ἡ σημερινὴ 22 Δεκεμβρίου ἑνὸς δισέκτου ἔτους νὰ γίνῃ 1 Ἰανουαρίου. καὶ τὸ μῆκος τοῦ κάθε μηνὸς ἀνὰ τριμηνία νὰ ὁριστῇ τόσο, ὥστε τὰ τέσσερα ἐν λόγῳ σημεῖα τοῦ ἔτους νὰ πέφτουν στὴν τελευταία μέρα τῶν μηνῶν Δεκεμβρίου, Μαρτίου, Ἰουνίου, καὶ Σεπτεμβρίου.
Τέλος κατὰ τὴν ἀρχαιότητα δὲν ὥριζαν ὡς ἀρχὴ τοῦ ἔτους τὸ πιὸ νεκρὸ σημεῖο του, τὸ χειμερινὸ δηλαδὴ ἡλιοστάσιο, ὅπως περίπου γίνεται τώρα, ἀλλὰ προτιμοῦσαν τὶς δυὸ ἰσημερίες, τὴν ἐαρινὴ πιὸ πολὺ σὰν πρωΐ τοῦ ἔτους, ἢ λιγώτερο τὴ φθινοπωρινὴ σὰ δειλινὸ τοῦ ἔτους καὶ τέλος τοῦ κύκλου τῶν γεωργικῶν ἐργασιῶν. διότι ὁ χειμώνας εἶναι, ἂς ποῦμε, ἡ νύχτα τοῦ ἔτους, τὸ δὲ καλοκαίρι ἡ μέρα. καὶ διότι καὶ τὸ εἰκοσιτετράωρο ἡμερονύκτιο οἱ ἀρχαῖοι τὸ ἄρχιζαν ἢ ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου ἢ συνηθέστερα ἀπὸ τὴ δύσι του, σημεῖα ποὺ δὲν εἶναι σταθερά. ἄργησαν νὰ καταλάβουν ὅτι τὰ σταθερὰ σημεῖα τοῦ εἰκοσιτετραώρου εἶναι μόνο τὸ μεσονύκτιο καὶ τὸ μεσημέρι, καὶ ὅτι, ἀφοῦ τὸ μεσονύκτιο εἶναι καὶ τὸ πιὸ νεκρὸ σημεῖο του, εἶναι καὶ ἡ καλλίτερη ἀρχή του καὶ τέλος του.
Γιὰ ὅλους αὐτοὺς τοὺς λόγους, ὅταν κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ὡριζόταν μιὰ ἑορτὴ σὲ μιὰ ἡμερομηνία, λ.χ. τὴν 1 Μαρτίου, καθὼς τὸ ἡμερολόγιο πήγαινε σὰ χαλασμένο ῥολόγι πότε μπροστὰ καὶ πότε πίσω, αὐτὴ ἡ 1η Μαρτίου ἄλλοτε ἔφτανε στοὺς καύσωνες τοῦ καλοκαιριοῦ καὶ ἄλλοτε στοὺς παγετοὺς τοῦ χειμῶνος. ὀνομαστικὰ ἦταν πάντοτε ἡ 1η Μαρτίου, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ἔφτανε σχεδὸν σ᾽ ὁποιαδήποτε ἐποχή. ὅταν οἱ ἀστρονόμοι, οἱ ὅποιοι ἀστρονόμοι τῆς κάθε ἐποχῆς, διώρθωναν τὸ ἡμερολόγιο, οἱ ἁπλοϊκοὶ ἐπέμεναν στὴν 1η Μαρτίου μὲ τὸ παλιό, ὅπως λ.χ. καὶ οἱ σημερινοὶ παλαιοημερολογῖτες ἔχουν τὴν 1η Μαρτίου τους στὶς 14 Μαρτίου. ἔτσι καὶ στὴν ἀρχαιότητα ἡ 1η Μαρτίου γιὰ τοὺς κατὰ καιροὺς παλαιοημερολογῖτες, ποὺ εἶναι σχεδὸν πάντα οἱ δεισιδαίμονες θρῆσκοι, ἔπεφτε καὶ στὶς 25 Μαρτίου καὶ στὶς 2 Ἀπριλίου καὶ στὶς 21 Ἀπριλίου, ἡ δὲ 1η Ἰανουαρίου ἔπεφτε καὶ στὶς 24 ἢ 25 Δεκεμβρίου καὶ στὶς 5 ἢ 6 Ἰανουαρίου. σ᾽ αὐτὲς κυρίως τὶς ἡμερολογιακὲς μανοῦβρες καὶ παλαιοημερογιτικὲς ἐμμονὲς ὀφείλονται τὰ κάλαντα (κάλαντα = kalendae = νουμηνία, νεομηνία, πρωτομηνιὰ) τῶν Χριστουγέννων ἢ τῆς παραμονῆς των, τῶν Φώτων ἢ τῆς παραμονῆς των, τοῦ Λαζάρου, τῶν Βαΐων, τοῦ Πάσχα, κλπ.. ἀρχικὰ ἦταν κάλαντα τῆς 1 ΄Ιανουαρίου ἢ τῆς 1 Μαρτίου (παλιᾶς πρωτοχρονιᾶς). ἀλλὰ προέτρεξα.
Τὰ παιδιὰ τῆς προϊστορικῆς ἐποχῆς, γιὰ τοὺς Ἕλληνες καὶ τοὺς Ῥωμαίους ὁ λόγος, στὴν ἀρχὴ ἔλεγαν τὰ κάλαντα (=μήνυμα καὶ εὐχὲς νεομηνίας) κάθε πρωτομηνιά. κι αὐτὸ τὸ μνημονεύει ὁ συντάκτης τοῦ ψευδηροδοτείου Βίου τοῦ Ὁμήρου, ποὺ γράφει ὅτι δῆθεν ὁ φτωχὸς Ὅμηρος, παραχειμάζων ἐν τῇ Σάμῳ, ταῖς νουμηνίαις προσπορευόμενος πρὸς τὰς οἰκίας τὰς εὐδαιμονεστάτας, ἐλάμβανέ τι ἀείδων τὰ ἔπεα τάδε ἃ καλεῖται εἰρεσιώνη˙ ὡδήγουν δὲ αὐτὸν καὶ συμπαρῆσαν αἰεὶ τῶν παίδων τινὲς τῶν ἐγχωρίων6. ἀργότερα, κατὰ τὴν ἱστορικὴ ἐποχή, ὅταν τὰ ἡμερολόγια ἦταν προγράμματα καταγραφόμενα, τὰ κάλαντα τῶν παιδιῶν περιωρίστηκαν ἢ στὰ τέσσερα κρίσιμα σημεῖα τοῦ ἔτους, ἰσημερίες καὶ ἡλιοστάσια, ἢ στὶς κατὰ καιροὺς πρωτοχρονιές, ποὺ ἦταν τοποθετημένες ἡ κάθε μιὰ σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ τέσσερα αὐτὰ σημεῖα. στὴν Ἑλλάδα λ.χ. πρὶν ἀπὸ τὸ 432 π.Χ. εἶχαν τὴν πρωτοχρονιὰ στὴ φθινοπωρινὴ ἰσημερία ( 1 Ὀκτωβρίου ἢ καὶ λίγο πρὶν ἀπ᾽ αὐτή), ἐνῷ ἀπὸ τὸ 432 π.Χ. ὁ μεγάλος μαθηματικὸς Μέτων, ποὺ ἔκανε τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ τρία τελευταῖα καὶ τελειότερα ἡμερολόγια (μετώνειο τοῦ Μέτωνος, ἰουλιανὸ τοῦ Σωσιγένους, γρηγοριανὸ τοῦ Lilio), τοποθέτησε τὴν πρωτοχρονιὰ στὴν ἐαρινὴ ἰσημερία (31 Μαρτίου ἢ λίγο πρὶν ἀπ᾽ αὐτή). γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἀπὸ τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἔχουμε διασωσμένα κάλαντα καὶ φθινοπωρινὰ ἢ σεπτεμβριάτικα, καὶ ἐαρινὰ ἢ μαρτιάτικα. δὲν ἔχουμε χειμερινὰ καὶ θερινὰ διασωσμένα τραγούδια καλάντων οὔτε μαρτυρίες γιὰ τέτοια.
Οἱ Ῥωμαῖοι πολὺ σωστὰ ἤδη τὸ 153 π.Χ.7 ὥρισαν ὡς πρωτοχρονιὰ τὴν 1 Ἰανουαρίου, δηλαδὴ ἀκριβῶς ἢ περίπου τὸ χειμερινὸ ἡλιοστάσιο, ποὺ εἶναι τὸ μεσονύκτιο τοῦ ἔτους, ἡ μέγιστη νύχτα του. κι ἐνῷ πῆγαν ἐκεῖ καὶ τὰ κάλαντα, παρέμειναν καὶ στὴν παλιὰ πρωτοχρονιά τους τὴν 1 Μαρτίου. ὅταν αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ ἐθιμικὸ καθεστὼς διήνυε τὸ δεύτερο αἰῶνα τῆς διαρκείας του, τότε ἦρθε ὁ Χριστιανισμός. ἔτσι μέσα στὸ δικό του κλῖμα, τὸ κάπως μεταγενέστερο βέβαια, μπῆκε κι ἐπιβίωσε καὶ τὸ ἐθιμικὸ αὐτὸ καθεστώς. μὲ αἰτία τὶς προειρημένες ἡμερολογιακὲς μανοῦβρες τὰ μὲν κάλαντα τῆς 1 Ἰανουαρίου διασπάρηκαν καὶ στὶς 24 καὶ 25 Δεκεμβρίου (Χριστούγεννα καὶ παραμονή τους) καὶ στὶς 5 καὶ 6 Ἰανουαρίου (Φῶτα καὶ παραμονή τους), τὰ δὲ κάλαντα τῆς 1 Μαρτίου διασπάρηκαν καὶ στὶς 25 Μαρτίου (Εὐαγγελισμός), καὶ μέσα σ᾽ ὅλο τὸν Ἀπρίλιο (Σάββατο τοῦ Λαζάρου, Κυριακὴ τῶν Βαΐων, Μ. Πέμπτη, Μ. Παρασκευή, Κυριακὴ τοῦ Πάσχα). γιὰ τὰ κάλαντα τῆς Ἀναλήψεως, καὶ τοῦ Ἁγίου Κωνσταντίνου (21 Μαΐου) δὲν φαίνεται ἂν εἶναι ἔσχατα σημεῖα διασπορᾶς τῶν καλάντων τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς ἢ πρώιμα σημεῖα διασπορᾶς κάποιων πολὺ ἀρχαιοτέρων καλάντων τοῦ θερινοῦ ἡλιοστασίου ἢ κάποιας θερινῆς πρωτοχρονιᾶς (21 Ἰουνίου). πάντως, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὶς μέχρι τώρα γενόμενες λαογραφικὲς ἔρευνες, στὸν ἑλληνικὸ χῶρο κάλαντα λέγονται στὶς 24 Δεκεμβρίου (κόλιντα παραμονῆς Χριστουγέννων), 25 Δεκεμβρίου (Χριστούγεννα), 1 Ἰανουαρίου (πρωτοχρονιὰ – Ἅγιος Βασίλειος), 5 Ἰανουαρίου (παραμονὴ Φώτων), 6 Ἰανουαρίου (Φῶτα), 1 Μαρτίου (χελιδόνα – χελιδονίσματα), 25 Μαρτίου (Εὐαγγελισμός), 27 Μαρτίου – 27 Ἀπριλίου (Σάββατο Λαζάρου – λαζαρῖνες – λαζαρίσματα), 28 Μαρτίου – 28 Ἀπριλίου (Κυριακὴ Βαΐων – Σήμερα τὰ βάια καὶ τῶν βαϊῶν), 1 Ἀπριλίου – 2 Μαΐου (Μ. Πέμπτη – Σήμερα μαῦρος οὐρανός), 2 Ἀπριλίου – 3 Μαΐου (Μ. Παρασκευή), 4 Ἀπριλίου – 5 Μαΐου (Κυριακὴ τοῦ Πάσχα – Χριστὸς γεννήθη, χαρὰ στὸν κόσμο), 14 Μαΐου – 15 Ἰουνίου (Πέμπτη τῆς Ἀναλήψεως – Σήμερον τὰ ἅγια Κούντουρα καὶ αὔριο ἡ Ἀνάληψι), καὶ 21 Μαΐου (Ἅγιος Κωνσταντῖνος). καὶ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἑορτὲς ὑπάρχουν τὰ ἀνάλογα κάλαντα, τὰ προσαρμοσμένα ὄχι μόνο στὴ Χριστιανικὴ πίστι ἀλλὰ καὶ στὸν ἅγιο ἢ τὴν ἑορτὴ τῆς ἡμέρας (Βασίλειος, Λάζαρος, Κωνσταντῖνος, Βάια, Ἀνάληψι). εἶναι ὅμως παρατηρήσιμο ὅτι ἡ ἀναφορὰ στὸν ἅγιο ἢ τὴν ἑορτὴ εἶναι ὑποτυπώδης, τὸ δὲ κύριο περιεχόμενο τῶν καλάντων εἶναι εὐχὲς τῶν καλαντιστῶν στὰ μέλη τῆς οἰκογενείας ποὺ δέχεται τὸ ἄγγελμά τους καὶ μάλιστα εὐχὲς στ΄ ἀνύπαντρα παλληκάρια καὶ κορίτσια τῆς οἰκογενείας γιὰ ἕναν καλὸ ἔρωτα ἢ γάμο, ἀκόμη κι ὅταν εἶναι νήπια. μερικὲς φορὲς εἶναι καὶ ἄμεση ἐρωτικὴ πρότασι σὲ δεύτερο πρόσωπο. διότι ἀπὸ μιὰ ἄποψι τὰ κάλαντα ἦταν κάποτε καὶ εὐκαιρία καντάδας ἐκ τοῦ συστάδην. καὶ μιὰ τάχαμου τολμηρὴ καντάδα ἦταν καὶ τάχαμου καμουφλαρισμένη ἀνάμεσα στοὺς στίχους τῶν ἐγκωμίων τοῦ ἁγίου τῆς ἡμέρας, ὅπως περίπου εἶναι κρυμμένες οἱ συλλαβὲς τῶν κορακίστικων ἀνάμεσα στοὺς κορακισμοὺς κε-κε-κε (κε Α κε ὔρι κε ο κε θἄ κε ρθω κε νὰ κε σὲ κε δῶ).
Ζαχαροκάντιο ζυμωτή, δὲς κι ἐμὲ τὸ παλληκάρι.
Ἔχω τὴ γνώμη ὅτι ἐξ ἀρχῆς τὰ κάλαντα ἢ κατὰ τὶς ἀρχαῖες ἑλληνικὲς ὀνομασίες των εἰρεσιῶναι, χελιδονίσματα, καὶ κορωνίσματα, ἦταν μόνο κοινωνικὰ καὶ ἀγροτικὰ – ἡμερολογιακὰ καὶ παιδικά, χωρὶς κανένα θρησκευτικὸ χαρακτῆρα. θρησκευτικὰ στοιχεῖα, εἰδωλολατρικὰ πρῶτα κι ἔπειτα χριστιανικά, μπῆκαν σ᾽ αὐτὰ μόνο σὲ χρόνια ὄψιμα. ἔτσι βλέπουμε στὰ μὲν ἀρχαϊκὰ καὶ ἔντονα διαλεκτικὰ ἑλληνικὰ χελιδονίσματα καὶ εἰρεσιώνας ν᾽ ἀπουσιάζῃ κάθε ἴχνος θρησκευτικοῦ στοιχείου, στὸ δὲ ὀψιμώτερο κορώνισμα νὰ ἐμφανίζωνται ὁ Ἀπόλλων σὰν πατέρας τῆς Κορώνης καὶ οἱ θεοὶ σὰν ἐκτελεσταὶ τῶν εὐχῶν, κι αὐτοὺς ὅλους ἀργότερα νὰ τοὺς ὑποκαθιστοῦν οἱ ἅγιοι Βασίλειος, Λάζαρος, καὶ Κωνσταντῖνος.
Εἰρεσιώνη στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ἐθιμικὴ συνήθεια λεγόταν κατ᾽ ἀρχὴν ἕνα κλωνάρι ἐλιᾶς στολισμένο μὲ μιὰ τούφα εἶρος8 ἤτοι ἔριον (=μαλλί) – γι᾽ αὐτὸ ἄλλωστε λεγόταν καὶ εἰρεσιώνη9 – καὶ μὲ διαφόρους πρόσθετους καρποὺς ἀπ᾽ αὐτοὺς ποὺ ὑπάρχουν ἄφθονοι κατὰ τὴ φθινοπωρινὴ καὶ σεπτεμβριάτικη ἰσημερία, ἰδίως ῥόδια, κυδώνια, σῦκα, καὶ σταφύλια. αὐτὸ τὸ κλωνάρι, τὴν εἰρεσιώνη, τὸ κρεμοῦσαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες στὴν πόρτα τους καὶ τὸ κρατοῦσαν ὅσο περισσότερον καιρὸ μποροῦσαν, ὅπως τώρα κρεμοῦν τὸ στεφάνι τῆς πρωτομαγιᾶς. ἀπ᾽ αὐτὴ τὴν εἰρεσιώνη κατάγονται τόσο τὰ κρεμαστάρια ῥοδιῶν καὶ κυδωνιῶν στὸ ταβάνι τοῦ νεοελληνικοῦ ἀγροτικοῦ σπιτιοῦ, ὅσο καὶ ὁ γαμήλιος φλάμπουρας τῶν Σαρακατσάνων ποὺ ἔχει στὰ ἄκρα του μπηγμένα μῆλα. ἐννοεῖται ὅτι τὴν ἀρχαία εἰρεσιώνη τὴν κρεμοῦσαν στὴν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τὰ παιδιὰ ποὺ πήγαιναν νὰ τραγουδήσουν τὴν εἰρεσιώνη – κάλαντα. γι᾽ αὐτὸ εἶναι ἀναντίρρητο ὅτι καὶ τὸ δημοτικὸ τραγούδι τῶν καλάντων, ποὺ λεγόταν εἰρεσιώνη 10, εἶναι τῆς φθινοπωρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς.
Χελιδονίσματα λέγονταν στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα τὰ κάλαντα τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς, ἐπειδὴ τὰ παιδιά, ποὺ τὰ τραγουδοῦσαν περιερχόμενα στὰ σπίτια καὶ δεχόμενα φιλοδωρήματα, κυρίως ἀνήγγελλαν τὸν ἐρχομὸ τῆς ἀποδημητικῆς χελιδόνος. καὶ τὰ παιδιὰ αὐτὰ λέγονταν χελιδονισταί 11. καὶ μέχρι σήμερα ἡ χελιδόνα τραγουδιέται ἀπὸ τὰ παιδιὰ σὰν κάλαντα τῆς 1 Μαρτίου σ᾽ ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα, οἱ δὲ σημερινοὶ χελιδονισταὶ ἔχουν μιὰ ξύλινη χελιδόνα ποὺ τὴν περιστρέφουν σὲ ἄξονα μὲ ἑλκόμενο κορδόνι πάνω σὲ μιὰ ξύλινη τρουλλοειδῆ βάσι στολισμένη μὲ πρώιμα λουλούδια. τὸ ἴδιο πρέπει, νομίζω, νὰ ἔκαναν καὶ οἱ ἀρχαῖοι χελιδονισταί. τὰ ἴδια ἐαρινὰ κάλαντα σὲ μερικὲς περιοχὲς τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδος λέγονταν κορωνίσματα, καὶ τὰ παιδιὰ ποὺ τὰ τραγουδοῦσαν κορωνισταί 12, ἐπειδὴ ἀντὶ γιὰ τὴ χελιδόνα τραγουδοῦσαν τὴν κορώνη (=κουρούνα), ἐπίσης ἀποδημητικὸ πτηνὸ καρακοειδές. στὸ μοναδικὸ ἀρχαῖο ἑλληνικὸ κορώνισμα, ποὺ διασώθηκε, φαίνεται ἔντονα ὅτι οἱ κορωνισταὶ κρατοῦσαν κι ἔπαιζαν ὁμοίωμα κορώνης, καὶ ἀπ᾽ αὐτὸ συμπέρανα προηγουμένως ὅτι τὸ ἴδιο ἔκαναν καὶ στὴ χελιδόνα, πρᾶγμα ἄλλωστε ποὺ μαρτυρεῖται ὡς ἐπιβίωσι καὶ στὴ νεοελληνικὴ παιδικὴ ἐθιμικὴ πρακτική. ὅσο γιὰ τὸ Λάζαρο, ποὺ τραγουδοῦν οἱ λαζαρῖνες στὰ λαζαρίσματά τους, εἶναι, νομίζω, διασκευὴ καὶ μεταπήδησι τοῦ εἰδωλολατρικοῦ θεοῦ Ἡλίου (Ἀπόλλωνος), ἢ ἴσως καὶ Ἡλαζάρου κάποτε λεγομένου, ὅπως κι ὁ Ἁη Λιᾶς ἢ Ἠλίας, ποὺ τὰ ἐξωκκλήσια του εἶναι συνήθως σὲ βουνοκορφὲς (Ἐκεῖ ψηλὰ στὸν Ἁη Λιᾶ), εἶναι στὴν πραγματικότητα ὁ θεὸς Ἥλιος, ποὺ λατρευόταν στὰ ὑψηλὰ καὶ στὶς βουνοκορφές, ὅπως κατ᾽ ἐπανάληψι μαρτυρεῖται καὶ στὸ βιβλίο τῶν Βασιλειῶν τῆς Π. Διαθήκης. ἀλλὰ καὶ ὁ λεγόμενος Τίμιος Πρόδρομος, ποὺ στὰ «γενέθλιά του» κατὰ τὸ θερινὸ ἡλιοστάσιο, 24 Ἰουνίου, ἀνάβουν καὶ πηδοῦν φωτιὲς (ἐκφυλισμένες βακχικὲς ὀργιαστικὲς πυροβασίες ποὺ τραβήχτηκαν καὶ ἕνα μῆνα πιὸ μπροστὰ στὶς 21 Μαΐου τῶν ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης) καὶ ὁ δῆθεν Χριστὸς ποὺ τὴν παραμονὴ τῶν «γενεθλίων του» κατὰ τὸ χειμερινὸ ἡλιοστάσιο, 24 Δεκεμβρίου, ἀνάβουν πάλι φωτιὲς καὶ στὴ Φλώρινα καὶ σ᾽ ἄλλα μέρη τῆς Ἑλλάδος, (ἐνῷ ὁ ἀληθινὸς Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι βεβαιωμένο καὶ μαρτυρημένο ὅτι γεννήθηκε στὶς 5 Σεπτεμβρίου), δὲν εἶναι, λέω γιὰ τοὺς ἑορταζομένους στὶς 24 Ἰουνίου καὶ Δεκεμβρίου μὲ φωτιές, δὲν εἶναι παρὰ ὁ εἰδωλολατρικὸς θεὸς Ἥλιος ἢ Ἀπόλλων ἢ Διόνυσος – Βάκχος ἢ ῥωμαϊκὸς Σάτυρος (Σατῦρνος – Saturnus = Ἐπιβήτωρ). πρόκειται γιὰ εἰδωλολατρικὲς ἑορτὲς μεταμφιεσμένες σὲ χριστιανικές. ἀλλ᾽ αὐτὰ τῶν δυὸ ἡλιοστασίων μὲ τὶς φωτιὲς καὶ τὶς ἐκφυλισμένες πυροβασίες δὲν ἔχουν σχέσι μὲ τὰ κάλαντα. τ΄ ἀνέφερα μόνο σὰ δείγματα μεταμφιέσεως εἰδωλολατρικῶν θεῶν καὶ σατύρων σὲ χριστιανικοὺς ἁγίους. τέτοια περίπτωσι θέλω νὰ πῶ, μόνον ὡς πρὸς τὸ ὄνομα, εἶναι καὶ ὁ Λάζαρος τῶν λαζαρισμάτων. ὄχι ὅμως καὶ ὡς πρὸς τὸν ἀγερμόν.
Κατὰ τὴ ῥωμαϊκὴ ἐποχή, δηλαδὴ τὴν ἑλληνορρωμαϊκὴ καὶ βυζαντινή, αἱ εἰρεσιῶναι καὶ τὰ χελιδονίσματα ἢ κορωνίσματα ἔγιναν κάλανδα ἢ κάλαντα 13 ἢ μὲ κάποια γλωσσικὴ φθορὰ κόλιντα 14 ἀπὸ τὶς ῥωμαϊκὲς kalendae (=νουμηνία, πρωτομηνιά, τραγούδια πρωτομηνιᾶς καὶ πρωτοχρονιᾶς —Ἀρχιμηνιὰ κι ἀρχιχρονιά— , ἀγγελτήρια τῆς ἀλλαγῆς τοῦ μηνὸς ἢ τῆς χρονιᾶς). καὶ ἔτσι μὲ τὴ λατινική τους ὀνομασία ἔμειναν μέχρι σήμερα. καὶ τραβήχτηκαν ὡς κάλαντα καὶ στὴ νεώτερη πρωτοχρονιὰ τοῦ χειμερινοῦ ἡλιοστασίου, τὴν 1 Ἰανουαρίου καὶ τὰ πέριξ.
στὴ συνέχεια παραθέτω, μεταφράζω, καὶ σχολιάζω τὰ τέσσερα σῳζόμενα ἀρχαῖα ἑλληνικὰ καὶ προρρωμαϊκὰ κάλαντα, ἤτοι δύο εἰρεσιώνας ἕνα χελιδόνισμα, καὶ ἕνα κορώνισμα. ἀπ΄ ὅ,τι ξέρω, μέχρι σήμερα, οὔτε τὰ προσδιώρισε κανεὶς πρὶν ἀπὸ μένα ὡς κάλαντα, οὔτε τὰ μετέφρασε, οὔτε κἂν τὰ περισυνέλεξε σὲ σῶμα.
1. Εἰρεσιώνη α΄
Δῶμα προσετραπόμεσθ΄ ἀνδρὸς μέγα δυναμένοιο,
ὃς μέγα μὲν δύναται, μέγα δὲ βρέμει, ὄλβιος αἰεί.
Αὐταὶ ἀνακλίνεσθε θύραι. πλοῦτος γὰρ ἔσεισι
πολλός, σὺν πλούτῳ δὲ καὶ εὐφροσύνη τεθαλυῖα,
5 εἰρήνη τ᾽ ἀγαθή. ὅσα δ᾽ ἄγγεα, μεστὰ μὲν εἴη,
κυρβέη δ᾽ αἰεὶ κατὰ καρδόπου ἕρποι μᾶζα,
τοῦ παιδὸς δὲ γυνὴ κατὰ διφράδα βήσεται ὕμμιν,
ἡμίονοι δ᾽ ἄξουσι κραταίποδες ἐς τόδε δῶμα,
αὐτὴ δ᾽ ἱστὸν ὑφαίνοι ἐπ΄ ἠλέκτρῳ βεβαυῖα.
10 νεῦμαί τοι νεῦμαι ἐνιαύσιος ὥστε χελιδὼν
ἕστηκ᾽ ἐν προθύροις ………………………………..
εἰ μέν τι δώσεις. εἰ δὲ μή, οὐχ ἑστήξομεν˙
οὐ γὰρ συνοικήσοντες ἐνθάδ᾽ ἤλθομεν.
Μετάφρασι
Μπαίνουμε μὲς στ᾽ ἀρχοντικὸ μεγάλου νοικοκύρη,
ἀντρειωμένου καὶ βροντόφωνου καὶ πάντα εὐτυχισμένου.
Ἀνοίξτε, πόρτες, μόνες σας, πλοῦτος πολὺς νὰ ἔμπῃ μέσα,
καὶ μὲ τὸν πλοῦτο συντροφιὰ χαρὰ μεγάλη κι εὐτυχία
κι ὁλόγλυκη εἰρήνη. τ᾽ ἀγγειά του ὅλα γεμάτα νἆναι
καὶ τὸ ψωμὶ στὴ σκάφη νὰ φουσκώνῃ πάντα καὶ νὰ ξεχειλίζῃ.
γι᾽ αὐτὸ ἐδῶ τὸ παλληκάρι σας ἡ νύφη νἄρθῃ θρονιασμένη σὲ θρονί,
ἡμίονοι σκληροπόδαροι στὸ σπιτικὸ αὐτὸ νὰ σᾶς τὴν κουβαλήσουν,
καὶ νὰ ὑφαίνῃ πανὶ σὲ ἀργαλειὸ μὲ χρυσάργυρες πατῆθρες.
σοὔρχομαι σοῦ ξανάρχομαι σὰ χελιδόνι κάθε χρόνο
καὶ στὴν αὐλόθυρά σου στέκομαι . ……………………………………
………………………………………………………………………………..
Ἂν εἶναι νὰ μᾶς δώσῃς τίποτα, καλὰ καὶ καμωμένα,
εἰ δὲ μή, δὲν θὰ στεκόμαστε ἐδῶ γιὰ πάντα.
γιατὶ ἐδῶ δὲν ἤρθαμε γιὰ νὰ συγκατοικήσουμε μαζί σου.
Τὸ τραγούδι διασῴζουν ὁ συντάκτης τοῦ ψευδηροδοτείου Βίου τοῦ Ὁμήρου καὶ ἡ Σούμμα 15. δημοτικὸ τῆς Σάμου ὁπωσδήποτε ἀρχαιότερο τοῦ 500 π.Χ., ποὺ ἴσως φτάνει καὶ μέχρι τὸν Ζ΄ π.Χ. αἰῶνα. γλῶσσα αὐθεντικὴ καὶ ἀρχαϊκὴ ἰωνικὴ τῆς Σάμου. δακτυλικὸ ἑξάμετρο, μέτρο τῆς ἐπικῆς ποιήσεως σὲ κατ΄ οὐσίαν λυρικὸ κομμάτι, πρᾶγμα ποὺ μαρτυρεῖ χρόνο ἀρχαιότερο ἀπὸ τὴν ἄνθησι τῆς τυπικῆς λυρικῆς ποιήσεως καὶ θυμίζει τὰ λεγόμενα Προοίμια ἢ Ὁμηρικοὺς Ὕμνους, πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι στὴν οὐσία τους λυρικά. ἀπουσία κάθε ἴχνους θρησκείας, καθὼς καὶ νομίσματος. αὐθεντικὸ παιδικὸ τραγούδι. ὁ συντάκτης τοῦ Βίου, ὁ ὁποῖος τόσο τὸ κομμάτι αὐτὸ ὅσο καὶ πολλὰ ἄλλα ἀρχαϊκὰ ἀδέσποτα καὶ δημοτικά, ἐπικὰ στὸ μέτρο καὶ λυρικὰ στὴν οὐσία, ὅλα σὲ ἰωνικὴ διάλεκτο, προσπαθεῖ νὰ τὰ περάσῃ ὅλα σὰ χάντρες στὸ νῆμα τοῦ Βίου, προφανῶς γιὰ νὰ τὰ περισώσῃ καὶ γιὰ νὰ αἰτιολογήσῃ τὴν ὕπαρξί τους στὴν παράδοσι, στὴν εἰσαγωγὴ γιὰ τὴν εἰρεσιώνη αὐτὴ λέει ὅτι τὴν τραγουδοῦσε ὁ τυφλὸς καὶ φτωχὸς Ὅμηρος στὴ Σάμο ἀπὸ ἀρχοντικὸ σὲ ἀρχοντικό, ὁδηγούμενος ἀπὸ τὰ παιδιὰ ποὺ τραγουδοῦσαν κι αὐτὰ μαζί του. στὰ ἐπιλεγόμενα ὅμως γιὰ τὸ τραγούδι λέει˙ Ἤιδετο δὲ τάδε τὰ ἔπεα ἐν τῇ Σάμῳ ἐπὶ πολὺν χρόνον ὑπὸ τῶν παίδων, ὅτε ἀγείροιεν ἐν τῇ ἑορτῇ τοῦἈπόλλωνος. ἡ ἑορτὴ αὐτὴ πιθανῶς ἦταν ἡ ἴδια ἡ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά, διότι τέτοια μέρα ἦταν εὐνόητο νὰ ἑορτάζεται ὁ Ἀπόλλων – Ἥλιος. αὐτὸ φυσικὰ δείχνει ὄχι τὴν ἀρχικὴ πραγματικότητα, ἀλλ᾽ ἐκείνη τοῦ Β΄ π.Χ. αἰῶνος, ὅταν βρῆκε καὶ περισυνέλεξε τὸ ᾆσμα ὁ συντάκτης τοῦ Βίου. ἡ ἑορτὴ ὁρίζεται ἢ μετασκευάζεται καὶ σὲ μεταγενέστερο χρόνο. ἐπίσης ὁ στίχος 10 μὲ τὴν ἀπροσδόκητη καὶ σαφῶς ἀταίριαστη ἀναφορὰ τῆς χελιδόνος εἶναι προφανῶς προσθήκη ἢ διασκευὴ νεώτερη τοῦ 432 π.Χ., ὅταν ἡ πρωτοχρονιὰ μετατέθηκε ἀπὸ τὴ φθινοπωρινὴ στὴν ἐαρινὴ ἰσημερία, ὁπότε ἡ εἰρεσιώνη αὐτὴ χρησιμοποιήθηκε καὶ ὡς χελιδόνισμα. στὸ κείμενο τῆς Σούμμας ἡ προσθήκη ἔχει καὶ προέκτασι μὲ ὀνομαστικὴ ἀναφορὰ τοῦ Ἀπόλλωνος καὶ συνεπῶς εἰσδοχὴ θρησκευτικοῦ στοιχείου ποὺ χαρακτηρίζει τὴν ὄψιμη ἐποχή. ὅλη μαζὶ ἡ προσθήκη ἔχει ὡς ἑξῆς.
10 νεῦμαί τοι νεῦμαι ἐνιαύσιος ὥστε χελιδὼν
ἕστηκ᾽ ἐν προθύροις ψιλὴ πόδας. ἀλλὰ φέρ᾽ αἶψα
πέρσαι τῷ Ἀπόλλωνος γυιάτιδος ………………..
2. Εἰρεσιώνη β΄
Εἰρεσιώνῃ σῦκα φέρειν καὶ πίονας ἄρτους
καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ καὶ ἔλαιον ἀναψήσασθαι
καὶ κύλικ᾽ εὔζωρον, ὡς ἂν μεθύουσα καθεύδῃ.
Μετάφρασι
Στὴν εἰρεσιώνη φέρνε σῦκα καὶ ψωμιὰ ἀφράτα
καὶ μέλι στὴν κούπα καὶ μύρο ν᾽ ἀλειφτῇ
καὶ κρασὶ στὸ ποτήρι δυνατό, γιὰ νὰ κοιμᾶται σουρωμένη.
Τὸ τραγούδι διασῴζουν ὁ Πλούταρχος καὶ ἡ Σούμμα 16. δημοτικὸ τῶν Ἀθηνῶν τῆς κλασσικῆς ἢ ἀλεξανδρινῆς ἐποχῆς, πιθανῶς ὄχι ὁλόκληρο. γλῶσσα πρότερη κοινὴ ἑλληνικὴ ἡ λεγομένη καὶ ἀττική. μέτρο λυρικῆς ποιήσεως. ἡ μεταγενέστερη ἡλικία του φαίνεται κι ἀπὸ τὴν προχωρημένη σημασία τοῦ ὅρου εἰρεσιώνη. σημαίνει τὴν παρέα τῶν ἀντρῶν πλέον ποὺ τὴν τραγουδοῦν σὲ συμπόσιο, ὅπου ἀλείφονται μὲ μυρέλαιο καὶ πίνουν καὶ μεθοῦν καὶ κοιμοῦνται. ἀπουσία θρησκείας καὶ νομίσματος, ἴσως ὅμως συμπτωματική, ὀφειλόμενη στὸ ὅτι πρόκειται γιὰ μικρὸ ἀπόσπασμα˙ ἂν πρόκηται γιὰ τέτοιο. ἡ καταγωγὴ τοῦ τραγουδιοῦ ἀνεβάζεται μέχρι τὸ Θησέα τόσο ἀπὸ τὸν Πλούταρχο ὅσο κι ἀπὸ τὴ Σούμμα, ἡ ὁποία ἴσως ἀντλεῖ ἀπ΄ αὐτόν. στὴ Σούμμα λέγεται ὅτι τραγουδιόταν στὴν Ἀθήνα κατὰ τὶς ἑορτὲς Πυανέψια τοῦ Ἀπόλλωνος (7 Πυανεψιῶνος = 22 Ὀκτωβρίου, περίπου φθινοπωρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιὰ) καὶ Θαργήλια τοῦ Ἡλίου καὶ τῶν Ὡρῶν (=ἐποχῶν τοῦ ἔτους) (7 Θαργηλιῶνος = 22 Μαΐου, ἴσως ἐαρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά, ἴσως καὶ θερινὸ ἡλιοστάσιο. περίπου δηλαδή). πάντως οὔτε ὁ Πλούταρχος οὔτε ὁ συντάκτης τοῦ σχετικοῦ λήμματος τῆς Σούμμας φαίνονται νὰ γνωρίζουν ἢ ν᾽ ἀντιλαμβάνωνται ὅτι ἡ εἰρεσιώνη ἦταν, κατ᾽ ἀρχὴν τοὐλάχιστο, αὐτὸ ποὺ λέμε τώρα κάλαντα. ἡμίονος ἐδῶ ἐννοεῖται ὁ φυσικὸς καὶ γόνιμος ἡμίονος (κυπραίικο γαϊδούρι) (Βίβλος, Γε 45, 23˙ Β’ Βα 13, 29. Ὅμηρος, Β 852˙ Η 333), κι ὄχι τὸ ἄγονο ὑβρίδιο ‘’μουλάρι’’, ποὺ λεγόταν οὐρεύς (Ὅμηρος, Α 50˙ Ω 702).
3. Χελιδόνισμα
Ἦλθ΄ ἦλθε χελιδὼν
καλὰς ὥρας ἄγουσα,
καλοὺς ἐνιαυτούς,
ἐπὶ γαστέρα λευκά,
5 ἐπὶ νῶτα μέλαινα.
Παλάθαν σὺ προκύκλει ἐκ πίονος οἴκου
οἴνου τε δέπαστρον τυροῦ τε κάνιστρον.
καὶ πύρνα χελιδὼν καὶ λεκηθίταν οὐκ ἀπωθεῖται.
Πότερ᾽ ἀπίωμες ἢ λαβώμεθα;
10 εἰ μέν τι δώσεις. εἰ δὲ μή, οὐκ ἐάσομες.
ἢ τὰν θύραν φέρωμες ἢ τὸ ὑπέρθυρον
ἢ τὰν γυναῖκα τὰν ἔσω καθημέναν.
μικρὰ μέν ἐστι, ῥᾳδίως νιν οἴσομες.
ἂν δὴ φέρῃς τι, μέγα δή τι φέροις.
15 ἄνοιγ᾽ ἄνοιγε τὰν θύραν χελιδόνι.
οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, ἀλλὰ παιδία.
Μετάφρασι
Ἦρθε ἦρθε ἡ χελιδόνα,
φέρνει τὸν καλὸ καιρό,
φέρνει τὴν καλὴ χρονιά.
εἶναι ἄσπρη στὴν κοιλιά,
μαύρη στὴ ῥάχι ἑπάνω.
Κύλα κατὰ δῶ ἕναν πελτὲ σύκου ἀπ᾽ τὸ σπιτικὸ τὸ γεμάτο καλούδια.
κέρνα μας ἕνα ποτήρι κρασί, δός μας κι ἕνα πανέρι τυρί.
ἡ χελιδόνα δὲν λέει ὄχι καὶ στὰ σταρόψωμα καὶ στὴν κουλούρα.
Τί λές; θὰ μᾶς δώσῃς ἢ νὰ φύγουμε;
κι ἂν μὲν μᾶς δώσῃς, καλὰ καὶ καμωμένα.
ἂν ὅμως δὲν μᾶς δώσῃς, δὲν θὰ περάσῃ ἔτσι.
ἢ τὴν αὐλόπορτα σοῦ σηκώνουμε ἢ τὸ στέγαστρό της,
ἢ τὴν κοπελλάρα ποὺ κάθεται στὸ σπίτι μέσα.
εἶναι μικρούλα βέβαια, ἀλλὰ τόσο τὸ καλλίτερο,
γιὰ νὰ τὴ σηκώνουμε κι ἐμεῖς ἀκόμη εὐκολώτερα.
κι ἂν φέρῃς νὰ μᾶς δώσῃς κάτι, νἆναι κάτι μεγάλο.
ἔλα ἄνοιξε τὴν πόρτα σου μπροστὰ στὴ χελιδόνα.
δὲν εἴμαστε γέροι ἄνθρωποι, εἴμαστε παιδάκια.
Τὸ τραγούδι διασῴζουν ὁ Ἀθήναιος καὶ ἀποσπασματικὰ ὁ Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης ποὺ ὁμολογουμένως ἀντλεῖ ἀπὸ τὸν Ἀθήναιο17. ὁ δὲ Ἀθήναιος τὸ πῆρε ἀπὸ τὸ μὴ σῳζόμενο σήμερα ἔργο τοῦ ἱστορικοῦ τῶν ἀλεξανδρινῶν χρόνων Θεόγνιδος Περὶ τῶν ἐν Ῥόδῳ θυσιῶν, βιβλίον β΄. δημοτικὸ τῆς Ῥόδου ὁπωσδήποτε ἀρχαιότερο τοῦ 500 π.Χ., ἀλλὰ καὶ μὲ κομμάτια μεταγενέστερα τῆς ἡμερολογιακῆς μεταρρυθμίσεως τοῦ Μέτωνος κατὰ τὸ 432 π.Χ.. γλῶσσα αὐθεντικὴ καὶ ἀρχαϊκὴ δωρικὴ τῆς Ῥόδου, μέτρα λυρικῆς ποιήσεως, ᾆσμα διαιρούμενο κατὰ τὴ γνώμη μου σὲ τρεῖς στροφές, ἀπὸ τὶς ὁποῖες μία εἶναι τὸ ἡμερολογιακὸ ἄγγελμα, μία τὰ αἰτήματα τῶν χελιδονιστῶν, καὶ μία οἱ ἀπειλές των σὲ περίπτωσι μὴ ἐκπληρώσεως τῶν αἰτημάτων τους. αὐθεντικὸ παιδικὸ τραγούδι. οἱ στροφὲς β΄ καὶ γ΄, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς δυὸ ἀναφορὲς τῆς χελιδόνος, εἶναι τὸ ἀρχαιότερο μέρος καὶ προέρχονται ἀπὸ εἰρεσιώνη φθινοπωρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς. τὸ δείχνουν τὰ καλούδια ποὺ ζητοῦν τὰ παιδιά. ἡ α΄ στροφὴ ὅμως, ποὺ εἶναι καὶ σὲ διαφορετικὸ μέτρο, καὶ οἱ δύο παρακάτω ἀναφορὲς τῆς χελιδόνος εἶναι τὸ νεώτερο κομμάτι τὸ προστεθειμένο μετὰ τὸ 432 π.Χ. καὶ ἀναφέρονται σὲ ἐαρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά. εἶναι τὸ κυρίως χελιδόνισμα. ὁ Θέογνις ἔλεγε ὅτι τραγουδιόταν στὴ Ῥόδο κατὰ τὸ μῆνα Βοηδρομιῶνα (= 15 Σεπτεμβρίου – 15 Ὀκτωβρίου, ἀκριβῶς φθινοπωρινὴ ἰσημερία καὶ πρωτοχρονιά), πρᾶγμα ποὺ στὴν ἀρχὴ μᾶς ἐκπλήσσει, ἀφοῦ ἀναγγέλλει τὴν ἔλευσι τῆς χελιδόνος, ἀλλὰ μετὰ ἀπὸ σκέψι μᾶς βεβαιώνει γιὰ τὴν ἀλλαγὴ καὶ προσαρμοστικὴ προσθήκη καὶ διασκευὴ ποὺ εἶπα προηγουμένως. ὁ Ἀθήναιος λέει ὅτι τὸν ἀγερμὸν αὐτὸν τὸν κατέδειξε πρῶτος ὁ Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος στὴ Λίνδο τῆς Ῥόδου, ἕνας δηλαδὴ ἀπὸ τοὺς λεγομένους ἑπτὰ σοφούς, ποὺ φέρονται νὰ ἔζησαν γύρω στὸ 600 π.Χ.. ἀσφαλῶς τόσο ἀρχαῖες μποροῦν νὰ εἶναι μόνο οἱ στροφὲς β΄ καὶ γ΄, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν προμετώνειο εἰρεσιώνη, καὶ ὄχι τὸ χελιδόνισμα τῆς α΄ στροφῆς. σ᾽ ὅλο τὸ ᾆσμα εἶναι βέβαιη ἡ ἀπουσία θρησκείας καὶ νομίσματος. ἄξια σημειώσεως εἶναι τὸ ἀστεῖο παιδικὸ θράσος τῶν χελιδονιστῶν καὶ ἡ ἐπίσης ἀστεία καὶ ἀπαιτητικὴ παιδικὴ ἀπειλή τους . «Ἢ μᾶς δίνεις ὅ,τι ἀπαιτοῦμε, ἢ σοῦ χαλᾶμε τὴν αὐλόπορτα καὶ …ἀπάγουμε καὶ τὴν κοπελλάρα τοῦ σπιτιοῦ (προφανῶς νεογνό!) . κι ἂν εἶναι καὶ μικρή, τόσο τὸ καλλίτερο. νὰ μποροῦμε καὶ νὰ τὴ σηκώσουμε!». ἔμμεσο ἐγκώμιο τῆς ὀμορφιᾶς τῆς μικρῆς, πού, ἀπὸ τώρα κιόλας, γίνεται στόχος ἐρωτικῶν ἀπαγωγέων! καὶ στὰ σημερινὰ κόλιντα τῆς Τερπνῆς Σερρῶν ὑπάρχει τὸ στοιχεῖο τῆς ἀπειλῆς. ὑπάρχουν τρία στοιχεῖα. α΄) τὸ ἡμερολογιακὸ ἄγγελμα μὲ τὶς εὐχές, β΄) τὸ θρασὺ αἴτημα, καὶ γ΄) ἡ παιδικὴ ἀπειλή. ὅπως ἀκριβῶς σ΄ αὐτὸ τὸ δωρικὸ χελιδόνισμα. δηλαδή.
α΄. Κόλιντα, μπάμπω, κόλιντα! (ἄγγελμα)
τρεῖς χιλιάδις πρόβατα,
κι ἄλλα τόσα γίδια. (εὐχὲς)
β΄. Δῶσι, κυρά, καρύδια,….
δῶσι κι ἄλλα,… (θρασὺ αἴτημα)
γ ΄. Νὰ μὴ σὶ σπάσου τὰ κιραμίδια!
νὰ μὴ σὶ σπάσου τ᾽ σκάλα ! (ἀπειλή).
εἶναι ἐκπληκτικὸ ὅτι τὰ στοιχεῖα αὐτὰ διατηρήθηκαν τόσους αἰῶνες. ὑπ᾽ ὄψιν δὲ ὅτι καὶ ἡ Τερπνή, ὅπως ἡ Ῥόδος, ἦταν μέρος δωρικό, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὶς λέξεις τῆς τοπικῆς της λαλιᾶς ἀσαμόραστος καὶ μᾶκος (σᾶμα-σῆμα, μάκων-μήκων. βλ. Λεξικὸ τοῦ Ν. Πασχαλούδη). ἄλλωστε καὶ ὅλοι οἱ Μακεδόνες ἦταν Δωριεῖς, ἀφοῦ, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, καὶ μέσα στ᾽ ὄνομά τους φαίνεται τὸ δωρικὸ μᾶκος (=μῆκος, ψηλὸ ἀνάστημα).
4. Κορώνισμα
Ἐσθλοί, κορώνῃ χεῖρα πρόσδοτε κριθέων
τῇ παιδί τἀπόλλωνος ἢ λέκος πυρῶν
ἢ ἄρτον ἢ ἤμαιθον ἢ ὅτι τις χρῄζει.
δότ᾽, ὦγαθοί, <τι> τῶν ἕκαστος ἐν χερσὶν
5 ἔχει κορώνῃ. χἅλα λήψεται χόνδρον.
φιλεῖ γὰρ αὕτη πάγχυ ταῦτα δαίνυσθαι.
ὁ νῦν ἅλας δοὺς αὖθι κηρίον δώσει.
ὦ παῖ, θύρην ἄγκλινε. πλοῦτος ἤκουσε,
καὶ τῇ κορώνῃ παρθένος φέρει σῦκα.
10 θεοί, γένοιτο πάντ᾽ ἄμεμπτος ἡ κούρη
κἀφνειὸν ἄνδρα κὠνομαστὸν ἐξεύροι.
καὶ τῷ γέροντι πατρὶ κοῦρον εἰς χεῖρας
καὶ μητρὶ κούρην εἰς τὰ γοῦνα κατθείη,
θάλος τρέφειν γυναῖκα τοῖς κασιγνήτοις.
15 ἐγὼ δ᾽ ὅκου πόδες φέρουσιν, ὀφθαλμοὺς
ἀμείβομαι Μούσῃσι πρὸς θύρῃσ᾽ ᾄδων
καὶ δόντι καὶ μὴ δόντι πλέονα τῶν γεω.
………………………………………………
ἀλλ᾽ , ὦγαθοί, ἐπορέξαθ᾽ ὧν μυχὸς πλουτεῖ .
δὸς ὦν, ἄναξ, δὸς καὶ σὺ πότνα μοι νύμφη.
20 νόμος κορώνῃ χεῖρα δοῦν᾽ ἐπαιτούσῃ.
τοσαῦτ᾽ ἀείδω. δός τι καὶ καταχρήσει.
Μετάφρασι
Δῶστε, καλοί μου, μιὰ χεριὰ κριθάρι στὴν κορώνη,
τὴν κόρη τοῦ Ἀπόλλωνος, ἢ ἕνα πιάτο στάρι,
ἢ ἕνα ψωμὶ ἢ ἕνα ἡμιώβολο, ἢ ὅ,τι ἔχει κανεὶς προαίρεσι.
δῶστε, καλοί μου, κάτι ἀπ᾽ αὐτὰ ποὺ ὅλοι σας κρατᾶτε,
δῶστε στὴν κορώνη. παίρνει δὲ καὶ λίγα σπυριὰ ἁλάτι.
γιατὶ τῆς ἀρέσουν πάρα πολὺ νὰ τρώῃ κάτι τέτοια.
ὅποιος δίνει ἁλάτι σήμερα, αὔριο θὰ δώσῃ μελιοῦ κηρήθρα.
ἄνοιξε τὴν πόρτα, δοῦλε. ὁ πλοῦτος τὴν κορώνη τὴν ἀκούει.
νά κι ἡ κοπέλλα ποὔρχεται καὶ φέρνει στὴν κορώνη σῦκα.
ὄμορφη κάντε την, θεοί, κόρη χωρὶς ψεγάδι,
κι ἄντρα νὰ βρῇ βοηθῆστε την πλούσιο καὶ παινεμένο.
στὰ χέρια τοῦ γέρου πατέρα της ἕναν ἐγγονὸ ν᾽ ἀκουμπήσῃ,
στῆς γριᾶς μάννας τὰ γόνατα μιὰ ἐγγονὴ ν᾽ ἀφήσῃ.
καὶ γιὰ τοὺς ἀδερφούς της κάποια γυναῖκα βλαστάρι ν᾽ ἀνατρέφῃ.
κι ἐγὼ κυττῶ νὰ πηγαίνω ὅπου μὲ πᾶν τὰ πόδια μου,
κι ἐκεῖ στὶς πόρτες ἐμπροστὰ νὰ τραγουδῶ στὶς Μοῦσες.
μοῦ δώσῃ δὲν μοῦ δώσῃ κάποιος, πιότερα τοῦ εὔχομαι ἀπ᾽ ὅσα ἔχει.
………………………………………………………………………………….
Ἀλλ΄, ὦ καλοί μου, δῶστε μου, ἀπ᾽ τοῦ κελλαριοῦ σας τὰ καλούδια.
δῶσε μου καὶ σύ, βασιλιᾶ μου, δῶσε μου καὶ σύ, νεράιδα λατρευτή.
ἔθιμο εἶναι νὰ δίνῃς μιὰ χεριά, ὅταν ἡ κορώνη ζητιανεύῃ.
μέχρι ἐδῶ τὸ ᾆσμα μου. δῶσε κι ἀπ᾽ τὸ ὑστέρημά σου κάτι.
Τὸ τραγούδι αὐτὸ διασῴζει ὁ Ἀθήναιος18, ὁ ὁποῖος τὸ πῆρε ἀπὸ τὸν Κολοφώνιο ποιητὴ Φοίνικα. ὑπῆρχαν τέτοια δημοτικὰ κορωνίσματα, στὰ ὁποῖα ἀντὶ γιὰ τὴ χελιδόνα τραγουδιόταν ἡ κορώνη (κουρούνα), ὅπως μαρτυροῦσαν οἱ Ἔφιππος, Ἁγνοκλῆς, καὶ Πάμφιλος, στοὺς ὁποίους παραπέμπει ὁ Ἀθήναιος, καὶ μαρτυρεῖ ὁ Ἡσύχιος19 καὶ ἔμμεσα ὁ Αἰλιανός20. ἐννοεῖται ὅτι ἦταν ἀγερμοὶ τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας καὶ πρωτοχρονιᾶς ὅπως τὰ χελιδονίσματα. αὐτὸ ἑδῶ ὅμως εἶναι ἔντεχνο ἰαμβικὸ ᾆσμα τοῦ Φοίνικος ἀπὸ τὴν Κολοφῶνα τῆς Μ. Ἀσίας, ἢ ἀκριβέστερα ἔντεχνη διασκευὴ κάποιου τέτοιου προϋπάρχοντος δημοτικοῦ τραγουδιοῦ, τὴν ὁποία φιλοτέχνησε ὁ Φοίνιξ. ὁ ποιητὴς αὐτὸς πρέπει νὰ εἶναι τοῦ Δ΄ π.Χ. αἰῶνος ἢ τῶν ἀλεξανδρινῶν χρόνων (Γ΄-Α΄ π.Χ. αἰ.). ἡ γλῶσσα τοῦ ᾄσματος εἶναι ἐλαφρῶς ἰωνίζουσα, ὑπάρχει δὲ σ᾽ αὐτὸ ἀναφορὰ νομίσματος καὶ ἀρκετὸ θρησκευτικὸ στοιχεῖο. ἡ κορώνη εἶναι προσωποποιημένη καὶ θεοποιημένη καὶ θυγατέρα τοῦ Ἀπόλλωνος, τὶς δὲ εὐχὲς ἐκπληρώνουν οἱ θεοί. τὰ τρόφιμα φιλοδωρήματα τὰ «τρώει» ἡ ἴδια ἡ Κορώνη, κάτι ποὺ εἶναι ἱερατικὴ φανφάρα. τὸ κορώνισμα κατὰ μὲν τὴν εἰσαγωγικὴ σημείωσι τοῦ Ἀθηναίου τὸ τραγουδοῦσαν ἄνδρες ἀγείροντες, καὶ ὄχι παιδιά,κατὰ δὲ τὸ ἴδιο τὸ περιεχόμενο τοῦ ᾄσματος ἕνας μόνο ἄντρας, ἐπαγγελματίας κορωνιστής, δηλαδὴ προφανῶς ἱερεύς. εἶναι πολὺ ἐμφανῆ τὸ ἐπαγγελματικὸ ζητιανηλίκι, ἡ προσπάθεια προκλήσεως τοῦ οἴκτου τῶν ἀκροατῶν, ἡ χρῆσι κολακείας, καὶ ἡ διπλωματικὴ γλῶσσα καὶ φιλοφρόνησι τοῦ ἐπαγγελματία ζητιάνου. τὸ νόμισμα ἤμαιθον, ποὺ ἀναφέρεται, εἶναι κατὰ τὸν Ἡσύχιο ἡμιώβολον (μισὸς ὀβολὸς) ἢ στὴν Κύζικο διώβολον (δύο ὀβολοί)21. τὸ κορώνισμα πρέπει νὰ εἶναι ἀρχικὰ μὲν νεώτερο τοῦ 432 π.Χ., ὡς διασκευὴ δὲ εἶναι τοῦ Δ΄ ἢ τῶν Γ΄-Α΄ π.Χ. αἰώνων. πολὺ γρήγορα πρέπει ἀπὸ παιδικὸ κορώνισμα νὰ μεταπήδησε σὲ ἱερατικὸ ἀγερμό, καὶ ἀπὸ ἱερατικὸ ἀγερμὸ σὲ συμποσιακὸ κι ἐν τέλει σὲ γαμήλιο τραγούδι ἐνηλίκων. διότι ὁ μὲν Ἔφιππος στὴν κωμῳδία του Ὀβελιαφόροι ἔχει τὸ στίχο τὸ μοσχίον / τὸ τῆς Κορώνης αὔριον δειπνήσομεν22, ὁ δὲ Αἰλιανὸς τὸν Γ΄ μ.Χ. αἰῶνα γράφει˙ Ἀκούω δὲ τοὺς πάλαι καὶ ἐν τοῖς γάμοις μετὰ τὸν ὑμέναιον τὴν κορώνην ᾄδειν, σύνθημα ὁμονοίας τοῦτο τοῖς συνιοῦσιν ἐπὶ παιδοποιίᾳ διδόντας. ἐπειδὴ κατὰ τὸν προλεγόμενο μῦθο του αἱ κορῶναι μυθολογοῦνται ὡς πουλιὰ ποὺ τηροῦν ἰσόβια συζυγικὴ πίστι.
Πρὸς τὸ τέλος τῆς εἰδωλολατρίας ὅλοι οἱ προχριστιανικοὶ ἀγερμοὶ περιῆλθαν στὴ χρῆσι τοῦ ἱερατείου της. διότι ὁ Ἰωάννης Τζέτζης γνωρίζει τοὺς μηναγύρτας (=καλαντιστὰς τῆς κάθε πρωτομηνιᾶς) ὡς γάλλους (=θηλυστολοῦντες κιναίδους) ἱερεῖς μοναχοὺς τῆς θεᾶς Ῥέας τῆς Μητρὸς τοῦ θεοῦ τους Ἄττεως, οἱ ὁποῖοι ἔβαζαν πάνω σ᾽ ἕνα γαϊδούρι τὸ εἴδωλον τῆς θεᾶς αὐτῶν Ῥέας καί, περιερχόμενοι τὰς κώμας, τραγουδοῦσαν τὰ ἀρχίμηνα χτυπώντας καὶ τύμπανα (=ντέφια) καὶ ζητιανεύοντας (προσαιτοῦντες) ὄσπρια καὶ σιτηρὰ ὑπὲρ τοῦ μοναστηριοῦ τους. οἱ δὲ λάτρεις ἀσπάζονταν τὸ εἴδωλο καὶ τοὺς ἔδιναν ἕνα πιάτο ἀπ᾽ αὐτὰ ποὺ ζητοῦσαν23. ὅπως ἀκριβῶς ἔκαναν καὶ οἱ καλόγεροι τῶν ἡμερῶν μας ζητείαν γιὰ τὰ μοναστήρια τους, μὲ λείψανα καὶ εἰκονίσματα τῆς Παναγίας πάνω σ᾽ ἕνα γαϊδούρι, καὶ μάζευαν τὰ ἴδια προϊόντα ἢ χρήματα μέχρι τὰ παιδικά μας χρόνια (1960), διατηρώντας τὴν εἰδωλολατρικὴ παράδοσι τῶν κιναίδων ἱερέων τῆς θεομήτορος Ῥέας. τὰ μικρὰ παιδιὰ τραγουδοῦσαν πιὰ τὰ «χριστιανικὰ» κάλαντα.
Ἡ μελέτη αὐτὴ πρωτοδημοσιεύτηκε τὸ 1999
στὸ περιοδικὸ ‘’Τερπνή’’, φ. 42 – 44 (2001 – 02).
Μελέτες 4 (2008)
http://www.philologus.gr 24grammata
________________________________________
ΕΡΓΟΔΟΤΟΥ ΕΥΧΕΣ
Ευχές γιά τις γιορτές
ΕργΔημΕργ
ώρα θα μου πεις… καί πέρισυ, που τις ξαναδώσαμε, τί καταλάβαμε;
Έ, εντάξει, θα τραγουδήσουμε το γηπεδικό: «- Δεν είμαστε καλά, δεν έχουμε μυαλό!…» (Κτλ κτλ.) Καί …θα τις επαναλάβουμε! Λόλ!!!
Λοιπόν, ευχές γιά όλους κι όλες σας. Υγεία, ευτυχία, μακροζωΐα. (Την αθανασία, με ρέγουλο. Σαν το κρασί. Σ’γά-σ’γά.) Στα αζευγάρωτα άτομα εύχομαι να βρήτε το ταίρι σας, καί στα ήδη ζευγαρωμένα εύχομαι πολλά παιδιά. Καί δε μας χαλάει, καί πολλά λεφτά γιά όλους.
Αυτές οι μέρες γιά μένα, στις καλές εποχές κατά κανόνα ήταν μέρες περισυλλογής. Τί έκανα, τί δεν έκανα, τί προοπτικές έχω με μείον έναν χρόνο «πίστωση», κτλ.
Βέβαια, όταν σήμερα βλέπεις γεροντάκια να ψάχνουν φαγητό στα σκουπίδια καί ασθενείς να πεθαίνουν στα δημόσια νοσοκομεία (επειδή δεν υπάρχουν φάρμακα), οι φιλοσοφικές ενατενίσεις είναι καλές γιά …να μη σου πω. Γιά γραμμένες σε χαρτί καί ντουγρού γιά τον καμπινέ. (Τώρα, με τα πολλά εορταστικά τσιμπούσια, τέτοια έγγραφα χρειάζονται αφθόνως.) Πλην όμως, πρώτα βγαίνει η ψυχή του ανθρώπου, κι ύστερα το χούϊ.
Έ, λοιπόν, ξέρετε ποιό είναι το προπατορικό μας αμάρτημα, ημών των Ελλήνων; Ξέρετε τί λένε οι σκέψεις μου των ημερών;
Είναι το ότι προσπαθήσαμε κάμποσες φορές να πετύχουμε τη μαζική αθανασία γιά όλη τη φυλή μας… κι άλλες τόσες φάγαμε τα μούτρα μας, πληρώνοντας με απερίγραπτες καταστροφές καί …»υποβιβασμό» κατηγορίας.
Οι πιό πρόσφατες φορές είναι:
Έκτοτε, από το 1625 πΧ δηλαδή, δεν ξανάγινε (γνωστή σε μένα) απόπειρα γιά μαζική αθανασία της φυλής των Ελλήνων.
Τώρα, βέβαια, θα μου πείς: καί τί σημασία έχει; Μύθοι… εξιστορήσεις γεγονότων που έγιναν (αν έγιναν) κάποτε… Τί μας νοιάζουν αυτά;
Κι όμως! Όπως έχω γράψει πολλάκις εδώ μέσα, παρελθόν καί μέλλον είναι αλληλένδετα. Άρα, η σκέψη έχει ένα έτοιμο «λυσάρι» πιθανών μελλοντικών προβλημάτων.
Γιά παράδειγμα, εάν ξαναγίνει μαζική απόπειρα αθανασίας (με τίποτε «μαγικά χάπια») κατά το 2040 μΧ, όπως δείχνει η πρόοδος της -τρομάρας της!- επιστήμης, δεν θα υπάρξουν μονάχα μαζικά κρούσματα σχιζοφρένειας καί μαζικές αυτοκτονίες των τότε «αθανάτων». Το άμεσο συμπέρασμα από τις προχριστιανικές αντίστοιχες απόπειρες είναι πως θα ξαναπληρώσει βαρέως όλη η χώρα μας.
Κι απ’ την άλλη πλευρά, βρέ!… λες τα συνολικά γεγονότα των εποχών εκείνων να είχαν σχέση αιτίου-αιτιατού; Πιστέψτε με, δεν αποκλείεται καθόλου.
Η δική μου φαντασία λέει πως η Ελένη τη Σπάρτης, που δεν ήταν η Ελένη (στην Αίγυπτο) αλλά βρέτας (στη Σπάρτη), πού πήγε στη Ρώμη αλλά ξανάρθε στην Μπόλιν καί στην Αγιασοφιάν, συν ο αθάνατος Αχιλλέας, συν δεν ξέρω τί άλλο… συναποτελούσαν ένα ενιαίο πακέτο υπερ-μυστικών. Τελικά, άνοιξε η όρεξη των Τρώων να τα κλέψουν – με τα γνωστά αποτελέσματα: η Τροία στις φλόγες, οι Τρώες σφαγμένοι κι εξόριστοι, κι οι Έλληνες αρχηγοί σκοτωμένοι, πλάνητες, απόκληροι. Αντί γιά ένδοξοι κατακτητές. Καί τα βασίλεια σκορποχώρι.
Η δική μου φαντασία επιμένει πως οι Ύκσως, τριακόσια χρόνια μετά τους Τρώες, γούσταραν με τη σειρά τους να κλέψουν το μυστικό της αθανασίας των μυστών της Στρογγύλης. Επειδή, όμως, δεν μπορούσαν να χτυπήσουν κατ’ ευθείαν Ελλάδα (και ειδικά νησί), χτύπησαν τον αδύνατο κρίκο του «προστατευτικού πλέγματος»: την Αίγυπτο. Ενάμισυ αιώνα κατσικώθηκαν εκεί, κατέλαβαν τα ιερά, έβαλαν χέρι -αν καί όσο μπόρεσαν- στις «ιερές δέλτους», μπας καί μάθουν τίποτε απαγορευμένο, ώστε τελικώς να καθοδηγήσουν το δίπολο των αιθερικών μηχανών (μεγάλης πυραμίδας καί ηφαιστείου), μιά που ήδη απέκτησαν στην κατοχή τους τον ένα πόλο… Αλλά, αφ’ ενός η σκόπιμη ανατίναξη του ηφαιστείου από τους ιερείς της Αρτέμιδος, αφ’ ετέρου η αντίσταση των Αιγυπτίων, τους έδωσαν ανά χείρας το μακρύτερον.
Σενάρια δικά μου ευφάνταστα; μπορεί. Όμως, ούτε ο Όμηρος μιλάει γιά τέτοια πράγματα, ούτε καμμία άλλη πηγή γιά τη Σαντορίνη.
Καί γιατί τα λέω;
Γιά να σκεφθήτε. Γιά να εξασκήσετε τη δύναμη της σκέψης σας. Θα σας χρειαστεί αυτή η ικανότητα, καί μην αδρανείτε.
Το ξέρετε καί το ξέρω πως έρχονται δύσκολες μέρες. Όπως εμείς ετοιμάζουμε το γιορτινό τραπέζι, έτσι ετοιμάζουν τα μαχαιροπήρουνα κι ένα σωρό εχθροί μας. Μόνο που το γιορτινό τους γεύμα (αυτοί όλοι υποθέτουν πως) θα είμαστε εμείς. Ηπαπαραίοι, Τουρκαλάδες, Γερμαναράδες, καί οι πάντα καί πανταχού παρόντες κάθε μορφής περιτετμημένοι (Κίσσιγκερ, Σόρος, «αντι»φα-σκατάδες, καί λοιποί καί λοιποί), συν οι περιτετμημένοι β’ κατηγορίας (τζιχάντια καί λοιπά βδελυρά μουσλίμια), προθερμαίνουν τις μασσέλες τους.
Γι’ αυτό, λοιπόν, εύχομαι ακόμη: να δεθούμε τάχιστα μεταξύ μας οι Έλληνες κι οι Ελληνίδες με άρρηκτα δεσμά φιλότητας καί προσηλώσεως στις πατρογονικές αξίες, ώστε να επιβιώσουμε σ’ αυτή τη φάση καί να μεγαλουργήσουμε ξανά στα χρόνια που έρχονται.
Σας ασπάζομαι.
Έ, εντάξει, θα τραγουδήσουμε το γηπεδικό: «- Δεν είμαστε καλά, δεν έχουμε μυαλό!…» (Κτλ κτλ.) Καί …θα τις επαναλάβουμε! Λόλ!!!
Λοιπόν, ευχές γιά όλους κι όλες σας. Υγεία, ευτυχία, μακροζωΐα. (Την αθανασία, με ρέγουλο. Σαν το κρασί. Σ’γά-σ’γά.) Στα αζευγάρωτα άτομα εύχομαι να βρήτε το ταίρι σας, καί στα ήδη ζευγαρωμένα εύχομαι πολλά παιδιά. Καί δε μας χαλάει, καί πολλά λεφτά γιά όλους.
Αυτές οι μέρες γιά μένα, στις καλές εποχές κατά κανόνα ήταν μέρες περισυλλογής. Τί έκανα, τί δεν έκανα, τί προοπτικές έχω με μείον έναν χρόνο «πίστωση», κτλ.
Βέβαια, όταν σήμερα βλέπεις γεροντάκια να ψάχνουν φαγητό στα σκουπίδια καί ασθενείς να πεθαίνουν στα δημόσια νοσοκομεία (επειδή δεν υπάρχουν φάρμακα), οι φιλοσοφικές ενατενίσεις είναι καλές γιά …να μη σου πω. Γιά γραμμένες σε χαρτί καί ντουγρού γιά τον καμπινέ. (Τώρα, με τα πολλά εορταστικά τσιμπούσια, τέτοια έγγραφα χρειάζονται αφθόνως.) Πλην όμως, πρώτα βγαίνει η ψυχή του ανθρώπου, κι ύστερα το χούϊ.
Έ, λοιπόν, ξέρετε ποιό είναι το προπατορικό μας αμάρτημα, ημών των Ελλήνων; Ξέρετε τί λένε οι σκέψεις μου των ημερών;
Είναι το ότι προσπαθήσαμε κάμποσες φορές να πετύχουμε τη μαζική αθανασία γιά όλη τη φυλή μας… κι άλλες τόσες φάγαμε τα μούτρα μας, πληρώνοντας με απερίγραπτες καταστροφές καί …»υποβιβασμό» κατηγορίας.
Οι πιό πρόσφατες φορές είναι:
- Μία αυτή που είπαμε, με τον Ηρακλή καί τον Ασκληπιό, συν ξέρω ‘γώ ο υποψήφιος αθάνατος Αχιλλέας εκεί λίγο αργότερα.
- Καί μία αυτή που δεν είπαμε, οι αθάνατοι (των τοιχογραφιών) της Στρογγύλης / Καλλίστης / Θήρας / Σαντορίνης… με τη γνωστή κατάληξη.
Έκτοτε, από το 1625 πΧ δηλαδή, δεν ξανάγινε (γνωστή σε μένα) απόπειρα γιά μαζική αθανασία της φυλής των Ελλήνων.
Τώρα, βέβαια, θα μου πείς: καί τί σημασία έχει; Μύθοι… εξιστορήσεις γεγονότων που έγιναν (αν έγιναν) κάποτε… Τί μας νοιάζουν αυτά;
Κι όμως! Όπως έχω γράψει πολλάκις εδώ μέσα, παρελθόν καί μέλλον είναι αλληλένδετα. Άρα, η σκέψη έχει ένα έτοιμο «λυσάρι» πιθανών μελλοντικών προβλημάτων.
Γιά παράδειγμα, εάν ξαναγίνει μαζική απόπειρα αθανασίας (με τίποτε «μαγικά χάπια») κατά το 2040 μΧ, όπως δείχνει η πρόοδος της -τρομάρας της!- επιστήμης, δεν θα υπάρξουν μονάχα μαζικά κρούσματα σχιζοφρένειας καί μαζικές αυτοκτονίες των τότε «αθανάτων». Το άμεσο συμπέρασμα από τις προχριστιανικές αντίστοιχες απόπειρες είναι πως θα ξαναπληρώσει βαρέως όλη η χώρα μας.
Κι απ’ την άλλη πλευρά, βρέ!… λες τα συνολικά γεγονότα των εποχών εκείνων να είχαν σχέση αιτίου-αιτιατού; Πιστέψτε με, δεν αποκλείεται καθόλου.
Η δική μου φαντασία λέει πως η Ελένη τη Σπάρτης, που δεν ήταν η Ελένη (στην Αίγυπτο) αλλά βρέτας (στη Σπάρτη), πού πήγε στη Ρώμη αλλά ξανάρθε στην Μπόλιν καί στην Αγιασοφιάν, συν ο αθάνατος Αχιλλέας, συν δεν ξέρω τί άλλο… συναποτελούσαν ένα ενιαίο πακέτο υπερ-μυστικών. Τελικά, άνοιξε η όρεξη των Τρώων να τα κλέψουν – με τα γνωστά αποτελέσματα: η Τροία στις φλόγες, οι Τρώες σφαγμένοι κι εξόριστοι, κι οι Έλληνες αρχηγοί σκοτωμένοι, πλάνητες, απόκληροι. Αντί γιά ένδοξοι κατακτητές. Καί τα βασίλεια σκορποχώρι.
Η δική μου φαντασία επιμένει πως οι Ύκσως, τριακόσια χρόνια μετά τους Τρώες, γούσταραν με τη σειρά τους να κλέψουν το μυστικό της αθανασίας των μυστών της Στρογγύλης. Επειδή, όμως, δεν μπορούσαν να χτυπήσουν κατ’ ευθείαν Ελλάδα (και ειδικά νησί), χτύπησαν τον αδύνατο κρίκο του «προστατευτικού πλέγματος»: την Αίγυπτο. Ενάμισυ αιώνα κατσικώθηκαν εκεί, κατέλαβαν τα ιερά, έβαλαν χέρι -αν καί όσο μπόρεσαν- στις «ιερές δέλτους», μπας καί μάθουν τίποτε απαγορευμένο, ώστε τελικώς να καθοδηγήσουν το δίπολο των αιθερικών μηχανών (μεγάλης πυραμίδας καί ηφαιστείου), μιά που ήδη απέκτησαν στην κατοχή τους τον ένα πόλο… Αλλά, αφ’ ενός η σκόπιμη ανατίναξη του ηφαιστείου από τους ιερείς της Αρτέμιδος, αφ’ ετέρου η αντίσταση των Αιγυπτίων, τους έδωσαν ανά χείρας το μακρύτερον.
Σενάρια δικά μου ευφάνταστα; μπορεί. Όμως, ούτε ο Όμηρος μιλάει γιά τέτοια πράγματα, ούτε καμμία άλλη πηγή γιά τη Σαντορίνη.
Καί γιατί τα λέω;
Γιά να σκεφθήτε. Γιά να εξασκήσετε τη δύναμη της σκέψης σας. Θα σας χρειαστεί αυτή η ικανότητα, καί μην αδρανείτε.
Το ξέρετε καί το ξέρω πως έρχονται δύσκολες μέρες. Όπως εμείς ετοιμάζουμε το γιορτινό τραπέζι, έτσι ετοιμάζουν τα μαχαιροπήρουνα κι ένα σωρό εχθροί μας. Μόνο που το γιορτινό τους γεύμα (αυτοί όλοι υποθέτουν πως) θα είμαστε εμείς. Ηπαπαραίοι, Τουρκαλάδες, Γερμαναράδες, καί οι πάντα καί πανταχού παρόντες κάθε μορφής περιτετμημένοι (Κίσσιγκερ, Σόρος, «αντι»φα-σκατάδες, καί λοιποί καί λοιποί), συν οι περιτετμημένοι β’ κατηγορίας (τζιχάντια καί λοιπά βδελυρά μουσλίμια), προθερμαίνουν τις μασσέλες τους.
Γι’ αυτό, λοιπόν, εύχομαι ακόμη: να δεθούμε τάχιστα μεταξύ μας οι Έλληνες κι οι Ελληνίδες με άρρηκτα δεσμά φιλότητας καί προσηλώσεως στις πατρογονικές αξίες, ώστε να επιβιώσουμε σ’ αυτή τη φάση καί να μεγαλουργήσουμε ξανά στα χρόνια που έρχονται.
Σας ασπάζομαι.