Γράφει ο Βασίλειος Μακρυπούλιας.
Η απαρχή του θεσμού της παιδείας μέσα από την πίστη στο διδακτό της αρετής.
Η απαρχή του θεσμού της παιδείας μέσα από την πίστη στο διδακτό της αρετής.
Πότε άραγε η ιδέα κατέπεσε χαμηλά προς την ανθρώπινη κοινωνία σε επίπεδα ώστε να διδαχθεί;Αντιστρέφοντας την όλη ερώτηση, άραγε το διδακτό της ιδέας αποκαλύπτει την ταπείνωση αυτής σε τέτοια επίπεδα ώστε να καταστεί αντιληπτή από το σύνολο των ανθρώπων;Επιθυμεί η πρώτη ιδέα να καταστεί κτήμα των πολλών;Εάν ναι σημαίνει ότι κάτι επιθυμεί από τους ανθρώπους.Εάν όχι θα πρέπει να σκεφθούμε ότι οι λίγοι θα κανονίσουν την τύχη αυτού του κόσμου και οι πολλοί θα είναι θεατές.
Προβάλλουν σιγά-σιγά τα πολλαπλά επίπεδα της παιδείας.Η παιδεία είναι κατ΄αρχήν αυτή η διαδικασία η οποία μεταβάλλει τις ιδέες από σκέψεις σε γνώσεις οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να γίνουν πράξεις.Η παιδεία είναι η απαρχή μιάς υπέροχης κυκλικής πορείας η οποία με απαρχή την πρώτη ιδέα και αποδέκτη την τελική πράξη προσπαθεί να αποκαλύψει όλες τις θεωρητικές και πρακτικές δυνάμεις που απαρτίζουν την διάστασή μας.Εάν ονομάσουμε πρώτη ιδέα το θεό και τελική πράξη αυτής τον άνθρωπο η παιδεία είναι αυτή η οποία ως γνώση κατεβάζει το θεό στον άνθρωπο και ως πράξη ανεβάζει τον άνθρωπο στο θεό.Ούτως ή άλλως η παιδεία μεταφέρει τη σκέψη στο εργαστήρι της γνώσης(εκ του γίγνομα,γεννά πραγματικές ιδέες που πραγματικά μπορεί να γίνουν πράξεις).Άρα τελικά η παιδεία είναι το ταξείδι από το Είναι προς το Γίγνεσθαι και τανάπαλιν.Είναι η πορεία όπου η θεωρία ηθικοποιείται και αποδεικνύεται μέσα από την ανθρώπινη πράξη-οι άνθρωποι γνωρίζουν και πράττουν αναγκαστικά το ωραίο-αλλά και αντιστρόφως η ηθική πράξη δικαιολογείται από τη γνώση του αγαθού-ο σοφός πράττει ελλόγως το καλό.Σωστά λοιπόν ο Πίνδαρος και ο Δημόκριτος μας άφησαν τις περίφημες φράσεις τους για την παιδεία-σε σχέση με τον άνθρωπο ως σύνολο εσωτερικότητας αλλά και εξωτερικότητας.Ο Πίνδαρος ρητά αναφέρει «γένοιο οίος εσσί μαθών»και ο Δημόκριτος το καταπληκτικό «η φύσις και η διδαχή παραπλήσιον εστί.και γάρ η διδαχή μεταρρυσμοί…».
Το σημαντικό λοιπόν είναι ότι η παιδεία είναι η απελευθέρωση όλων εκείνων των δυνάμεων οι οποίες διευκολύνουν αλλά και καταδεικνύουν τον τρόπο περάσματος διά και από τις μεταβλητές της παρούσης διάστασης,του θεού,της φύσης και του ανθρώπου(ο άνθρωπος εννοείται ως εαυτός).Ο Πίνδαρος ρητά εννοεί ότι ο άνθρωπος πρέπει να καταστεί η τελική δύναμη συνειδητής επαφής με την πρώτη ιδέα-αυτή είναι και η καθεαυτή κατάστασή του-αλλά και ο Δημόκριτος ευνοεί την πίστη και την σχέση του ανθρώπου με ένα μέγεθος όπως η φύση.Ο άνθρωπος όπως και η φύση είναι σύνολο δυνάμεων και ενεργειών οι οποίες αλλάζουν με ενδελέχεια προς το ωραίο και την τελική αυτοσυνειδητοποίηση για το ποιόν αυτής της διάστασης και τη θέση όλων μέσα σε αυτή.Η παιδεία εκμαιεύει τον άνθρωπο από το θεό ,τον μεγαλώνει και τον ωριμάζει μέσα στη φύση και τον τίκτει σε ένα κόσμο όπου ο άνθρωπος μπορεί να επιβάλει τη δική του οντική και ανοδική πορεία προς την επιστροφή στον κόσμο του αγαθού.
Στις Ανατολικές θρησκείες η παιδεία ήταν μία υπόθεση εσωτερική και προσεκτικά θα λέγαμε αυστηρά «προσωπική»υπό την έννοια ότι ο άνθρωπος δειλά –δειλά είναι ακόμα ζών σε σχέση με το ον.Θα λέγαμε ότι το ον και οι δυνάμεις του-από το ντάρμα έως το ταό και τη δύναμη της νιρβάνα –είναι οι «διδάσκαλοι»και οι άνθρωποι οι «μαθητές».Η μάθηση είναι καθαρά εσωτερική υπόθεση και το τέλειο είναι η εσωτερική οντολογική τοποθέτηση του ανθρώπου μέσα στο ον.Σε αυτή την ιστορική στιγμή η έννοια του διδακτού είναι κάτι τελείως εσωτερικό που αρχίζει από κάτι το καθαρά οντολογικό ως Επέκεινα και καταλήγει στον χαρισματικό και φωτισμένο άνθρωπο.Άρα η παιδεία τώρα είναι κάτι το ποιοτικό και όχι το ποσοτικό υπό την έννοια ότι η πραγματική αλήθεια ανήκει σε λίγους εκλεκτούς και όχι σε ολόκληρη την κοινωνία μέσα από ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στις Ουπανισάδες διαμορφώνονται σημαντικές έννοιες όπως βράχμα και άτμαν,ρίτα,σάτγια και ντάρμα,κάρμα,μόσκα,μπχάβα και αμπχάβα,μάγια και αβίντγια,και άλλες που έπαιξαν κεντρικό ρόλο ειδικότερα στη θρησκεία του ινδουϊσμου.Εξετάζονται επίσης τα προβλήματα της κοσμογονίας ,της εσχατολογίας και της θεολογίας ,της διδασκαλίας για τη σωτηρία ,της δημιουργίας των όντων,και οι θεωρίες της γνώσης(το πρόβλημα του Είναι,του πραγματικού και του φαινομενικού χαρακτήρα του Εγώ και του απολύτου,των πηγών της γνώσης κ.λ.π).
Καταλαβαίνουμε ότι η συμβολή στην παιδεία είναι η όλη προσπάθεια κατηγοροιοποίησης των θεμάτων που ενδιαφέρουν τον άνθρωπο.Οι ιδέες όμως είναι ακόμα εσωτερικότητες,ακατέργαστες από τον ανθρώπινο νού ο οποίος τις δέχεται ακόμα στην πρωτόλεια μορφή τους.Εάν σκεφθούμε ότι το κλασσίκό μοντέλο παιδείας είναι –τουλάχιστον στην εποχή μας –πομπός &δάσκαλος –δέκτης και μαθητής –είμαστε ακόμα σε εκείνη τη στιγμή όπου οι θρησκείες του φυσικού νόμου προσπαθούν να διαπαιδαγωγήσουν τον άνθρωπο σε σχέση με το ον,με το σύμπαν.Όπως είπαμε οι ιδέες είναι ακόμα καθαρές,οντολογικές χωρίς εμπειρικές μίξεις.Σκοπό έχουν να προσανατολίσουν τον άνθρωπο σε σχέση με το ήδη υπάρχον.Η παιδεία είναι τώρα το πρώτο στάδιο συνειδητοποίησης του ανθρώπου σε σχέση με το καθεαυτό υπάρχον.Άρα τώρα η παιδεία είναι μία βαθιά εσωτερική υπόθεση ,μια καθεαυτή διαδιακασία η οποία επανέρχεται κάπως ως τέτοια στον Πλατωνικό Πρωταγόρα.Είναι ποιοτική,αρνείται να κατεβεί στο εμπειρικό στάδιο αυτής της διάστασης και σαφώς είναι υπόθεση των φωτισμένων.Οι όροι και μόνο άτμα,ντάρμα ,κάρμα κ.ο.κ προορίζονται για υψηλούς νόες –εξάλλου αυτές οι ποιοτικές θρησκείες που απευθύνονται σε φωτισμένες κάστες αναπτύσσονται μέσα σε χαρισματικές αυτοκρατορίες με χαρισματικούς αυτοκράτορες.
Η παιδεία μέσα από το Ζωροάστρη φαίνεται ότι κατεβαίνει από το επίπεδο της καθαρής ιδέας σε ένα επίπεδο όπου η πρώτη ιδέα αυτού του κόσμου θέλει να γίνει φύση,να περάσει ως σύνολο ιδιοτήτων στον άνθρωπο και διχοτομείται άμα τη γεννησεί της σε ένα πρώτο ξεκαθάρισμα καλών και κακών εννοιών και καλών και κακών πράξεων .Η παιδεία τώρα χωρίς να μπορεί να πλησιάσει το σημερινό νόημά της παραμένει μία εσωτερική δυναμική ,μία κίνηση εσωτερικών δυνάμεων οι οποίες καλούνται να φωτίσουν τον άνθρωπο.Ο άνθρωπος τώρα ,πορευόμενος μέσα στην παρούσα διάσταση υιοθετώντας το καλό προχωρεί σε συγκεκριμένες ιδέες και αξίες,απορρίπτοντας το κακό αρνείται συγκεκριμένες σκέψεις και πράξεις.Η παιδεία είναι ακόμη ένας εσωτερικός φωτισμός ,ίσως λίγων,δεν έχει ακόμη όμως αυτή τη μαζικότητα που την χαρακτηρίζει στην εποχή μας.Η Αβέστα,η βίβλος των Περσών μας δίνει πληροφορίες για το σύστημα του Ζωροαστρισμού και μας καταδεικνύει το γεγονός ότι ακόμα είμαστε μπροστά σε μία παιδεία η οποία νοείται ως εσωτερική αυτόβουλη κυρίως κίνηση του ανθρώπου και όχι ως μία εξωτερική διαδικασία ενός φωτισμένου ανθρώπου προς ένα δυνητικά φωτισμένο άνθρωπο με σκοπό την πανανθρώπινη φώτιση.Είμαστε ακόμη σε ένα επίπεδο όπου «δάσκαλος»είναι το ήδη υπάρχον και «μαθητής»οι λίγοι πεφωτισμένοι.Αυτοί δηλαδή που θα ξεκινήσουν την μεγάλη επανάσταση-από το κλεινόν άστυ-ώστε η φώτιση να περάσει στα πλήθη και πλέον η παιδεία να γίνει πανανθρώπινο φαινόμενο.Σημαντικό είναι βέβαια να τονίσουμε ότι δεν υπάρχει ακόμη η πίστη και η βεβαιότητα ότι τα πάντα έγιναν για τον άνθρωπο.Δεν υπάρχει ανθρωποκεντρισμός και γι αυτό ίσως η παιδεία είναι εσωτερική υπόθεση ολίγων.Το κέντρο του παντός είναι το καθ εαυτό υπάρχον ως πλήρη ενορατική εσωτερικότητα.Γι αυτό εξάλλου και ο άξονας της μάθησης κρατείται στο ζεύγος από το ον προς τους ολίγους πνευματικά μακαρίους.
Το κήρυγμα λοιπόν του Ζωροάστρη θεμελιώνεται μέσα από την πίστη στην πυρολατρεία και αυτό είναι σημαντικό διότι φανερώνει κάτι που κάπως αργότερα το ονόμασε και ο Ηράκλειτος αείζωον πύρ.Φανερώνει την προσπάθεια του ανθρώπου να κατεβούν σιγά-σιγά στη γη και να αρχίζει να ενώνει συμβολικά τη γη και τον ουρανό.Να μην ομιλεί μόνο με έννοιες αλλά με υλικά στοιχεία που θα κάνουν κατανοητές δύσκολες νοητές έννοιες.Το πύρ είναι μία αποφασιστική στιγμή διότι συμβολίζει τη δυνατότητα του όντος να μεταβάλλει και να μεταβάλλεται συνεχώς.Μέσα από την εικόνα του πυρός όλο και περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αντιληφθούν αυτό το οντικό γεγονός και η παιδεία ως μεταφορά κατανοητών αποδεδειγμένων πραγμάτων κερδίζει έδαφος προκειμένου να γίνει διαδικασία που αρχίζει από άνθρωπο και ολοκληρώνεται σε αυτόν.Ο Ζωροάστρης πιστεύει ότι το ον είναι ένα και μοναδικό.Κάτω από αυτό το ον ο καλός Ωρομάσδης είναι ο πάνσοφος θεός του φωτός και κυβερνήτης του σύμπαντος.Αντιμάχεται το θεό του κακού που είναι ο Αριμάν.
Η κατηγοριοποίηση αυτή είναι πολύ σημαντική για την έρευνά μας.Το ον σταματάει να είναι ένα απροσπέλαστο μέγεθος και διά του κόσμου διαχωρίζεται σε κατηγορίες καλού και κακού.Μακροπρόθεσμα ο άνθρωπος θα ξεφοβηθεί ακόμη περισσότερο και θα προχωρήσει σε Αριστοτελικές κατηγορίες και Καντιανές αντίστοιχες,σε έννοιες διχοτομικές όπως πίστη και γνώση κ.ο.κ.Κοινώς οδηγείται στη διάσπαση του όντος ,καταλαβαίνει τον τρόπο που διά αυτού κινείται ο κόσμος μας άρα ουσιαστικά αρχίζει να καταλαβαίνει την κίνηση του κόσμου μας.Η παιδεία κερδίζει έδαφος με τη σημερινή της μορφή διότι είναι πλέον αναγκαιότητα η μία γενεά να μεταβιβάζει στην άλλη τα ανακαλυφθέντα προκειμένου να έλθουν στο φώς της λογικής όλοι οι τρόποι και οι κατηγορίες που διέπουν τη διάστασή μας.
Η εβραϊκή διανόηση έστω και με αρνητικό τρόπο –που αγγίζει τα όρια του αλόγου(α στερητικό)-προχωρεί στην ουσιαστική ενδοδιαστασιακή θεμελίωση του όρου της παιδείας.Ο Αδάμ και η Εύα πρέπει να κατανοήσουν συγκεκριμένες έννοιες και να βιώσουν συγκεκριμένες αξίες κατευθυνόμενες όχι από τον ένα προς τον άλλο οριζόντια αλλά από το θεό-ιαχβέ-κάθετη εκδοχή της παιδείας από ένα ανώτερο μέγεθος προς ένα κατώτερο μέγεθος.Σύμφωνα όμως με την Παρμενίδεια εκδοχή «ταυτόν εστίν νοείν τε και είναι»όλα εν στιγμεί είναι,άρα η παιδεία της γένεσης στηρίζεται στο ότι εθελούσια ή μη ο Αδάμ και η Εύα λησμονούν και αφήνονται στα εκπαιδευτικά χέρια του θεού ο οποίος σε κάθε περίπτωση θυμάται.Έχουμε δηλαδή έκπτωση του Είναι ,οι άνθρωποι ξεχνούν ό,τι φέρει την αρμονία του Είναι και ο θεός καλείται να θυμήσει ό,τι δεν θα διακυβεύσει την Αγαθή αρμονία αυτού του κόσμου.Η παιδεία λοιπόν στην τορά προχωρεί υπό το φώς της ποιοτικής γνωσιολογικής και αξιολογικής διαφοράς ανάμεσα στο θεό και στους πρωτοπλάστους.Πέρα από τις φανερές αντιφάσεις που προκύπτουν-οι οποίες δεν είναι του παρόντος-το σημαντικό είναι ότι η παιδεία για πρώτη φορά δεν είναι μόνο ένα σχεδόν ατόφιο θεωρητικό μέγεθος.Είναι –ή συνοδεύεται-από συγκεκριμένες πράξεις οι οποίες πλέον βασίζονται σε δημιουργηθέντα αξιολογικά ζεύγη καλού και κακού.Το σημαντικό με την παιδεία όπως αυτή αναφαίνεται στην παλαιά διαθήκη ,είναι ότι αναφέρεται στον άνθρωπο ως διαστασιακό μέγεθος,ο άξονας δηλαδή,ο οντολογικός άξονας της μόρφωσης πλέον έχει μετατοπισθεί από το άπειρο σύμπαν και έχει τοποθετηθεί στον άνθρωπο ως πολίτη αυτής της διάστασης την οποία ο ιαχβέ έκτισε για τους ανθρώπους.Η παιδεία τώρα κλείνεται σιγά-σιγά στην παρούσα διάσταση που αρχίζει-για κάποιους-από το θεό και τελειώνει σε αυτόν.Ο άνθρωπος προσγειώνεται στην παρούσα διάσταση,φεύγει από την οντική απειρία και τα αξιολογικά ζεύγη του καλού και του κακού προσαρμοσμένα σε αυτή τη διάσταση τον καθοδηγούν.Η παιδεία είναι μέγεθος που ξεκινά από το επέκεινα,φέρει τη δυνατότητα διάκρισης ανάμεσα στο καλό-επαφή με το συγκεκριμένο του θεού-και στο κακό-μη επαφή με το άπειρο του Είναι που γεννά την ανυπακοή στο θεό.Αυτή η παιδεία που προσπαθεί να συγκεκριμενοποιήσει πασιδήλως ένα δρόμο που καταδεικνύεται από ό,τι οι άνθρωποι σιγά-σιγά θα πιστέψουν ως θεό θα συγκεκριμενοποιηθεί πλήρως με το κίνημα του διαφωτισμού τον 18 ο αι .Το κίνημα του διαφωτισμού θα συγκεκριμενοποιήσει πλήρως την ανθρώπινη πορεία στην παρούσα διάσταση διότι θα αποθεώσει τη φύση και τη δυνατότητα του ανθρώπου να μιμηθεί και διά της παιδείας το συγκεκριμένο πρότυπο και εικόνα αυτής.
Είναι χαρακτηριστικά τα όσα μας αναφέρει ο Χ.Αμδρούτσος(Δογματική,1992,σελ.5) «Ομοίως δε καθωρισμένη εν γένει είνε και η σχέσις της παλαιάς Διαθήκης προς την καινήν.Κέντρον εξ ού πρέπει να μελετάται και στάθμη προς ήν πρέπει να κρίνηται η παλαιά Διαθήκη είνε η καινή.Εκ τοιαύτης δε απόψεως εξηγουμένη η παλαιά Διαθήκη ου μόνον συμβάλλεται εις κατανόησιν της καινής Διαθήκης αλλά συγχρόνως αποβαίνει πιστή εικών των παιδαγωγικών του θεού βουλών περί του περιουσίου λαού ,ως η Διαθήκη του νόμου και της προφητείας ,ως ο τύπος και η προέκθεσις των αιωνίων αγαθών».
Πράγματι μέσα από την παλαιά και μετέπειτα μέσα από την καινή διαθήκη προχωρεί μία συγκεκριμένη τάση κατηγοριοποίησης συγκεκριμένων γνώσεων και αξιών οι οποίες προσπαθούν να καθορίσουν και να προσαρμόσουν το μυαλό και τις πράξεις των ανθρώπων σε συγκεκριμένες γνώσεις και πράξεις,δημιουργώντας θρησκευτικά και πολιτειακά συστήματα διάδοσης διά της παιδείας όλων αυτών.Η παιδεία τώρα έχει να πεί ορατές γνώσεις και πράξεις ,με σκοπό τη θεμελίωση ενός ανθρωπίνου πολιτισμού ο οποίος απομακρύνεται από τον συμπαντικό άξονά του και στηρίζεται επάνω στον άξονα του εμπειρικού,του ορατού της υπακοής σε ένα θεό ο οποίος εκ των συγκεκριμένων πράξεων κρίνει την πορεία των δημιουργημάτων του.Η παιδεία καθίσταται μία εξωτερικότητα η οποία ως θεωρία επιβεβαιώνει τον άνθρωπο και ως πράξη επιβεβαιώνεται από αυτόν.
Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι τώρα η παιδεία κατηγοριοποιεί σιγά-σιγά όσα μετέπειτα θα αποτελέσουν τη βάση της επιστήμης του πολιτισμού μας.Η πρώτη αιτία,ο σκοπός,η γνώση ως βάση της ηθικής,η διαμόρφωση του χωροχρόνου ως μεγέθους εκτύλιξης θείου σχεδίου και ο περιορισμός του απείρου σε πεπερασμένο-ο Αριστοτέλης θα περατώσει την όλη προσπάθεια το οντικό άπειρο να φανεί κακό και το διαστασιακό πεπερασμένο της αρετής καλό,ο χρόνος που χρειάζεται στην παρούσα διάσταση να ολοκληρώσει την πορεία του προς ό,τι θεωρεί πρώτη ιδέα του κόσμου του.
Η Ελληνική μυθολογία φαίνεται ότι παραμένει στον αντίποδα αυτής της παιδείας διότι προσπαθεί να κρατήσει όλα τα μεγέθη αυτής της διάστασης μέσα σε ένα οντολογικό περιβάλλον δηλαδή να κρατήσει συνδεδεμένο τον άνθρωπο με την προηγουμένη διάσταση του μύθου,να περάσει συμβολικά στην επομένη διάσταση του λόγου και δι αυτής να δώσει το πρότυπο του υπέρανθρώπου.Ο Όμηρος δεν γράφει περιγραφική ποίηση και δεν είναι τυχαίο ότι η παιδεία στην αρχαία Αθήνα από τον Πεισίστρατο ακόμη και μετά από τον Ποιητή ξεκίνησε.Ο Όμηρος δομεί τον κόσμο και καταγράφει κανονιστικά τα τρία του επίπεδα.Τον κόσμο των θεών,τον κόσμο της φύσης και των ανθρώπων αλλά και τον κάτω κόσμο.Πλέον οι άνθρωποι έχουν να διδαχθούν το συγκεκριμένο για τον κόσμο τους ,ένα συγκεκριμένο που καθορίζει και τη ζωή τους.Η Ομηρική πορεία φαντάζει πραγματικά πολύ συγκεκριμένη.Ερχόμαστε από τον κόσμο των θεών.Σαν να λέμε ερχόμαστε από τον κόσμο του ωραίου και του καλού.Η φύση γύρω μας είναι εξωτερικές δυνάμεις που ως πουλιά,ζώα και άνθρωποι προωθούν δυνάμεις των Ολυμπίων.Η ασπίδα του Αχιλλέα,η νέα ασπίδα του Αχιλλέα μαζί με τις τόσες Ομηρικές παρομοιώσεις καταδεικνύουν ότι όλα σε αυτόν τον κόσμο της ύλης και της εμπειρίας είναι τρόπος εμφάνισης των θεών και των ανωτέρων δυνάμεων ουρανίων οντοτήτων,άρα το ηρωϊκό ιδεώδες είναι η γνωσιολογική παραδοχή της ανωτέρας ηθικής παραδοχής των ανθρώπων.Ο άνθρωπος πρέπει να οδεύσει με χάρη και αρετή στον Όλυμπο.Αυτό είναι παιδεία που πρέπει να μεταβιβασθεί από γενεά σε γενεά διότι όποιος δεν καταφέρει το ταξείδι προς τον Όλυμπο πρέπει να το αφήσει ως παρακαταθήκη ιερά στα παιδιά του(«κάτθανε ω Διόγενες,ουκ αναβήσει ες Όλυμπον»).
Ο Όμηρος δεν δομεί μόνο το σύμπαν.Ανθρωποκεντρικά,πριν το Σωκράτη ορίζει αλλά με παραγωγικό αυτός τρόπο την πορεία του ανθρώπου μέσα στον παρόντα κόσμο.Η Ιλιάδα είναι μία Γιγαντομαχία περί το Είναι και η Οδύσσεια η Γιγαντομαχία περί το Γίγνεσθαι.Ο άνθρωπος θέτει σκοπό αυτοτελείωσης και προσωπικών κατακτήσεων,αλλά κυρίως παλεύει για τη δική του Ιθάκη νικώντας πειρασμούς(Κίρκη)δόγματα μονοδιάστατα(Κύκλωπας)προχωρώντας προς την αυτογνωσία(Λαιστρυγόνες)κ.ο.κ.Για πρώτη φορά ένα πρότυπο οντολογικού ανθρώπου θεάται στον ανθρώπινο πολιτισμό.Ο άνθρωπος ως Είναι οδηγείται στο Γίγνεσθαι του σκοπού και της προσωπικής τελεολογίας και αυτό με την παιδεία ταξιδεύει στους αιώνες.Ήδη πολλούς αιώνες αργότερα οι Φιλόκαλοι Πατέρες θα χρησιμοποιήσουν παιδαγωγικά παραδείγματα από την Ομηρική Γραμματεία προκειμένου να καταδείξουν τον αγώνα του ανθρώπου για την κατάκτηση προσωπικών στόχων.Η Ιθάκη διά της παιδείας του Καβάφη θα καταστεί παγκόσμιο σύμβολο ανθρώπινης σκοποθετικής κατάκτησης και η παιδεία μετά τον Όμηρο είναι ο καλύτερος αγωγός διάδοσης ανωτέρων ιδεών και αξιών.
Η παιδεία όμως καθίσταται πραγματικό μέγεθος αναγκαίο για την παραγωγή και την εξέλιξη του ανθρωπίνου πολιτισμού μέσα από την χρυσή τριάδα του Πλάτωνος ,του Σωκράτους και του Αριστοτέλους.Ο Γ.Α.Μποζώνης είναι χαρακτηριστικά αληθής όταν αναφέρει(Γ.Α.ΜΠοζώνης,1968,σελ.48) «Η μεταφυσική πάλιν εισχωρεί εις την περιοχή της γνωσιολογίας όταν το εν μεταβαίνον εις την σφαίραν του Είναι καθίσταται τι δυνατόν γνωσθήναι.Τότε ο ανθρώπινος νούς ως αιτία αναζητεί το πέρας,τα λογικά μέτρα,τας σταθεράς λογικάς σχέσεις αι οποίαι ως πέρας καθορίζουσι το άπειρον ,το άγνωστον και παράγουσιν το μεικτόν,δηλαδή το αληθές».
Τώρα πλέον η παιδεία γίνεται ο ιστός που θα δέσει όλους τους ανθρώπους μεταξύ τους για τον απλούστατο λόγο ότι ανακαλύπτεται ο κόσμος των ιδεών,πραγματιστικά και νομιναλιστικά,ένας κόσμος που ενώνει όλους τους ανθρώπους.Η θεωρία των ιδεών είναι χάρισμα λίγων.Η ηθική όμως των πολλών να γνωρίσουν εμπειρικά μέσα από την καθημερινότητα το ωραίο και το καλό και το αληθές των ιδεών γίνεται πρόκληση που αφορά όλο και περισσότερους ανθρώπους .Ο Πλατωνικός κόσμος των ιδεών ενώνει την οικουμένη κάτω από το Αγαθό και μετά το Χριστιανισμό αυτό το Αγαθό θα πάρει σάρκα και οστά.Η παιδεία τώρα έχει πολύ δουλειά να μεταφέρει στους αιώνες.Έχει να ομιλήσει για το Αγαθό,για το αληθές,το καλό,το ηθικό και ό,τι άλλο όχι εσωτερικά αλλά εξωτερικά και μέσα στην πολιτεία αφορά πολλούς.Η πολιτεία καθίσταται ο γυμνασιακός χώρος όπου όλοι οι άνθρωποι ανδρώνονται με κοινά εκπαιδευτικά αγαθά.Οι Πλατωνικοί διάλογοι καλύπτουν το ανθρώπινο φάσμα των αναζητήσεων,κατηγοριοποιούν τη γνώση και καθιστούν την παιδεία τρόπο μετάδοσης του ανακαλυπτομένου θησαυρού της διάσπασης του κόσμου μας.Πράγματι όπως φθάσαμε σήμερα στη διάσπαση του ατόμου και στην ανάγνωση του DNA στην Πλατωνική εποχή φθάσαμε στη διάσπαση του κόσμου μας και στην ανακάλυψη των δυνάμεων που από την πρώτη ιδέα διά της φύσης ολοκληρώνουν τον άνθρωπο και τον επαναφέρουν στην πρώτη ιδέα και στην οντική συνέχεια.Οι Πλατωνικοί διάλογοι μας δίνουν αυτές τις ανακαλυφθείσες εσωτερικές δυνάμεις.
Ο Παρμενίδης μας δίδει την ιδέα της διαλεκτικής,ο Τίμαιος της φυσικής και η Πολιτεία της ηθικής.Πράγματι ο άνθρωπος θέτει ως θέση την Ιδέα ως πλήρη εσωτερικότητα,ως αντίθεση τη φύση το σύνολο των εξωτερικευμένων δυνάμεων άρα ο άνθρωπος καθίσταται σύνολο των εσωτερικών δυνάμεων της πρώτης ιδέας και των εξωτερικευμένων δυνάμεων που διά της ορατής φύσεως γίνονται ανθρώπινες ιδιότητες.Ο Πρωταγόρας θα δώσει το εύρος του διδακτού της αρετής.Σύμφωνα με το Σωκράτη-σε αντίθεση με το διάσημο σοφιστή-όλα πρέπει να διδάσκονται,η παιδεία για να είναι τέλεια πρέπει να αρχίζει από το απόλυτο αγαθό και να καταλήγει στον απόλυτο άνθρωπο.Η παιδεία τώρα γίνεται αναγκαιότητα.Όλοι θέλουν να μάθουν το Σωκράτη ,και η παιδεία είναι ο μόνος τρόπος.
Ο Σωκράτης μέσα από τους επαγωγικούς και οριστικούς λόγους συγκεκριμενοποιεί το Εγώ τόσο ώστε είναι εύκολο για τον Αριστοτέλη να προσδιορίσει τον άνθρωπο ως μεσότητα,ενδελέχεια και κίνηση της ψυχής προς το αγαθό.Δεν είναι τυχαίο ότι ο άνθρωπος έφθασε σε τέτοιο επίπεδο αυτοπίστης ώστε αμέσως μετά τον Αριστοτέλη έχουμε την ένωση της Ανατολής και της Δύσης κάτω από το Λόγο του Ελληνισμού αλλά και την συναισθηματική απειρία της Ανατολής.Οι αιώνες θα θρέψουν αυτή τη διαλεκτική και σήμερα ο άνθρωπος είναι σε θέση να εκτιμήσει από πού πραγματικά έρχεται,ποιος είναι και πού οδεύει.
Φαίνεται όμως ότι μετά το διαφωτισμό ο άνθρωπος αντέστρεψε τον Πλάτωνα και θεώρησε ότι η φιλοσοφία μπορεί να γίνει επιστήμη.Η απειρία του Πλατωνικού αποκήρυξε την απόλυτη επισταστία των ιδεών,κάτι όμως που η Δύση δεν ενστερνίσθηκε.Ο άνθρωπος αφού διά του χριστιανισμού ηρέμησε τον μεταφυσικό του ζόφο,θέωρησε ότι διώχνοντας το θεό μπορεί να σφετερισθεί το βασίλειο της γής.Η παιδεία τώρα χαρακτηρίζεται από τον ντετερμινισμό και τη μηχανοκρατία.Η αιτία και το αποτέλεσμα κλείσθηκαν πεπερασμένα στον κόσμο μας και πλέον οι άνθρωποι θεωρούν ότι μέσα στον κλειστό κόσμο της εμπειρίας είναι πολύ εύκολο πραγματικά να ανακαλύψουν μία εμπειρική αιτία η οποία με μαθηματική ακρίβεια θα αναφέρεται και θα οδηγεί σε ένα σχετικό και πλήρως προβλεπόμενο αποτέλεσμα.Ο άνθρωπος ως εσωτερικότητα και εξωτερικότητα διαμορφώθηκε αναλόγως.Ο ανθρώπινος νούς ξεκινά πλέον από ό,τι παρατηρεί και αυτό θεωρεί γνώση.Όλα τα άλλα είναι σκέψεις.Ο Καντιανός λόγος ,ανίκανος να λύσει τα διλήμματα τα συμβίβασε απλώς.Η υπερφυσική πράξη είναι απλά πίστη και η ανθρώπινη βούληση είναι αντικείμενο και μόνο των πέντε αισθήσεων.Τώρα στον κόσμο του διαφωτισμού και της τεχνολογίας ο άνθρωπος κινείται στο τεταρτημόριο από τη φύση προς της ανθρώπινη πολιτεία και τον άνθρωπο.Όλα τα άλλα είναι ανάμνηση αδιάφορη του μακαρίτη θεού.
Η παιδεία πλέον –ίσως αυτό είναι και η ευχάριστη πλευρά της –καθίσταται μέγεθος τελείως προβλεπόμενο,αναμενόμενο και καθοριστέο.Περιορίζεται σε ζεύγη παρατήρησης και εμπειρικής απόδειξης ,σε υλικό περιβάλλον και σιγά-σιγά προχωρεί προς τις εμπειρικές επιστήμες.Η αμπελοφιλοσοφία είναι πλέον περιττή τώρα η ιατρική,η νομική,η τεχνολογία του εφικτού παράγει τον επιστήμονα,τον άνθρωπο που κάνει περήφανο τον περίγυρό του και το κοινωνικό γενικότερα περιβάλλον του.Αυτή όμως η παιδεία αναπτύσσει ένα μικρομόριο του ανθρωπίνου απείρου,μοιάζει σαν την παραμάνα που ταΐζει μέν το βρέφος αλλά με μικρή ποσότητα και άρα το μωρό πεινάει.Παρομοίως ο άνθρωπος του 21ου αι πεινάει για μία παιδεία οντολογικού λόγου που θα τον επαναφέρει στο άπειρο σύμπαν και στην μελέτη του όλου.
Η λύση για το εκπαιδευτικό αδιέξοδο σε καμμία περίπτωση δεν ευρίσκεται στο εξωτερικό μέρος αυτής-βιβλία,κτίρια κ.λ.π –αλλά ξεκάθαρα στην απελευθερωσή της από το θανάσιμο εναγκάλισμα του υλικού ανθρωποκεντρισμού.Η παιδεία δεν μπορεί να είναι τσελεμεντές ανθρώπινης καλοπέρασης και οικογενειακής ευδαιμονίας –ο γιός να περάσει,η κόρη να σπουδάσει κ.λ.π.Η παιδεία είναι η σπουδή του Εϊναι όπως πρόσφατα ο ΧάΪντεγγερ την καθόρισε,η εσωτερική επαφή του ανθρώπου με το άπειρο όν και την οντική συνέχεια.Είναι η ανάμνηση της μυθολογίας –ελεύθερης νόησης –και η ελπίδα ενός κόσμου όπου η ανθρώπινη βούληση θα είναι ικανή για όλα μέσα από τη γνώση των απείρων οντικών δυνατοτήτων που και ο άνθρωπος κρύβει μέσα του.Είναι η παιδεία η αυτογνώση του ανθρωπίνου τίποτα σε σχέση με την ανθρώπινη παντοδυναμία όταν ο άνθρωπος σταθεί στην πραγματική Αρχιμήδεια θέση του μέσα στην απειρία του καθεαυτού υπάρχοντος.
Β.Δ.Μακρυπούλιας.
Δρ.Φιλοσοφίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.
1.Χ.Ανδρούτσος,Δογματική ,εκδ.Αστήρ,Αθήναι.
2.Γρ.Φιλ.Κωσταράς,Φιλοσοφική προπαιδεία.Αθήνα,1996.
3.Γ.Α.Μποζώνη,Ο προσδιορισμός του αληθούς εν τω Φιλήβω του Πλάτωνος,Αθήναι 1968.
http://filosofikoskipos.blogspot.gr/2016/09/blog-post_4.html#more
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου