ΓΚΟΜΠΕΚΛΙ ΤΕΠΕ

Στην Τουρκία, στα σύνορα με τη Συρία, ένας αρχαιολογικός χώρος με λαξευμένους λίθους, τοποθετημένους σε κύκλους πριν από 11.500 χρόνια, θάμπωσε τους αρχαιολόγους.
Πρώτος αντίκρισε το Γκόμπεκλι Τεπέ ο Κλάους Σμιτ, μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτο

Οταν ανακάλυψε το άνοιγμα ναών, σχεδόν δύο φορές αρχαιότερο απ' οτιδήποτε σε αυτόν τον πλανήτη, είπε: «Αυτός ο τόπος είναι σουπερνόβα. Από το πρώτο λεπτό που το είδα ήξερα ότι είχα δύο επιλογές: να φύγω και να μην πω τίποτα σε κανέναν ή να περάσω την υπόλοιπη ζωή μου δουλεύοντας εδώ».

Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου είκοσι κύκλοι από μεγαλίθους, από τους οποίους κανένας δεν ξεπερνάει σε διάμετρο τα 30 μέτρα, ενώ έως τώρα έχουν ανασκαφεί τέσσερις.
Αυτό που κάνει τις στήλες σε σχήμα «Τ» αξιοθαύμαστες, είναι οι ανάγλυφες μορφές των αγριόχοιρων, των αλεπούδων των λιονταριών, των πουλιών, των φιδιών και των σκορπιών που είναι λαξευμένες πάνω τους, καθώς και η ηλικία τους.
Χρονολογούνται γύρω στο 9.500 π.Χ. Κι αυτό σημαίνει ότι αυτές οι πέτρες είναι 5.500 χρόνια αρχαιότερες από τις πρώτες πόλεις της Μεσοποταμίας και 7.000 χρόνια αρχαιότερες από το Στόουνχετζ.
«Το Γκόμπεκλι Τεπέ αλλάζει τα πάντα», λέει ο καθηγητής ανθρωπολογίας, Ιαν Χόντερ, επικεφαλής των ανασκαφών στο Τσατάλχουγιουκ, τον πιο διάσημο νεολιθικό χώρο της Τουρκίας από το 1993.
«Είναι επεξεργασμένο, είναι σύνθετο και ανήκει στην καλλιεργητική περίοδο. Αυτό από μόνο του κάνει το μνημείο ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα εδώ και πολύ καιρό».
Σύμφωνα με τον καθηγητή, έως τώρα θεωρούσαμε ότι τέτοιου είδους μνημειώδη έργα έχτιζαν μόνο συγκροτημένοι πολιτισμοί, οι οποίοι προέκυψαν μόνο μετά την ανακάλυψη της καλλιέργειας της γης». Συμπεραίνουν πως οι κάτοικοι ζούσαν σε χωριά και ήταν κυρίως κυνηγοί.
Ως προς το ποια ήταν η λειτουργία του Γκόμπεκλι Τεπέ, μερικοί θεωρούν ότι ήταν κέντρο τελετουργιών γονιμότητας, καθώς πιστεύουν ότι οι δύο ψηλές πέτρες στο κέντρο κάθε κύκλου αναπαριστούν άνδρα και γυναίκα. Με κάποια φυλλάδια έχουν ήδη αρχίσει να διατυμπανίζουν: Επισκεφθείτε τον Κήπο της Εδέμ. Δείτε τον Αδάμ και την Εύα.
Ο Σμιτ όμως είναι επιφυλακτικός. Συμφωνεί πως το Γκόμπεκλι Τεπέ ίσως αποτελεί «την τελευταία άνθηση ενός ημι-νομαδικού κόσμου, που απειλούνταν να καταστραφεί από την ανάπτυξη της καλλιέργειας», όμως θεωρεί πως οι στήλες δεν έχουν φύλο: «Νομίζω ότι είμαστε αντιμέτωποι με την πιο πρώιμη αναπαράσταση θεών. Δεν έχουν ούτε μάτια, ούτε στόματα, ούτε πρόσωπα. Αλλά έχουν χέρια. Είναι δημιουργοί».
Σοφία Στυλιανού
sostyl@pegasus.gr


Συντεταγμένες: 37°12′30″N 38°55′00″E / 37.20833, 38.916667Το Γκόμπεκλι Τεπέ (Göbekli Tepe) είναι αρχαιολογικός τόπος στην σημερινή Τουρκία ο οποίος βρίσκεται ακόμα υπό ανασκαφή.

Το Γκόμπεκλι Τεπέ είναι μια τοποθεσία της Τουρκίας κοντά στα σύνορα με την Συρία και απέχει 15 χιλιόμετρα από την πόλη Ούρφα . Σε αυτή την περιοχή έχουν βρεθεί προϊστορικοί ναοί της νεολιθική εποχής που έχουν χρονολογηθή γύρω στο 9.500 π.χ. και είναι οι αρχαιότεροι στον κόσμο. Πιστεύεται ότι κατασκευάστηκαν από κυνηγούς-συλλέκτες

Ανασκαφές

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1964 από την Αμερικανό αρχαιολόγο Πήτερ Μπένεκτιτ ο οποίος προσδιόρισε μόνο ότι στην περιοχή υπήρχε δραστηριότητα την νεολιθική εποχή. Το 1994 τις ανασκαφές συνέχισαν τούρκοι αρχαιολόγοι του Γερμανικού αρχαιολογικού ινστιτούτου υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου Κλάους Σμπ του Πανεπιστήμιου της Χαϊδελβέργης. Μέχρι τότε τον λόφο χρησιμοποιούσαν γεωργοί καλλιεργώντας τον και συχνά μετακινούσαν μεγάλες πέτρες σε αρμακάδες. Οι πρώτες έρευνες των αρχαιολόγων έδειξαν ότι δεν πρόκειται για φυσικό λόφο και αργότερα ανακάλυψαν τους πρώτους μεγάλιθους σε σχήμα Τ.

Ο αρχαιολογικός χώρος

Ανακαλύφθηκαν στρώματα πολλών χιλιετιών δραστηριότητας . Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο χώρος χρησιμοποιούνταν για τελετές γονιμότητας και πιστεύουν οι μεγάλιθοι στο κέντρο των κύκλων συμβολίζουν την γυναίκα. Το αρχαιότερο στρώμα πιστεύεται ότι ίσως φτάνει και στην Μεσολιθική εποχή και περιλαμβάνει μεγάλιθους σε κυκλικό σχήμα , τον χώρο περιβάλει χτιστός πέτρινος τοίχος. Το δεύτερο στρώμα χρονολογείται στην προ-Β Κεραμική Νεολιθική απεκάλυψε πολλά παρακείμενα ορθογώνια δωμάτια . Το πιο πρόσφατο στρώμα αποτελείται από ιζήματα, ως το αποτέλεσμα της διάβρωσης και της γεωργικής δραστηριότητας.

Οι ναοί έχουνε μεγάλες διαστάσεις , ενώ η ύπαρξη πολλών μεγάλιθων δίπλα δίπλα δείχνει την ύπαρξη πολλών ιερών. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Κλάους Σμίθ , ο οποίος κάνει κάποιες μυθολογικές εικασίες, πιστεύει ότι οι μεγάλιθοι με το σχήμα Τ ίσως συμβόλιζαν μυθικά πλάσματα, ίσως προγόνων, ή και και θεούς. Πιστέυη ότι ίσως συνχέονται με την μυθολογία των αρχαίων Σουμέριων που πίστευαν ότι στο ιερό βουνό Du-Ku κατοικούσαν Annuna-θεότητες, πολύ αρχαίοι θεοί χωρίς επιμέρους ονόματα. Είναι επίσης εμφανές ότι το ζώο και άλλες εικόνες είναι ειρηνικό χαρακτήρα και δεν παρέχουν ενδείξεις της οργανωμένης βίας.

Αρχιτεκτονική

Οι ναοί περιλαμβάνουν μεγάλιθους σε κυκλικό σχήμα οι οποίοι δεν ξεπερνούν τα 30 μέτρα, οι πέτρινοι στύλοι έχουν σχήμα Τ και επάνω τους έχουν χαραχθεί ανάγλυφες μορφές ζώων όπως αλεπούδες σκορπιοί φίδια κ.α., στο κέντρο κάθε κύκλου υπάρχουν δύο μεγάλιθοι. Οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από ακατέργαστη ξηρή πέτρα ενώ το δάπεδο από ασβεστολιθικές πέτρες. Πολύ κοντά στον χώρο βρέθηκε και το νταμάρι εξόρυξης των μεγάλιθων, εκεί έχουν βρεθεί μισοτελειωμένοι μεγάλιθοι.

Στο χώρο βρέθηκαν εργαλεία από γυαλί και οστά ζώων . Παρόλα αυτά απόδειξη κατοικιών και οικισμού δεν υπάρχει , καθώς δεν έχουν βρεθεί καθόλου ίχνη οικόσιτων φυτών και ζώων, και η ερμηνεία που έχει δοθεί στα κτίρια είναι ότι ήταν ναοί.

χρονολογικό πλαίσιο

Όλες οι δηλώσεις σχετικά με τον αρχαιολογικό χώρο πρέπει να θεωρηθούν προκαταρκτικές, αφού μόνο το 1,5% του χώρου της συνολικής έκτασης έχουν ανασκαφεί μέχρι σήμερα (2008). Οι ανασκαφές έφεραν στο φως μέχρι σήμερα πολύ λίγα στοιχεία για οικιστική χρήση. Μέσω της μεθόδου χρονολόγησης με radiocarbon, το τέλος του στρώματος ΙΙΙ θα μπορούσαν να προσδιορίζεται περίπου στο 9000 π.Χ. . Το στρώμα Ι εκτιμάτε στο 11000 π.Χ. ή και νωρίτερα. Το II στρώμα χρονολογείται περίπου στο 8.000 π.Χ.. Έτσι, το σύμπλεγμα δημιουργήθηκε, πριν τη λεγόμενη Νεολιθική επανάσταση, δηλαδή την αρχή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, η οποία θεωρήται ότι άρχισε μετά το 9000 π.Χ..

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και 500 άτομα για εξάγουν τους μεγάλιθους (κάποιοι από αυτούς ζυγίζουν και 50 τόνους) από τα γύρω λατομεία και να τους μεταφέρουν σε απόσταση 100 έως 500 μέτρα . Στις αρχές της 8ης χιλιετίας η περιοχή έχασε την σημασία της και με την πάροδο του χρόνου ξεχάστηκε . Άγνωστο παραμένει ο λόγος που έγινε η σκόπιμη κάλυψη όλου του χώρου με 300 έως 500 κυβικά χώμα.ΠΗΓΗworldpoi.info