''Τά Κορίτσια του Γιασέφ'.......

 

Asterios Kechagias

Ο αποκλεισμός των γυναικών στο Ιράν ή στο Αφγανιστάν από τον δημόσιο βίο και η υποχρέωση για μαντήλα (η παράλειψη της οποίας, όπως φάνηκε, μπορεί να σου στερήσει μέχρι και τη ζωή) πέρα από τον οπισθοδρομικό τους χαρακτήρα, έχουν πολύ πιο βαθιές στοχεύσεις και καταβολές που για να τις αντιληφθεί κανείς, θα πρέπει να ψάξει περισσότερο στην ιστορία. Αν ψάξει, λοιπόν, περισσότερο, θα βρει ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα μουσουλμανικής χώρας, η οποία είχε επιτρέψει σε γυναίκες της να κυκλοφορούν χωρίς μαντήλα σε συγκεκριμένες περιστάσεις. Το ποιες ήταν αυτές οι περιστάσεις, φανερώνει έναν ακόμη τρόπο με τον οποίο βλέπουν τη μαντήλα παρόμοια καθεστώτα. Το παράδειγμα αυτό είναι η περίπτωση των γυναικών στην Αλγερία.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας (1954-1962), οι μουσουλμάνες γυναίκες στην Αλγερία αποτέλεσαν ίσως το σημαντικότερο όπλο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (FLN) ενάντια στους Γάλλους αποικιοκράτες. Ο λόγος ήταν η μαντήλα. Μέχρι τότε ήταν αδιανόητο μια μουσουλμάνα γυναίκα να μην φοράει μαντήλα και ήταν εξίσου αδιανόητο μια μουσουλμάνα γυναίκα να συμμετέχει στα κοινά (π.χ. στον πόλεμο). Αν όμως αυτή η γυναίκα έβγαζε τη μαντήλα της, τότε ήταν πολύ εύκολο να περαστεί για κάτοικο της Ευρώπης ή μη μουσουλμάνα και να γίνει κατάσκοπος. Αυτό το αντιλήφθηκαν γρήγορα άτομα σαν τον Σααντί Γιασέφ, ο οποίος στρατολόγησε ένα σωρό γυναίκες και τις έβαζε να συμμετέχουν σε βομβιστικές επιθέσεις (τα περίφημα ''Κορίτσια του Γιασέφ'').

Κατά τη διάρκεια της μάχης στην Αλγερία, τα 2/3 των τρομοκρατικών επιθέσεων τα προκάλεσαν τέτοιες γυναίκες, διότι οι γυναίκες μπορούσαν να μετακινηθούν πολύ πιο εύκολα από τους άντρες. Η μέθοδος ήταν απλή. Όταν βρίσκονταν σε μουσουλμανικά εδάφη, φορούσαν τη μαντήλα και έδιναν την εντύπωση ότι ήταν απλές αδύναμες γυναίκες που ασχολούνταν με τα οικιακά (ενώ την ίδια στιγμή περνούσαν κρυφά κάτω από τον ρουχισμό τους όπλα, φάρμακα και πλαστές ταυτότητες). Όταν πάλι έπρεπε να πάνε σε γαλλικά εδάφη, τότε έβγαζαν τη μαντήλα και όλοι τις θεωρούσαν Ευρωπαίες ή μη μουσουλμάνες, οπότε συνήθως γλίτωναν τον έλεγχο.

Στην αρχή, όταν αυτές οι γυναίκες τόλμησαν να κάνουν το βήμα να βγουν μπροστά στον πόλεμο, οι άντρες του FLN τις σνόμπαραν ή αντιδρούσαν προσπαθώντας να τις πείσουν να μείνουν στο σπίτι. Όταν όμως το Μέτωπο αντιλήφθηκε τη στρατηγική τους χρησιμότητα στο καμουφλάζ και ειδικά όταν ορισμένες απ' αυτές συνελήφθησαν (η περίπτωση της Μπουχιρέντ είναι η πιο χαρακτηριστική), τότε το FLN άλλαξε στρατηγική. Άρχισε να μετατρέπει τις γυναίκες αυτές σε σύμβολα του απελευθερωτικού αγώνα στην προσπάθειά του να ωθήσει κι άλλες γυναίκες στο να τις μιμηθούν. Με τη βοήθεια και των Ευρωπαίων ακροαριστερών που δεν χάνουν ποτέ ευκαιρία να μετατρέψουν σε σύμβολο τρομοκράτες, πολύ γρήγορα οι γυναίκες αυτές μετατράπηκαν σε σύμβολα λαϊκού προσκυνήματος.

Η Γαλλία, από την άλλη, βλέποντας έκπληκτη μουσουλμάνες γυναίκες να συμμετέχουν στον πόλεμο και αντιλαμβανόμενη την απειλή που συνιστούσαν, ξεκίνησε ήδη από το 1958 και εξής μια σειρά από μεταρρυθμίσεις με κύριο στόχο την ενσωμάτωση και την αφομοίωση αυτών των γυναικών. Μια από τις πρώτες μεταρρυθμίσεις ήταν, όχι τυχαία, η κατάργηση της μαντήλας, δηλαδή ενός σημαντικού όπλου αυτών των γυναικών. Η σημερινή εμμονή των Γάλλων με την κατάργηση της μαντήλας δεν γίνεται μόνο για λόγους δικαιωμάτων των γυναικών αλλά φέρει αρκετή προϊστορία λόγω της προσωπικής εμπειρίας τους στην Αλγερία. Τα επόμενα βήματα της Γαλλίας ήταν να καθιερώσει την αραβική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του αλγερινού κράτους πλάι στη γαλλική, να θεσπίσει κατώτερο όριο ηλικίας γάμου κοριτσιών, να δώσει δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες (το είχαν από λίγο παλιότερα αλλά δεν εφαρμοζόταν) και κυρίως, έκανε υποχρεωτική την εκπαίδευσή των γυναικών.

Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις και η μετακίνηση των γυναικών στο επίκεντρο, επετράπησαν από τους άντρες και των δύο μετώπων, μόνο για όσο χρειάζονταν τις γυναίκες αυτές ως εργαλεία για την εξυπηρέτηση των στρατηγικών τους στόχων. Μετά το τέλος του πολέμου προσπάθησαν να τις επιστρέψουν στην περιοχή της κουζίνας. Η πλευρά των παραδοσιακών μουσουλμανικών ομάδων ήδη από όταν η Γαλλία άρχισε τις μεταρρυθμίσεις της, έβλεπε με πολύ αρνητικό τρόπο αυτή τη χειραφέτηση των γυναικών, διότι καταλάβαινε ότι κινδύνευε να χάσει ένα δυνατό χαρτί. Ωστόσο, τις χρειαζόταν ακόμη για τον πόλεμο. Όταν ο πόλεμος όμως τελείωσε, το μέτωπο προσπάθησε σταδιακά και ανελλιπώς να πάρει πίσω όλες τις ελευθερίες που είχαν κερδίσει ως τότε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Οικογενειακός Νόμος που περάστηκε το 1984.

Η ιστορία τώρα αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Διότι οι γυναίκες της Αλγερίας, παρότι ήταν αρχικώς με το μέρος του FLN, όταν αντιλήφθηκαν τις ελευθερίες που τους παρείχε το γαλλικό κράτος, συνειδητοποίησαν ότι δεν ήθελαν να χάσουν αυτές τις ελευθερίες και έχοντας δει τη φρίκη του πολέμου, δεν είχαν πλέον καμία διάθεση για πολεμικές επιχειρήσεις. Έτσι, το 1984, οι πρώτοι διαδηλωτές που αντέδρασαν στον Οικογενειακό Νόμο ήταν γυναίκες που είχαν πολεμήσει στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας, με την πλευρά του FLN. Με άλλα λόγια, οι γυναίκες που συμμετείχαν σε τρομοκρατικές επιθέσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου, μέσω της υποχρεωτικής εκπαίδευσης που τους παρείχε το γαλλικό κράτος και μέσω μιας σειράς από άλλες ελευθερίες και δικαιώματα, εξελίχθηκαν εν τέλει στους βασικούς πολέμιους της τρομοκρατίας, των βασανιστηρίων και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού! Η αντιτρομοκρατική πορεία της Αλγερίας και η σύγχρονη αποδυνάμωση των Σαλαφιστών οφείλεται κυρίως στις γυναίκες που αρχικά περιμαζεύτηκαν για να συμμετέχουν σε τρομοκρατικές επιχειρήσεις. Ποιος ο λόγος αυτής της μεταμόρφωσης; Η εκπαίδευση, η απόλαυση πολιτικών ελευθεριών και το μπούχτισμα από τη φρίκη του πολέμου κι από τις διαρκείς καταπιέσεις.

Εδώ ακριβώς διαφαίνεται και η σημασία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και της πολιτικής ισότητας των φύλων, καθώς και το για ποιον λόγο οι φονταμενταλιστές την απεύχονται και την πολεμούν. Διότι, η εκπαίδευση μετατρέπει αποδεδειγμένα τον φανατισμό σε διαλλακτικότητα και σε αντιτρομοκρατία. Και ειδικά στην περίπτωση των γυναικών, έχει αποδειχτεί ότι η έξοδός τους από την κουζίνα μπορεί να γίνει πολύ πιο απειλητική για τα φονταμενταλιστικά ιδεώδη, επειδή έχουν συσσωρεύσει εντός τους πολλά περισσότερα απωθημένα λόγω της διαρκούς καταπίεσης κατά τους προηγούμενους αιώνες. Μια απελευθερωμένη γυναίκα θα δώσει πολύ μεγαλύτερη μάχη για να μη χάσει την ελευθερία που απέκτησε και για να μην ξαναγυρίσει εκεί που ήταν πριν. Αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε και τις γυναίκες του Ιράν, οι οποίες παλιότερα απολάμβαναν περισσότερες ελευθερίες, να πρωτοστατούν ενάντια στο ιρανικό καθεστώς. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το πρώτο πράγμα που καταργούν οι θρησκευτικές δικτατορίες είναι η υποχρεωτική εκπαίδευση των γυναικών και τα ίσα δικαιώματα ενώ ταυτοχρόνως επιβάλλουν τη μαντήλα τόσο ως επισφράγισμα αυτής της ανυπαρξίας ίσων δικαιωμάτων όσο και για να έχουν ένα επιπλέον όπλο σε περίπτωση ανάγκης.

----------

**Τό ιστολόγιο δέν συμφωνει απαραίτητα με τις απόψεις των αρθρογράφων.